Tíminn - 13.01.1952, Blaðsíða 4

TÍMINN, sunnudaginn 13. janúar 1952.
10. blað.
Húsaleigufrumvarpið nýja
Niðurlag
(Irunnleiga eftir leiguhús-
»aeði: 64. grein og
15. grein.
TJmræddar greinar hljóða
-vo:
64. gr. „Leiga eftir ibúðir,
æm eru eitt herbergi og eld-
lús eða meira, skal frá 1. jan.1
952 ekki mega vera hærri
m 11 krónur fyrir hvern fer-
netra íbúðarinnar, miðað við
itanmál, gangur, innri og'
'tri forstofa meðtalin. Skal
rámark þetta miðast við gottj
)g vandað húsnæði, búið öll- j
im venjulegum nýtízku þæg-
ndum, en leigan skal vera
ægri eftir því sem skortir á 1
iæði húsnæðis að dómi húsa-J
rigunefndar. Leiga fyrir af-|
íot þvottahúss og fyrir j
geymslur skal ákveðin í sam-
’æmi ,við gæði þess húsnæðis,
neð hliðsjón af áðurgreindu
lámarki, og skal þá m. a.
íafa hliðsjón af því, hversu
uiikomin tæki eru til afnota
þvottahúsi.
Leiga sú, sem ákveðin verð
ir þann 1. janúar 1952, skal
eljast grunnleiga og breytist
íún til hækkunar eða lækk-
mar þriðja hvert ár, sam-
ívæmt meðalvísitölu bygging
rrkostnaðar í Reykjavík fyrir
læstliðinn þriggja ára tíma.
Skal vísitala byggingarkostn-
rðar reiknuð út af Hagstofu
Cslands, en félagsmálaráðu-
íeytið auglýsir vísitöluna og
.afnframt þá breytingu, sem
/erður á húsaleigu sam-
-cvæmt hehni“.
o5. gr. „Nú telur leigusali,
3ða leigutaki, að umsamin
)g greidd ieiga eftir húsnæði
ié í ósamræmi við fyrirmæli
64. gr., og getur hann þá kraf
ist þess, að húsaleigunefnd
neti leiguna.“
í 64. gr. er ákveðiö hvað
aúsaleiga megi vera hæst eft
ir fullkomnasta húsnæði, og
er það kr. 11.00 á hvern flat-
armetra íbúðar en þá er ætl-
ast til að leigutaki hafi allt
/iðhald íbúðar sinnar, innan-
aúss. Er á öðrum stað í frum
/arpinu gert ráð fyrir að leig
an megi hækka um 15% ef
ieigutaki hafi ekkert við-
aald. Telja má því að frum-
/arp nefndarinnar geri ráð
tyrir 15% hækkun húsaleigu
irá því sem bráðabirgðalög
pau er nú gilda um húsaleigu,
gera ráð fyrir. Þessi leiga er
án efa allt of há fyrir íbúðir
sem byggðar hafa verið fyrir
1951, enda vildu fulltrúar
Framsóknarflokksins í nefnd
mni hafa leiguhámarkiö
iægra fyrir þau hús. Þórður
Sjörnsson vildi hafa það kr.
10.00, en Hannes Pálsson kr.
9.00 á hvern flatarmetra íbúð
ar, og skyldi þá miðað við
mnanmál. Færir H. P. rök að
pví í séráliti sínu, að ef há-
oiarksleiga sé 9 kr. á hvern
x'ermetra, svari það til 6%
/axta, viðhalds þess er leigu
^ala ber að hafa, og skatta er
nann kann að þurfa að greiða
if íasteigninni, af byggingar
íostnaði sem sé kr. 500 á
nvern teningsmetra íbúða.
i/ill hann þá láta þaö hámark
gilda á öll hús er fullbyggð
/oru fyrir 1. ágúst 1950. En
/arðandi hús, sem byggð eru
eítir þann tíma, þar sé leiga
metin hvert sinn af hús'a-
ieigunefnd og miöist við að
núseigandi hafi 6% af hæfi-
:egu kostnaðarverði auk við-
ialds og skatta. Friunvarp
léfndarinriár gerir hinsveg-
: l ráð fyrir, að grunnleigan,
Eftli* Haiaues Piilsson frá Undirfclli
sem ákveðin er í 64. gr. breyt-
ist þriðja hvert ár, miðað við
meðalvísitölu byggingairkostn
aðar.
Enda þótt leiga sé ákveðin
eins há og 64. gr. frumvarps-
ins gerir ráð fyrir, má full-
yrða, að sú leiga er mun lægri
en sú leiga er leigutakar í
Reykjavík verða nú að
greiða, þar sem ekki er um
að ræða leigusamninga milli
venzlamanna. Almenn
húsaleiga í Reykjavík er nú
frá 20% til 200% hærri en lög
leyfa, og lagaslitrin sem til
eru, þann veg úr garði gerð
að leigutökum er með öllu ó-
kleyft að ná rétti sínum. Af
framangreindum ástæðum
má fullyrða,að það væri mikil
réttarbót fyrir leigutaka að
fá slík húsaleigulög, sem
tryggðu það að hægt væri fyr
ir þá að notfæra sér lögin.
Jafnvel þó leigan væri það
há sem 64. gr. gerir ráð fyrir.
í sambandi við það er vert j
að vekja athygli á því, að 65.
gr. gerir ráð fyrir að leigu-
takar húsnæðis hafi sama
rétt og leiguliðar á jörðum
að þeir geti látið meta leiguna
upp, án tillits til samninga,
og þó haft tryggingu fyrir
því að ekki sé hægt aö henda
þeim út, sbr. ákvæði 61. gr.
Þegar 61., 64. og 65. gr. eru
athugaðar, þá sést, að allir
leigutakar, sem nú sitja í
leigu, geta komist hjá að
greiða hærri leigu en lögin
ákveða, og átt þó allmikla
tryggingu fyrir að fá að sitja
í íbúöinni um lengri tíma, í
flestum tilfellum. Eigi er held
ur hægt að sjá að kostur hús
eiganda sé þrengdur um of,
þar sem þeim eru tryggðir
hæstu útlánsvextir fyrir
stofnfé sitt, auk viðhalds og
skatta, og ekki þurfa þeir að
hafa í íbúð sinni fólk ,sem
þeim er ógeðfellt á einhvern
hátt.
Frumvarpið pær að sjálf-
sögðu ekki til þeirrar leigu er
þegar hefir verið greidd með
baksamningum. Nema ef
leigutaki getur sannað
greiðsluna, þá er hægt að
endurkrefja það sem ofgreitt
hefir verið sbr. 66. gr.
Húsaleigumiðstöð.
11. kafli.
Þó 61. gr„ 64. og 65. gr.
frumvarpsins bæti að nokkru
aðstöðu leigutaka, ef að lög-
um yrði, þá ná þessi ákvæöi
ekki til að vernda þá, sem
húsnæði taka á leigu eftir
gildistöku slíkra laga. Með
baksamningum gæti leigu-
sali ávalt pínt leigutaka um
allmikla greiðslu á bak við
tjöldin, sem fyrirfram-
greiðslu, enda þótt samning-
ar allir sýndust lögum sam-
kvæmir. Til varnar slíku
svartamarkaðs okri, er ekki
nema eitt ráð. Það er húsa-
Ieigumiðstöð, sem leigði allt
húsnæði án íhlutunar húseig
enda, eins og tíðkast hefir í
Danmörku.
Milliþinganefnd bar ekki
gæfu til að taka slíkt ákvæði
upp í frumvarpiö nema að
nokkru leyti.
Samkvæmt 11. kafla er
gert ráð fyrir slíkri leigumið
stöð á því húsnæði, þar sem
húseigandi býr ekki sjálfur í
húsinu.
Þetta er vitanlega nokkurt
spor í réttlætisátt. Með slíku
lagaákvæði kemur löggjöfin
í veg fyrir okur á húsnæði,
þar sem fjársterkir einstak-
lingar eða fyritæki koma fjár
magni sínu í húseign til þess
eins að tryggja sem bezt fjár
magnið og tekjur af því. Eng
in sanngirni mælir með því
að okrað sé á leigu slíks hús-
næðis. Heldur má húseigand
anum vera það nóg, að hafa
geta tryggt fjármagn sitt
gegn rýrnun, eftir því sem
bezt er á kosið í þessu landi,
þótt þeir fái ekki aðstöðu til
að skammta sér meiri arð af
því en góðu hófi gegnir.
Meiri hluti húsaleigulaga-
nefndarinnar mun ekki hafa
viljað ganga lengra, vegna
þess að ætla má, að henni
muni hafa þótt þetta nægi-
lega sterk byrjunarinntaka,
fyrir þjóð, sem liðið hefir al-
gerða ræningj apólitík í húsa
leigumálum um mörg undan
farin ár.
Heimildarákvæði 1. gr.
1. gr. frumvarpsins orðast
svo:
„Lög þessi gilda um land
allt. Heimildarákvæði X. og
XI. kafla skulu vera í gildi í
Reykjavík, Hafnarfirði og
Akureyri til 14. maí 1955“
Eins og 1. gr. ber með sér
leggur húsaleigunefndin til
að 10. og 11. kafli séu heimild
arákvæði fyrir sveitastjórn-
ir með þeim undantekning-
um sem 1. gr. gerir ráð fyrir.
Sá er þetta ritar, telur það
eitt af megingöllum frum-
varpsins að 10. og 11. kafli
skuli ekki skilyrðislaust gilda
í Reykjavík, Hafnarfirði og
Akureyri.
Leiga húsnæðis í þessum
bæjum er ekkert einkamál
þessara sveitafélaga.Umrædd
ir bæir eru þannig í sveit
settir, að það veldur mjög
miklu um hina almennu dýr-
tíð í landinu, hversu húsnæði
er dýrt á þessum stöðum, eink
um Reykjavík. Allt verðlag og
kaupgjald í landinu miðast
meir og minna við fram-
færslukostnað manna í
Reykjavík. Bæjarstjórnar-
meirihlutinn í Reykjavík hef
ir oft sýnt það að liann er
verkfæri í höndum verðbólgu
spekulantanna í bænum, og
af honum er því ekki neins
góðs að vænta fyrir hið heil
brigða atvinnulíf þjóðarinn-
ar. Þessvegna á Alþingi sjálft
að ákveða, hvaö húsaleiga
megi vera hæst í þeirn bæjar
félögum er mest orka á hið
almenna verðlag í landinu,
eins og t. d. Reykjavík.
Niðurlagsorð.
Hér að framan hafa verið
skýrðar þær greinar húsa-
leigufrumvarpsins, sem
mestu varða fyrir þá er við
væntanleg húsaleigulög ættu
að búa. Sá er þetta ritar var
einn af 5 mönnum er sömdu
frumvarpið, og hefir hann
birt sérstaka greinargerð og
tillögu til breytinga á 1. gr.
61. og 64. gr„ svo og nýjan
kafla fyrir 11. kafla.
Enda þótt ég telji frum-
varp nefndarinnar vera gall-
að, og langt frá því að
tryggja rétt leigutaka svo
sem skyldi, þá skal það játað
að ég tel stórum áfanga náð
í réttlætisátt, og betur séð
fyrir þjóðarhag en nú er, ef
frumvarp nefndarinnar gæti
orðið að lögum.
(Framhald á 7. síðu.)
Jónas Jóhannsson í Öxney
hefir sent eftirfarandi pistil um
slys, sem ekki var slys:
„Fréttaritari Morgunblaðsins í
Stykkishólmi hefir látið birta i
blaði sínu frásögn af því, að
bíll hrataði út af veginum á leið
frá Reykjavík.
Nú tókst svo óheppilega til,
fyrir fréttaritaranum, að litið
var um þetta að segja. Það varð
ekkert slys. Tekur hann þvi það
til ráðs að segja skáldlega frá,
enda fer ekki illa á því, þar sem
maðurinn er hirðskáld flokks
síns á staðnum. Frásögn hans
er að öllu leyti eins og fréttir
eiga ekki að vera.
Atburðurinn var ekki einstæð
ur. Oft hefir komið fyrir í norð-
an ofsaveðrum að bílar hafa
fokið út af veginum á þessum
slóðum. Sviftbyljir eru svo
harð'ir ofan af Hafursfellinu. Að
bíllinn hafi risið upp á endann
— prjónað myndi vera^sagt um
hest — er skáldaleyfi. Allir voru
nú með fullu ráði, sem í för-
inni voru.
„Þegar bíllinn reis á endann
slökkti bílstjórinn á honum.“ Þó
vissi hann ekki að neitt væri að.
Þarna rekur sig hvort á annars
horn. Bílstjórinn og einn far-
þegi komust út um rúðu.
Þegar sá, sem þessar línur
skrifar, var barn, lærði hann
gátu um hvað kæmist inn um
gluggarúðu og ráðningin var
sólargeislinn. Nú hefir maður
ráðninguna á, hvað kemst út
um rúðu. Aftur á móti hafa
menn oft farið út um glugga,
þegar gluggin hefir haft þann
eiginleika, að hægt hefir verið
að opna hann. Og svo var hér.
„Nokkuð erfiðlega gekk að ná
fólkinu út úr bílnum, sérstak-
lega éinum manni, sem var stór
og mikill“, segir fréttaritarinn.
Ekki getur hann um, að þeir
hafi verið teknir út um rúðu.
Það hefir auðvitað ekki verið
hægt, því eftir frásögn fréttarit
arans, var búið að mölva 34
rúður i bilnum. Sennilega fjór-
um sinnum fleiri en upphaf-
lega voru til i bílnum. Svo að
það hefir vitanlega engin heil
rúða verið eftir, til að taka fólk
ið i gegnum.
Þótt vísinöumim fleygi ört
fram, höfum við ekki enn ráö á
því aö hafa alla jafn háa í lofti.
Enda fer manngildi ekki eftir
því hvað menn eru háir í lofti.
Þó er það oft svo, að þeim, sem
eru lágir í lofti, er raun í því.
Sést það glöggt á því, að þeir eru
hnergðir til að ganga með háa
hatta, ef þeir hafa ráð á því.
Þetta hefir alltaf gengið svo
til. Sagt er um Ágústus keisara,
að hann gekk á háhæluðum
skóm til að draga dálítið úr því,
að hann var lágvaxinn.
Aldrei hefir þó þekkst, að
nokkur maður hafi smánað
smæð sína eins og þessi ágæti
fréttaritari gerir í frásögn sinni.
Gremjan er svo skerandi til
þeirra, sem stærri eru. Þarna
gat hættan verið mest fyrir
þann stóra. Honum var það
mátulegt fyrir bölvaða stærðina.
Hefði nú fréttaritarinn sjálfur
verið með, hefði hann auðvitað
liðið eins og urðarmáni í gegn-
um rúðuna, eitthvað út í geim-
inn, strax þegar bíllinn fór að
prjóna. — Þeir fóru eftir ótrú-
legustu leiðum, eftir því sem
þjóðsögur segja frá.
Rétt frásögn af þessari bíl-
veltu — fyrst annars var farið
að færa hana í frásögu — er að
dimmviðri var af snjókomu,
einkum eftir að kom út fyrir
Hítará, og vindur fór vaxandi.
Þegar kom út fyrir Haffjarðará,
fór að ganga á með hörðum vind
þotum og blinduðu þær veginn
með fanndrift. Bílstjórinn ók
mjög gætilega vegna sortans, er
sveif jafnan yfir á augabragði.
Þotan, sem velti bílnum, var
auðvitað hörðust og stóð lengst.
Hríðarsortinn stóð á meðan bíll
inn var að velta, svo ekkert sást
út úr gluggunum. Bíllinn valt
til nokkrum sinnum og snerist
í hálfhring, ekki á endann, áð-
ur en hann féll á hliðina.
Svo vel vildi til fyrir þá, sem
í bílnum voru, en illa fyrir frétta
ritarann, að byltan skeði á greið
færum mýrarjaöri, grasfullum af
snjó. Hefði þetta hent á öðru-
vísi stað, gat fólkið hafa far-
izt eða slasast. Þá var frá ein-
hverju að segja fyrir fréttarit-
ara.
Enginn meiddist, ekki einu
sinni skrámaðist. Vart mun
hafa liðið meira en hálftími,’
þangað til bíll kom á vettvang.
Vegna þess, að dyrnar, sem voru
aðeins einar, sneru niður, var
rúða á upphliðinni „skrúfuð
niður“, fór fólkið svo út um
opinn gluggann. Samkvæmt al-
þjóða björgunarreglum var
kvenfólkið látið fara fyrst út og
var því eitthvað rétt hendi. Aðr-
ir fóru hjálparlaust. Sá stóri
líka. Hltt er satt, að hann fór
síðastur. Farangurinn var sótt-
ur í bíiinn, en ekki „náð í hann“
Sá stóri í förinni."
Jónas hefir lokið máli sínu og
veröur ekki fleira rætt í dag.
Starkaðiiv.
Ja’.óarför mannsins míns
SIGURÐAR BALDVINSSONAR,
póstmeistara
fer fram frá Fossvogskepellu þriðjudaginn 15. janúar
n. k. kl. iy> e. h. — Athöfninni verður útvarpað.
Blóm afbeðin, en þeir, sem vildu minnast lians, eru
beðnir að láta Krabbameinsfélagið njóta þess.
Oktavía Sigurðardóttir
Lokað
allan daginn á morgun 14. janúar vegna jarðarfarar.
Llósniyndastofa Lofts
Bárugötu 5
EaaSv^iii