Tíminn - 15.03.1952, Blaðsíða 5

62. blað.
TIMINN, laugardagínn 15. marz 1952.
5.
Laugard. 15. nuirz
Rannsókn á raálum
iðnaðarins
Það er kunnara en frá þurfi
að segja, að breytingar þær,
sem gerðar voru í innflutn-
ings- og víðskiptamálum á
síðastliðnu ári, hafa á ýmsan
hátt gengið út yfir iðnaðinn.
Jnnflutningur iðnaðarvara
hefir stóraukist og hefir það
dregið úr sölu íslenzkra iðn-
aðarvara. íslenzkum iðnfyrir-
tækjum hefir gengið sam-
keppnin við ' hinar erlendu
vörur misjafnlega, eins og
vænta mátti.
Á haftatímunum hefir ris-
ið hér upp allmikill iðnaður,
a. m. k. á okkar mælikvarða.
Meðan Framsóknarmenn
mörkuðu stefnuna í viðskipta
málum fyrir semustu styrjöld,
var lögð áherzla á eflingu
iðnaðarins bæði til þess að
spara erlendan gjaldeyri og til
þess að auka atvinnuna. Mörg
þau iðnaöarfyrirtæki, er risu
upp á þessum tíma, hafa náð
mjög góðum árangri og hald-
ið hlut sínum í samkeppni
þeirri við erlendar iðnaðarvör
ur, er hófst á seinasta ári.
Það var hinsvegar vitanlegt,
að höftin yrðu ekki að öllu
leyti hollur jarðvegur fyrir
iðnaðinn. Við því mátti allaf
búast, að misnotuð yrði sú
aðstaða, að samkeppnin við
erlendan iðnvarning var úti-
lokuð. Mest brögð urðu að
þessu á skömmtunarárunum
1947-50. Þá spruttu hér upp
ýms iðnfyrirtæki, er notuðu
sér höftin til að ná til sín
ýmsri vinnu, er heimilin
áður höfðu annast, eins og t.
d. allskonar saumaskap. Þetta
átti sinn þátt í því að auka
dýrtíðina mjög mikið á þess-
um tíma og miklu meira en
vísitöluútreikningar sýndu.
Það var ekki nema eðlilegt,
aö þegar fjárhags- og við-
skiptaástandið batnaði, að
það tækifæri yrði notað til
að draga úr innflutningshöml
unum og þá fyrst og fremst
til aö tryggja heimilunum þá
vinnu, sem af þeim hafði ver
4 ERLENT YFIRLIT:
Undraáburðurinn Krilium
Tilramiir hrnda til |»oss að liann imini valda
gcrbrcytingu á sviði ræktunarmála
Læknavísindin hafa unnið ið er að því að koma upp skóg-
marga glæsilega sigra síðustu um og skjólbeltum, miklum á-
áratugina. Árangurinn hefir líka 1 veitum og varnargörðum gegn
orðið í samræmi við það. Meðal- j vatnsflóðum. Þrátt fyrir þetta,
aldurinn lengist stöðugt og (er samt uggur í mönnum við
barnadauði hverfur óðum úr ■ uppblásturinn. Sú hætta vofir
sögunni. íbúum jarðarinnar. yfir, að ræktunin eyði ýmsum
fjölgar morgum sinnum hraðar . beztu efnum og eiginleikum
en nokkru- sinni fyrr. Það er moldarinnar, er verja hana gegn
talið, að íbúum jarðarinnar , uppblæstrinum. Þetta á þó eink
Fiskveiðar erlendra
togara við ísland
(Framhald af 4. síðu)
Chile hefir afar langa
strandlengju, eða um 4000
kílómetræ. Undan henni er að
finna gnægð af verðmætum
fiski. Sj ávarútvegurinn þar í
iiandi hefir fariö ört vaxandi
. síðan 1920 en það ár nam
í fiskimagn landsins aðeins
; 11,000 tonnum. Tíu árum síð-
í ar er hún komin upþ í 18,000
j tonn. Árið 1945 nemur hún
_ 32,600 tonnum, og við það bæt
fjölgi um 60 þús. daglega, eins' um við í þeim löndum, þar sem John 0rr eínn helzti leiðtogi1 ist 14,000 tonn af skelfiski og
alþjóðlegra samtaka um rækt oórum sælmdýrum. A síðari
unarmál. árum hefir Chile tekið að hag
nýta sér nýtízku fiskveiðiað-
og nú er, og að sjálfsögðu mun þurrkar eru oft langvarandi.
þessi tala síhækka, er stundir'
líða fram.
Þessi árángur læknavísind-
anna er vissulega glæsilegur, en
þó er hann ekki alveg skugga-
laus. Hanri hefir skapað nýtt,
alvarlegt vandamál. Getur jörð-
Rannsóknir
Allen Thomas.
Meðal þeirra vísindamanna,
sem hafa haft áhyggjur vegna
þessara tveggja örlagaríku
vandamála, fjölgunar mannkyns
hafa verið með krilium, benda ferðir) Qg hefip það Qrðið m
þess að þeir hafa getað lagt
in framfleytt öllum þessum ins 0g upnblásturs gróðurmoldar
mikla mannfjölda, er fram líða innar, er bandaríski efnafræð-
stundir? Þegar eru mörg lónd ' ingurinn Charles Allen Thomas.
orðin fjölbyggðari en góðu hófi Hann hefir unnið lengi við eina
gegnir. Önnur lönd eru hins veg kunnustu efnaverksmiðju Banda
ar lítt byggð, en hafa að bjóða
góð afkomuskilyrði fyrir marg-
fallt fleirá 'fólk en þau byggja
nú. Hér eru vissulega miklir
möguleikar* ónýttir enn, en þeir
nýtast fljótt, ef ekki kemur ann
að til sögunnar.
Það, sem mest er nú treyst á
til lausnar þessu vandamáli, er
stóraukin ræktun, bættar rækt-
unaraðferðir og fullkomnari á-
burðartegúndir en nú þekkjast.
Það er ekki sízt á hið síðast-
nefnda, er margir setja nú
traust sitt.
Uppblásturinn.
Reynsla mannkynsins á liðn-
um öldum hefir'sýnt, að ræktun
in getur haft sínar skuggahlið
ar. Hún getur orðið rányrkja,
jafnvel þótt reynt sé að koma í
veg fyrir það. I Litlu-Asíu og í
Norður-Afríku hafa mikil menn
ingarríki liðið undir lok og glæsi
legar stórborgir lagzt í rústir
vegna þess, að jörðin var ofnýtt
og uppblæstri var ekki afstýrt.
Þetta sama gerðist hjá Indíán-
um í Mexikó nokkrum öldum áð-
ur en Evrópumenn fundu
Ameríku. Þettá hefir líka veriö
að gerast fram á þennan dag.
Sumarið 1934 blés upp stórt land
flæmi í Bandaríkjunum, þar sem
rekinn hafði verið blómlegur bú
skapur. SkógUrinn hafði verið
höggvinn upp, moldin hafði ver-
ið rúin ýmsum beztu efnum sín
um, og mótstaöan gegn vatni og
vindi þannig gerð að engu. í
margar vikur hélt bezta akur-
lendi Bandaríkjanna áfram að
ríkjanna og er nú einn af stjórn
endum hennar. Starf hans hefir
einkum beinzt að því að finna
til þess, að eitt kg. af því jafn
gildi allt að 250 kg. af venjuleg-
um áburöi, en auk þess hefir það
allt önnur og betri áhrif á mynd
un moldarinnar. Áhrif þess vara
miklu lengur en venjulegs áburð
ar. Víða hefir náðst 100% fram
leiðsluaukning, þar sem það hef
ir verið borið á.
Fyrst um sinn verður krilium
ekki framleitt nema í litlum
stíl og mun aðallega verða not
nýtt efni eða áburöartegund, er að í sambandi við garðrækt.
ekki aðeins yki frjómagn mold- j Verðið á kg. mun verða um 100
arinnar, heldur hefði þau áhrif isl. kr. Fyrst 1953 er ráðgert, að
á myndun eða bindingu hennar,
að uppblásturshættan minnki.
framleiðsla þess geti hafizt i
stórum stíl og mun verðið þá aö
Uppblásturshættan er ekki sjálfsögðu lækka.
sízt fólgin í því, að í rigningum j Tilraunir þær, sem hafa verið
rennur moldin saman í fasta ; gerðar með krilium, þykja benda
skorpu, en henni hættir til að: til þess, að breyta megi stórum
landssvæðum, sem hafa verið
talin óræktanleg, í góð akurlönd
og eru þá einkum ýmsar eyði-
merkur hafðar í huga. Auk þess
er krilium talið geta margfald
að afrakstur þess lands, sem nú
er í ræktun. Ef sú niðurstaða
reynist rétt, sem. tilraunirnar
með kriiium benda til, má ó-
hætt segja, að það sé ein mikil-
vægasta uppgötvun, er gerð hafi
verið á sviði ræktunarmála. Ef
starf Charles Allen Thomas ber
(Framh. á 7. síðu).
1 menn fengju nokkurt viðnám
veitt, þrátt fyrir alla tækni sína.
Viðnám hefir nú verið hafið
gegn slíkum eyðileggingum. Unn
ið tekin. Við þetta hefir nátt, blása upp, án þess að Bandaríkja
úrlega sá iðnaður, — ef iðnað
skyldi kallazt er byggist á sam
keppni við heimUin, hrunið
til grunna. Með því var dreg
ið á eðlilegan og réttmætan
hátt úr dýrtíðmni og verður
sú ráðstöfun ekki gagnrýnd
með sanngirni eða rökum.
Öðru máli gegnir þetta hins
vegar um þann iðnað, sem
telja verður að eigi fullan
rétt á sér. Það var ekki nema
sjálfsagt, að hann fengi að
sýna hvers harin væri
blása upp, ef langvarandi þurrk
ar. koma á eftir. Skorpan hindr
ar það einnig, að rótum'jurt-
anna berist nægileg næring og
dregur hún þannig úr gróðri.
Til þess að hindra skorpumynd
unina, þarf moldin að mynda
hæfilega smáa köggla. Reynt
hefir verið að vinna að slíkri
myndun moldarinnar með viss-
um áburðartegundum og efna-
blöndum, en fram til þessa tíma
hafa allar slíkar tilraunir verið
mjög kostnaðarsamar og árang
ur þeirra ekki varað nema
skamma stund, þar sem bakterí
ur hafa fljótt eyðilagt þau efni,
er moldin fékk með þessum
hætti.
Er þrautin leyst?
Thomas telur nú athuganir
sínar hafa borið þann árangur,
að hann hafi fundið upp nýtt
efni, er sameini það tvennt að
tryggja rétta bindingu eða mynd
un gróðurmoldarinnar og að
auka frjómagn hennar. Efni
þetta hefir hlotið nafnið krili-
um.
Þetta nýja efni hefir undan-
farið verið til athugunar hjá
amerískum vísindastofnunum
og virðast þær benda til, að
Thomas hafi rétt að mæla.
Tilraunir þær, sem gerðar
Raddir nábúanim
Alþýðublaðið skýrir frá því
í gær, að austur-þýzku blöðin
gagnrýni skipun Kristjáns A1
bertssonar sem fulltrúa ís-
lands í nefnd, sem vinnur á
vegum S. Þ. að því að athuga
möguleika fyrir frjálsar kosn
ingar í öllu Þýzkalandi. Þrjú
lönd áttu að tilnefna fulltrúa
í nefndina og var ísland eitt
niöur fiskinnflutning með
öllu og byrjað sjálfir að flytja
út niðursoðinn og saltaðan
fisk til nágannaþj óðanna.
Nokkru eftir seinustu styrjöld
heimsótti nefnd sérfræðinga
frá Bandaríkjunum Chile til
að gef a r íkisstj órninni heilræði
og gera áætlanir. Þessir sér-
fræðingar hafa komist að
þeirri niðurstöðu að Chile geti
hæglega aukið fiskveiðimagn
sitt upp í 110,000 tonn ef þeir
tækju í notkun 30 nýtízku
togara, og að hægt væri að
flytja út helminginn af því
fiskimagni. Perú hefir 2250
km. strandlengju. Skilyrði til
fiskiveiða hafa alltaf verið
þar fyrir hendi en látin að
mestu óhagnýtt þangað til í
byrjun seinustu heimsstyrj ald
ar. Árið 1940 kom nefnd sér-
fræðinga í sjávarútvegsmál-
um til Perú til að kynna sér
skilyrði til fiskveiða í stórum
stíl. Þeir uppgötvuðu brátt að
hðstæður allar til túhfisk-
veiða væru frábærar. Sem
kunnugt er, er túnfiskur afar
eftirsóttur og fremur fágætur
fiskur. Árið 1941 fæddist nýr
iönaður í Perú, túnfiskveiðar
með niðursuðu fyrir augum.
Árið 1942 nam veiðimagnið
34,000 tonnum. Það er búizt
við að hægt sé að auka það
upp í 100,000 tonn er fram
líða stundir.
Sjö verksmiðjur starfa nú
að niðursuðu aflans, sem er
seldur til Bandaríkjanna. Ár-
ið 1946-47 var soðið niður í
400,000 kassa, sem hver inni-
að iðnaðurinn hefir hér orðið
fypr verulegu áfalli. Að sumu
leyti kann það að stafa af
því, að viss fyrirtæki hafa
jrækt hlutverk sín miður en
j skyldi, en að öðru leyti, er
' áreiðanlega um ástæður að
I ræða, er iðnaðurinn verður
megnugur"og a5“hv‘a‘5a l'ey'tl
honum kynni að vera ábóta-
vant, t. d. varðandi vörugæði,
en hitt orkar hinsvegar tví-
mælis, að flóði erlendra iðn-
vara skyldi hleypt á hann
jafn fyrirvaralaust og án þess
að honum væri í ýmsum til-
fellum sköpuð aðstaða til að
heyja slíka samkeppni, m.
a. vegna óhagfeldra fyrir-
mæla um hráefnakaup. Ráðu
neyti iðnaðarmála, sem fyrst
og fremst á að gæta hags-
muna iðnaðarms, virðast ekki
hafa gætt hlutverks síns svo
vel sem skyldi í þessu sam-
bandi.
Um orðna hluti þýðir hins
vegar ekki að sakast, eins og
komið er. Staðreyndin er sú,
M. a. verður í þessu sambandi
að gæta þess, að íslenzkir iðn
rekendur verða að greiða
helmingi hærri vinnulaun og
oft rösklega það en hinir er-
lendu keppinautar þeirra.
Fulltrúaráð Framsóknar-
félaganna hefir nú tekið upp
þá kröfu, að ríkisstjórnin
láti rannsaka áhrif hinna
breyttu viðhorfa, sem hér
hafa verið rakin, á afkomu
iðnaðarins með það fyrir
augum, að samkvæmt niður
stöðum hennar verði gerðar
eðlilegar ráðstafanir heil-
brigðum iðnaði til eflingar.
Aðalfundur miðstjórnar
Framsóknarflokksins hefir
veitt þessu máli síuðm'ng
sinn og verður því að telja
víst, að umrædd rannsókn
fari fljótlega fram, því að
vart getur hinn stjórnar-
flokkurinn, Sjálfstæðisflokk
urinn haft neitt á móti
henni.
Það er Ijóst mál, að við verð
um að efla iðnaðinn bæði til
að spara erlendan gjaldeyri
og treysta atvinnulífið 1 land
inu. Það sýnir gjaldeyris- og
atvinnuástandið nú. En vita-
anlega verður jafnframt að
gera þær kröfur til iðnaðarins
að hann geri sitt bezta, og
þessvegna er hæfileg sam-
keppni honum nauðsynleg.
Til neytendanna verður svo
að gera þær kröfur, að þeir
taki innlendar iðnvörur fram
yfir að öðru jöfnu, því aö með
því styrkja þeir óbeint hag
sinn og þjóðarinnar í heild.
Nokkur misbrestur virðist
hinsvegar hafa verið á þessu
undanfarið og veldur þaö
ekki minnstu um, hvernig far
ið hefir.
þeirra. Alþyðublaðið segir . ,. .... . ., .
* , . , ■ i ... heldur 48 hálfs punds dósir
svo frá adeilum austur-þyzku ___„ on„ nnr
blaðanna:
„Hin austur-þýzku kommún
istablöð segja, að því er Reut-
ersfregn hermir, að Kristján
Albertsson hafi á árunum 1935
—1939 starfað i Danmörku sem
agent nazistískra njósnara og
Gestapo; en á ófriðarárunum
hafi hann verið áróðursmaður
við háskólann í Berlín og þá
farið margar ferðir til Dan-
merkur og annarra Norður-
landa og komið mörgum and
nazistum i hendurnar á SS-liði
Hitlers.
Kommúnistablöðin minnast
í þessu sambandi á það, að
Kristján Albertsson hafi verið
lektor í íslenzkri tungu við
Berlínarháskólann, en segja,
að sú staða hafi aðeins verið
til þess að breiða yfir njósna-
starf hans í þjónustu nazista-
stjórnarinnar, sem haldið
hefði áfram allt til stríðsloka,
en þá hafi Kristján Albertsson
boðið sig Bandaríkjamönnum,
sem um þær mundir hafi verið
að gera ísland að herbækistöð
fyrir sig“.
Alþýðublaðið segir að lok-
um, að heima á íslandi hafi
Kristján Albertsson aldrei
heyrst við nazista kenndur og
skal hér tekið undir það. Hins
vegar mun þó skipun Krist-
jáns í nefndina hafa komið
á óvart.
Verðmæti þeirra var 2,800,000
dalir.
Eftir að nútíma tækni til
varðveitingar á Þski svo sem
niðursuða og hraðfyrsting,
kom til sögunnar, fengu fiski-
veiðar í Bandaríkjunum byr
undir báða vængi. Árið 1880
veiddust aðeins 582,000 tonn
af fiski í Bandaríkjunum, þar
af 500,000 Atlantshafsmegin.
Árið 1936 var veiðimagnið
komið upp í 2,110,000 tonn.
Þar hefir því verið um stór-
felldar framfarir að ræða
einkanlega Kyrrahafsmegin,
því fiskveiðarnar þar, sem að-
eins námu 84,000 tonnum ár-
ið 1880, voru komnar upp í
1,298,000 tonnárið 1936. Það er
pilchard, lax og túnfiskur.sem
mest veiðist af Kyrrahafs-
megin. Á íslandi hættir mönn
um til að líta á lax sem sjald-
gæfan og dýran „luxusfisk“.
Sannleikurinn er sá að lax er
alls ekki svo sjaldgæfur, eins
og sjá má af því, að í öllum
heiminum veiðist hvorki
meira né minna en 900,000
tonn af lax árlega. Til saman
burðar má geta þess að þorsk
veiðar í heiminum nema ár-
lega 2,000,000 tonnum.
Niðurlag á morgun.