Tíminn - 16.03.1952, Qupperneq 4

TÍMINN, sunnudaginn ig. marz 1952.
63. blað.
ÞÓRÐUR VALDIMARSSON, Orðið er frjálst
þjóðréttarfræhLngur:
Fiskveiðar erlendra
togara við Island
f Niðurlag.
Hvað gera Bandaríkin við
þessi 2,110,000 tonn aí fiski
,sem þau sækja árlega í greip-
ar Ægis? Það er nauðsynlegt
að vita það til að skdja eðli
ameríska fiskmarkaðsins.
Það fyrsta, sem vekur at-
hygli manns er það, að að-
eins 308,000 tonn af þessum
2,110,000 t.onnum er sent á
markaðinn sem nýr fiskur.
360,000 tonn eru soðin niður
í dósir (20,000,000, kassa sem
hver inniheldur 48 dósir)
48,000 eru hraðfryst í heilu
lagi. 100,000 eru send til neyt-
enda sem hraðfryst fiskflök.
50,000 tonn eru söltuð og
:reykt.
Með öðrum orðum 86% af
þeim fiski.er veiðist vestra, er
niðursoðinn, hraðfrystur eða
/erkaður á annan hátt áður
en hann berst til neytenda. í
Bandaríkjunum eru alls 412
niðursuðuverksmiðjur, sem
veita 80,000 manns atvinnu.
Við að ganga gegnum tæki
þessara verksmiðja tvöfaldast
verðmæti fisksins. Árið 1936
seldu þessar niðursuðuverk-
smiðjur framleiðslu sína fyr-
:ir 181 milljón dala viö for-
sölu, af þessari upphæð runnu
83 miljónir til greiðslu á því
fiskmagni er þsér suðu niður.
Laxinn hefir að mörgu leyti
sömu þýðingu fyrir fiskiveiðar
Bandaríkjanna og þorskurinn
hefir fyrir fiskiveiðar okkar
íslendinga. Árið 1936 veiddust
358,000 tonn af laxi úti fyrir
Kyrrahafsströndum Banda-
ríkjanna.og var sá afli metinn
á rúma 15 milljón dali. Megn-
ið af þeim laxi, sem veiðist
vestra, er soðið niður. Árið
1936 nam laxniðursuðan
8,930,000 kössum sem hver
innihélt 48 dósir. Innanlands
markaðurinn þarf á 6 miljón
dósum að halda, afgangurinn
er fluttur út, mikið til Bret-
lands.
í Kyrrahafinu veiðist óhemju
ósköp af fiski, sem kallast
,,Pilchard“, þaö er geysistór
sardína, sem líkist mjög
stórri, feitri íslenzkri síld. Ár-
ið 1936 veiddust hvorki meira
né minna en 662,000 tonn af
þessari fisktegund. pilchard-
veiðar eiga sér ekki mjög lang
an aldur i Ameriku. Það var
fyrst byrjað að veiða og sjóða
pilchard niður árið 1912. Sex
árum síðar var þetta orðinn
stóriðnaður. Það ár veiddust
71,000 tonn og voru þau soðin
niður í 1,500,000 kassa. Árið
1929 er svo veiðimagnið kom
ið upp í 295,000 tonn og niður
suðuverksmiðjurnar afköst-
uðu 3,900,000 kössum með 48
dósum hver. •*
Svo skall kreppan á, en
strax að henni lokinni hélt
veiðiinagnið áfram aö fær-
ast í aukana. Það var 495,000
tonn árið 1934 en 662,000 tonn
árið 1936. Það hafði komið í
ljós að ekki var markaður
fyrir allar þær miljónir nið-
ursuðudósa er verksmiðjurnar
sendu frá sér, því var fram-
leiðsla þeirra takmörkuð við
2,800,000 kassa og afgangi
pilchard veiðanna breytt í
118,300 tonn af fiskimjöli og
25,500,000 gallons af lýsi.
Veiðin stendur yfir í ágúst
til apríl og fer fram svo að vestra, sem víðar. Krabbaveið
segja upp við landsteinana, J in í öllum heiminum nemur
og aðallega að næturlagi. Þá um 250,000 tonnum og eru
má ekki gleyma gæðafisknum krabbar því 7. algengasta verð
túna, sem er miklu eftirsótt- J mæti, sem fæst úr sj ó. Þaö
ari og verömætari en lax. Þaö j veiðast að jafnaði 40,000 tonn
veiðast aðeins 300,000 tonn af j af kröbbum undan Atlants-
túnfiski í öllum heiminum.; hafsströndum Bandaríkj anna.
Hann er því 3 sinnum fágæt-
ari en lax. Túnfiskveiöar hafa
verið stundaðar undan Kyrra
hafsströndum um langan ald
ur. Upphaflega var það, er
fékkst af honum, saltað eða
þurrkaö. Árið 1907 hóf fram-
takssamur náungi niðursuðu
á túnfiski í olíu og notaðist
við franskar niðursuðuað-
ferðir. Árið 1914 var farið að
kveða mikið að þessum iðn-
aði. Það ár var soðið niður í
217,000 kassa. Eftir það fór
veiðimagnið að aukast og
margfaldast fyrir alvöru. Ár-
ið 1936 öfluðust 60,000 tonn
af túnfiski og það ár var soð-
ið niður í 2,586.000 kassa. —
Þessi mikla veiði fullnægði
engan veginn þörfum lands-
manna og því varð að flytja
inn mikið magn frá útlönd-
um. Þá væri kannske ekki úr
vegi, að athuga ástandið í
síldveiðunum í Bandaríkjun-
um. Sem kunnugt er, er síld-
in einhver útbreiddasti fisk-
Auk þess flytja Bandaríkja-
menn inn reiðinnar kynstur
af þeirri munaðarvöru. Það
má sjá hversu mikið kveður
að skelfiskáti í Bandaríkjun-
um, þegar þess er gætt, að
innanlandsframleiðslan var
metin á 14 milljón dali árið
1937. Þar af voru 27,000 tonn
af hörpudiskum, kúskeljum
og kræklingi, og var verð-
mætí þeirra varlega áætlað
á 5 milljón dali.
Lúða er afar eftirsóttur fisk
ur vestra. Um 1460 fiskimenn
stunda lúðuveiðar á skipum,
sem eru samtals 33,000 tonn.
Þeir veiða að jafnaði 21,000
tonn af lúöu. Það er ekki mik-
ið um botnvörpuveiðar í
Bandaríkjunum. Árið 1935
veiddust þar aðeins 62,560 af
þorski og 29,000 tonn af flat-
fiski.
Bandaríkin eru afbragðs
markaður fyrir sjávarafurðir.
í byrjun seinustu heimsstyrj-
aldar, fluttu þau inn 145,000
i ur í heimi. Það veiðast að jafn tonn af fiskmeti fyrir 25 millj.
j aði 2,200,000 tonn af síld á ári dali, og auk þess 11 milljón
í heiminum og álíka mikið af dollara virði af lýsi og fiski-
frænku hennar, sardínunni. mjöli. Ef fisksöluaðferðir ís-
Engin þjóð i heimi veiðir eins lenzka sjávarútvegsins væru
' mikið af síld og Norðmenn. f með eins miklu nútímasniði
J Þeir eiga heimsmetið, 700,000 J og togararnir, sem hann á á
tonn, ef miðað er við árið | að skipa, mundi miklu meira
1936, sem er mjög táknrænt af þessum milljónum geta
ár fyrir síldveiðar. jrunnið til okkar íslendinga,
Þvínæst koma Bretar með en nn er- eigum að vísu
283,500 tonn og Þjóðverjar, hættulegan keppinaut, þar
j með 234,200 tonn. Svo kemur.sem Kanada er, vegna þess,
röðin að Japönum og íslend-:hva® hann liggur vel við
ingum. Árið 1936 voru Japan- j handaríska markaðnum og
ir okkur hlutskarpari. Þeim jvegna þess, að Kanada-
hafði tekist að hremma 148,'menn hafa fyrir föngu tekið
000 tonn, en okkur íslending- i mai'kaðsvísindi nútímans í
um 118,200 tonn. Við vorum; W ónustu sím og geta því snið
á undan Bandaríkjamönn- jútflutning sinn að smekk
um, sem aðeins veiddu 100,000 Bandaríkjamanna. Hins veg-
tonn það ár. Sem kunnugt er,
Hér er kominn Benedikt Gísla
son frá Hofteigi og virðist í
vígahug. Gef ég honum orðið:
„Jón Jóhannesson prófessor
hefir haldið nokkra fyrirlestra
í útvarpið um verzlun íslendinga
á þjóðveldisöld. Ég hlustaði á
tvö hin fyrstu erindi hans og
þótti þau í alla staði að engu
merk, bara hsefileg í útvarpið.
Ég gefst svo upp á því að eyða
tíma minum á framhald Jóns,
en nú sé ég í Morgunblaðinu
(10. febr.), að Valtýr Stefánsson
fer að hæla þessum erindum
Jóns, og á máli Valtýs er það
helzt að skilja, að Jón prófessor
hafi farið að bollaleggja ærið
mikið um þjóðarhagi íslendinga
undir lok hins fyrra þjóðveldis,
og haft að marki um eigi rífan
hag þeirra, að íslendingar
sömdu í Gamla sáttmála við
Noregskonung, að gegn ævin-
legu skattgjaldi af íslendinga
hendi, kæmi ævinleg sigling
Norðmanna til íslands á eigi
færri en 6 skipum ár hvert. Virð
ist svo sem Jón prófessor skilji
þetta þannig, að nú sé hagur
íslendinga svo bágur að þessi
6 skipa sigling eiga að hlýta til
fulls verzlun þeirra við umheim
inn.
Líklega hefir Valtýr skilið
þetta allt .ranglega, sem prófess
orinn hefir sagt um þetta efni,
og þess vegna er bezt að spyrja
eftirfarandi spurninga, og er
sama hvor svarar eða ekki svar
ar.
Heldur Jón Jóhannesson það,
að íslendingar hafi með samn-
ingi sínum við Hákon gamla um
6 skipa siglingu frá Noregi til
íslands verið að gefa Norðmönn
um einkarétt á íslandsverzlun
inni, og semja um eina 6 skips-
farma af vöru til árlegrar notk
unar á íslandi um alla ófyrirsjá
anlega framtíð? Heldur Jón
Jóhannesson það, að það eigi að
skilja þennan samningslið í
Gamla sáttmála þannig, að eng
in önnur verzlun fari fram við
ísland en þessi 6 skipa sigling
frá Noregi, þótt nægar heimildir
séu fyrir stöðugri siglingu fleiri
þjóða um alla íslandssögu, þar
til Danir lokuðu landinu og hófu
einokunina?
Getur Jón Jóhannesson ekki
skilið það, að þessi skipssamning
er síldin duttlungafullur fisk-
ur, svo þessar tölur eru nokk-
uð breytilegar frá ári til árs.
í Bandaríkjunum veiðist síld
ar veiða Kanadamenn að jafn
aði aðeins 80,000 tonn af
þorski og það er minna en
þeir veiða af lax,
Nýfundnaland er umlukt af
ur íslendinga við Norðmenn, er
fyrst og fremst til að tryggja
árlegar samgöngur við Noreg, og
er því fyrst og fremst samgöngu
samningur, þar sem íslendingar
þurfa að tryggja sér það, að
komast til Noregs til persónu-
legraíkipta við Norðmenn, m. a.
vegna konungssambandsins í
stjórnarformi, og sambandsins í
kirkjustjórninni, þá meira en
aldar gömul? Getur Jón Jó-
hannesson ekki hugsað sér það,
að það hafi orðið íslendingum
dýrt, að ferðast með kaupmönn
um, eftir að þéir sjálfir lögðu
niöur skipaeign og siglingar á
eigin hönd, sém fyrst og fremst
stafaði af örum siglingum ann
arra þjóða út hingað?
Getur Jón Jóhannesson ekki
skilið það, að ein mesta og skyn
samlegasta þýðing Gamla sátt-
mála liggur í þessum samgöngu
samningi við Norðmenn, eins og
siglinga eða samgöngumálum
þjóðarinnar var þá komið, en
hann snertir á engan hátt verzl
unarmál íslendinga, nema þar
sem sjálfsagt var að skipin voru
hlaðin vörum, og hefir það verið
eins konar misærisráðstöfun,
þar sem siglingar annarra þjóða,
og Norðmanna líka, eins eftir
þennan samning og áður, hafa
verið háðar árferðinu að meira
eða minna leyti? Getur Jón Jó-
hannesson ekki skilið það, að
það gæti verið þörf á því, að
snúa lykli að einni skrá í háskól
anum, áður en hann gerir alla
þjóð að allrar veraldar undri?“
Þetta segtr nú Benedikt. Ekkl
ætla ég aö blanda mér í þá deilu,
sem hér kann að rísa upp, en
leyfi fúslega frekari umræður
um þetta, ef þess verður óskað.
Það vil ég þó segja, að ég hlust-
aði á flest erindi Jóns mér tú
fróðleiks og ánægju og kann
honum þakkir fyrir þau. —
Vænti ég þess, að bæði hann og
aðrir fræðimenn okkar snúi sér
meira að því að rannsaka at-
vinnusögu og verzlunarsögu okk
ar en gert hefir verið tU þessa,
því að af því má sitthvað læra.
Hins vegar má vitanlega alltaf
deila um ýmsar niðurstöður og
spillir ekki, þótt það sé gert,
heldur vekur það oft og tíðum
aukinn áhuga og getur stutt að
því, að nýjar upplýsingar komi
fram í dagsljósið.
Starkaður.

bæði undan Atlantshafs- og! einhveríum .hezfu þorskfiski-
í Kyrrahafsströndum. Ame- I miðum 1 heimi. Veiðimagn í-
I ríska síldin er miklu dýrari en úúanna hefir farið stöðugt
sú brezka og sú norska, og
því hefír Bandarikjastjórn
minnkandi vegna þess, hversu
grimmt erlendir togarar
munum síldarútvegsins á alt-
ari laxútflutningsins til Evr-
| ópu. Þetta hefir orðið tU þess,
að Alaskabúar hafa orðið að
takmarka saltsíldarsölu sína
við 8,400 tunnur og grípa til
svipaðra úrræða og við ís-
lendingar, sem sé, að breyta
meirihluta sildaraflans í lýsi
og síldarmjöl.
Ástandið Atlantshafsmeg-
in er mun betra. Þar er megn-
ið af síldaraflanum soðið nið-
ur í dósir og selt sem sardín-
ur. Framleiðslan nemur að
meðaltali 1,800,000 kössum af
síldardósum. Humar, rækjur,
og alls konar skelfiskar eru
eftirsótt vara í Bandaríkjun-
um sem víðar. Rækjuveiðarn-
ar námu 55,000 tonnum árið
1936. Krabbar, sem er fæða,
sem við íslendingar gerum
lítið af að gæða okkur á, er
eftirsóttur herramannsmatur
valið þann kost að fórna hags ®æhia & miðin þar við land.
Arið 1917 veiddu Nýfundna-
landsmenn 328,000 tonn af
þorski. Síðan hefir aflamagn
þeirra farið síminnkandi
þangað til það var komið nio-
ur í 163,000 tonn árið 1937.
Svo gæti farið, að hagskýrsl-
ur okkar sýndu sama hryggð-
arfyrirbrigðið, ef stjórnin
bregzt nú skyldu sinni með að
færa landhelgi íslands út að
endamörkum grunnsævisins.
«1111111111111111111111 iiiiii,,l,,mj|IIII||1|II|1J(((|JIII1II||iI|r
| Frímerkjaskipti |
i Sendið mér 100 íslcnzk frf- i
| merki. Ég sendi yður um §
i hæl 200 erlenð frímerki. i
JÓN AGNARS
Frímerkjaverzlun,
§ P. O. Box 356. Reykjavík. i
(IIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIIWvlllItnilllKWIIIIIIIIIMIIIIIIIIIIIIIIIIin
j 0. J. Olsen
j talar í Aðventkirkjunni
í sunnudaginn 16. marz kl.
8,30 síðd. um eftirfarandi
efni: „VIÐ BOTN MIÐ-
JARÐARHAFS.“
I '
Hvers er að vænta þaðan
innan skamms? —
Allir velkomnir.
Aðventsöfnuðurinn.
Jörð til sölu
Jöröin Stekkjarbakki í Tálknafirði er til sölu. Laus til
ábúðar í næstu fardögum. Upplýsingar gefur Kaupfélag
Tálknafjarðar, Sveinseyri.
(>