Tíminn - 20.03.1952, Blaðsíða 4

4.
TÍMINN, fimmtudaginn 20. marz 1952.
66. blað.
Pétur Sigurðsson, erLndreki:
Orðið er frjálst S
Afengissýki og áfengissjúklingar
Það er nú fyrst í seinni tíð,
að þjóðir eru teknar að gefa
;áfengissýkinni gaum í fullri
alvöru. í Bandaríkjunum er
áfengissýkin talin vera eitt
af hinum stærstu félagslegu
vandamálum þjóðarinnar. Á-
fengisbölið er áhyggjuefni
nargra þjóða, þar á meðal
allra nágrannaþjóða okkar ís
:tendinga. Mögnuðust er áfeng
issýkin í Bandarikjunum, þar
aæst í Frakklandi, Svíþjóð og
Svisslandi. Um þetta vitna
::annsóknir og skýrslur þess-
ara þjóða. En það er þó engin
aægðarleikur að fá nákvæm-
ar skýrslur um fjölda áfengis
sjúklinga hjá hverri þjóð, og
oft skakkar á miklu þegar
okýrslurnar eru birtar með
otuttu millibili.
í Svíþjóð er oft talað um
60,000 áfengissjúklinga, þá
100,000, og nú seinast í nóvem
aer s. 1. flutti forsætisráðherra
3vía, Tage Erlander, ræðu við
opinbert tækifæri, og sagði
pá, að samkvæmt því, er bezt
yrði vitað, eftir margra ára
oannsókn á vegum ríkis-
stjórnarinnar, væru í Svíþjóð
200,000 áfengissjúklingar eða
menn, sem drekka sér til
'uj óns.
Heilbrigðisstofnun Samein-
oðu þjóðanna kom á náms
skeiði í Kaupmannahöfn í
(Dktóber s. 1., um áfengissýk-
:ina. Námskeið þetta var fyrir
pjóðir Norðurálfunnar. Einn
iðal fyrirlesarinn og fræði-
maðurinn var þar, dr. E. M.
Jellinek, sem er ráðunautur
Sameinuðu þjóðanna í þessu
máli. Hann er einnig aðal mað
:ur þeirrar deildar Yale-há-
skólans í Bandaríkjunum,
sem sýslar um áfengissýkina
og safnar skýrslum um hana
meðal allra þjóða. Hann hef-
:ir unnið sleitulaust að þessu
síðan 1940 og er orðinn heims
kunnur sérfræðingur á þessu
sviði.
Bæði dönsk og norsk blöð
hafa skrifað allmikið um
þetta þing í Kaupmannahöfn
og fræðslustarfsemi dr.
Jellineks. Hann flutti fræðslu
erindi í Noregi, í Oslóar há-
skóla og víðar. Hér verður því
stuðst aðallega við upplýsing
ar, sem blöð og tímarit hafa
veitt um þetta námsskeið og
fræðslu dr. Jellineks.
Undirritaður hefir áður
kynnt íslenzkum blöðum
tímarit, sem gefið er út í Nor
egi, og heitir, Alkoholspörs-
maalet. í ritnefnd þess eru,
rektor háskólans í Oslo,
prófessor dr. med Otto Lous
Mohr, Anton Jenssen skrif-
stofustjóri og formaður
Bindindisráðs ríkisins, fyrrv.
stórþingsmaður, og Olav
Sundet, rektor. Að riti þessu
standa því merkir og ábyrgir
fræðimenn. í síðasta hefti
þess birtist mjög athyglisverð
ritgerð um áfengissjúklinga í
Noregi. Þar er, m. a. vikið að
erfiðleikunum við að skrá-
setja alla áfengissjúklinga,
og einnig sagt frá aðferð
Ameríkumanna við slíka skrá
setningu.
Hvernig er vitað, hve
margir áfengissjúkling-
arnir eru?
Hér á landi eru ekki til
neinar heildarskýrslur um á-
fengissjúklinga, en Norður-
Jandaþjóðirnar hafa reynt að
há slíkum mönnum á skrá.
Nákvæmar eru þó skýrslur
þeirra ekki. í norsku ritgerð-
inni, sem áður var vikið að,
er þess getið, að 1941 hafi
allsherjar áfengismálanefnd
talið vera 16,000 drykkju-
mapna í Noregi. Nú er talaö
um 20 eða 30, jafnvel 40 þús-
undir áfengissjúklinga.
Einni góðri reglu fylgja
Norðmenn, en hún er sú, að
einkasala ríkisins má ekki
selja ofdrykkjumönnum á-
fengi. í lok ársins 1950 voru
á skrá (svartalista) hjá einka
sölunni 12,179 menn, sem
ekki mátti selja áfengi. Þetta
er ein heimildarskráin við
talningu áfengissjúklinga, en
auðvitað mjög ónákvæm. Með
aðstoð embættismanna þjóð-
arinnar og allra áfengisvarna
nefndanna, lögreglu og ýmissa
annarra aðilja, er þó hægt að
ná til flestra ofdrykkjumanna
og vita um ástand þeirra. Og
svo er það ■aðferð Ameríku-
manna.
Dr. Jellinek sagði, að auð-
veldast væri að vita um tölu
hinna „krónisku“ áfengis-
sjúklinga með (complica-
tions), og sálar- og líkams-
kvilla sem fylgifiska ofdrykkj
unnar. í Ameríku er talið að
4. hver ofdrykkjumaður sé
„króniskur“. Þeir margfalda
þá með 4 og fá þannig út
tölu áfengissjúklinga í land-
inu, og dr. Jellinek sagði, að
sérfróðir menn í Bandaríkj-
unum væru sammála um, að
þar mundu nú vera um 4
milljónir áfengissjúklinga. En
þeim skipta Ameríkumenn
aðallega í þrjá flokka. Það
eru þessir aumustu, hinir
„krónisku“ áfengissjúkling-
ar, og svo þeir sem ekki geta
talizt til þess flokks, en eru
þó orðnir ánetjaðir áfengis-
neyzlunni, og í þriðja lagi
þeir menn, sem drekka meira
en almenningur telur viðeig-
andi, bæði með mat og við
viss tækifæri, en geta þó ekki
talizt ofdrykkjumenn.
Þegar dr. Jellinek fyrst tók
að safna skýrslum um þetta,
árið 1940, stóð hann eðlilega
andspænis mörgum og mikl-
um erfiðleikum. Hvar átti að
draga markalínuna? Hverjir
gátu talizt áfengissjúklingar,
og hverjir ekki? Þetta er
ekki í öllum löndum eins. í
Bandaríkjunum er fjórði
hver drykkjumaður „krónisk-
ur“ áfengissjúklingur, en í
Frakklandi annar hver, eða
helmingur allra ofdrykku-
manna. Þar er fjöldi slíkra
sjúklinga, af hverjum 100,000
landsmönnum, meiri en hjá
nokkurri annari þjóð. Þetta
eru hinir eyðilögðu menn.
Næst Frakklandi í þessari
geigvænlegu uppskeru áfengis
neyzlunnar kemur Ítalía. Það
þýðir því ekkert að vitna í
vinframleiðslulöndin, sem
fyrirmyndir í meðferð „ á-
fengra drykkja.
í ritgerðum þeim, sem hér
er farið eftir, er minnt á það,
að Frakkar drekki sig ekki
svo mjög drukkna í veitinga-
húsunum, það geri þeir
heima hjá sér og sjáist því
ekki svo oft drukknir á göt-
um Parísar. Dr. Jellinek upp-
lýsi, að Frakkar drekki mjög
mikið af sterkum drykkjum
— brennivíni. Þeir séu þar
allra þjóða fremstir, að und-
anskildum Bandaríkjunum.
Áfengissýkin sé mest í borg-
unum í Bandaríkjunum, en
mest í dreyfbýlinu í Frakk-
landi.
Það er mikiþ sigur fyrir
bindindisstarfið um heim all-
an, að sérfróðir menn eru
teknir að rannsaka þetta með
al margra þjóða og skrásetja
það, sem bezt verður vitað
um þessi mál. Þá er ekki leng
ur hægt að slengja því fram-
an í okkur bindiirdismenn, að
við förum með staðlausa
stafi. Rannsóknir vísinda-
mannanna og öll skýrslusöfn
un þeirra sannar ótvírætt
það, sem við höfum alltaf
sagt, að engin þjóð hefir lært
að drekka áfengi sér að skað-
lausu, ekki einu sinni skað-
litlu, heldur er áfengisbölið
þar mest, sem áfengið er
framleitt og frjálsast og þjóð
ir hafa vanizt því lengst, eins
og t. d. Frakkar.
Eru allir drykkjumenn
skapaðir áfengissjúkl-
ingar og læknisfræðilegt
viðfangsefni?
Ritstjóri norska blaðsins,
Folket, en hann var einn á-
heyrenda dr. Jellineks, segir,
að margir menn, einhliða í
skoðunum sínum, hafi oft
reynt að styðja sig við dr.
Jellinek og aðra þekkta sér-
fræðinga, því til sönnunnar,
að drykkjuskapur sé eingöngu
sjúkdómur, 2—3% allra
manna séu fyrirfram dæmdir
til að verða áfengissjúkling-
ar, þeir séu viðfangsefni
læknisfræðinnar, og þar með
sé málið leyst.
En nú höfum við heyrt, seg
ir ritstjórinn, hvað dr.
Jellinek segir um þetta. Hann
segir, að lífsvenjur, skoðanir
manna og allt félagslíf valdi
miklu um áfengissýkina. Víst
sé það rétt, að líkams- og sál-
arástand vissra manna sé góð
ur jarðvegur fyrir áfengis-
sökina, en engin þurfi þó
nauðsynlega að verða áfengis
sjúklingur, til þess þurfi á-
fengi.
Það er því augljóst mál, að
þessir, frá náttúrunnar hendi,
gölluðu menn á sál og líkama,
yrðu aldrei áfengissjúklingar,
ef þeir næðu ekki í áfengi,
og því þá að hafa það á boð-
stólum, sem veldur slíkum
sjúkdómi.
Þá hefir því verið haldið
fram, einnig í íslenzkum blöð
um, að allt okkar tal og brölt
um bindindi, öll okkar bind-
indisboðun, sé gagnslítil eða
gagnslaus, ofdrykkja sé sjúk-
dómur, sem heyri eingöngu
undir heilbrigðiseftirlit og
læknisaðgerðir. Auðvitað eru
þetta hinar frekustu öfgar og
hrein og bein vitleysa. Tug-
um þúsunda, sennilega hundr
uðum þúsunda drykkjumanna
hefir verið bjargað með ein-
faldri bindindisstarfsemi. En
það skal tekið hér skýrt fram,
að engir fanga því meir en
viö bindindismenn, að lækn-
isfræðin tekur þetta vanda-
mál meira til meðferðar með
hverju árinu sem líður. Það
er okkar bezti liðstyrkur.
Ein af hinum merkilegu
upplýsingum, sem dr. Jelli-
nek veitti, var sú, að í Banda
ríkjunum sýndi það sig greini
lega, að í þeim ríkjum eða
ríkjahlutum, sem bannlög
hefðu minnst fylgi, þar væri
áfengissýkin mest. Ef menn
(Framhald á 3. síðu.)
Hér er kominn Refur bóndi
og ætlar að skemmta með kveð
skap að vanda:
„Ileill og sæll, Starkaður!
Þar sem nú er komin góa, og
ég hefi eigi litið inn til ykkar
í baðstofunni á henni fyrr, ætla
ég að kveða nokkrar stökur fyr-
ir ykkur af gömlum vana, og
eru þær kveðnar við ýms tæki-
færi, bæði möguleg og ómögu-
leg. Fyrsta vísan, sem ég fer
með að þessu sinni er svohljóð-
andi:
Hneigður fyrir heilabrot,
hef ég verið lengi.
Af þó hefði engin not,
eða meira gengi.
Fyrir stuttu síðan átti ég leið
inn í sparisjóð Akraness og kvað
um leið og ég gekk út:
Minn hefir lengi lífs um skeið
lítill orðið gróðinn.
Alltof sjaldan á ég leið,
inn í sparisjóðinn.
Einhverju sinni bar svo við,
að ungur maður einn var hrif
inn af stúlku, sem Hulda hét.
Um hann kvað ég þessa stöku:
Ungur sveinn á huldu hér,
hulda þræði spinnur.
Oft hann huldu höfði fer,
huldumey ef finnur.
Eftirfarandi vísa getur tæp-
lega valdið misskilningi, þar eð
allir vilja menntast og læra:
Lán mun víst þeim lýðum er
lærdóms meta gæði.
Konur jafnt sem karlar hér
kunna „eðlisfræði".
Um piparmey eina kvað ég
fyrir löngu síðan:
Þessi snót er þung á brún,
þreytt við ást að braska.
Jafnt hið ytra og innra hún,
ediks líkt og flaska.
Gunnar Solomonsson hinn
sterki hefir eins og kunugt er,
sýnt aflraunir víðs vegar um
landið við góðan orðstír og að-
sókn. Um hann er eftirfarandi
staka gerð:
Gunnar hann er geysi knár,
garpur, frægur, merkur.
Sundur rífur símaskrár
— svona er að vera sterkur.
Það hefir verið sagt um okk-
ur íslendinga, að við værum
sundurlyndir, og er eftirfarandi
vísa kveðin í tilefni af því:
Ótal heiftar-elda bál,
undan heillum grafa.
fslendingar eina sál
allt of sjaldan hafa.
Fyrir stuttu síðan bar svo við
vestur á Snæfellsnesi, sem mörg
um þótti skrífið, að hrafnar rifu
í sundur tvö sendibréf, sem fara
áttu til oddvita og prests, en
bréfin voru skilin eftir með öðru
dóti á þjóðveginum. Sagði ég x
gamni að þetta bæri ljósan vott
um harðindin þar vestra og
varð þessi staka af munni:
Krummar hafa krumma sið,
kroppa oft hið bezta.
Áleitnir þeir eru við,
oddvita og presta.
Nú er ég nýkominn úr ferða-
lagi, og fór alla leið vestur í
Ólafsvík. Urðu þá ýmsar stök-
ur til, og kem ég hér með nokkr
ar þeirra. í byrjun ferðarinnar
kvað ég þessa stöku:
Fyrir sunnan æ ég er,
einhvers konar gestur.
Alltaf birtir yfir mér,
ef ég held í vestur.
1 Borgarnesi gisti ég eina nótt
á vesturleið og kvað því:
Hérna leið mér Usta vel,
lúin bein ég hvíldi.
Ytra jafnt sem innra þel,
aldna Refnum skýldi.
Ég dvaldi nokkra daga í Stað
arsveit hjá mínum góðu og
gömlu sveitungum og var þar
m.a. á öskudaginn. Þá kvað ég
eftirfarandi stöku:
Sekk og ösku að setjast í,
sízt er ráð að gera.
Mér finnst að vér megum því,
merki dagsins bera.
Viff vin minn einn, sem nóg
hafði að starfa, kvað ég þessa
stöku:
Vinnan getur virða þreytt,
vill á slíku bera.
Annars hafa yfirleitt,
allir nóg að gera.“
Hér lýkur kveðskap Refs
bónda að sinni.
Starkaður.
W.V.W.V.V.V.V.V.VV.W.WAW.VV.V.VAV.WAV.V
í Vinir og venzlafólk, fjær og nær! Ég þakka ykkur öll- í
’• um hjartanlega, sem minntust mín á fimmtugsafmæli í
I; mínu, þann 11. þ. m. 5•
■! Rósa Davíðsdóttir, I"
| í
IVAWVAVVAVVV.VVVVWAV.VV.VVVV.V.VV.VVVVVWV
Sunnlendingar!
Hestamannafélagið Sindri í Mýrdal hefir ákveðið að
starfrækja tamningastöð á komandi vori ef næg þátt-
taka fæst. Hestar sóttir heim ef óskað er. Umsóknir
sendist sem fyrst til Guðlaugs Jónssonar, verzlunar-
manns í Vík, er gefur nánari upplýsingar.
Stjórnin
gnamawfflganiwmiiimmmiiaiiiiiiiiiiia

Drengjaföt
ENSK DRENGJAFOT
Verð frá 380 kr.
»
«
i
♦♦
♦♦
♦♦
♦♦
I
aamiiimmiimiimmiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiimuwuiwwireuiaiinimiibi
AUGLÝSIÐ í TÍMANUM
SPARTA — Garðastræti 6.