Tíminn - 05.04.1952, Blaðsíða 5

80. blað.
XíiMiNN, laugardaginn 5. apríl 1952.
5.
Lauganl. 5. uprtl
Einmennings-
kjördæmin
Fyrra sunnudag birti Morg-
unblaðið forustugrein, sem
vakið hefir meira umtal en
slikar greinar þess eru vanar
að gera. Grein þessi fjallaði
um fyrirkomulagið á kosning
um til Alþingis. Niðurstöð-
ur greinarinnar eru í stuttu
máli þær, að núverandi kosn
ingafyrirkomulag sé „að eyði
leggja pólitískt siðferði þjóð
arinnar og skapa upplausn
og stjórnleysi“. Eina leiðin,
sem Mbl. sér út úr öngþveit-
inu, er að taka upp einmenn-
ingskjördæmi og afnema hlut
fallskosningar og uppbótar-
sæti.
Hinsvegar telur Mbl. litla
bót að aðskilnaði löggjafar-
Dr. BenjamírL Eiríksson:
Fyrsta grein
Viðskiptalífiö og afkoman 1951
Inngangur. 924 m. kr. Þetta er hækkun umlog innflutningsins 44%. Verzl-
1 þessari grein verður reynt' Séu skiPin tekin útúr> þá unartölurunar eru sýndar á
að gera grein fyrir því helzta,
sem gerzt hefir í verzlun og við-
skiptum á árinu, sem var að Tafla 1.
líða. Yfirlit þetta er fyrst og
fremst um utanríkisverzlunina,
en takmarkast að öðru leyti við
þær upplýsingar, sem til eru nú.
Það helzta, sem kemur í Ijós
við athugun á hagskýrsium er
eftirfarandi:
er aukning útflutningsins 56%|töflu 1.
Utanríkisverzlunin 1948—1951
í milljónum króna
Tölur verzlunarskýrslna. -Samkvæmt umreikningi*)
1. A árinu 1951 var magn út-
flutningsihs 42% meira en á
árinu 1950-; og meira en nokkru
sinni fyrr í sögu þjóðarinnar.
Um það bil einn þriðji þessarar
aukningar- stafar af minnkim
birgða útflutningsvöru. Án (Tölurnar sýna að raunverulega
birgðamihnkunar hefði aukning verður mikill samdráttur á út-
I flutningnum á árunum 1949—
Útflutt Innflutt Útflutt Innflutt
FOB CIF Án skipa FOB CIF Skip Án skipa
1948 396 458 392 707 870 123 747
1949 290 426 385 511 781 71 710
1950 422 543 516 472 610 36 574
1951 727 924 829 727 924 95 829
*) Miðað við núgildandi gengi.
in numið: um 27%.
2. Innflutningurinn
1950. Samdrátturinn á árinu
V9.1* 9,15
. r,no/ . . - mcn i 1950 nemur einum þriðja, mið-
magm 32% meiri en anð 1950, ,___
að við 1948. Einkum bera þess-
ar tölur með sér hve 1950 var
valds og framkvæmdavalds hefir hluii fari'5 tii þirgSamynd ffitt ér; Á árinu f951 hefir
........ i þessi þroun snuizt við. Ems og
I síðar mun sýnt fram á stafar
sá bati að mestu leyti af auknu
útflutningsmagni.
Samdráttur innflutningsins
gerðist aðallega á árinu 1950 Sé
og fyikjaskipan.
Það verður vissulega ekki
annað sagt en að Mbl. kveði
hér upp harðan dóm um for-
tíð Sjálfstæðisflokksins varð-
andi kosingafyrirkomulagið.
Það fellir hér jafnvel ennharð
ari dóm um afskipti hans af
þeim málum en um afskipti
hans af landhelgismálunum
og var dómur þess um þau
þó nógu harður. Það er nefni
lega Sjálfstæðisflokkurinn,
sem hefir haft aðalforustu
um að móta það kosningafyrir
komulag, sem nú er. Þegar
verst gegndi á stríðsárunum,
rauf hann samstarf við Fram
sóknarflokkinn til þess að
gera nýja breytingu á kosn-
ingarfyrirkomulaginu. Þau
samstarfslit opnuðu fyrir dýr
tíðarflóðið, sem enn hefir
ekki tekist að stöðva og má
fyrst og fremst rekja þangað
orsakir þeirra fjárhagserfið-
leika, sem nú er glímt við.
Til viðbótar bætist svo það,
að þetta kosningafyrirkomu-
lag, sem svona miklu var fórn
að fyrir, er að dómi Mbl. að
„eyðileggja pólitískt siðferði
þjóðarinnar“ og er að „skapa
og því svipaður og á árunum
1948—1949. Af þessari aukningu
unar innan lands.
3. Viðskiptakjörin við útlönd'
hafa enn yersnað á árinu. Á ár- ’
inu 1951 fékk þjóðin 30% lægra
verð heldur en 1946 fyrir út-
upplausn og stjórnleysi". Ollu
þyngri áfellisdóm er vissulega I ,
ekki hægt að kveða upp um I var verzlunarjofnuðurmn við
flutningmn, miðað við óbreytt ekki reiknað með skipum, varð
verð á innflutningnum. Miðað innfiutningur ársins 1950 23%
við það verðlag, sem greitt var ininni en 1948. pessi samdrátt-
fyrir innflutninginn á árinu ur varð þrátt fyrir mikla Mars.
1951, og verzlunarkjör ársins hallhjálp á árinu. Á' árinu 1951
1946, þá hefðum við átt að fá eykst gy0 innfiutningurinn á ný
316 m. kr. meira fyrir útflutn-
inginn á árinu 1951 en við raun-
verulega fengum.
4. Sé skipunum sleppt og inn
flutningúr og útflutningur
hvort tvéggja reiknað FOB, læt-
ur nærri að verzlunin við út-
iönd vseri í jafnvægi á árinu,
þrátt fyrir mikið aukið verzlun-
arfrelsi.
5. Greiðsluhallinn við útlönd
nam kringum kr. 170 m. Staf-
aði hann af beinum og óbein-
um áhrifum hinna miklu virkj-
ana svo og skipakaupum og
aukningu birgða innfluttrar
vöru.
6. Framlög og lán ECA notuð
á árinu námu 176 m. kr., og lán
til skipakaupa 82 m. kr.
7. Útflutningurinn til Banda-
ríkjanna meir en tvöfaldaðist
þau jákvæður á árinu.
I. Heildartölur.
Á árnu 1951 jókst útflutning-
þetta verk Sjálfstæðisflokks-
ins.
Öllu greinilegar getur Mbl.
ekki heldur játað réttmæti
þeirrar gagnrýni, sem Fram- ur (fob) úr 422 m. kr. í 727 m.
sóknarflokkurinn hefir hald-' kr. Sé fyrri talan leiðrétt fyrir
ið uppi gegn núverandi kosn breytingu á gengi krónunnar á
ingafyrirkomulagi. I árinu 1950, þá er hækkunin úr
Hér í blaðinu hefir marg- 472 m. í 727 m. kr., eða um 54%.
oft verið bent á þá kosti, er Innflútningur (cif) jókst úr
fylgja einmenningskjördæm-' 543 m. kr. í 924 m. kr. Sé leið-
unum, og verður því sleppt rétt fyrir gengisbreytingu er
að rekja þá að sinni. Miklu þetta hækkun úr 610 m. kr. i
máli skiptir þó í þessu sam-'
bandi, hvort þau eru byggð á
höfuðtölureglu, þ. e. séu á-
llka fjölmenn, eða taka eðli-
legt tillit til dreifbýlisins. Ef
horfið væri að fyrra ráðinu,
myndi slík breyting skerða
vald landsbyggðarinnar óeðli
lega til hagsbóta fyrir Reykja
vík, sem hefir vegna aðstöðu
sinnar margháttuð áhrif á
löggjafarstarfsemina öðruvísi
en fyrir tilstuðlan kosninga-
fyrirkomulagsins. Breytingar,
sem stefna að því að rýra
til mikilla muna, vegna stórkost
legrar aukningar útflutningsins
og aukinnar Marshall-aðstoðar.
II. Aukið verzlunarjafnvægi.
Þrátt fyrir aukið verzlunar-
frelsi og lakari viðskíptakjör
gagnvart útlöndum, þá var
meira jafnvægi í utanríkisverzl
uninni á árinu 1951 en nokkru
öðru ári síðan styrjöldinni lauk,
að árinu 1948 undanskildu. Með
þessu er átt við að útflutning-
urinn greiddi það ár fyrir hlut-
fallslega meira af innflutningn
um en hin árin. Skipin eru und
anskilin í þessum samanburði,
vegna þess, að seinustu árin
hafa þau að miklu leyti verið
greidd með lánum. Tölurnar í
töflu 2 sýna innflutning og út-
flutning án skipa.
Tafla 2.
Utanríkisverzlunin 1946—1951
Tölur verzlunarskýrslna, án
skipa, í milljónum króna.
Tafla 3 sýnir verzlunarjöfn
uðinn seinustu árin með og án
skipa, raunverulegar og umreikn
aðar tölur (vegna gengisbrJ.
Tafla 3.
Yerzlunarjöfnuðurinn 1948—’51
í milljónum króna.
Tölur verzl.skýrslna Umreikn. tölur
Ár Samt. Án skipa Samt. Án skipa
1948 — 64 2 — 163 — 40
1949 — 136 — 94 — 270 — 199
1950 — 121 — 100 — 138 — 114
1951 — 195 — 103 — 195 — 100
Miðað við núverandi gengi, þá
sýna tölurnar að þegar útflutn-
ingi og innflutningi skipa er
sleppt, þá hefir hallinn á verzl-
uninni minnkað um helming
síðan 1949. Á árinu 1951 voru
hins vegar stigin þýðingarmikil
skref til að afnema höftin af
innflutningsverzluninni. Enn-
fremur á sér stað mikill inn-
flutningur á fjármagni, vegna
hinna miklu framkvæmda. Það
hefði því mátt búast við aukn-
um halla en ekki minni. 1 sam
bandi við þessar tölur þarf að
hafa í huga, að birgðir útflutn-
ingsvöru mtnnkuðu um kring-
um 75 m. kr. á árinu. Á hinn bóg
inn jukust birgðir innfluttrar
vöru, sennilega um talsvert
meira en sem svarar minnkun
birgða útflutningsvöru.
Þá er einnig þess að gæta, að
útflutningurinn er reiknaður
FOB, en innflutningurinn CIF,
þ.e.a.s. að farmgjöld og vátrygg
ing eru reiknuð i verðmæti inn-
fluttu vörunnar, og það eins
þótt hún sé flutt með íslenzkum
skipum. Þessi munur er oftast
áætlaður um 10—12% af verð-
mæti innfluttu vörunnar (ann-
arrar eh skipa), eða 83—100 m.
kr. fyrir árið 1951. Það sést því,
Athyglisvert dæmi
Starfsmannaf jölgunin á veg
um borgarlæknisembættisins
er gott dæmi þess, hvernig
embættisbákn Reykjavíkur-
bæjar þennst stöðugt út und-
ir handleiðslu núverandi bæj
arstjórnarmeirihluta. Þórður
Björnsson birti um þetta grein
argott yfirlit á seinasta bæj-
arstjórnarfundi. Samkvæmt
því hafa heildarútgjöld-
in við framkvæmd heilbrigðis
eftirlitsins orðið sem hér seg-
ir undanfarin ár.:
1947: 161 þúsund krónur
1948: 166 — —
1949: 150 — —
1950: 382 — -i_
1951: 510 — —
1952: 590 — —
Rétt er að geta þess að tvö.
seinustu árin er miðað við á-
ætlaðar tölur í fjárhagsáætl-
un bæjarins, en ekki er venja
að útgjöldin verði lægri en
þar er áætlaö.
Fjöldi starfsfólks við fram-
kvæmd heilbrigðiseftirlitsins
hefir verið sem hér segir á
þessum árum:
1947:
1948:
1949:
1950:
1951:
2
4
8
8
11
irnar og kauptúnin tæmd-
ust ekki af fólki og komi hér
til aukinnar landvarnar-
vinnu á nýjan leik, gæti það
ýtt undir þennan flótta. Það
gæti svo rekið smiðshöggið
á verkið, ef áhrif dreifbýlis
ins á löggjavarvaldið yrðu
enn skert frá því, sem nú er.
Þetta vald þess er orðið nógu
lítið samt.
í þessu sambandi má geta
þess, að ensku dreifbýl-
byggðavaldið á einn eða ann- j. , ... , . ,,, „ , ,
an hátt, eru alltaf hœttulegar ‘Skjordæmm eru allt að þvi
og þó aldrei hættulegri en á (bi'isvar til f jórum sinnum fá-
tímum eins og þeim, sem nú mennari en sum kjördæmin í
eru. I London og að skipun efri deild
Það verður að gæta þess, ar Bandaríkjaþirigs tryggir
að það hefir staðið tæpt um1 mjög vel hlut dreifbýlisins.
margra ára skeið, að sveit-lÞessa atriðis verður því vel
Ár Innfl. Útfl. Útfl. sem að þegar innflutningur og út-
CIF FOB hundraðshl. flutningur eru hvoru tveggja
af innfl. reiknaðir á sama verðlagsgrund
1946 407 288 70,7 velli og skipum sleppt, þá læt-
1947 430 285 66,4 ur nærr að verið hafi jafnvægi
1948 392 394 101,4 í verzluninni á síðastliðnu ári.
1949 384 290 75,5 Þetta er þýðingarmikið atriði,
1950 515 415 8016 einkum í ljósi þeirra staðreynda,
1951 829 724 87,3 sem ræddar eru hér á eftir.
að gæta, ef tekið yrði upp hafa aldrei verið víðtækari en
einmenningskj ördæmaf yrir- nú. Til þess að draga úr þeirri
komulag hér. hættu, þarf fleiri og víðtæk-
Sé réttur dreifbýlisins vel ari breytingar á stjórnarfar-
1952: 10
Árið 1947 voru starfsmenn-
irnir við heilbirgðiseftirlitið
þessir:
Héraðslæknir,
aðstoðarlæknir,
1 heilbrigðisfulltrúi og
1 skrifstofumaður.
Nú eru starfsmenn heil-
birgðiseftirlitsins þessir:
Borgarlæknir,
aðstoðarborgarlæknir,
eftirlitsmaður eftirlitsmanna
4 eftirlitsmenn og
3 skrifstofumenn.
Það skal vissulega viður-
kennt að heilbrigðiseftirlitið
hefir aukist á þessum árum,
m. a. vegna nýju heilbrigðis
reglugerðarinnar, og að borg-
arlæknir hefir margt vel gert.
Þetta réttlætir þó ekki þá ó-
hóflegu starfsmannafjölgun,
sem hér hefir átt sér stað.
En þetta er ekkert einstætt
tilfelli varðandi rekstur
Reykjavíkurbæjar. Það er
sama hvar þar er gripið nið-
ur. Útþennslan virðist ekki
eiga sér nein takmörk varð-
andi starfsmannafölgun bæj-
arins. Og þannig mun það
verða meðan núverandi borg-
arstjóri og bæjarstjórnarmeiri
hluti ráða ríkjum.
tryggður við skiptingu ein-
menningskjördæma, er það
fyrirkomulag áreiðanlega til
stórfeldra bóta. Hinsvegar er
sú breyting ein út af fyrir sig,
hvergi nærri einhlít til að
tryggja endurbætta stjórnar-
hætti. Hún hindrar t. d. ekki,
að valdið dragist í eina hendi
og að það verði raunverulega
ríkisstjórnin, er fer bæði
með löggjafar- og fram-
kvæmdavald. Slíkur samdrátt
ur valdsins verður stöðugt
hættulegri eftir því, sem af-
skipti ríkisvaldsins aukast, en
þau fara sífellt vaxandi' og
inu en að taka upp einmenn-
ingskjördæmi. Til þess þarf
að aðskilja framkvæmdavald
og löggjafarvald miklu meira
en nú er gert og auka sjálf-
stæði landshlutanna, svo að
fólk þar þurfi ekki allt aö
sækja til Reykjavíkur.
Þrátt fyrir þetta, er það spor
í rétta átt, að Mbl. skuli for-
dæma jafn harölega það kosn
ingafyrirkomulag, sem Sjálf-
stæðisflokkurinn hefir skap-
að, og viðurkenna kosti ein-
menningskjördæmanna. Það
gefur fyrirheit um stefnu-
breytingu í rétta átt.
Ríkisiítvarpit?...
(Framhald af 4. síðu.)
sett skör lægra en fslenzk
ljóðagerð eða íslenzk skáld-
sagnagerð, sem hvortveggja er
stórum meiri sómi sýndur eða
aðrar greinar listarinnar.
III.
Vill nú ekki íslenzka Ríkis-
útvarpið eða þeir, sem ráða
tónflutningi þess, athuga
þetta mál og hefjast handa
með þeim hætti, sem að hefir
verið vikið. Ég tel víst, að
fjölda margir yrðu þakklátir,
hlustendur auk þeirra, sem
hér vinna að nýjum tónsmíð-
um og leggja fram öðrum til
gleði, ef lánið léði, það sem
þeim sjálfum er einna hugar-
haldnast um. Ella fá þeir full-
komna óþökk, er þessum mál-
um ráða, ef þeir skeyta skoll-
eyrum við svo eðlilegum og
sanngjörnum óskum.
21/3. 1952.