Tíminn - 31.05.1952, Blaðsíða 3

121. blaS.
TÍMINN, laugardaginn 31. maí 1952.
ísíerLdingajpætiir
Sextugur: Guðmundur Þorsteinsson
m
É$
Holtamáiiiiahreppúr var frá ’fór 'um Þorstein bónda á Beru-
fornu fari einn hinn stærsti og stöðum — *og þannig er enn
fjölmennastl hréppur hér á um nokkra af niðjum hans.
landi. Nú hefir honum síðan Guðmundur heitir einn af son
fyrir 60 árum, verið skipt í um Berustaðahjóna. ;— Hann
Stálframleiðsla
Þýzkalands eykst
hröðum skrefum
Alþingi og
baráttan 1874—1944
Björn Þórðarson dr. jip\:
Alþingi og frelsisbaráttan 1874
—1944. Alþingissögunefnd
gaf út. Reykjavík 1951.
Vestúr-Evrópulöndin gera nú
allt til þess að> auka stálfram- j
leiðslu sina sem mest til efl- !
ingar landvörnum sínum, og
framleiösla Þjóðverja á járni og j
stáli, sem nú eykst hröðum stóru broti. Hún fjallar um efni,
skrefum, verður æ þýðingar-
skuh telja, þar sem trauðla verð
ur frá öllu greint. Hér reynir á
sagnameistarann, glöggskyggni
hans og dómgreind að velja og
hafna. Vírðist mér, að dr, Björn
hafi leyst verk sitt af hendi af
Þetta er mikil bók, 655 bls. í nhkilli prýði, enda er ekki um
að villast, að hann hefir kost-
meiri fvrir varnir Vestur Ev 1 S6m °11Um landsmonnum er gæfilega reynt að skýra rétt og
fyr r vainn Vestur-Ev- næsta hugfoigið, sögu sjaifstæð hiutdrægnisiaust frá atburð-
þrent, — sveitarbúum til ýmis íæddist 22. febrúar 1892. Hann Í’0PU; ÞeSSÍ framlelðsluaulmmg isbaráttunnar frá 1874 .til þess
konar óhagræðis og sundur- er því sextugur um þessar
lyndis.— Árið 1866 voru fram- mundir. — Fram um fertugs-
teljendur 184 og hreppsbúar um aldur vann hann að búi föð-
hálft 14. hundrað. Samkv. tí- ur síns og átti manna mestan
undarreikningi þess árs, var þá þátt í umbótastörfunum þar. j
bústærð mest hjá Þorsteini — En ems og allir mega skilia,'
bónda Jónssyni á Berustöðum. var aldrei þar á önnum lát. —
Hann taldi fram 25 lausafjár- Og vissulega reynir slíkt á þrek-
hundruð. — En það var þá ið. — Kominn yfir fertugt
nærri fimmfalt meðalbú í sveit kvæntist Guðmundur Pálínu
inni. — Þorsteinn bjó á Beru- Þorsteinsdóttur Jónssonar á
stöðum hátt á annan áratug Hrafntóftum. Hún var þá ekkja
eftir þetta. — En síðan Þor- eftir Bjarna heitinn Jónsson
steinn sonur hans, hartnær bónda á Álfhólum og átti 4
hálfri öld. — Báðir þóttu þessir ung' börn frá því hjónabandi. I
hefir verið möguleg fyrst og er lý3veidið var stofnað 1944.
fremst fyrir þá fjárhagsaðstoð,
sem Marshalláætlunin og síðar
Gagnkvæma öryggisstofnunin
hefir látið af hendi rakna.
Fyrir stríð framleiddi Þýzká
um.
Tel ég höfuðkosti þessa
rits, að frásögnin er látlaus,
I Frá stofnun Alþingis 1843 og skýr og föst í sniðum. Höfund-
fram að þjóðhátíðinni 1874 stóð urinn, dr. Björn Þórðarson, hef
i Jón Sigurðsson í fylkingar- ir orðið mikill nytjamaður í ís-
| brjósti í baráttu þjóðarinnar fyr lenzkum fræðum, þrátt fyrir
land um það bil 16 milljón tonn,1/ f>álfsforræði- Um Þann Þátt það, að hann hefir jafnan ver-
aí stáli. í lok stríðsins voru flest I felsisbarattunnar ntaði dr. ið umfangsmiklum störfum
ir hmna giYðhrstóru stál- I Pal1 Eggert olason allrækilega i bundinn á allt öðrum og óskild
' ^ hinu mikla verki sínu um ævi um sviðum, svo sem kunnugt er.
Jóns Sigurðssonar. En síðan Honum hefir auðnazt að rita
1 samdi dr. Einar Arnórsson grein gagnmerk verk um sögu ís-
argott rit um þetta efni, sem lenzkra réttarfarsmála, auk
bræðsluofna og iðjuvera lands-
ins rústir einar. Þær fáu stál-
verksmiðjur, sem ekki höfðu ver
ið eyðilagðar, tóku bandamenn i „„.... . ,
upp í stríðsskaðabætur. Árið i Aiþmgissogunefnd let prenta fjolda smærri ritverka um sögu-
1946 nam stálframleiðslan ein- ! 1949' Um sogu Þessara mála leg efni' Saga sjálfstæðisbarátt-
ungis 2 6 millión tonnum slðan 1874 hefir sitthvað ritað unnar, sem hér var gerð að um-
feðgai- búhöldar í bezta lagi. — — Fór Guðmundur þá áð Hrafh | j fyrstu ákváðu bandamenn verlð á við og dreif, en ekkert talsefni, er umfangsmesta verk
Þorsteinn Þorsteinsson var tóftum og byrjaði búskap þar. I &g arleKU Btálframleiðsla^'Þióð^ samfellt og fram hjá mörgu hans og ef til vill líka hans
mikið snyrtimenni. Og jarða- — Svo sem vænta mátti, sneri ^ y.a mætti ^kki fara fram úr gengið með öllu. Með riti dr. bezta verk. Ýmsum þykir, sem
bótamaður var h'ann í beztu liann sér brátt að Umbótunum.' ^ milliúnum tonna bæði til Blorns Þórðarsonar er þessi viðfangsefni hinna líðandi
röð. Á búskaparárum hans Reisti allgott íbúðarhús °sjnota innaniands 0g til útflutn- Saga 011 rakin ti:l fykta> svo að stunda séu mörg og ærið brýn,
breyttust Berustaðir úr fremur bætti tún og engjar eftir föng-Jiv, / lq-n k t ,, með þeim tveimur þáttum Al- og er því sízt að neita. Mikill
rýrri jörð, í ræktað og blómlegt um. — Og stöðugt stefnir hann
býli. — Kona hans hét Ingi- að meiri og betri ræktun.
gerður Runólfscyóttir í Áshól,1 Stjúpbörn sín hefir Guðmund
Runólfssonar á Brekkum, Niku- ur alið upp með prýði og kost-
lássonar í Narfakoti Snorrason- að þau öll í skóla, skemur bæði
ar. — Tíu börn þeirra Berustaða og lengur. Einn son á hann með
hjóna náðu þroskaaldri og lifa konu sinni, sem vonandi er að
enn. Urðu 5 synir þeirra bænd- orðið geti ellistoð foreldra sinna.
ur í sveit sinni og 4 dætur Guðmundur er.búgreindur að,
in sér hins vegar saman um að
framleiðslan mætti fara fram
úr þessu magni, ef það kæmi
landvörnum Vestur-Evrópu að
notum, og það ár varð fram-
leiðslan 12 milljón lestir. ,
í lok s.l. árs var endurskipu-
lagningu stálframleiðslunnar
þýzku að mestu lokið. Hinir
stóru auðhringar (kartel) voru
leystir upp og ráðstafanir gerð
ar til þess að koma í veg fyrir
að framleiðsla stáls kæmist í
hendur valdamikilla auðhringa,
sem haft gætu áhrif á stjórn-
mál landsins, eins og verið hef-
ir oft áður.
Sérstök lög hafa verið sam-
þykt, sem veita verkalýðssam-
tökunum þýzku aðild að stjórn
stáliðjunnar og tryggja verka-
mönnum sanngjarnan skerf af
rekstrarágóða iðjuveranna.
Loks mun Schumannáætlun-
in veita aukna tryggingu fyrir
Sundmót Skarphéðins var háð 4x100 m boðsund pdta frj.aðf.: hv: ctóiframi wti pVki nr«
Flúðum í Hrunamanna- 1. A-aveit Umf. ölt 5:37.6
hreppi, sunnud. 5. maí s.l. | 2. A-sveit Umf. Bisk. 5:54,4 '! þjóSernislegrl Yaidastreitu Sam
Keppendur voru 40 frá 5 fé- 3. A-sveit Umf. Hrunam. 5:56,1 j kvæmt Qchumannáætlunlnni,
þeirra niýndarlegar sveitakonur.
Og 7 af þeim systkinum sítja
enn að búum. — Sumir menn
eru svo gæfusamlega gerðir, að
þá þrýtur aldrei áhugann á
starfi sínu. — Þegar bónda er
þannig farið, verður hann oft-
ast annað hvort eða hvort
tveggja: Bjargálna og afkasta-
mikiil umbótamaður. — Þannig
reyná, og snbtur á að sjá,
Grannvaxinn og varla meðal-
hár, en kvikur í spori, kappsam-
ur og árvakur, og þvi að vonum
orðinn nokkuð iúinn. — Hann
er framsóknarmaöur, ákveðinn
og óhvikull.
23. febr. 1952.
Helgi Hannesson.
Sundmót Skarphéðins
lögum á sambandssvæðinu.
Úrslit urðu þessi:
4. B-sveit Umf. Hrunam. 6:15,7 j sem væntanlega mun fá endan
Þrjár fyrstu sveitirnar syntu lega staðfestingu aðddarríkj
þingissögunnar, sem nú voru vandi er nú á höndum fámennri
nefndir, hefir þjóðin loks eign- og frumbýlli þjóð, er þó vill vera
azt samfellt yfirlit um einn sjálfstæð og skapa sér lifskjör
hinn merkasta kafla sögu smn- eigi lakari en þau, sem aðrar
þjóðir, fjölmennari og öflugri,
eiga við að búa. Sjálfstæði þjóð
ar er dýru verði keypt. Um það
vitnar sagan. Hitt er jafn víst,
að því verður ekki örugglega
uppi haldið, án þess menn séu
við því búnir að færa fórnir.
Þeir, sem ekki vilja !áta sér
þetta skiljast, eiga ekki skilið
að vera frjálsir og munu ekki
ar.
Þess er enginn kostur í stuttri
bókarfregn að rita um þetta
verk sem vert væri, enda er
tilgangur minn með línum þess
um fyrst og fremst.sá, að vekja
athygli manna á þvi, kynna það
og hvetja þá, sem unna sögu-
fræðum, að eignast það og lesa,
enda má kalla, að hverj-
um manni beri nauðsyn til að. heldur verða það langa hríð,
kunna skil á þeim atburðum, J Sagan um freisisbaráttu Islend-
sem hér er frá sagt. Það skiptir. lnsa er til þess faliin að rifja
að sjálfsögðu ekki miklu máli.'jUPP fyrir mönnum þau óve-
þótt einhverjum kynni að sýn-, fengjanlegu sannindi, byggð á
ast svo sem hér mætti eitthvað dýrri reynslu okkar eigin þjóð-
betur fara, of hratt yfir sögujar, að ömurlegt er hlutskipti
farið á einum stað og full ýtar- j Þeirrar þjóðar, sem býr við er-
lega rakið á öðrum. Slíkt er oft. iend yfirráð um flest sin efni;
álitamál. Þá er þess að vænta. | að Þjóðréttindin eru ekki auð-
og leiðir beinlínis af þvi, að' heimt úr greipum erlends rík-
verkið er einn þáttur i sögu j isvalds, hafi þjóðin gloprað
Alþingis, að hliðsjón sú, sem þdm úr höndum sér; og að dýr-
hér er höfð af gerðum þingsins i astu minningar þjóðarsögunn-
í sjálfstæðismálinu, kann að, ar eru tengdar við baráttu þjóð
valda því, að höf. hafi hliðráð
sér hjá að rekja rætur til allra
100 m bringusund piltar:
1,—2. Bjarni Sigurðss. U.M.F.
Biskupstungna 1:25,6 100 m bringusund konur:
(Nýtt Skarphéðinsmet.) jl. Gréta Jóh.d. Umf. Ölf. 1:39',2
undir gamla metinu, sem var anna innan skamms, mun kola- | atburða og skrifa utan þings-
6:01,5.
arinnar til þess að öðlast fuli-
veidi i öllum sínum málum. Þess
vegna er rit dr. Bjprns Þórðar-
dg stálframlpiiðsla Þýzkalans j lns, er þó hefði mátt hafa nokk sonar um frelsisbaráttu vora
verða sameinuð sams konar. urt gddi fyrir gang málsins á (kærkomin öllum þjóðræknum
framleiöslu fimm annarra Vest ýmsum stigum þess. Að sjálf- : mönnurn. Boðskapur þess á
ur-Evrópulanda, og hún síðan sögðu greinir hér frá mörgu j brýnt erindi við þá kynslóð, sem
1—2 Dan. Emilss. Umf. L. 1:25,6 2. Sigr. Ingim.d. — Ölf. 1:45,1 öll háð sameiginlegri yfirstjórn sliku, en efnið er óvenjulega um. nu er að vaxa upp — og allar
3. Sverrir Þorst.s. — Ölf. 1:26,1 3. Hjörd. Vigf.d. — Skeið. 1:45,8 og eftirliti. | fangsmikið og margþætt, og. komandi kynslóðir.
4. Guðjón Emils. — Hrun. 1:27,1 4. Ilelga Magn.d. — Hrun 1:49,5 S.l. ár varð stálframleiðsla1 auavitað áíitamál, hvað með I Þorkell Jóhannesson.
Þjóðverja 13,3 milljón tonn. Þar I _________________
af fóru 3,2 tonn til landvarna
38.4 Vestur-Evrópu, 2 milljónir
43.4 (tonna voru fluttar út og 8 millj -
45.2 ón tonn voru notuð innanlands
51.2 til framieiðslu í Þýzkalandi
sjálfu.
Endurreisn stáliðjunnar
iþýzku hefir að miklu leyti ver-
200 m bringusund plltar: 50 m sund frj. aðf. konur:
1. Guðj. Emils. Umf Hrun 3:10,2 1. Ema Þórar.d. Umf. L.
(Skarphéðinsmet.) i2. Sigrún Ingim.d. — Ölf.
2. Ág. Sigurðss. — Hrun. 3:10,8 3. Inga Magnúsd. — Ölf.
3. Tómas Jónss. — Olf. 3:15,2
4 Ólaf. Guðm.son — Bisk. 3:23,7
4. Jónina Arnad.
Olf.
100 m frj.aðf. piltar:
1. Sverrir Þorst. Umf. Ölf. 1:11,1
2. Bjarni Sigurðs. — Bisk. 1:19,2
3. Jón Eggertsá. — Ölf. 1:23,2
500 m bringusund konur:
1. Gréta Jóh.d. Umf. Ölf. 9:50,6
2. Sigrún Ingim.d. — Olf 10:21,2
3. Helga Magn. — Hrun 10:33,5
4. Hjörd. Vigfd. — Skeiö 10:35,9
4. Bjarni Sigurðss. — Olf. 1:24,6
I 4x25 m boðsund frj.aðf. konur:
50 m baksund piltar: I1 A-sveit Umf- Laugd- 1:23>4
1 Sverrir Þorst.s. Umf. Öif. 40,2 2- A-sveit Umf. Ölf. 1:23,4
(Skarphéðinsmet.)
2. Einar Ólafsson —
3. Sverrir Vilhj.s. —
4. Magn. Gunnl.s. —
Hrun. 46,2
1000 m bringusúnd piltar:
1. Ág. Sig.s. Umf. Hrun 18:21,4
(Skarphéðinsmet.)
2. Tómas Jónss. — Ölf. 18:35,8
3. - Bjarni Sigurðs. •— Ölf. ‘18:37,2
4. Páll Sigurþ.s. — Ölf. 18:39,7
3. A-sveit Umf. Hrunam. 1:31,8
Bisk 42 8'4- B-sveit Umf. Ölf. 1:42,9
Ölf. 45,3 j
Mótið sóttu á þriðja hundrað
manns. Veður var gott fyrri
hluta dagsins, en tók að rigna
seinni hlutann.
Að loknu mótinu bauð Hér-
aðssambandið keppendum og
starfsmönnum mótsins til kaffi
(Framhald á 4. siðu.j
ið framkvæmd með fjárframlög
um úr hinum þýzku mótvirðis-
sjóðum Marshallstofnunarinn-
ar, og nema þær fjárveitingar
hér um bil 175 milljón þýzkra
marka, eða 40 milljónum doll-
ar, en einnig hafa bein fram-
lög í dollurum komið hér til,
Gert er ráð fyrir, að stálfram
ieiðslan komist upp i 15 millj -
ón tonn á þessu ári, og sérfræð-
ingar Gagnkvæmu öryggisstofn
unarinnar gera sér vónir um að
þess verði ekki langt að bíða, að
framleiðsian komist upp í 20
milljón tonn á ári hverju, og
geti Þýzkaland þá lagt-fram það
(Framhald á 4. siðu.)
Árbók Tryggingarstofnunar
ríkisins 1943—1946
Arbók Tryggingastofnunar
ríkisins fyrir árin 1943-—1946 er
komin út. Er hún mikið rit, tæp
ar 200 bls. að stærð og hefir að
geyma geysimikinn fróðieik um
rekstur og hag stofnunarinnar,
svo og þeirra sjóða, sem undir
hana heyra; ennfremur um heil
brigðismál, slysfarir og fleira.
Árbók Tryggingastofnunarinn-
ar kom fyrst út á fimm ára af-
mæli stofnunarinnar, árið 1941,
og náði þá yfir árin 1936—1939.
Sérstakar árbækur komu síðan
út fyrir árin 1940, 1941 og 1942,
en þá varð hlé á, og nú er þráð-
urinn tekinn upp að nýju. Þessi
nýja árbók er í sama formi og
hinar fyrri. Hún iiæ'r til árs-
ins 1946, en það ár urðu mikl-
ar breytingar á tryggingalög-
gjöfinni, þar sem hin nýju lög
um almannatryggingar gengu i
gildi 1. janúar 1947. í árbók-
inni má sjá þau áhrif, sem
heimsstyrjöldin hafði i för með
sér fyrir tryggingastarfsemina
með því að bera saman síðari ár
við árið 1938, en það ár er tek-
ið með í árbókinni til saman-
burðar. Gert er ráð fyrir að
næsta árbók nái yfir árin 1947—.
1950, og að þar verði gerð grein
fyrir löggjöfinni um. almanna-
tryggingar , og þróun þessara
má,la, á því .tímabili.
Árbókinni er skipt í þrjá að-
alkafla. Fyrsti kafli fjallar um
rekstur Tryggingastofnunarinn
(Framhald á 4. siðu.)