Tíminn - 04.07.1952, Qupperneq 18

38
«%;«
wm
T I M I N N
Aukablað
Góðir fundarmenn.
Eitt ár er enn liðið. Ennþá
einu sinni er nú komiö að
reikningsskilum.
í þetta sinn eru reiknings-
skilin einstæð. Einstæð vegna
þéss, að þau eru fyrir fimm-
tugasta star'fsár Sambandsins.
Ég get ekki annað en látið
í Ijós ánægju mína og gleði
yfir því, að það skuli falla í
:mitt hlutskipti að standa hér
á þessari stundu og gefa
.skýrslu fyrir þetta merkisár.
Þetta liðna ár var ár erfið-
iieika, eins og raunar öll ár eru
að einhverju leyti. — Erfið-
iieikarnir voru aö þessu sinni
skortur á rekstursfé, til þess
að geta hafst að í verzlun og
framkvæmdum svo sem æski-
i egt var.
En árið var líka ár mikils
árangurs, mikilla sigra. — Ár-
:ið var bezta ár, sem S.Í.S. hef-
íir nokkurn tíma haft. Bæði
'hæsta umsetning, sem nokk-
rrn tíma hefir náðst, og einn-
:lg mesti tekjuafgangur af
starfseminni.
Umsetningin öll ýar sam-
:als um 440 milljónir króna.
Tekjuafgangur og afskriftir á
elleftu milljón króna.
f-Iér fer á eftir úttíráttur úr
jbeim skýrslum, er siðan voru
gefnar:
ALMENNT:
Póiitísk átök milli stórveld-
anna og mikill vígbúnaður
'peirra mótaöi allt fjárhagslíf
Islands og viöskiptalanda
okkar.
Strax frá byrjun Kóreu-
stríðsims urðu miklar verð-
hæklianir, seni héldu áfram
ýyrri hluta ársins 1951. Síð-
ast á árinu.gætti þó nokkurr-
ar verðlækkunar, þar sem
hráefnasöfnun stórveldanna
'cil hernaðarþarfa minnkaði
þá, og nokkurt samkomulag
náðist um skiptingu hráefna
‘iil framleiðslu almennra
neyzluvara.
Þrátt fyrir þessa verðlækk-
un á síðasta hluta ársins varð
veruleg hækkun framfærslu-
kostnaðar yfir árið í flestum
viðskiptalöndum okkar. á
Norðurlöndum varð hækkun
framfærslukostnaðar 11 til
19%.
Verðbreytingarnar á heims-
ma.'kaðnum voru mjög óhag-
//
VIÐ LlTUM VONGLAÐI
stæðar fyrir Vestur-Evrópu,
m. a. fyrir Bretland. Torveld-
aði þetta störf Greiðslu-
bandalags Evrópu og náðist,
af þeim ástæðum, ekki eins
mikill árangur með að gera
milliríkj averzlunina frj álsa.
Bandaríkin siuddu þó þessa
viðleitni, eins og árin á und-
an, gegnum Efnahagssam-
vinnustofnunina og Greiðslu-
bandalagið.
Áhrif erlendra verðhækk-
ana gætti verulega hér á
landi á árinu, bæði í vöru-
verði og kaupgjaldi. Innflutn-
ingurinn varð mun meiri en
undanfarin ár, bæði að krónu
tölu og magni, vegna rýmk-
unar innflutningshaftanna.
Söfnuðust talsverðar vöru-
birgðir af aðfluttum vörum og
vöruval neyzluvara jókst stór-
lega. Verðmæti. útflutningsins
jókst. Verzlunarárferðið var
íslandi þó óhagstætt, þar eð
innfluttu vörurnar hækkuðu
meira í verði en útflutning-
urinn. Fiskafli ; landsmanna
varð nokkru meiri 19þl en ár-
ið áður, og réði þar mestu um,
að sildarvertíðin fyrir Norð-
urlandi var dálítið skárri en
1950, svo og að engin stöðvun
var á fiskiskipaflotanum 1951
eins og 195,0. Fyrir landbún-
aðinn var árið erfitt. Veturinn
var langur og vorið kalt og ó-
venjulegur tilkostnaður við
5 koma búpeningi fram, sér-
staklegá á Austur- og Ncrð-
austurlandi. Nýting heyja var
þó góð yfirleitt og miklar
j arörækt arframkvæmdir áttu
sér stað. Ýmsar iðngreinar
áttu við mikla erfiðleika að
striða á árinu, vegna aukins
innflutnings og harðrar sam-
keppni þar af leiðandi.
ísland fékk mikinn stuðn-
ing frá Gréiðslubandalagi
Evrópu og Efnahagssam-
vinnustofnuninni í Washing-
ton, sem hvorttveggja gerði
kleift að rýmka innflutnings-
höftin, og sérstaklega að hefja
hinar miklu virkjunarfram-
kvæmdir við Sog og Laxá, á-
samt að ganga frá samning-
um og kaupum véla fyrir á-
buröarverksmiðj una.
VERZLUNIN:
Innfluttar vörur:
Innflutningur var rýmkað-
ur allmikið snemma á árinu.
Sambandið fagnaði þessu
aukna verzlunarfrelsi og
reyndi að nota það til þess
að gera verzlunina sam hag-
kvæmasta, auka vörusöluna
og gefa félagsmönnum kost á
fjölbreyttara vöruvali.
Sala innflutningsdeildar og
véladeildar jókst mikið á ár-
inu, ekki aðeins að krónutölu
heldur einnig að magni til.
Heildarsala innflutnings-
deildar 1951 nam 189.7 millj.
kr. (115 millj.) (svigatölurnar
eru fyrir árið 1950). Þessi sala
sk.iptist þannig á einstakar
deildir, talið í millj. kr.:
■i •«;«'
Mat- og fóðurv. 65.5 (49.8)
Búsáhöld
Vefnaðarvara
Byggingavörur,
kol og salt
Útgerðarvörur
15.0 ( 7.1)
29.3 (14.0)
53.4 (28.6)
9.9 ( 4.4)
Vörukaup í Rvík 16.4 (11.2)
Eins og sjá má af þessum
tölum, hefir orðið talsvert
•mikil aukning á sölunni á síð-
asta ári. Hefði hún þó þurft að
vera mikið meiri. Enn hefir.
þörfum félagsmanna ekki
verið fullnægt sem skyldi og
vantar mikið á, að allir sam-
vinnumenn geti verzlað í eig-
in búðum að mestu leyti.
Verðhækkanir erlendis orsök-
uðu talsverðar verðhækkanir
á aðkeyptum vörum og varð
ekki hjá því komizt að það
hefði sín.áhrif á útsöluverð
til félaganna.
Heildarsala Véladeildar var
á árinu 28.4 millj. kr. (16.4)
og skiptist hún niður á ein-
s’takar deildir þannig:
Landbúnaðarvörur 10.6 (7,6)
Bifreiðar og varahl. 8.4„(5.1)
Rafmagnsvörur 9.4 (3.8)
■ múr$í'»S$l
Aukning á sölu Véladeildar
hefir orðið mest hjá raf-
magnsvörudeildinni og stafar
það af meiri innflutningi á
heimilistækjum eftir að inn-
Frá setmngu aöalfundar SambaJids Islenzkra samvinnufélaga 1952.
n
Það er gott að geta horft fra
Útdráttur úr skýrslu Vilhjálms Þór
flutningurian var gefinn
frjáls.
Það hefir jafnan'verið lögð
áherzla á það að flytja vör-
urnar beint á hafnir til félag-
anna, án umhleðslu í Reykja-
vík og lækka „ þannig vöru-
kostnaðinn. Af innfluttu vör-
unum síðastliðið ár voru
beinar afgreiðslur til félag-
anna samtals 98.2 millj. kr.
(62.8 rnillj. kr. árið áður) og
hafa þær þannig vaxið í svip-
uðu hlutfalli eins og sala að-
keyptra vara í heild. Með
auknum skipastól mundi
vera hægt að auka hinar
beinu afgreiðslur til félag-
anna og lækka verzlunar-
kostnaðinn enn meir en hing-
að til hefir verið gert.
Innlendar vörur:
Umsetning útflutningsdeild-
arinnár varð meiri að krónu-
tölu en nokkru sinni fyrr, en
að magni til var hún svipuð
og árið áður. í krónum hækk-
aði veltan um 18.7 milljónir, í
137.7 milljónir eða um 15.7%.
Athyglisvert er, að útfíutning-
urinn hefir aukizt um 20.9
milljónir og kemur þar fram
bæði sala á kjöti og fiski til
Ameríku, en þar hefir verið og
er veriö að reyna að vinna
aukinn og nýjan framtíðar-
markað fyrir afurðir lands-
manna. Hins vegar hefir inn-
anlandssalan minnkað um 2.2
millj. kr. og stafar það meðal
annars . af því, að ekki hefir
verið hægt að fullnægja eftir-
spurninni eftir ýmsurn land-
búnaðarvörum, vegna þess
hve fjárpestirnar og niður-
skurðurinn hefir minnkað
framleiðsluna að undanförnu.
---- '
EIGIN IÐNAÐUR:
Framleiðsla eigin iðnaðar-
fyrirtækja var svipuð og ár-
ið 1950. í einstökum greinum
var framleiðslan meiri en örðr-
um heldur minni. Vegna
margra endurbóta, sem gerðar
hafa verið á verksmiðjunum
undanfarið, hefði verið hægt
að auka framleiðsluna mikið.
Vegna stóraukins innflutn-
ings á erlendum iðnaðarvör-
um varð framleiðsíugeta
verksmiðjanna ekki nýtt til
fulls. Iðnaður Sambandsins
mun þó hafa haldið velli bet-
ur en flest önnur iðnaðarfyr-
irtæki í landinu.
Lokið var við byggingu á
nýja verksmiðjuskála Géfj-
unar. Er nú aðeins eftir að
endurbyggja görnlu kamb-
garnsverksmiðjuna, en þar
verður komið fyrir litunar- og
fágunardeild verksmiðjunnar.
Nýj ar kambgarnsvélar eiga
að koma á þessu ári. Þeim er
ætlaður staður í nýbygging-
unni. Er þá lokið endurbygg-
ingu Gefjunar.
Hin nýja Vinnufatádeild
Heklu hefir verið starfrækt
allt árið og framleiðir hún
ýmsar tegundir af vinnuföt-
um, og er þar langþráðu tak-
marki náð. Lokið var við að
endurbyggj a Sápuverksmiðj -
uiia Sjöfn, ^sem brann árið
1950, og er hún nú aftur kom-
in í fulla starfrækslu. Sjöfn
er nú stærsta og fullkomnasta
sápu- og kertaverksmiðj a
lándsins.
Sala eigin iðnaðarfyrirtækja
var 24.2 milljónir og skiptist
þannig: (Sjá töflu að neðan)
SKIPAÚTGERÐIN:
Rekstur eigin skipa, m/s.
„Hvassafells“, m/s. „Arnar-
fells“ og m.s. „Jökulfells1
hefir gengið vel á liðnu ári, en
það siðastnefnda, kæliskipið
„Jökulfell“, var tekiö í notk-
un snemma í aprílmánuði.
Árið var yfirleitt mjög gott ár
fyrir útgerð flutningaskipa og
afkoma Sambandsskipanna
var góð. Hefir verið hægt að
afskrifa eigin skip eins mikið
og heimilað er í lögum, en auk
þess hafa þau haft ríflegan
tekjuafgang. Er það sumpart
að þakka því, að svo vel tókst
til á árinu, að skipin höfðu
jafnan talsverða flutninga frá
1951 1950
þús. kr. þús. kr.
Ullarverksm. Gefjun (Silkiiðn. meðt.) .. 9.659 9.288
Skinnaverksm. Iðunn — Sútunin — .... 3.150 4.232
Skinnaverksm. Iðunn — Skógerðin — .. 3.739 3.085
Fataverksmiðjan Hekla - 4.063 2.202
Saumastofa Gefjunar, Akureyri 1.851 1.471
Verksmiðjuútsalan & saumast., í Rvík. . 1.752 1.838
Sápuverksmiðjan Sjöfn 2.995 1.478
Kaffibætisgeröin Freyja 274' ' 280
Kaffibrennsla Akureyrar 4.030 2.755
Samtals 31.513 26.629