Tíminn - 11.11.1952, Side 4

4.
TÍMINN, þriðjudaginn 11. nóvember 1952
256. blað
ÁrriL Jakobsson, Skógarseii:
OrðSð er frjálst
Voði í óvitahöndum
AlþýðublaSið og Morgun-
blaðið hafa verið að karpa
um það nýlega hvaða stjórn-
málaflokki það væri mest að
þakka að dásemdir almanna
trygginganna hefðu orðið til
og komist í framkvæmd.
Tilefni þess málkarps, var
frásögn af því er 100 ára
gömul kona vildi eigi taka
við örorkubótunum frá
tryggingarstofnuninni fyrr en
hún var þess fullviss að það
var ekki sveitarstyrkur, og
er hún skildi það, á hún að
hafa sagt: „Guð sé lof fyrir
umbæturnar“. Ekki skal þess
ari konu álasað fyrir þessi
orð um tryggingarnar, held-
ur skal frá því sagt að önn-
ur kona — sem að vísu var
ekki 100 ára þó á örorku-
aldri væri — sagði er henni
var færður örurkustyrkur-
inn:
„Ég vil ekki að 16 ára börn
séu að borga mér fjárfúlgur,
úr því ég hefi sæmilegt fyrir
mig að leggja og get annað
fyrir mér enn, því unglingar
milli fermingar og tvitugs
hafa nóg með sitt að gera“.
Ummæli þessara gömlu
kvenna urðu til þess, að rnér
virtist ekki ófyrirsynju að
minnst væri á þessi lög, og
einkum afstöðu þessara
tveggja stjcrnmálaflokka,
sem nú hæla sér mest af
þeim, af því þörf væri að
ákæra báða fyrir margt í
þessum lögum, að því er varð
ar sveitafólkið.
Fyrst er að nefna það að
atvinnurekendur fá sig ekki
slysatryggða með þessum lög
um. Meðal þeirra eru um
6000 bændur — og þó senni-
lega mikið fleiri — sem flest
ir eru vinnandi menn. Þar
með eru þeir útilokaðir frá
venjulegum félagslegum
mannréttindum. Ef bóndi er
að byggja peningshús eða
hlöður, starfar að búnaði
með vélakosti, eða vinnur að
öðrum störfum, þá er honum
synjað um réttindi til böta
ef hann yrði fyrir slysi við
störf sín. En ef hinn vinn-
andi bóndi fær vinnu hjá
fólki, sem oft er frá borgun-
um, hvert sem er við bein
framleiðslustörf eða við
byggingar, verður hann aö
greiða hátt slysatryggingar-
gjald fyrir vinnu þessa að-
keypta fólks. Slysatrygging-
argjald, sem þannig er tekið,
er ekkert annað en rán, sem
notað, er til þess að greiða
slysabætur til fólks í Reykja-
vik og öð'rum borgum í land-
inu.
Þessi atriði sýna Ijóslega að
st j órnmálaf lokkarnir, sem
hæla sér af almannatrygging
unum, nota þær til þess að
soga fjármagn sveitanna til
Reykjavíkur á aðra hönd en
viðhafa mannréttingaskerð-
ingu á hina.
í öðru lagi hefir það kom-
ið allvíöa fram, að bóndi,
sem kominn er á örorkuár,
fær ekki bætur af því á
skattfrámtali hans eru tekj-
ur það háar, að þær svara
til, svona rúmlega % af því
kaupi, sem vinnandi menn í
Reykjavík áskilja sér. Að
kaup er-svona háttH — hjá
öldruðum bónda, stafar af
því, að aöstandendur vinna
aö búinu með miklu lægra
kaupi, en verkamenn sætta
sig við, sem sumpart stafar
af of smáum búrekstri enn
sem komiö er, og sumstaðar
eru þetta varnaraðgerðir fyr
ir búið vegna harðæris, og af
því að aðstandendur kæra
sig ekki um að vera fyrir bú-
rekstri eða eru þess umkomn
ir, en vilja þetta þó heldur
en að allt fari fram af bakk-
anum — íil Reykjavíkur.
En þar sem svo er, að lágt
kaup er greitt til aðstand-
enda, er sú kauplækkup ekk
ert annað en örorkustyrkur
frá þeirra hálfu til bóndans,
þó svo komi synjun um til-
skyldar bætur sem refsing
fyrir fórn þeirra.
En 100 þúsund króna tekju
maðurinn, fær fullar fjöl-
skyldubætur, ef hann hefir
fleiri en þrjú börn fram að
færa. Slíkir menn eru flestir
í Reykjavík.
Það eru margvíslegar leið-
ír, sem Reykjavík hefir til
þess að ræna sveitirnar, að
fólki og fé.
Mig hefir furðað á því að
lagafyrirmæli, sem að eöli
eru þjóðfélagsleg nauðsyn,
skuli hafa verið gerð að jafn
miklu afskræmi og lög þessi
eru, og vera framkvæmd ár-
um saman, nær umyrðalaust.
Skal nú minnst á nokkur at-
riði almenn eðlis. Lög þessi
tilskilja að 66 ára maður
greiði fullt iðgjald, en árið
eftir er hann gjaldfrjás og
fær fullar bætur.
Fyrir löngu var það í lög
sett að 60 ára maður var tal
inn örorka að meira eða
minna leiti. Hann vann sér
ekki sveitfesti eftir það.
Hann þurfti ekki að inna af
hendi dagsverkaskyldu til
vegasjóða — og er enn — og
fleiri ívilnana hafa þeir
menn notið til þessa.
Að þessu leyti voru fyrri-
timamenn mannúðlegri lög-
gjafar en nútímamenn.
Sama er að segja um æsku-
fólkið. Lengi vel voru ung-
lingar innan tvítugsaldurs
gjaldfríir til sveitasjóða, —
nema erfðafé ættu —, lausir
við dagsverkakvaðir, o. fl.
En almannatryggingarnar
knýja 16 ára ungling til ið-
gjaldagreiðslu. Kemur þá fyr
ir að eínaður 15 ára piltur
fær styrktarfé með gjald-
skyldubótum, sem fátæki 16
ára pilturinn greiðir. Báðir
eru nokkuð jafnvígir á starfs
sviði lífsins.
Nú verður sagt að þetta sé
hártogun, því einhversstaðar
þurfi umskiptin að vera. Það
er rétt, en ekki með þessura
hætti. Það verður að vera
árabil milli gjaldskyldu og
kröfu til bóta. Sextugur mað
ur ætti að vera gjaldfrjáls,
sakir hrörnandi starfsorku.
Eins ætti unglingur frá 14 til
18 ára að vera gjaldfrír, t. d.
að taka. Það er hneyksli aö
veittar séu f j ölskyldubætur
með 15 ára unglingi í sveit,
nú á dögum. En þetta er
gert fyrir barnlaus foreldri
í Reykjavík, því vera má, að
þar séu 15 ára piltar ófærir
að sjá sér fárborða, stvrk-
laust. En er þá 16 ára ungling
ur fær um háa iðgjalda-
greiðslu? Ég held að nokkuð
sé í því, sem gamla konan
sagði, að hún vildi ekki láta
hálfgerð börn borga fram-
færi sitt meðan hún þyrfti
þess ekki. Þaö geta verið for
dæmi fyrir svona kvöðum er
landis frá. Það er sagt að
nazistarnir þýzku hefðu sent
16 ára pilta í eldhríðina.
Það mætti margt fleira \im
lög þessi segja sem lagfæra
þyrftu, en það bíður betri
tíma. Það var gæfuleysi að
kaupstaðaflokkarnir voru
einir um að koma almanna-
tryggingunum á, sveitanna
vegna. í höndum þeirra
flokka hlutu þau að verða
bæði í óvitahöndum, af því
þau eru notuð til arðráns,
frá sveitafólki, eins og drep-
ið hefir verið á.
Það er heldur ekki það
eina, og skal nú að öðru vik-
ið.
Það hefir nýlega verið bent
á, — og skulu frekari sönnur
færðar til ef rangt veröur, —
að verðlag á einni helztu og
dýrmætustu framleiðsluvöru
landbúnaðarins hafi lækkað
í verði um meir en 300% síð
an á 1. tug þessarar aldar,
miðað við kaupgjald í
Reykjavík, þá og nú. Samt
hefir það gerst í áratug, eða
meir, að forustumenn í borg-
unum hafa hamrað á því
helzta úrræði til stöðvunar
verðbólgu að lækka verið á
landbúnaðarvörum. Verka-
lýðsforingjarnir hafa að sjálf
sógðu hamrað á þessu, því
sjálfsagt væri að hækka
kaupgjaldið. Og einn af þing
mönnum Reykjavíkur, Hall-
grímur Benediktsson heild-
sali, kvaddi sér hljóðs á þingi
og mótmælti því að skertur
væri kaupmannagróðinn, en
teldi auðveldara ráðið að
lækka verð á landbúnaðar-
vörum. Stundum virðist helzt
sem íbúar borganna vildu
helzt fá landbúnaðarvörur
fyrir ekki neitt. Þetta sést á
pví, að þegar hækkun hefir
orðiö á landbúnaðarvörum
bin síðari ár, vegna þess að
kaupgjaldið í Reykjavík hef-
ir hækkað, og þó meiri hluti
hækkunarinnar gangi til
þeirra sjálfra, þá er svarið
að verða þetta: — Ja — við
bara kaupum þær ekki, nema
við fáum til þess ríkisstyrk,
svo þær fari niður í verð-
leysi. Með þessum hugsana-
gangi og framkvæmdum verð
ur ekkert fólk til lengdar í
sveitum á íslandi, nema þar
sem hægt er að fara aðrar
leiðir til verzlunar með bún-
aöarvörur.
Sá draumur sosialistanna
og heildsalanna í Reykjavík,
er nú að rætast.
Trúboöi landeyðingarinnar
á íslandi, Halldór Kiljan
Laxnes hrópaði til lýðsins 6.
april 1945: „Það er þjóðlýgi
aö dreifa byggðinni“. Þetta
þýðir: byggðin á öll að vera
á Reykjanesskaga og þar í
grend. íslendingar eiga ekki
að nýta land sitt — né nær-
stödd fiskimið. Byrjun ger-
eyðingarinnar er að fullkomn
ast. Einn af fólkflestu hrepp
um landsins, gereyddist á
þessu hausti af fólki, fénaði
og veiðitækjum. Hver verður
sá næsti? Og hvenær?
Þegar blöð kaupstaðarflokk
anna sögðu frá eyðingunni,
létu1 þau að vísu falla nokk-
'Ur krókudílatár af meðaumk
un með gamla fólkinu fyrir
það að þurfa að setjast að í
nýju umhverfi,- En það
leyndi sér ekki að milli lín-
anna mátti lesa fögnuð yfir
því aö hafa fengið og fá nú,
ungt og dugandi fólk til
starfa í borgum Suðvestan-
lands svo sem á ísafjörð,
Akranes, Hafnarfjörð og í
(Framhald á 6. síðu.)
Hér er fyrst vísa un. vetrarkom-
una 1952, eftir Bryi.jólf Björnsson
frá Noröfiröi:
Skuggarnir lengjast, lækkar
fögur sól.
litfögru blómin fölna, er voriö ól,
söngfuglaskarinn er svifinn
suðurs til,
svartviðri boöar vetrarkoma
í snjóugum byl.
Heitt ég þrái, heitt ég þrái
í lofti stjarnalog
þitt noröurljósa geislaglit
með gullinflog.
Svo þcrf ég að koma fram orð-
sendingu fyrir unga stúlku vestur á
Fjörðum. Ærin hennar átti svarta
gimbur í vor. Þessi svarta gimbur
fór i fjárskiptin. Hún hét Gæla, en
hér verður ekki rakin sú saga, sem
við það nafn er tenyd. En nú er
þessi unga stúlka stundum ag hugsa
um það, hvar Gæla sín sé niður
komin og hvort að nú muni eiga
hana einhver lítil stúlka. en
það er hún viss um, ao' allar iitlar
stúlkur hljóta að vera ósköp góðar
við Gælu. Mér er tjáð, aö Sigurður
Hannesson á Villingavatni í Grafn-
ingi hafi sótt Gælu og hún cr eins
og áður segir svört en markið er
stýft og biti aftan viirstra.
Þó að ég viti vel, að það er ekki
hægt að halda alrnent uppi í blöð-
um eftirgrennslun um það, hvar
einstök lömb hafa numið land á
fjárskiptasvæðunum, er ekki nema
rétt að benda á það, að fjárskiptin
tengja fólk og héruð saman með
sérstökum hætti. Við skulum nú
segja, að Gæla litla væri fyrsta
kindin, sem einhver ung búkona
austur í sveitum hefði eignast eða
einhver ungur fjárböndi. Það er
ekki ólíklegt, að slíku fólki væri
nokkur fengur í því bæði nú þegar
og siðar, að vita úr hvaða högum
og frá hvaða fólki fjárstofninn
væri kominn. Fjárbúskapurinn hef-
ir margar hliðar.
Það er sagt, að vandræðabörn
komi yfirleitt ekki frá þeim heim-
ilum, sem hafi einhver húsdýr. Ég
skal ekki fullyrða neitt um það, en
mörgum finnst þetta sennilegt.
Kvikf járrækt hverskonar er , upp-
eldismeðal. Það er yfirleitt pll um-
gengni við dýr. En í þvi sambandi
má minnast þess, að i 'þéttbýlinu
fara ýmsir á mis vúy’Úábýli smá-
fugla í görðum sínum, M'því að ná-
grannarnir eiga kettii Þeir, sem
hafa vanizt því, að fuglá-r komi á
vorin og verpi í gar.ðinn þeirra,
sakna vinar í stað. ef. ,þar, verður
breyting á. Það mun ekki vera
hægt að venja ketti og smáfpgla á
sambýli. Og það er sutnfá manna
álit, sem fróðir erú uin fuglalíf, að
kettir séu þar hinir mestú vargar
og skaðræöisdýr.
Það mun almennt hafa verið tal-
ið, að maríuerian væri á fugl, sem
bezt hefði einurð á að verpa nærri
mannabústöðum. Þrösturinn mun
þó víða hafa orðið nærgöngulli
seinustu árin og þá gjarnan byggt
Maríueriunni út, því að honum
mun ekki falla .sérstakt þröngbýli.
Hinsvegar kemur þrösturinn yfir-
leitt alls staðar þar, sem einhverjir
trjálundir eru við hpimili p.ianna, og
hann finnur þá fljótt livort liann er
velkominn og líefir ekkert að óttast.
Þá gerir hann sig heimakominn,
liggur rólegur í hfeiðri sínu,1 þó að
íólk gangi um og kVartár jafnvel
fyrir heimamönnum. ef houum virð-
ist sér hætta búin, syp ,?em af
ljótur aðkomuhundur ,pða köttur
kemur nálægt heimili, hans. Ann-
ars kann ég engár sérstákar sögur
að segja um þétta, eri þ'ær mættu
gjarnan koma hér. “ J!ív
Starkaður gamli.
Lýsið upp heimilin í skammdeginu
o
Söluymbod fyrir Raftæks h.
N Y K O M I Ð :
$ Danskir BorÖ-
♦ Ganga-
Rör-
Ilmvatns-
Saumavóía
Kúlur í barnalierbergi — Fallegar kúlur í
ganga og herbergi
Vesturgötu 2 — Sími 80946

I UTBREIÐIÐ TÍMANN