Tíminn - 19.12.1952, Síða 4

4.
TÍMINN, föstiidaginn 19. desemher 1952.
289. bJað.
flannes Pálsson frá UndirfelLi:
Orðið er frjálst
Eftir eldhúsumræðurnar
Þjóðin hefir nýlega hlustað
á eldhúsdagsumræður frá Al- ,
þingi, og hún hefir fengið ræð J
ur leiðtoganna útgefnar á,
prenti, svo að hún geti enn |
betur vegið og metið röksemd j
ir þeirra, er telja sig kjörna
til að leiða lýðinn til batnandi j
lífskjara. Umræður þessar,
snerust eðlilega fyrst og
íremst um yfirstandandi verk ,
fall og möguleika fyrir bætt- J
um lífskjörum þeirra, er nú,
bera skarðastan hlut frá
oorði.
Allir ræðumenn viður-
kenndu að lífskjör hinna
rerst settu láglaunamanna
væru á þann veg að þau þyrfti
að bæta. Allir ræðumenn, sem I
ekki eru þekktir sem ákveðnir I
skemmdarverkamenn í borg-
aralegu þjóðfélagi, viður-
kenndu að framleiðslan ætti
i vök að verjast og þyldi ekki
aukinn tilkostnað. Nokkrir
ræðumanna færðu fullgild rök
að því, að hækkað grunnkaup j
ieiddi aðeins til aukinnar verð
bólgu, sem kæmi harðast nið-
ur á fjölskyldumönnum. En
það furðulegasta af öllu var
pað, að enginn hinna póli-
tísku foringja kom með nein-
ar tillögur til úrbóta fyrir þá,
sem mest þurfa hjálpar við,
nema það, sem Eysteinn Jóns
son fjármálaráðherra talaði
um fjölskyldubætur. Enginn
hinna bráðsnjöllu leiðtoga ís-
ienzku þjóðarinnar vék einu
orði að þeim þætti nauðþurfta
fólks, sem hægast er að,
iækka í verði, kostnaðinn við,
að hafa þak yfir höfuðið. j
Enginn mun með rökum.
neita því, að sá hópur manna
býr við verst kjör, sem leigir
húsnæði með okurverði, eða'
býr við mjög óhagstæð láús-
kjör vegna húsbygginga. í
hópi þeirra manna eru verka-
menn og ýmsir láglauna-
menn fjölmennastir. Mikill
fjöldi þessa fólks býr við hin
ömurlegustu kjör. Vegna dýr-
leika húsnæðisins verður það
að þrengja að sér, svo að hús
næði þess verður bæði heilsu-
spillandi og §iðspillandi. Ýms-
ir láglaunamenn með 2 og 3
börn verða að búa í einu her-
bergi með eldunarplássi og;
greiða fyrir okurgjald. Þessir
menn hljóta ávallt að verða
fremstir í flokki um kröfur til
kauphækkunar, því að þeir
geta ekki lifað á sama kaupi
og sá, sem býr í eigin ibúð,
skuldlausri eða skuldlítilli.
Um úrræði vegna hinna skuld
ugu húseigenda skal síðar
rætt.
Hver eru leigukjör
i Reykjavík?
lieigukjör á húsnæði eru að
sjálfsögðu mjög misjöfn. All-
stór .hópur leigutaka býr við
viðunanleg kjör í skjóli vensla
manna og vina. Nokkrir leigu
salar reyna aldrei að okra á
því húsnæði, sem þeir leigja,
en því miður eru slíkir menn
mjög fáir, Nokkrir sitja enn
i gamalli leigu, en allur fjöldi
ieigutaka verður að sæta hinu
versta arðráni. Sá, er þetta rit
ar, hefir átt kost á að kynna
sér leigukjör og húsnæðis-
ástæður rúmlega 500 Reykvík
inga á þessu ári. Flestir þess-
ara manna bjuggu við óvið-
unandi kjör, bæði hvað snerti
verð og gæði íbúðarhúsnæðis.
Dæmi fundust fyrir því, að
leigutaki þurfti að greiða nær
30 kr. fyrir hvern fermetra
húsnæðis, og það í gömlu og verzla við kaupfélög, en það
lélegu húsnæði. Til frekari er ekki eins örlagaríkt fyrir
sönnunar þessum þætti dýr- afkomu þeirra, sem erfiðast
tíðar þeirrar, er reykvískir eiga uppdráttar, eins og hús-
borgarar verða að búa við, næðisokrið, þess vegna skiptir
skulu hér tilnefnd þjú einstök mestu máli að uppræta það, hijóöé
dæmi: því að hinir gjörrúnu leigutak
Á Vitastígnum tók launþegi ar hljcta ávallt að verða upp-
einn á leigu 3 herbergi og eld spretta ókyrrðar og kaup-
hús á síðastliðnu sumri. Hús krafa.
þetta er gamalt og án nýtízku Hér á eftir mun ég með fá-
þæginda. Maðurinn varð að um orðum víkja að því, hvers
Hér er kominn einn verkfalls- ( Frá tjöldum þeirra brúarsmið-
manna, Reíur bóndi, og kveður sér anna hélt ég eins og leið liggur aö
Hellnum og kom þangað, er all
skuggsjmt var orðið. Gisti ég þar
„Heill og sæll, Starkaður! Þnr hjá vini mínum Valdimar Kristó-
sem mjög margir eru nú í verkfalli ' ferssyni og konu hans, og átti þar
og ég einn í tölu þeirra, datt mér í viötökur góðar og skemmtilegíir við
hug að líta inn til ykkar í baöstof- J rœgur. Hellnar munu áður hafa
una og ræð'a við ykkur um stund, i heitið Hellisvellir, sem nú er eigi
en eigi vergur allt mitt tal i notað lengur í daglegu máli, en
borga 1400 krónui á mánuði vegna hinir pólitísku leiðtog- jtjundnu máli að þessu sinni. Þó ólíkt fegurra. Á Hellnum erú nokk
í leigu og 17 þúsund krónur ar eru jafn gleymnir á hús-
fyrirfram. Fermetratölu þessa næðisokrið, eins og raun ber
húsnæðis hefir mér ekki tek- vitni.
izt að fá og get því ekki full- 1
yrt, hvað hver fermetri er Af hverju stafar tómlæti
leigðiir. j leiötoganna varðandi leigu
Á Óðinsgötunni eru 2 her- húsnæðis?
bergi og eldhús leigð á 1000 Um afstöðu kommúnista-
kr. á mánuði og greitt fyrir flokksins þarf ekki að fara
fram fyrir 6 mánuði í hvert mörgum orðum. Sá flokkur
sinn. Það húsnæði er 32 fer- hefir engan áhuga fyrir raun
metrar, eldhús og stigaþrep verulegum kjarabótum hins
meðtalið. Þarna er um gamalt fátæka fólks í borgaralegu
hús að ræða, og hin lögleyfða þjóðfélagi. Þeim flokki þykir
leiga því aldrei hærri en ca.1 auðvitað gott að hinir borgara
mun ég láta nokkrar tækiíærisvís
ur fjúka með:
Oss þær geta yndi léð
oft á kvelda vökum.
Tekst aö stytta tímann með
tækifærisstökum.
Tel ég svo rétt að byrja á byrjun
inni.
ur býli og heimsótti ég alla bæhdur
þar og var ég beim aufúsugestur.
Því varð þessi staka til:
Sínu býli sérhver enn
seggur hérna ræður.
Hér eru skáld og skýrir menn,
Skjaldastaðarbræður.
.1'
Bræður þeir, sem hér er átt við,
eru Valdimar sá, er ég gisti hjá. og
Síöast þegar ég var á ferðinni Gunnar bróðir hans, er ég var vel
vestur á Snæfellsnes, kom ég á kunnur, en þeir brægur eru báðir
einn stað á nesinu, er ég hafði 1 prýðisvel hagmæltir.
einu sinni heimsótt áður fyrir rétt- | Á Hellnum eru háir klettar við
um 30 árum, en það voru Hellnar | sjó fram og skammt er þa'ðan að
Breiöuvík. Varð sú ferð mér á Snæfellsjökli, og því kvað ég:
220 kiónur á mánuöi. J legu flokkar haldi lífskjörum margan há.tt lærdómsi'ík og |
A Þorfinnsgötu eru 2 her- fjöldans sem verstum. Þeim 1 skemmtileg. ÉB fór fótgangandi frá J Rétt við jökulræturnar
bergi og eldhús leigð á 400 mun verri stjórn, þeim mun J Böðvarsholti í staðarsveit vesturjRánar syngja dæturnar.
krónur á mánuði og fæði fyr- ' betri jarðvegur fyrir trúboö , að Hellnum, en 1 Böö'varsholtí gisti j Djúpum róma drynja þar
ír húseigandann að auki. Hús kommúnismans. Því meiri mis "" 13 x'm”’ .....-
næði þetta er ca. 45 fermetr- J munur á lífskjörum fólksins.
ar, að eldhúsi og forstofu með þeim mun hægar að koma á
talinni. Leigutaki greiddi fyr stað uppþotum og óánægju.
Irfram 14500 krónur, og leigu | Það er ánægjuleg ráðstöf-
timi umsaminn 3 ár. i un fyrir kommúnista, að sjá
ég hjá þeim feðgum Bjarna Niku-
lássyni og Þráni syni hans, er búa
þar báöir, og átti þar góðu að mæta,
enda vinir mínir báðir og drengir
góðir.
Eg hélt cins og leið liggur vestur
drangar aftur gefa svar.
Á Hellnum voru útróðrar allmikið
stundaðir áður fyrr eins og armars
staöar undir jökli, og fiskisælt, en
nú á síðari árum hefir allmikið
úr því dregið. Á Hellnum er sér-
Nú mun fullkomið manns- mesta gróðafélag landsins ' að Frógárheiði, og vestur með Axlar kennilega fegurð að' sjá, og er stað
fæði vart lægra en 900 krónur gangast fyrir því, að mihiliða ! hymu- Er Þaðan útsyni Bott austur i urinn hinn viðkunnanlegasti, en
á mánuði, og er því leigan stéttinni gefist kostur á að | eftir Staðarsveit. Undir Axlarhyrnu það, sem vakti mesta athygli mína,
eftir þessa 45 fermetra 1300 fara skemmtiför til Miðjarðar I ®tendur bærJntn °f sá er Afal'-|var Það, hve .þar er stutt frá býl-
, . . ... . „ , . J j Bjorn er við kenndur, og er hann : unum mikið af goðu landi, sem auð
kronur a manuði. Hamaiks- hafslanda, þar sem hver ein- ennþá j byggð. Býr þar gamall j velt er að rækta. Komst ég á þá
leiga í þessu húsi myndi verða staklingur eyðir a. m. k. hálfs ( granni minn og vinur með stóran 1 niðurstöðu, að þarna gæti margt
kr. 9.00 á hvern íermetra sam árs launum verkamanns í. barnahóp, og kemst vei af, enda J fóik lifað góðu lífi, þegar búið væri
kvæmt gildandi lögum eða Óþarfa, á meðan arðrændir Og dugnaðarmaður. Þegar ég kom vest : að rækta einhvern hluta af því
ea. 400 krónur á mánuði. | mergsognir verkamenn berj-
Það skal tekiö fram, að Ijós ast fyrir því, að halda lífinu
og hiti er að sjálfsögðu ekki í fjölskyldu sinni, og e. t. v.
innifaliö í leigunni.
F j ár plógsst ar f semi
milliliðanna.
sjá hana tærast upp fyrir lé-
legt húsnæði og skort á holl-
um mat.
Það er sömuleiðis óþarfi að broshýr er hún löngum.
ur í Axlarhóla (en þár blasir Breiðu
víkin vig), varð mér þessi staka af
munni:
Hafs ég þungan heyri nið,
hrauns frá ldettatöngum.
Breiðavíkin blasir við
Hratin það, sem við er átt, er
Búðahraun, en það nær að sjó íram
og er bæði í Staðarsveit og Breið'u-
mikla svæði, sem þar er til og auð'-
velt að vinna.
Ég skoðaði kirkjuna á Hellnum,
sem er fárra ára gömul og hin
snotrasta. í henni er m. a. ljósa-
hjálmur frá byrjun 17. aldar, fagur
gripur, og altaristafla fögur, en þó
er umgjörð hennar að mínum dómi
merkilegasti gripurinn, því að'hún
er sannarlegt listaverk. Er hún
smíðisgripur og gjöf Jóhannesar
Helgasonar tréskurðarmeistara frá
vík, en Breiðavík er syðri hluti. Gíslabæ, er lézt fyrir aldur fram
Breiðavikurhrepps og ljómandi fög fyrir rúmum 30 árum. Var að hon
ur yfir að líta. Eru þar jaröir góðar um mikill mannskaði. í kirkjuhurð
Leiðtogar Alþýðuflokksins ey®a möigum oiðum að Sjálf
töluðu mikið um dreifingar- stæðisflokknum varðandi hús
kostnað landbúnaðarvara og ^ffmál. Stefnumál þess
annarra neyzluvara almenn- j ,°^.s er; EnSin höft á ein-
ings í síðustu eldhúsdagsum- j staklingsframtakið,
ræðum. Var þar margt vel í. Uað ei heilbrigt einstakl- (
mælt Og skörulega en þeir inosiramt'aÍf að áliti leiðtoga og duglegir bændur. Verð ég fljótt (inni er gamall koparhringur frá
forðuðust aö minnast á hús- 1 ^ess flokks> sa sterki not- i yfir sögu að fara. Ég kom að J 1787, gefinn af þáverandi Hellna-
næði<jrnálin no- milliHÍSirm I ' fæi'i sér styrk SÍnn, Og rýji ná!Knerri í Breiðuvík og fékk hinar , presti, Ásgrími Vigfússyni, og konu
hp,_ pfn. ’ L? ‘ , J 1 ungann inn úr skyrtunni. hve ' beztu viðtökur hjá Karli oddvita,; hans, Sigríði Asgeirsdóttur; Eru
peim L-rium. mun IJU | nfpr heim qfprkori o-pfcf enda honum kunnugur sem og öðr nöfn þeirra grafin á hringinn ásamt
mála sannast, að þaö munar : +il v ^ ^ ° ' um Breiðvíkingum. AÖ Ytri-Tungu J ártali því, er áður getur. í sáluhliði
leigutaka húsnæðis meir, \
tóm til þess.
hvort hann greiðir 100-150 J Urræði tU haSsbóta Þeim,
krónur meira en þörf er, á ! som verst eru settir, munu því
mánuði hverjum, fyrir hús-
i aldrei koma frá flokki eins
kom ég einnig en bóndinn þar og kirkjugarðs er annar slíkur hring-
börn hans eru skyldmenni mín. | ur frá 1781 og líka á honum ’iafn
Þegar ég var að leggja af stað það- j Ásgríms, en hann var kunnur. mað
an, kom þangað bifreið og með ur á sinni tíð m. a. af málaferlum
næði heldnv en hvnrt hitin - 0§' Sjálfstæöisflokknum, því henni fékk ég far vestur að Arnar- , við Jón sýslumann Esphólín. Um
greiði 15 aurum hærra en að kíarabætui' þeirra mörgu|staPa- Var bifrcúð su 1 Wóntistu ’ miðjan dag kvaddi ég vim^mína á
og smáu liggja venjulega að “ " * ” ” "
góðu hófi gegnir fyrir mjólk-
urlítrinn, eða 1 krónu hærra
fyrir kjötkílóið. Við skulum
segja að fjölskylda eyði í föt
og fæði 2000 krónum á mán-
uði. Engum dettur í hug að
hægt sé með neinum ráðum
að lækka þessar nauðþurftir
meira en um ca. 5—10%. Slík
lækkun gerir 100—200 kr. á
mánuði. Náttúrulega væri slik
lækkun góðra gjalda verð, en
hvorttveggja er, að slíkt mun
lítt framkvæmanlegt, og svo
vegur það meira í afkomuör-
yggi þess fólks, sem verst er
sett, ef hægt væri að lækka
húsaleigu hverrar fjölskyldu
um 100—500 krónur á mánuði.
Að minnsta kosti er það svo
stór þáttur dýrtíðarmálanna
að það virðist skrýtið að
gleyma honum.
Mesta fjárplógsstarfsemin,
sem framkvæmtl er á þessu
landi, er framkv.vemd af húsa
leiguokrurunum. , .Verzlunar-
okrið bitnar á öllum, sem ekki
einhverju leyti í því, að
vernda þá fyrir arðráni há-
karlanna, og slík höft á ein-
staklingsframtakið má Sjálf-
stæðisflokkurinn ekki heyra
nefnd, sbr. afstöðu þess flokks
til hvers konar fjárplógsstarf
semi.
En afstaða Alþýðuflokks-
leiðtoganna er furðuleg. Flokk
ur þessi vill eins og Framsókn
arflokkurinn vinna að því að
lífskjör allra þegna þjóðfé-
lagsins séu sem jöfnust. Al-
þýðuflokksleiðtogarnir telja
lífskjör verkamanna ekki sízt
í Reykjavík vera svo ill að leið
togar þessa flokks skyrrast
ekki við, að leggja út í nokk
urs konar borgarastyrjöld, til
þess að reyna að bæta kjör
þeirra verst settu.
Alþýðuflokkurinn hefir aldr
ei verið hræddur við aö hefta
einstaklingsframtakið, en þó
virðist hann gleyma að
(Framhald á 6. síðu.j
manns, er vann þar að brúarsmíði, Hellnum og hélt áléiðis með bifreið
og bauð hann mér til kaffidrykkju að Hoftúnum í Staðarsveit og gekk
í tjöldum þeirra brúarsmiðanna.1 sú ferð að óskum. Þakka ég hér
Brú sú, er hér um ræðir, var reist með Hellna-mönnum og Breið-
í haust yfir svonefnt Stapagil og
er uppi undir Stapafelli.
Að Stapa kom ég eigi fyrr en á
heimleið. Arnarstapi er sem kunn-
ugt er gamalt amtmannssetur og
þar fæddist þjógskáldið Steingrim-
ur Thorsteinsson.
víkingum ágætar viðtökur og
skemmtun og árna þeim allra heilla
Þá vendi ég mínu kvæði í kross og
kem hér með. fáeinar stökur..
Hér lýkur Réfur bóndi máli' sinu
að sinni. .....
Starkaður.
Halló! Halló! Takifl eftir!
Þar sem verzlun mín er að hætta, verða eftirtaldar
vörur seldar með mjög lágu. verði, svo sem alls konar
dömu-, herra- og barnafatnaður, útvarpstæki, harmon-
ikur, guitarar, skíði, skautar og alls konar rafmagns-
áhöld o. m. fl. /
FORNVERZLUNIN VITASTÍG 10.
Sími 80059.