Tíminn - 17.02.1953, Blaðsíða 4

4,
TÍMINN, þriðjuðaginn 17. febrúar 1953.
38. blað.
Benedikt Gíslason frá Hofteigi:
Vitnað í álit Magnúsar Ketils-
sonar sýslumanns í Búðardal.
Sauðféð og gróðurinn
pláss, sem hafi mist all- eða vitaö land spillast af því;
an grasvöxt við peningsbeit. geti nokkur sannferðuglega
.... Eg kann ei annað en sýnt mér þær skemmdir, þá
hrósa uppátæki Ólafs Jóns- Vll ég þegja. Enn það skal
sonar í Arney með að byggja enginn geta, hversu svo sem
þar hjáleigu sérdeilis ef hann hesturinn nagar og skefur
heldur áfram, og byggði þær rótina ár frá ári, þá er hún
langt um fleiri. Hann gæti ei einasta jagngóð heldur og
að vísu með því móti gjört betri eftir. Ég tala nú eigin-
Arney, svo lítil sem hún lega um úthaga, þó má það
er, betri en nokkra 60 hundr. og gilda um slægjuland og
jörð á landi. Lengi má ísetja óræktartún. — — Enn svo
til þess að peningur hafi ei menn viti að þetta séu ^
full holdoghams. Sú blessun meira en grillur einar, svo'talizt getur full nýting á gæðum
sem guð lagði yfir jörðina í vil ég staðfesta það meö Jarðannnar, bæði með ræktun og
fyrstu,hún er enn nú í henni dæmum, sem enginn getur
óþrjótandi, þegar menn vilja móti haft. Það er svo alkunn
sig með erfiði og forstandi ugt hversu Staðarhóls Oddi í
Lesendum Tímans er það
kannske nokkur aufúsa að
kynnast því, sem Magnús
Ketilsson, sýslumaður í
Búðardal á Skarðsströnd
lagöi til þeirra mála, sem
rædda hafa verið í Tíman-
um undir ofangreindri fyr-
irsögn. En hann samdi rit-
gerð, sem heitir: Um ítölu
búfjár í haga, og var hún
prentuð í Hrappsey á fyrstu
árum prentsmiðjunnar þar,
en hún var stofnsett 1772.
Ritgerðin er alllöng og tók
ég nokkra kafla úr henni
með tilliti til þess, að sem
samfeldast mál yrði um á-
íist hans á haganotkun og
sambandi búfjár við hag-
ana.
„Enn hef ég ei heyrt al-
múga svo rangsnúin, að ei
meðkenni það, að slægjur
skemmist, þá þær komist í
sinu og mosa, og eru ei upp-
urnar á tveimur til þremur
árum, því ei eru þær ætíð ár
iega slægjur. Hvað er nú
það sem skemmir slægjurn-
ar? Það er sina og mosi. Af
hverju kemur sina og mosi?
Af því grasið er ei slegiið
eða bitið. Þegar slægjurnar
eru orðnar skemmdar af eins og ég hef sagt. Pening- ^landi.
sin og mosa munu þær þá1 Ur á sumardag gefur sig ei
Sveinn Sveinsson frá Fossi hef- j Að mínu áliti eru þéssi umtöl-
ir kvatt sér hljóðs og ræðir um uðu lög bæði sanngjörn og sjálf-
prestseturs jarðir:
„f Kirkjublaðið 9. febr. 1953 skrif
ar S. V. grein með fyrirsögninni:
,,Á að taka prestssetrin af prest-
únum með valdi.“ Ég skil lögin
hins vegar svo, að það eigi ekki
að taka prestssetrin af prestum,
sem sitja þar, heldur eigi að taka
það af prestssetrunum, sem prest
ar sitja ekki á þann hátt, sem
beitiland.
Skal ég nú til skýringar á minni
skoðun, um þess nýju lög, taka
af henni næra. — Og úthag- Saurbæ, er undirlagður af sem dæmi Ásana í Skaftártungu,
inn heimtar þó ei annað erf hestabeit, svo það sér varla því þar er ég allra manna kunn-
iði, en hann sé sleginn og bit í hann hvorki seint né ugastur. Ytri-Ásar. sem áður voru
inn og með því móti þrýtur snemma, og þar ganga kýrn' byggðir, fóru í eyði 1947 og voru
hann aldrei gras.... [ ar allt sumarið frá kringum- [ Þa ^lagðlr ™dir EPtri"Asa’ 1^iar
sögð, eins og nú hagar til með
ræktunarskilyrði og áhuga fyrir
þeim málum. Það á því ekki að
koma til mála að láta jarðir, sem
ríkið hefir til umráða á göðum
stöðum, vera ónotaðar eða hálínot-
aðar í samanburði við bændabýli
þar í nágrenni á hverjum stað,
hvar sem er á landinu.
Þeim, sem koma til með að ráða
þessum málum, ber skilda tÚ að
fylgja þessum lögum vel eftir, það
er þjóðarnauðsyn. Það er ekki
nema sjálfsögð krafa, að þeir em-
bættismenn ríkisins, sém vilja
búa á jörðum, nytji þær að öllu
leyti eins vel og beztu bændur, sem
nálægt þeim búa.
Þótt ég hafi ckki trú á því, áð
það borgi sig fyrir presta eða aðra
.... i. •cv, til fyrir nokkrum árum, að þeir; embættismenn að búa á -jörðum,
Hver, sem nu getur synt liggjandi bæjum. En lyrir,voruyteknir f nýbýli> og er £að'þá er sízt að lasta það;,ef þeir
mer nokkra jorð hér á Strond (ollu þessu er þar gras svo rúmlega einn þriðji af Ásunum.|sem vUja það og geta sýpt það í
unum, að sé ei sina í, hann nóg i hverj u ári sem er, og prestssetrið Eystri-Ásar eru því
segi ég hafi fullsett í, og ég þá bændum bregðast slægjur tæpiega tveir þriðju að jarðar-
trúi því að hann hafi þá(heima fara þeir þangað magni Ásanna.
bestu beit; en það getur eng og hafa uppgrip. Síðastliðið j
inn, allt landið er fullt með sumar var mikil grasbrestur | Sama ár, sem núverandi prestur
sinu, fyrir utan túnið og nokk á útengi, en þá er ég reið um tók Eystri-Ásana alveg
Uð af engjunum. Penlngur-j StaSahóls Odda bteddi mér j jSTÆ'SÍ
inn Björtr œtiS minna og.i augum þaS sres se“ Þm'lbæinn sinn. Nú er presturinn lito'staa i FlJótshlíS, sem befi, búi5
hofðu fra genglð, hvi hvergl | báinn að bygg'ja upp sinn bæ. Þeir þar stóru búi, svo sem fyrirrennari
gjörir
minna
ætíði minna og _
gagn, því sinan vex
verkinu, að þeir geti búið og; nytj-
að eins vel og góöir bændur - sín-
ar jarðir. Enda hafa alltaf ver-
ið til prestar og aðrir embættis-
menn, sem hafa búið stórum fyrir-
myndarbúum, og eru til enn í dag,
svo sem af þeim, sem ég þekki, séra
Sveinbjörn Högnason á Breiðaból-
meira og meir, því það er hafði ég haft svo gott í mínu eru báðir einyrkjar, og á líkum
— — I aldri, bóndinn þó aðeins eldri. Jarð
Talað hefi ég við greindan irnar liggja saman og að öllu leyti
fóðra eins mikinn pening?Jað sinunni. Hann eltir ekki'.og gætin
Þær fóðra því síður eins mik blómstrin og toppana og yr
:in pening, að sinuheyið svík-|þar ofaní, sem sinulaust er;
ur og drepur peninginn. Þeg Dg hvar vill svo þetta lenda
mann Jón Ver-
mundsson í Tjaldanesi, sem
hefir sagt mér að í bleitt ein
um hvar hestar rifu upp sinu
líkar að gæðum, bæði með hag-
beit og ræktunarskilyrði, hvergi
þarf skurð að grafa, nóg til af
sléttu vallendi, beitilandið með því
bezta, sem til er á landi hér.
Nú kem ég að aðalatriðinu í
ar landið er allt komið í sinu um síðir. AJIir kvarta yfir því rubb í hungursneyð og hefðu
og mosa vegna þess mikla|ag landgæðin gangi úr sér,og ■ aldrei viljað áður ofaní líta, __ _______ __ .............
forstands bænda, sem trúa^vita að segja frá hvað þeir, þa-r hafi síðan verið lágt og þessu dæmi með skoðun mína á
því að þá sé best að verið, þafi heyrt af eldri mönnum,1 þétt gras, sem þeir sæki eft- j íögunum, sem s. v. skrifar um,
og peningur gjöri mest gagn hversu sú og sú jörð hafi til h’- Nágranni minn Jón Jóns- jeins og fyrr segir. Mín skoðun er
þá hann er sem fæstur, er þá 'fornk miklu betri verið Um1 son á Hvalgröfum, segist eitt á þessa lund: Ef presturinn á
sinn hafa slegið þar út í land Eystj-i-Asum býr eins stóru og
inu okkuð brokrubb, og síð-lgoöu bul 1 hlutfalli Vlð 3arðar'
ofbeitt í þetta fordjarfaða þetta kenna menn fjallskrið-
land, þó peningurinn verði'um, harðindum og guði, en
að beita létt með góðu. Jengin þekkir, eða vill þekkja
Einn ég dæmi svo, að hvar sína eigin skuld; þar það eru
sem ég sé mikla sinu á, að þó ábúendurnir sjálfir, sem
þar séu eyjarnar skemmdar,' eru hin helsta og mesta or-
og svo eru allar þær byggðar^sök, og þeir eru það sjálfir
eyjar, sem ég hefi íkomið hér.sem mest spilla bæði túnum
á Breiðafirði. Þar þvert á og engjum, og úthaga. Enn
móti. Þar sem eyjar eru sinu með því löndin eru nú svo
litlar, þar eru þær fullsettar,1 gangspillt af sinu og órækt
og svo er ei í þeim annað fyr hvort er þá meðalið að koma
ir peninginn að bíta en nýtt þeim aftur í rækt. Meðölin
gras, og þær hinar sömu eru kunna að vera fleiri en eitt,
allra bestar til útigangs, því og þar á meðal að brenna úr
sinan svíkur allan pening.1 sinuna, en bæði er að fæstir
Hér til kann einhver að kunna vel til þess, enda er
svara, að það sé með beitar- 'það meðal því aðeins brúk-
land eins og víða með slægju'andi að ekkert annað sé
land að það spretti ei svo, betra til.
að það verði slegið utan úrj „Ég skal segja þér Magnús
sinu, annað og þriðja hvert minn, að þeir hafa komiö sér
ár, og eins sé það með beitar upp girðingum, jafnvel um
1 býli.
landið, að skuli það fleyta
peningi þá megi ei meira sitj a
í það, en að peningurinn
geti bitið úr sinu. Hér til svar
ast.
Að það er mjög ólíkt, að
minni eigin og almennings-
raun um slægju og beitar-
Jand. Það hef ég reynt og
séð, að í sama stað verður
eigi slegið utan annað og
þriðja hvert ár. Hitt hef ég
aldrei séð að þar hafi ei gras
komið, sem peningurinn hef
ir bitið og ágengið nema
hann hafi bitið úr sinu og
mosa, og hefi ég séð að ogsvo
það land, hefur því meira
batnað og grasið vaxið, sem
peningur hefir það meira bit
ið. Enn og hefi enn nú eldrei
séð þar grasbrest sem pen-
ingur hefir sífellt bitið
hvar uppi á ég mun síðar
dæmi færa.
En þeim, sem þetta þykja
öfgar og ódæði, þá bið ég að
nefna fyrir mér eitthvert
heila sveitir, og rækta í þeim
skógarmaðk, og kemur þar
ekki annað kvikindi“! Magn
ús: Það er slík innbyrling
og hiátrú fólks að hver mað
ur heldur nærri því að hest-
ar spilli haganum; þar þó
enginn hlutur meira bætir
hagann en hestarnir, sérdeil
is á vetrardag. Sinan, sem
engin skepna vill líta við á
sumrin, hana rífa þeir upp á
veturna og jafnvel mosan
með. Enn fólk er svo inntek-
ið af þessri fordæmdu hjá-
trú, að það lætur eins illa ef
nágrannahesturinn kemur í
landið og rífur þar nokkra
sinu í sig, allt eins og heyið
væri borið úr tóftinni, eða
maturinn úr búrinu og vilja
miklu heldur að landið spill-
ist af sinunni, en unna öðr-
um sinunnar fyrir bærilegt
verð. — En hvað skaðar það
þó hesturinn rótnagi, þó
hann skafi, þó hann yrji.
Ég hef aldrei enn nú séð,
, „ , ,, , magn, eins og bóndinn i Ytri-As-
an liafi peningui viljað bita um þá á presturínn að hafa alla
í þeim blett, sem áður stóð jorðina Eystri-Ása til ábúðar, ef
þar ei við. Sjáum hér hvað hann vill svo. En ef hann nytjar
sinan gagnar! Og þó almenn ekki sina jörð eins vel og nábúi
ingur fordæmi mína mein-jhans á Ytri-Ásum, þá á að taka
ing, svo finn ég þó einstaka af honum hálfa jörðina og byggja
bónda í bland, sem er mér, [ia;na með erfðaieiguábúð sem ný-
samdóma. Enda hnút vil ég
ríða á þetta með þvi að
segja: að einn sænskur herra
maður að nafni Boge hefir
fyrir nokkrum árum skrifað
lítinn bækling um búskapar-
reglur, hvar í hann kennir,,
að land ræktist við það að
þar beitist. Og fyrir þann •
bækling gaf konungur hon- j
um nokkur hundruð dali í,
silfurmynt.“ Hvað skyldum j
við fá, Magnús minn?
Magnús kvartar undan1
hinum rangsnúna hugsunar
hætti fólksins í þessu máli,
og skilur hvaða voði landinu
er búinn, ef menn leggjast
á sveif með þeim öflum, sem
hér vinna tjón, og segist nú
ekkert frekar sjá í þessu máli
til bjargar en prentsmiðjuna
í Hrappsey.
Talar hann ekkert um up
blástur, enda hefir hann
aldrei náð sér niðri í þeim
sveitum, sem hann hefir rík-
ust kynni af. Er það undar-
legt að athuga, að bæði fyrr
og síðar virðist þjóðin hafa
dregið rangar ályktanir um
orsakir landskemmda, jafn-
vel þó dagljós dæmi um rétta
ályktanir liggi við hverc
manns bæjardyr. Það er sök
sér á dögum Magnúsar,er öll
alþýðumenntun var í niður-
lægingu, að þetta mál vefð-
ist fyrir mönnum, enda öll
jarðvegsvísindi verið síðar
unnin. En það er minni vor-
(Framh. á 6. síðu).
hans þar, séra Eggert, gjörði. Séra
Gísli Brynjólfsson á Kirkjubæj-
arklaustri er nettur búmáðúr og
nytjar þann part, sem hahn hefir
af jörðinni, út í yztu æsar. Fyrst
að séra Gísli Brynjólfsson ílentist
þarna á Síðunni, þá er ég viss um,
aö það væri mikill skaði fyrir
Hörgslancifrihrepp, að hann tók
ekki Prestbakkann. Hefði hann tek
ið þá jörð strax, þá væri komið
þar vandað íbúðarhús úr steini,
mikil ræktun á því gósenlandi, og
stórbú. Það hefði líka verið gam-
an fyrir séra Gísla, svo góður bú-
maður sem hann er.
Nú er mikill áhugi með ræktun
og landbúskap meðal ráðandi
manna þjóðarinnar. Hví skildi þá
eiga að skilja eftir beztu jarðirn-
ar hálfsetnar eða ósetnar?"
Sveinn hefir lokið máli sín,u.
Starkaður.
Tilboð óskast
í mjólkur- og vörufltitninga
í Mosfellshrcppi
frá 1. apríl n. k.
Umsóknir séu komnar fyrir 25. þ. m. til Þórarins
Auðunssonar, sem gefur allar nánari upplýsingar.
<►
o
o
o
o
o
<►
o
o
o
o
o
<►
I
Jörðin Þverá
í Miðfirði í Vestur-Húnavatnssýslu er til sölu, ef um
semst. Stórt tún og landrými mjög mikið. Ágæt fjár-
jörð. Lax- og silungsveiði. — Góðir greiðsluskilmálar.
Verðtilboð sendist undirrituðum fyrir 25. marz n. k.
Jón Bjarnason,
Laugaveg 28, Reykjavík.
Jörð til sölu
Jörðin Rútstaðanorðurkot í Gaulverjabæjarhreppi
í Árnessýslu, er til sölu. Jörðin er hæg og grasgefin
og hefir góða 1 ræktunarmöguleika.
Tilboðum sé skilað fyrir 31. marz, til Kristjáns
Finnbogasonar, Reynivöllum 6, Selfossi (sími 140),
sem gefur allar nánari upplýsingar.