Tíminn - 01.03.1953, Side 5

49. blaff.
TÍMINN. sunnudaginn 1. marz 1953.
5.
öhappaverkið í land-
sliigismálunum
• í sambandi við umræður
þ£er, ;sem orðið hafa um land
helgisdeiluna við Breta, hef-
ir málgagn utanríkisráðherra
þótzt hafa efni á því að hefja
árásir á Tímann vegna gagn
rýni hans á þeirri breytingu
á yfirstjórn landhelgisgæzl-
unnar, er gerð var á síðastl.
vori.
Satt að segja, hefði átt að
mega vænta þess, að Mbl.
iéti það ógert að fyrrabragði
aö minna á þetta verk Bjarna
Benediktssonar, er bæði sýn-
ir, hve lítill drengur sá mað-
ur er í samstarfi og hve lítils
hann metur þjóðarhagsmuni,
þegar flokkshagsmunir eru
annars vegar. Hann grípur
tækifærið, þegar þjóðin er að
hefja áhættusama aðgerð,
sem allir þurfa að standa sam
an um, til að vega að sam-
starfsmönnum sínum í
trausti þess, að þeir láti ó-
happaverkið kyrrt liggja
vegna hins sameiginlega mál
efnis. Þó er þetta ekki
þyngsta sakarefnið, heldur
hitt, að hér var um að ræða
ráðstöfun, sem vitanlegt var,
aö myndi þykja tortryggileg
í augum útlendinga og myndi
geta ýtt undir ofbeldisað-
geröir af þeirra hálfu.
Bj arni Benediktsson ætti
að vita það manna bezt, að
hlutaðeigandi útlendingar
munu hafa fylgzt með því, er
gerzt hefir í landhelgismál-
um hérlendis á undanförn-r
um árum. Þeir vita áreiðan-
legá vel um það, að Sjálf-
stæðisflokkurinn reyndi með
an hann gat að halda vernd-
arhendi yfir njósnum um
ferðir varðskipanna og að
togarar sumra helztu for-
kólfa hans hafa verið staðnir
að landhelgisveiðum. Þess
vegna gat ekki hjá því farið,
að það vekti tortryggni út-
lendinga, þegar Sjálfstæðis-
flokkurinn beitti ofríki til að,
taka landhelgisgæzluna úr
höndum Pálma Loftssonar,
sem unnið hafði henni mik-
ið álit út á við, og fól hana
óreyndum flokksmanni sín-
um. Vissulega mun það líka
dregið af þessu, þegar er-
lendir togaraeigendur eru að
halda því fram, að íslending-
ar ætla að fara vægara í sak
irnar gagnvart eigin skip-
um en útlendum.
Það verður því ekki borið á
móti því, að þessi verknað-
ur Bjarna Benediktssonar
var hinn hættulegasti út á
við og hefir líka án efa átt
þátt i því að koma illu til
leiðar.
Gagnvart samstarfsflokki
Bjarna var þetta svo sér-
stakt fólskuverk, er var ein-
mitt unnið á þeim tíma, er
sízt skyldi, eða þegar um
þetta mál allt þurfti að
skapa sem mesta einingu.
Þótt hér hafi vissulega
mikið óhappaverk verið
unnið, væri enn hægt að
bæta nokkuð úr því. Það
myndi áreiðanlega mjög
draga úr þeirri tortryggni,
sem ráðstöfun Bjarna hef-
ir valdið, ef Skipaútgerð
ríkisins væri aftur falin
landhelgisgæzlan. Ef til vill
Vigfús Gubmunclsson:
Kirkjubyggingar og messur
Frásögu um hagsýui Mornióua o. fl.
var dregið fyrir leiksviðið, en
hurðarveggurinn, sem var á
milli kirkjukórsins og aðalsal-
arins frá gólfi til lofts var
dreginn til hliðar. Allur var
hann á hjörum og hvarf á
nokkrum sekundum inn til
beggja hliða, þegar stutt
hafði verið á rafmagnshnapp.
Eftir var stór og vegleg kirkja.
Fyrir nokkru síðan hripaði
ég smágrein um kirkjubygg-
ingar í Tímann í tilefni af
pistli frá biskupi, er lesinn
var í útvarpinu og fjallaði um
örðugleika að koma upp kirkj
um, sem þyrfti þó að byggja.
Þessi litla grein min var
hluti úr einum dálki með lít-
illi fyrirsögn og á minnst áber
andi stað í blaðinu. Bjóst ég
við að verða á engan hátt var
við, hvort hún yrði lesin af
nokkrum eða ekki. En altítt
mun það um marga þá, er
skrifa greinar í blöð, að þeir
verða aldrei varir við, hvort
greinar þeirra eru lesnar og
það, þótt þær séu fyrirferðar-
meiri en þessi og með stærri
fyrirsögnum.
Nú hefir brugðið svo við, að
ég hefi sjáldan orðið var við
að greinar minar hafi verið
eins mikið lesnar og þessi litli
stúfur. Bendir þetta á, að mál
þessi liggi nærri hjarta að
mun fleiíi manna, heldur en
almennt láta slg kirkju eða
kirkjulíf varða, 'svo að séð
verði.
Hvað eftir annað hefi ég
verið stanzaður á götu vegna
þessarar smágreinar og einn-
ig símað og skrifað til mín,
bæði úr Reykjavík og utan af
landi. Sumir þessara manna
hafa ekki séð greinina, en
heyrt talað um hana og beðið
mig að senda sér Tímablaðið
með henni o. s. frv.
Mér kemur þetta allt mjög
á óvart, því að þótt ég telji
mig ekki í rithöfundatölu,
finnst mér, að ég hafi oft skrif
að miklu betri og merkari
greinar en þessa, sem ég hefi
þó stundum varla orðið var
við, hvort nokkur maður hafi
lesið eða ekki.
En fyrst þetta er svona og
Tímablaðið er uppselt, sem
greinarkornið kom í, þá er
máske rétt að ég rifji efni þess
upp aftur og bæti ofurlitlu
við það.
Skal strax tekið fram, að
ég hefi allt frá barnsárum ver
ið lítill kirkjunnar maður og
laus við að vera kirkjuræk-
inn. Meðal apnars af því, að
mér hefir jafnan þótt dálítið
vænt um eilifðarmálin, þá
hefi ég heldur sneitt hjá að
fara í kirkju til þess að hlusta
þar á andlítið langlokuþrugl
prestanna, er þeir hafa þrum
að yfir hálfsofandi söfnuði í
gæti það greitt talsvert fyr-
ir því, að aflýst væri lönd-
unarbanninu í Bretlandi.
Með því væri ekki látið
neitt undan Bretum, held-
ur aðeins gerð sjálfsögð ráð
stöfun til að losa okkur við
alla tortryggni varðandi
landhelgisgæzluna.
Með því, sem hér hefir ver
ið sagt, er því síður en svo
haldið fram, að sá maður,
sem nú til bráðabirgða fer
með yfirstj órn landhelgis-
gæzlunnar, muni ætla sér að
misnota völd sin til að hlífa
íslenzkum veiðiþjófum. Þvert
á móti skal það fullyrt, að
hann muni vilja gæta fyllsta
réttlætis í þeim efnum. En
forsaga þess flokks, sem
stendur á bak við hann, er
slík, að hún getur ekki ann-
að en valdið tortryggni, enda
þótt hún geti verið óréttmæt,
Mynrt þessi er of aðal ki Irjumusteri Mormöna (Temple) í Saltvatns-
borginni fögru, sem er höfaðstaðurinn í TJtha. í þetta kirkjumusteri fá
aðein^ sannir Mormónar að koma. Fjöldi Mormóna fær aldrei að koma
þar, nema þá helzt við hátíðleg tækifæri, t. d. hjónavígslu. — Brúð-
hjónin, sem getið er um í greininni, höfðu verið vígð þá um daginn í
Temple, en hjónabönd, sem stofnuð eru þar, eru sögð venjulega far-
sælli og haldbetri. heldur c.n önnur hjónabönd. Þetta er trú, sem Mor-
mónar telja, að sé byggð á margfaldri reynslu liðinna ára.
lítið vistlegum kirkjukofa.
Fundizt ég þá við kirkjuferð-
ina fjarlægjast þau mál, sem
jafnvel eru þó mál málanna.
Þó hafa þarna verið undan-
tekningar á eins og t. d. í
kirkju hjá Haraldi Níelssyni
og einstaka fleiri prestum,
sem hefir verið hressandi og
lífgandi á að hlýða. Einnig
hefi ég stundum haft ánægju
af að koma í kirkju, þar sem
kirkjan er svo að segja öll
dásamlegt listaverk (sbr. dóm
kirkjuna í Mílanó og víðar).
Ennfremur er fróðlegt að
koma í kirkju og vera við
„messugjörð“ hinna ýmsu trú
flokka, hvort þeir kenna sig
við Krist, Múhamed, Buddha
eða annað og sjá siði þeirra,
kirkjur eða musteri.
í fremstu röð hvað kirkju-
byggingar og messugjörðir á-
hrærir finnst mér Mormón-
arnir vera í sínu fagra heima
ríki, Utha, sem liggur suð-
vestan í Klettafjöllunum.
Messugjörð þeirra éinkenn-
ist mjög af því, að þar flytja
engir prestar né aðrir nokkra
langlokuprédikanir, svipað og
mest tíðkast hér á landi, en
hver kirkjugestur er sí og æ
að starfa að messugjörðinni
með stuttum bænum, söng,
svörum í nokkrum setningum
. í ýmsum málum o. fl. o. fl.
j Við almennt einstaklingsstarf
finnur hver maður betur til,
eins og nú er komið málum.
Hitt er svo annað mál, að
hinn nýji strandgæzlustjóri
er af öðrum ástæðum ber-
sýnilega ekki starfi sínu vax-
inn. Þaö sýndi andvaraleysi
hans um það að hafa skipin
tilbúin til gæzlustarfa,
þegar aðalvertíðin hófst. Þær
ráðagerðir, sem Mbl. er svo
með, að hafa fá og stór
strandgæzluskip, sýnir og
bezt, að enn svífur þar sá
andi yfir vötnunum.að gæzl-
an eigi að vera sem lélegust.
Landhelgisnjósnarar geta
því betur fylgst með varð-
skipunum, sem þau eru
færri, og auk þess geta fá
skip ekki verið nógu víða á
varðbergi. Mbl. er vissulega
að hugsa um annað en ör-
ugga landhelgisgæzlu, þegar
það vill breyta henni í þetta
horf.
að hann er nauðsynlegur, „lif
andi hlekkur“ í guðsþjónust-
unni.
Held að ég hafi getið um
það i bréfi frá Utha í fyrra,
að í þessu efni minnti þetta
mig á þátt, sem ég hefi átt
dálítinn hlut í að koma inn í
skemmtanalífið hér á landi
og sem nú er orðinn mjög vin-
sæll um land allt eftir tuttugu
ára baráttu að venja fólk á
hann. En vinsældirnar eru
ekki af því að þessi skemmti-
þáttur sé svo merkilegur, held
ur af því, að í þessari „messu-
gjörð“ eru allir þátttakendur
í sameiginlegu verki sjálfir og
hver einasti þeirra verður að
vera lifandi í starfi á sínum
stað. Annars fer allt út um
þúfur.
Það er auðvitað víðar en í
guðsþjónustum, sem oflítil
áherzla er lögð á almennt
starf þátttakenda. Ég man eft
ir því í einu litlu ungmenna-
félagi, sem ég var í einu sinni,
að nær hver einasti félagi tók
lifandi þátt í ýmis konar störf
um félagsins. Það var einhver
albezti félagsskapur, sem ég
hefi lent í um ævina.
Flestir þeir, sem eru í for-
ustu menningarfélaga flaska
á því, að láta um of sitt eigið
ljós skína. En fjöldinn situr
hjá, án þátttöku, missir svo
áhugann og smágefst upp á
félagsskapnum.
Þó að ýmislegt væri í messu
gjörð og siðum Mormóna, sem
ég felldi mig ekki alls kostar
við, þá er kirkjulíf og margt í
menningu þeirra sérstaklega
athyglisvert og sumt dásam-
legt. En farvegur menningar
þeirra og félagsstarfs yfirleitt
hefir legið og liggur mest í
gegnum kirkjuna.
Eitt af því, sem ég var hrif-
inn af hjá Mormónunum,
voru kirkjubyggingar þeirra.
Kirkjurnar voru um leið líka
samkomuhús og skólar.
í öðrum enda aðalhæðar
hússins var altari og annað
það, sem prýðir og tilhevrir
kirkjukór, en í hinum enda
salarins var leiksvið og ýms
herbergi til hliðar við það.
og líka uppi á lofti og niðri í
kjallara. í þessum herbergj-
um fór fram kennsla í ýmsu
og líka verkleg starfsemi, sem
kalla mætti tómstundaiðju.
Þegar messugjörð var, þá
En þegar samkomur áttu að
vera, leiksýningar, dans, fyrir
lestrar, samsöngvar eða ann-
að, þá var dreginn fyrir kirkju
kórinn hurðaveggurinn, en
frá leiksviðinu í hinum end-
anum, svo að í ljós kom að-
eins stórt og veglegt, almennt
samkomuhús, þar sem var
skemmt sér í með lífi og sál
við margs konar ánægjuleg
skemmtiatriði.
í Springville í Utha, sem
er bær með 7—8 þúsund
manns, voru íbúarnir nýlega
búnir að reisa sér veglegt hús,
sem var í senn kirkja, skóli
og samkomustaður. Það kost-
aði um 500 þús. dollara full-
búið Borgaði Mormónakirkj-
an i Utha helminginn af bygg
ingarkostnaðinum, en helm-
ing hans söfnuðurinn í Spring
ville. Og allt var húsið skuld
laust. Fórnfýsi og félagsandi
er þarna mjög hrífandi. — 34
herbergi voru í byggingunni
sem aðsetur skóla- eða tóm-
stundavinnu. í kirkjunni voru
sæti fyrir 1625 manns og voru
þau öll fullsetin í það eina
skipti, er ég var við messu í
þessari kirkju. Var mér sagt,
að svo væri oft við messugjörð
ir. Ég var líka á þessum stað
eitt kvöld og fram á nótt, þeg
ar þetta var samkomuhús og
engin ummerki kirkjunnar sá
ust í húsakynnunum. Var þá
brúðkaupsfagnaður nývígðra,
ungra hjóna. En þá var leik-
sviðið opið og notað fyrir
margs konar skemmtiatriði á
milli þess að talsvert á annað
hundrað „pör“ stigu léttan
dans undir söng og tónaregni
á hinu spegilslétta, stóra sal-
argólfi.
Aðal framkvæmdamaður
þessarar kirkjubyggingar er
af íslenzku bergi brotinn,
John Y. Bearnson, ættaður úr
Rangárþingi. Er hann mjög
elskulegur maður með miklar
ræktartaugar til íslands og
ættingja sinna þar. Hann er
mormónabiskup og einn af
mestu áhrifamönnum hins
ánægjulega menningarbæjar,
Springville. í þeim bæ er m a.
eitt af fallegustu eða bezt
völdu málverkasöfnum, sem
ég hefi séð og er það líka í
ágætum húsakynnum. Þótti
mér ólíkt ánægjulegra að
vera þar inni heldur en t. d. í
aðal, Moderne" málverkasafn
inu í París, þar sem allt aðal
úrvalið af „klessumálverkum“
„heimsmeistaranna" er sam-
an komið og sem m. a. fjöldi
íslenzkra málara sækja sínar
fyrirmyndir til.
En þetta var nú útúrdúr,
en þó skyldur menningu
þeirri, sem þróast I gegnum
kirkjustarfsemi Mormón-
anna.
Þegar ég var staddur í kirkj
um þeirra í Utha, þá varð mér
oft hugsað til þeirrar skamm
sýni og þrengsla, sem rikj-
andi væri í kirkjubyggingum
heima á íslandi. Hér er varið
miklu fé til þess að byggja
kirkjur hingað og þangað um
allt land, sem þó eru langoft-
ast óvistlegar og standa marg
ar auðar og ónotaðar allt upp
að 360 dögum á ári hverju og
nær allar stóran meiri hluta
daga ársins. Svo er verið að
reisa margs konar samkomu
hús og félagsheimili, en margt
(Framb. á 6. siðu).