Tíminn - 09.04.1953, Síða 4

4.
TÍMINN, íimmtudaginn 9. apríl 1953.
79- bla'cT
Siguringí E. Hjörleifssoni'
Orðið er frjálst
Útvarpið og íslenzk tónlist
Hver mundi trúa því, að tii
séu íslendingar, sem mót-
mæla kröftuglega í orði og
verki eftirfarandi ummælum
Velvakanda, er hann skrif-
aði nýlega: „Það ber svo sann
arJega að hlúa að íslenzkri
tónlistarstarfsemi og glæða
áhuga almennings á henni
með því að gefa honum kost
á að hlusta á verk íslenzkra
tónskálda og um leið tæki-
færi ti að leggja sitt mat á
gildi þeirra.“
Flestir vin.a minna í Tón-
skáidaíélagi íslands hafa eitt
sameiginlegt áhugamál — efl
ingu og útbreiðslu ísienzkr-
ar tóniistar, enda er það vit-
anlega í fullu samræmi við
eðli og tilgang félagsins. Þó
veit ég um einn félaga. sem
ekki virðist hafa áhuga á þess
um þætti í stefnuskrá félags-
ins. Hefir hann jafnveL lýst
sig andvígan flutningi ísl.
tónlistar yfirleitt. þar sem
hún gæti varla talizt fram-
bærileg. Qg ég held, aö hann
hafi sýnt þá háttvísi að und-
anskilja ekki sín eigin verk,
þó að hann hafi fleytt þeim
á öldum ljósvakans til hlust-
enda við og við, eins og hon-
um að sjálfsögðu bar að
gera, þar sem hann er tón-
listarráðunautur við Rikisút-
varp islanc's.
Þetta er ábyrgðarmikil
staða, og ég held, að mér sé
óhætt að fullyrða, að það eigi
sé hvergi stað nema á ís-
iandi, að öllum tónlistarflutn
ingi ríkisútvarps sé stjórnað
af manni, sem er andvígur
tónlist viðkomandi lands.
Þetta er ekki aðeins mál
þoirra manna, sem varið hafa
allríflegum hluta ævi sinnar
til náms og starfs á sviði tón-
listar: tónskálda, söngvara og
hljóðfæraleikara, heldur einn
ig skáldanna og þjóðarinnar
í heild, þvi að íslenzk ljóð og
tónar í túlkun íslenzkra lista
manna hljóta flestu fremur
að finna bergmál í íslenzkri
þjóðarsál. Svo hefir það verið
og mun verða, nema andleg
úrkynjun og vesældarleg múg
mennska verði íslenzkri þjóð
arvitund og heilbrigðum þjóð
armetnaði yfirsterkari.
Það or eins og forráðamönn
um útvarpsins sé það stund-
um Ijóst, að íslenzk ljóð og
iög geti verið veigamikill bátt
ur í því að koma í veg fyrir
slíka þjóðernislega uppgjöf.
Byggi ég þá skoðun mína á
því, að á helztu þjóðernisleg-
um minningardögum (1. dss.
og 17. júní) eru oft flutt ís-
lenzk ljóð og tónlist í sam-
fclldri dagskrá allan daginn.
Og ekki hefi ég heyrt nokk-
urn íslending fyllast minni-
máttarkennd eða barma sér
yíir því, hvað þetta efni væri
lélegt og ósamboðið, eða jafn
vel skaðlegt, íslenzkri menn-
ingu, heldur einmitt hið gagn
stæða.
Tónlistarskólinn okkar
ætti líka að vera talandi tákn
þess, að vér viljum fram-
vindu, vöxt og viðgang ís-
lenzkrar tónlistar. En þó er
rekstur hans hreinasti skripa
leikur, ef nemandinn, að
loknu löngu námi, er útilok-
aður frá tjáningu og verður
að læsa niður verk sín, sem
áttu að verða einn þáttur í
menningarsögu tónlistar á ís
landi.
„Handritin heim,“ segja
menn, en hvernig væri, svona
á meðan það mál er að leys- eyriseyðslu fyrir þjóðina.
ast, að byrja heima á því að ; Allur þorri þjóðarinnar
ieysa úr læðingi eitthvað af r.'.un vera þeirrar skoðunar,
þeim hundruðum eða þúsund að íslenzk tónlist búi yfír
um tónlistarhandrita, sem miklu og sérstæðu frjómagni
aldrei hafa enn fengið að og vér eigum að greiða henni
hijóma, þó að þau séu sköpuð veg út í þjóðlífiö til uppörv-
til þess. Eigum vér að Þegja unar, mannbóta og heilbrigðs
þau í hel og loka augunum þjóðarmetnaðar. — Og um Eiga gagnrýnendur verra meS að
fyrir nútíðinni, en þrástara !.eið og ég óska hinum nýjajláta böfundinn njóta. sannmælis aí
föstum augum inn í fortíð- útvarpsstjóra allra heÍlla,'Þvi_ að hann er íslendingur og en þá var vetur allharður.. Er ég
ina, og til látinna heiöurs- vcna ég, að honum megi einn! ’,s1jr' 1 hokmenntum? Eða er auö- hafði skrifað hana upp, kom 'hún
manna, eins og þar sé hið ig aoðnast að leysa þennan1^* TöThrfdum S1vevknrm'mél' 2fÍf af
, ,. , _ . . , lendum hofundum og verkum visu Hjálmars: „Ofan gefur. snió
| þatt atvarpsstarfsemmr.a.r ur þeirra? Ég er sannfærður um, að á snjó“. Vísan er svona:...
. Iiöt.rnm nrHp»\7vAn ncr ofMir- * ____i____ j___: . ...Í"I+1Ó'' :•
I>. S. óskar eftir að segja nokkur
orð um „Landið gleymda“:
„Hefir flcstum gagnrýnendum
blaðanna í Reykjavík skjátlazt í
dómum sínum um þennan ágæta
sjónleik eftir snillinginn Davíð?
skaltu gætur gefa þvi
geyst er lætyj,kyfiá%;. j ;
; j j
Andar héldu ölduhvef’
undir í felum liggur Hel,
dynur vél 'óg dúúa!'éí;
dansar „skéf' Úni únnáfméi.
Svo er ein, sem varð -til árið-1951,
mikla upphaf og endir.
Menn tala um nokkur ís- ljctrum ördeyðu og aítur- aimenningur, „fóikið sjáift", dæmir
lenzk lög, sem séu vinsæl og halds.
ánægjulegt er að heyra það,1 Stcrveldasöngvar geta ver-
í málinu með mikilli aðsókn að
sjónleiknum „Landið gleymda", því
en hvernig geta lög orðið vin ið góðir, en þeir eru ekki lít- aS Þess úómur verður jákvæður í
sæl án þess að nokkur fái að ílli þjóð boðberar þess lífs-
heyra þau? Flestir óska neista og andlegs vaxtar-
meira að segja eftir endur- magns, sem örvar sjálfsvit-
umræðum um leikinn".
Brynjólfur Björnsson frá Norð'
firði sendir okkur eftirfarandi
tekningu nýrra laga, til þess und hennar og gefur henni stöku> sem hefir fyrirsögnina; Ekkl
að geta gert sér fulla grein tilverurétt.
fyrir þeim. Það er því alvegj Flestir íslendingar muriu
gagnslaust og út í bláinn að vera sammála Velvakanda
flytja ný verk á eins til um það, að auka beri flutn-
tveggja ára íresti, eins og nú ing íslenzkrar tónlistar, en
er stundum gert hér. |það verður aldrei, á meðan meö vlsnað hiarta °s heila.
Hvergi í heiminum, þar sem stjórn tónlistarmálanna er
útvarpsstarfsemi er á annað háð einveldi þess manns, sem
iízt mér á það:
Ekki lízt mér á það vel,
þó um það megi deila,
maðurinn ef verður vél
Ofan gefur fönn á fönn,
fönnum skefur rok í hrönn,
hrönnum vefur spönn-í spönn,
spönnum grefur jaiðgrbönrt". ,
Lofes fær S. G,,.orðið.; ,
U'*
„Þátturinn „Daglegt mál“, sem
undanfarið hefir veríð flút'íúr í
útvarpið, er sjalfságt mjog 'þörf og
góð hugvekja til íandsmánna úm
að vanda sitt mál- bæði; í ræðú og
riti og ekki sízt samtölum manna
í milli. Tilefni þess, að ég'Skrifa
þetta er orð, sem kom fram' í setn
Sunnlenzkur sjómaður, er kallar ingu_ er dr Eirikur Hreinn mælti
bprð rekin, mun hiutfailið * hefir eterka trO á rUeenesk-'£. °r!"“ne' n°ttr“ v,s-
ul- sagði fra brefi, sem hann hafði
miJli innlendrar og erlendr
ar tónlistar vera jafn óhag
, um friðardúfum, en hefir
þann metnað, gagnvart sinni
fengið frá manni, sem bað um skýr
Míg Iangar til að sýna ykkur ingU ^ orði eða orðum, að mig minn
stætt sem hér. í festum menn eigin þjóð, að fyrirlíta og nokkrar vísur, er fyrir skömmu ir Eftir að hann haíði gert grein
ingarlöndum mun flutningur hindra framþróun þeirrar list urðu tn> ef Þær skvldu teljast hæf
innlendrar tónlistar nema
30—50% af öllum tónlistar-
flutningi, en á íslandi er
þetta um 5%. Nú vita þó flest
ir, að þetta misræmi kemur
til að þýða allverulega gjald-
ar í baðstofuna. Þar sem ég er ekki
eftir að nafn mitt sé dulið. Og koma *
greinar, sem sameinar hugi , , ,, ,
. ... . . , . hagyrðmgur af guðsnað, oska eg
og hjortu emstakhnganna tiLeítiryaðnafn
samstilltra og daðnkra ataka 'þá Vísurnar;
fytir heill og heiður þeirrer
þjóðar, sem hefir alið þá og
uppfóstrað.
AFBÖKUÐ LATlNA
Stutt svar til séra Magmisar Runólfssonar
Heilbrigð hugsun
og flækjuspeki.
Það er ekki rétt hjá yður,
að ég „þykist“ hafa afsann-
að tilvist Helvítis, þ. e. tilvist
einhvers kvalastaðar eða
kvalastaða hinum megin graf
ar. Hér er um að ræða all-
mikla ónákvæmni hjá yður.
En að hinu leiddi ég rök, að
kenningin um glötun eða ei-
Iífa útskúfun samrýmist
hvorki alvizku eða algæzku
Guðs. Þetta er ekkert annað
en heilbrigð, óbrjáluð skyn-
semi, og ekki öfunda ég neinn
af þeirri „rökfræði", sem kall
ar það „rökblindni.“ Engin
flækjuspeki (,,sófismi“) get-
ur skyggt á þennan einfalda
sannleika fyrir þeim, sem
hugsa skírt og eru óháðir
öllu kennivaldi.
Einhyggja og tvíhyggja.
Um tvihyggjuna yðar mætti
margt segja. Ég vildi í allri
vinsemd ráðleggja yður að
lesa ritgerð, er á sínum tíma
! birtist í tímaritinu „Iðunni“
'eftir Einar sáluga Kvaran
um einhyggju og tvíhyggju,
yður grunar, því að í hvert
sinn sem þér farið með „Fað-
irvorið“, sem þér gerið vafa-
laust oft, segið þér að síðustu:
„...... því að þitt er ríkið,
mátturinn og dýrðin að ei-
lífu.“ Þetta er ekkert annað
en einhyggja, og hún mjög
fagurlega orðuð.
Út má leggja enn úr vör
„unnarseggja“-liðið,
innan veggja verður för
varla á Eggja-miðið.
Alda boðum brotnar á
byr á voðum strengir,
yfir froðum fallinn sjá
fleyta gnoðum drengir.
Ránardætur dansa í
dökkva nætur bylja,
fyrir þessari fyrirspurn og leyst úr
henni, mælti hann eitthvað á þessa
leið (ég man það nú ekki alveg
orðrétt): Fyrirspurnir um þetta
efni á ekki að senda til mín, held-
ur annars aðila, enda hef ég engá
löngun til að slettast upþ á ann-
arra jússu.
Þetta síðasta orð. get ég ekki fellt
mig við, sízt í munni málfræðings,
sem gagnrýnir daglegt mál samr
borgara sinna. Fróðlegt þætti mér
að heyra álit annarra á því“.
Baðstofuhjalinu er' lokið í dag.
Starkaður.
„Meinspurnirnar.“
Um svör yðar við spurning-
um Lúðviks Guðmundssonar
skólastjóra skal ég ekki fjöl-
yrða. Ég geri ráð fyrir því, að
hann sé einfær um að svara
þeim og muni gera það. En
mér þykir þó mjög gleðilegt,
að þér látið í það skína, að
Guð muni hafa einhver ráð
með það að frelsa „heiðingj-
ana“ á sínum tíma, og kveð-
ur hér raunar við nokkuð
annan tón en í máli trú-
bræðra yðar oft og einatt.
Þér virðist að minnsta kosti
vera kominn það langt, að
þér getið sætt yður við að
láta þetta vera óafgreitt mál,
(„aabent sp0rgsmaal“). Þetta j
er að vísu engin „stökkþró
un,“ en þróun samt.
Feldur
hefir opnað
nýja sölubúð í
BANKASTRÆTI 7 :
o
o
o
O
O
o
o
O
< ►
o
t
þ. e. a. s. ef þér hafið hug-
rekki til að hætta yður í and | Hinn afbakaði
lega nálægð manns, sem var, kristindómur.
spiritisti. En í þessari ritgerð
leiðir hann að mínum dómi
óræk rök að því, að frá heim
spekilegu sjónarmiði fái tví-
hýggjan ekki staðizt. En þeir
eru fleiri en Einar Kvaran,
sem tekizt hefir að rökstyðja
það næsta vel, að einhyggjan
leitar hinna dýpstu raka til-
verunnar, en tvíhyggjan stað
næmist við yfirborðið. Og þó
að undarlegt kunni að virð-
ast, eruð þér sjálfur ein-
hyggjumaður miklu oftar en
Þér vitnið í latneskt orð-
tæki eftir Tacitus: „sine ira
et studio,“ en prentvillupúk-
inn hefir gert úr þessu: sine
ina et studio.“ Hann afbakar
stundum latínu, ekki síður
en annað. Ekki dettur mér í
hug að gæða mér á neinn
hátt á þessum prettum prent
villupúkans, en þessi afbak-
aða setning varð mér að
tákni annars miklu alvar-
legra slyss: Kristindómsboð-
(Framh. á 6. síðul.
r .jíí /> í j >>!>( r ii«.
,.:h%
>, ( mj'
ju i »V'4tí •
i'flÖTJ:
er mikilvæg-
é