Tíminn - 23.04.1953, Qupperneq 7

91. blaö.
TÍMINN, fimmtudaginn 23. apríl 1953.
7.
Fimmíud. 23. apríl
Dýr borg fyrir ferðamenn
— IVorsknr bluðainaður segir frá dvöl síibiiI í Moskvo —
Hugleiðing við
vetrarlok
Það er, gamall íslenkzur sið
ur að fagna sumri á sumar-
daginn .fyrsta. Oft hefir það
a,ð. yísu verið svo, að lítið hef-
ir verið orðið sumarlegt á
landi hér, þegar Harpa hefir
gengið í en koma henn-
ar hefir samt.sem áður boð-
að, að sól og sumar væri
í nánd. Þess vegna hefir þjóð
in fagnað, því að oft hefir
veturinn reynst henni þung-
ur í-skauti.
Hinn nýliðni vetur hefir
reynst þjóðinni misgóður
eftir þvi við hvaða atvinnu-
vegi hennar er átt. Þeim, sem
stunda landbúnaö, hefir hann
veriö óvenjulega góður og
hagfelldur, þótt aðeins hafi
brugðið út af því seinustu
vikurnar Hinum, sem sjáv-
arútveg stundar, hefir hann
aftur á móti verig erfiður. í
flestum verstöðvum hefir ver
ið gæftaleysi með 'meira
móti og aflabrögð víða stop-
ul. Afkoma bátaútvegsins
mun því víða verða léleg eft-
ir vertíðina, þótt enn geti
nokkuð ræzt úr á sumum
stöðum.
Þessir erfiðieikar útvegsins
mættu gjarnan minna á, hve
ótraust er að treysta á hann
jafn mik'íð'og nú er gert, þar
sem segja má, að öll afkoma
þjóðarinnar sé í voða, ef
hann verður fyrir einhverj-
um skakkaföllum, þótt ekki
sé nema um svip. Þetta verð-
ur þý kannske enn gleggra,
ef litið er fram til sumarsins,
en undanfarið hefir verið
treyst á, að síldveiðarnar
væru helzta tekjulind báta-
útvegsins á , sumrin. Nú er
íræsta vafasamt, hvort nokkr
ir treystist til að halda á síld
veiðar á komandi sumri. Af
þessu verður þjóðin að læra
það, að jafnhliða og hún held
ur sjávarútveginum vei í
horfinu, verður hún að kapp
kostá að auka fjölbreytni at-
vinnuvega sinna og byggja
afkomu sína þannig á fleiri
stöðum og breiðara grund-
velli en nú er gert
Fyrir þjóðina er líka ó-
hætt að fagna yfir því, að
land hennar býður henni
marga möguleika til að gera
atvinnuvegi sína fjölþættari.
Með bættri og margbreyttari
verkun. sjávaraflans er hægt
að gera afkomu sjávarútvegs
ins öruggari. Bæktun lands-
ins getur skapað grundvöll
fyrir stóraukna og fjölbreytt
ari framleiðslu, ef nægilega
er stuðst við þá þekkingu og
tækni, sem þegar er komin
til sögu og á þó eftir að auk-
ast. Síðast, en ekki sízt, er
svo að nefna hin miklu auð-
æfi, sem falin er'u í fossum
og hverum landsins og enn
hafa ekki vérið nema lítil-
lega hagnýtt. Sú orka, sem
þar bíður óbeizluð, getur orð-
ið grundvöllur margra nýrra
atvinnugreina, ef rétt er á
haldið.
Til þess að hagnýta þessi
auðæfi,. þarf manndóm og á-
ræði. Þettjj, verður vitanlega
ekki gert, ef nátttröil ýmsra
hleypidóma verða látin
standa í veginum En þá
stöðva þau ekki aðeins fram-
farirnar, heldur geta jafn-
framt orðið sjálfstæði þjóð-
A síðastliðnum vetri fór flokkur
norskra skautamanna til Moskvu
og keppti þar í knattleik á skaut-
um. í förinni voru nokkrir norskir
blaðamenn. Einn þeirra, Tor Troste
rud, hefir. skrifað nokkrar greinar
eftir heimkomuna um það, sem
fyrir bar, og birtist hér á eftir ein
af greinum hans, npkkuð stytt í
þýðingunni:
Ef Rússar myndu opna land sitt
fyrir forvitnum ferðamönnum frá
vesturlöndum, gætu þeir grætt stór
ar upphæðir á þeim. Að minnsta
kosti fyrst í stað meðan ferða-
mennirnir væru að komast að því,
hvað það kostar að fullnægja for-
vitninni. Ef tíl vill er dýrast að
gista Rússland af öllum löndum,
að minnsta kosti höfum við ekki
reynt annað eins.. Þó að maður
ætti 20 þúsund krónur, sem hægt
væri að eyða að vild, myndi mað-
ur hugsa sig, tvisvar um áður en
maður færi þangað aftuí, þótt
tækifæri til þess gæfist.
Moskva hefir mikið að bjóða
ferðamönnum, annað væri ein-
kennilegt. Þó að ekki væri nema
fólkið og lifnaðarhættir þess, þá
væri það í sjálfu sér nóg, en auk
þess eru þar hundruð leikhúsa,
safna, kirkna, mustera, hótela, neð
anjarðarstöðva og svo Rauða torg
ið og Kreml. Ef þetta nægði ekki,
þá er fátt athyglisverðara en að
ganga um borgina. Og það er líka
ódýrast.
En það má ekki taka myndir
utanhúss, og slíkt myndi vestræn-
um ferðamönhum þykja einkenni
legt, því að eitt eða annað, sem
myndi minna þá á ferðalag þeirra,
vilja þeir hafa með sér heim. Og
ef einhver kynni að taka mynd af
einum eða öðrum stað, yrði hann
að láta framkalla filmuna hjá því
opinbera. Óframkallaöar filmur
sleppa sjaldan úr landi. Hið sama
| gildir um handrit og minnisblöð,
því að á tollstöðvunum er öllu snú-
' ið við, og hver einasta pappírsörk,
J sem hefir að geyma tölu eða bók-
staf, er tekin.
i Allt er sérlega dýrt í Moskvu.
Hver einasti útlendingur hlýtur að
gefast upp fyrir dýrtíðinni, ná-
kvæmlega sama hvaða mynt hann
notar. Gangverð rúblunnar er un)
5 krónur, en raunverulegt gildi
hennar er ekki nema 1,50 til 2
krónur. Og allt er eftir því. Lítil
íbúð i venjulegum gistihúsum kost
ar milli 50—60 rúblur á dág. Og
ekkert minna en íbúðir er hægt
að fá eftir því, sem við fréttum
bezt. Mörg gistihúsanna eru frá
keisaratímabilinu, og sum gömul.
I
Gömul viðhöfn.
Gistihús okkar, Metropol, var af
þessari gérð. Gamaldags, stórt og
virðulegt. Engu hafði verið breytt
síðustu 30—40 árin, og af því feng
um við nokkuð góða hugmynd um
það, hvernig ferðafólk bjó á þeim
tíma. íbúð með þremur til fjórum
herbergjum virtust margar, og í
flestum þeirra voru ágætis þýzkir
flyglar eða pianó. Afar stór skrif-
borð og vinnuherbergi voru um allt,
I einnig stórir salir og svefnherbergi.
Og baðherbérgin voru mjög stór,
Mörg leíkhús eru í Sovétiúkjunum og standa Rússar enn
sem fyrr mjög framarlega í listdansi. Myndin sýnir atriði
úr balett eftir Chaikovsky, sem nýlega hefir verið sýndur
austur þar.
og það var næstum hægt að synda
í sumum' baðkerunum. Og á eftir
var hægt að setjast í djúpa og
þægilega stóla og hvíla sig.
Hæð herbergjanna var mikil,
fimm til sjö metrar, en samt sem
áður voru gluggatjöld frá gólfi til
lofts, full af mel. Á gólfunum'voru
þykk teppi, og á veggjunum héngu
málverk eftir þekkta rússneska mál
ara. Jafnvel í mörgum herbergjum
voru stórar Ijósakrónur. Sérstök af
greiösla var fyrir hverja hæð og
voru þar jafnan 6—8 konur, er tóku
við lyklum okkar og afhentu þá,
Gangurinn frá afgreiðslunni til her
bergja okkar var um 100 m. og þó
mun vegglengdin til sumra her-
bergjanna hafa verið 50 metrum
lengri. Stærðina vantaði ekki. Tvær
lyftur voru í hótelinu, en þær voru
svo hrörlegar, að við notuðum þær
með hálfum huga.
Knipplingar og silki.
Starfsfólkið var ótrúlega margt.
Gömlu konurnar hugsuðu um okk
A Lenin-hæðunum í Moskvu
er verið að ljúka við bygg-
ingu ríkisháskóla Myndin
sýnir einn salinn.
[ arinnar að falli. íslendingar
|hafa rétt úr kútnum vegna
jþess, að þeir hafa verig stór-
huga og áræðnir. Það þurfa
þeir að vera áfram, án þess þó
að færast of mikið í fang.
J Hinar verklegu framfarir
,út af fyrir sig eru hins vegar
| ekki nógar. Það þarf að
rækta fleira en landið. Frá
jfyrstu tíð hefir kjörorð Fram
sóknarmanna verið: Ræktun
lands og lýðs. Engir hafa
Ibeitt sér meira en þeir fyrir
i ræktun landsins eða öðrum
| raunh?efum verklegum fram
J kvæmdum. En þeír hafa jafn
; framt beitt, sér fyrir ræktun
' hugarfarsinins með því að
,beina lausn viðfangsefnanna
inn á grundvöll samvinnunn-
ar í stað þess að byggja á sér-
hyggju og samkeppni, er
Ij úki með sigri hins sterka og
undirokun hinna. Hin miklu
vandkvæði, sem nú eiga sér
stað í sambúðarháttum mann
kynsins, stáfa framar öðru
jaf því, að hinar andlegu og
, félagslegu framfarir hafa
^ekki fylgzt með framförum á
sviði vísinda og tækni.
j Þess vegna verður þetta
tvennt alltaf að haldast í
hendur, annars vegar rækt-
un landsins og hagnýting
t náttúruauðæfanna og hins-
i vegar ræktun þj óðarinnar
^sjálfrar, þ. e. bætt félagslegt
. uppeidi hennar og bættir sam
: búðarhættir. í þeirri von, að
hið nýja sumar verði nýr á-
fangi í áttina til beggja
þessara markmiða, óSkar
Tíminn lesendum sínum
gleðilegs sumars.
ur eins og mæður. Þrjár þeirra
hreinsuðu íbúöina daglega, létu
sængurnar í örþunn knipplinga-
teppi úr silki, eins og þær byggj-
ust við keisaranum um kvöldiö,
Þær horfðu spyrjandi á okkur til
þess að reyna að geta sér til ym
óskir okkar. Á aðalskrifstofunni
var viðmótið kaldara, en hins veg
ar talaði starfsfólkið þar hrafl í
ensku og þýzku.
Fyrir utan aðalinngang hússins
stóðu alltaf lögregluþjónar á verði,
vopnaðir kylfum og byssum. Við
ályktuðum að það væri okkar vegna
þar til við komumst að því, að í
gistihúsinu var sendiráð, og vegna
þess var gæzlan fyrirskipuð.
Þetta kostaði sem sagt 50—60
rúblur. En það er þó frekar ódýrt,
þegar tekið er tillit til þess, að
venjuleg sovét-rússnesk máltíð kos't
ar álíka mikið. Matur og húsnæði
á þessu gistihúsi gat kostað um
500 krónur á sólarhring. Og Metro
pol er þó aðeins þriðja flokks gisti-
hús miðað við nýjustu viðhafnar-
hótelin.'er nýlega hafa verið reist.
Hótel Moskva er eitt af þeim, mikill
skýjakljúfur, byggður í vestræn-
um stíl og augsýnilega stolt borg
arinnar. Við litnm einnig inn í
annað Hótel Sovjeskaja. Fordyrið
var geysistórt eða mörg hundruð
metrar á hvern veg. Gólfið var úr
svörtum marmara, sem speglaðist
svg, að mann langaði til að renna
sér. Marmarasúlur voru inneftir
því og við vorum alveg undrandi
á allri viðhöfninni.
Metropol var rekin af ferðaskrif
stofu á vegum ríRisins. Ekki er
um neina samkeppni að ræða, en
■rekstur hennar er samt góður.
Yndislegar stúlkur vildu fá að vita
allt um hagi okkar og þær reynd-
ust okkur hjálplegar í mörgu. Það
kom fyrir, að við færum út án
þess að greiða fyrir mat, en reikn-
ingur var þá kominn á skrifborð
okkar, er við komum aftur.
Rauffa torgiff.
Ferðamaður frá Vesturlöndum
byrjar fyrst á Rauða torginu, þeg-
ar hann ætlar að skoða Moskvu að
degi til. Þar er helgidómur þjóðar-
innar, grafhýsi Lenins og Stalins.
sem er lág bygging úr svörtum
marmara, að veggjum Kreml. Torg
inu er ekki vel við haldið og það
hlýtur að vera erfitt fyrir unga
hermenn að ganga eftir því. Lengst
tii vinstri, niður við fljótið, er
aðalinngangurinn í Kreml. Verðir
eru alvarlegir og vel vopnaðir. Öðru
hvoru fara og koma glæsilegar bif
í reiðir og er dregið fyrir eluggana.
Umferðaljósin breytast á svip-
stundu í samræmi við ferðir þeirra.
| Þegar torgið hefir verið skoðað,
er reynandi að fá sér bíl og aka
um borgina. En það gengur allt
of fljótt fyrir sig, og það reyndist
eríitt að fylgjast með, þegar bíll-
inn brunar áfram, bensínið í botni
'og bílstjórinn með einn fingur stöð
ugt á flautunni. Það er ekki hægt
að fylgjast með, þegar maður er
hræddur um líf og limi. Og undrun
in verður ekki minni, þegar ferð-
inni er lokið og greiðsla skal fara
fram. Leigubílarnir í Moskvu eru
(Framhald á 10. síðu)
Á víðavangi
Tölur Björns.
. Björn Ólafsson telur sig
hafa látið reikna út, að sam-
vinnufélögin fái 36% af
lánsfé því, sem bankarnir
láta verzluninni í té, en hins
vegar annist þau ekki nema
23% af innflutningsverzlun
inni. Þetta sýnir, að sam-
vinnufélögin búi við miklu
betri kjör hjá bönkunum en
heildsalarnir og einkaverzl.
unin!
Um þessar tölur Björns
þarf ekki • að fara mörgum
orðum, því að þær eru
byggðar á svipuðum grund-
velli og þegar Molotoff og
félagar hans í Kreml eru að
láta gera útreikninga um
framlög lýðræðisþjóðanna
til vígbúnaðar og fá það út,
að þau séu miklu hærri en
framlög Rússa í sama skyni.
Birni er nefnilega jafn vel
treystandi til þess að láta
,gera réttan samanbfurð á
lánveitingum bankanna til
samvinnufélaga og heild-
sala og Molotoff er treyst-
andi til þess að láta gera
réttan samanburð á vígbún
aðarútgjöldum Rússa og
lýðræðisþjóðanna.
Eigi 'að "gera heiðarlegan
samanburð á því, hvernig
lánsfénu er varið, er ekki
til nema ein leið: Hún er sú,
að birt verði nákvæm
skýrsla um útlán bankanna
til allra þeirra aðila, er
skulda samanlagt yfir á-
kveðna upphæð, t.d. 250 þús
und kr. Skýrslu þessa verð-
ur að sjálfsögðu að gera af
sérstaklega tilkvöddum
mönnum, sem eru óháðir
bankastjórunum og banka-
stjórnunum, en hafa þó full
an aðgang að reikningum
bankanna.
Treystir Björn sér 'til að
láta birta slíka skýrslu og
láta það þannig koma í
ljós, hve réttur er framan-
greindur samanburður hans
á skiptingu lánsfjárins milli
samvinnufélaganna og
einkaverzlananna ?
Óþægilegar staffreyndir.
Það er hægt að svara
þessari spurningu strax.
Björn myndi heldur láta
gera á sér kviðristu en að
fallast á þetta. Slík skýrsla
myndi nefnilega ekki að-
eins sýna, hve áðurnefnd-
ur samanburður Björns
væri byggður á mörgum
röngum forsendum. Hún
myndi leiða í ljós aðrar
staðreyndir, sem forkólfar
Sjálfstæðisflokksins telja,
sér enn óþægilegri að látn-
ar væru koma í dagsljósið.
Þessar staðreyndir eru þær,
hve stórlega forkólfar Sjálf
stæðisflokksins nota völd
sín yfir bönkunum til þess
að hlynna að vissum gæð-
ingum sínum á kostnað
annarra einkafyrirtækja,
sem ekki eru „í náðinni".
Það er hætt við, að Varð-
bergsflokkurinn myndi
stækka, ef slík skýrsla sæi
dagsljósið.
Bjarni fær borgun.
Bjarna Ben. hefir nú bor-
izt liðsauki. Helgi Sæmunds
son ræöst harkalega á Tím-
ann í Álþýðublaðinu í fyrra
dag fyrir það, að hann skuli
átelja meðferð Bjarna Bene
diktssonar á máli Helga
frænda hans. Telur Helgi,
að málsmeðferðin sé með
slíkum ágætum, að skamm-
Framhald á 11. síðu.