Tíminn - 04.07.1953, Blaðsíða 5

147. blaS.
TÍMINN, Iaugardaginn 4. júlí 1953.
A
Lautfttrd. 4. jult
Sjálf stæðisyf irlýs-
ingin í Philadelpiu
í dag eru liðin 177 ár síðan
Bandaríkjamenn birtu hina
Irægu sjálfstæðisyíirlýsingu
sína. Sú yfirlýsing markaði
ekki aðeins tímamót í sögu
Bandarík-janna, heldur alls
hins vestræna heims. Með
réttu má og segja, að frelsis-
hreyfingar þær, sem nú fara
nm Asívj og Afríku, rekji þang
að upptök sín að ekki litlu
leyti.
Fram til þess, að Banda-
ríkjamenn birtu sjálfstæðis-
yfirlýsinguna höfðu Bandarík
in verið brezk nýlenda. Ný-
lendustjórnin misnotaði
mjög vald sitt og beitti alls
konar ofríki. íbúarnir undu
þessu illa, enda höfðu margir
þeirra leitað vestur um haf til
þess að njóta þar meira frjáls
ræðis en ríkjandi hafði verið
í ættlöndum þeirra. Svo
kom líká að lokum, að ný-
lendustjþjrnin var þeim of-
raun og þeir kölluðu saman
sérstaka ráðstefnu í Phila-
delphiu árið 1776 til þess að
bera saman ráð sín um það,
hvernig við henni skyldi
brugðizt. Þeirri ráðstefnu lauk
með yfirlýsingu um fullt
sjálfstæði Bandaríkjanna
Bretar reyndu að ómerkja
þessa yfirlýsingu og brjóta hið
nýja ríki á bak aftur með
vopnavaldi. Sú tilraun mis-
tókst. Yfirlýsingin í Phila-
delphiu varð grundvöllur þess
ríkis, sem nú er voldugast í
heiminum.
Áhrif yfirlýsingarinnar í
Philadelphiu urðu hins vegar
miklu meiri en þau, að nýtt
ríki kæmi til sögunnar. Hún
markaði þáttaskil í sögu
mannkynsins. Um langt skeið
hafði meira og minna ein-
ræði verið rikjandi í flestum
löndum heimsins. Með stofn-
un Bandaríkjanna var grund
vallað nýtt ríki, sem byggt var
á lýðræði og einstaklings-
frelsi. Sú hugsjón, sem þar var
að verki, hafði því víðtæk
áhrif um allan heim. í kjöl-
far hennar fylgdi sterk og öfl
ug frelsisbylgja, sem m. a.
átti drjúgan þátt í frönsku
byltinguriiii. í hinum nýja
heimi hafði fólkið sjálft tekið
völdin og því gat það þá ekki
eins gert það í gamla heim-
inum? Fordæmi Bandaríkja-
manna var fyrirmynd þeirra
frelsishreyfinga, sem braut
niður einræðið og kom á lýð-
ræðisstjóm í mörgum iönd-
um Evróþu á næstu áratug-
um.
Og nýíenduþjóðirnar, sem
síðar hafa risið upp í Asíu og
Afríku og^ heimtað rétt sinn,
hafa meira og minna sótt
styrk til þiess fordæmis, sem
sjálfstæðisyfirlýsingin í Phila
delphiu var.
Þess vegna má hiklaust
telja hana einhvern merkasta
atburð mannkynssögunnar á
síðari öldum.
Saga Bamdaríkjanna í þau
177 ár, sem liðin eru síðan
sjálfstæðisyfirlýsingin var
birt í Philadelphiu, hefir að
sjálfsögðu - verið með ýmsum
hætti. Þar hafa skipzt á skin
og skuggat, eins og hjá öðrum
þjóðum, og þau hafa bæði bú
Ið við goti og sjúkt stjórnar-
ERLENT YFIRLIT:
Breytt viðhorf í Evrópu
Walter Llppman teltur nauSsynlegt alS
L.S.A. breyti um stefnu í Evrópumálum
Plest bendir nú til þess, að veru-
legar breytingar séu að gerast í
stjórnmálum Evrópu. Til þess má
rekja þrjár meginástæður: Auknar
varnir Vestur-Evrópu, ólguna í iepp
ríkjunum í Austur-Evrópu og frá-
fall Stalins. Sameiginlega gerir
‘ þetta allt að verkum, að menn
telja stríðshættuna hafa fjarlægzt,
' a. m. k. í bili. Hin nýja stjóm
1 Sovétríkjanna hefir lika sýnt ýms
! tilslökunarmerki, þótt enn sé ekki
hægt að dæma um, hvort þau reki
heldur rætur til raunverulegrar
stefnubreytingar eða breyttra
starfsaðferða um stundarsakir. Af
öllum þessum ástæðum hafa sprott
ið fram nýjar kröfur um að reynt
sé að leita að nýjum leiðum til að
draga úr átökum milli austurs ög
vesturs. Einkum gera þessar kröf-
ur vart við sig í Vestur-Evrópu.
Þótt flestir séu sammála um, að
! ekki megi veikja varnirnar neitt
að svo stöddu, er hitt talið jafn
eðlilegt, að reynt sé að minnka,
bilið, ef tiT þess finnast einhVerjir '
möguleikar. Þess vegna var því
fagnað, þegar Churchill kom fram
á sjónarsviðið og gerðist talsmaður
þessarar stefnu. |
Viðhorf ýmsra frjálslyndra blaða
manna i þessum efnum má nokk-
uð marka á eftirfarandi grein eftir
Walter Lippman, sem er einhver
frægasti blaðamaður Bandaþkj-
anna og skrifar um utanríkismái
fyrir fjölmörg blöð bæði vestan
hafs og austan. Grein þessi er
skrifuð fyrir fáum dögum og birtist
hér í lausiegri þýðingu:
lÚrelt stefna.
I Verkefni Bermudaráðstefnunnar
verður að taka afstöðu til miklu
víðtækara málefnis en ágreinings-
ins milli vesturveldanna innbyrðis,
, enda er hann ekki svo stórvægileg
ur. Hinir raunverulegu örðugleikar
eru ekki þeir, að það sé ágreining-
ur um afstöðuna til málefna Austur
J Asíu, heldur sá, að Bandaríkin hafa
nú enga ákveðna stefnu í málum
Evrópu, er fullnægi þeim breyttu
ástæðum, sem þar eru orðnar og1
eru enn alltaf að breytast.
j Stefna Bandaríkjanna í Evrópu!
hefir byggzt á því viðhorfi, sem
var 1947, þegar stríðshættan bloss-
aði upp á ný og gera þurfti sér-
stakar ráðstafanir til að mæta
henni. Þessi stefna er hins vegar
' ekki lengur í samræmi við rás at-
: burðanna né þær skoðanir og til-
, finningar, sem nú eru ríkjandi hjá
I þjóðum Evrópu. Bandaríkin voru
, neydd til þess að taka þessa stefnu
upp vegna yfirgangssemi Stalins.
Markmið þessarar stefnu var að
stöðva landvinninga kommúnista,
er þegar voru búnir aö ieggja hálfa
Evrópu undir sig, en henni vai
ekki ætlað að vinna að frelsun Aust
ur-Evrópuríkjanna eða annarri
skerðingu á heimsveldi Stalins.
Þessi stefna Bandaríkjanna var
byggð á því áliti, að tvískipting
Þýzkalands myndi vara lengi enn
og að varnarsamtök Vestur-Evrópu
þjóðanna .myndu byggjast á því, að
áfram héidist skarpur ágreiningur
milli austurs og vesturs. Án óttans
við rússneska árás hefðu þjóðir
Vestur-Evrópu veriö ófáanlegar til
að leggja þær byrðar á sig, sem
hinum auknu iandvörnum hafa
fyigt.
Breytt viðhorf.
Það er nú liðið rúmt ár síðan,
að það byrjaði að koma í ijós, að
stjórnmálaástandið í Evrópu myndi
þróast í aðra átt en hér var reikn-
að með og að af því gæti leitt,
að sú stefna, sem var mótuð undir
sérstökum aðstæðum á hættutím-
um, gæti orðið skaðlega íhaldssöm
eða kyrrstæð, ef eitthvað drægi úr
því hættuástandi, er hún var miöuð
við.
Nokkru áður en Stalin lézt hafðl
eitt grundvallaratriðið, sem þesst
stefna byggðist á, veikzt \rerulega.
en það var óttinn við það, að Rúss-
ar væru í þann veginn að ráðasl
á Vestur-Evrópu. Meira að segja
Churchill sjálfur varð til þess að
árétta þetta. Af þessum ástæðum
var Lissabonáætluninni um her-
væðingu A.-bandalagsins hafnað.
Af sömu ástæðum hefir stofnun
Evrópuhersins dregizt á langinn
og enn ekki orðið neitt úr vígbún-
aði Vestur-Þjóðverja. Allar þessai
ráðagerðir hafa runnið út í sand
inn vegna þess, að óttinn við yfir-
vofandi rússneska árás hefir dvínað.
Þessi gangur málanna hefir haft
mjög alvarleg áhrif fyrir þá menn
og flokka, er staðið hafa fastast
með umræddum áætlunum. Sá
fyrsti, sem féll, var Schuman hinn
franski. í Ítalíu varð miöblökk
de Gasperi fyrir alvarlegum hnekki
í kosningunum í sumar. Orsök þess
var sú, eins og einn ítali orðaði
það, að menn greiddu nú ekki leng-
ur atkvæði eftir því, hvað þeir ótt-
uðust, heldur eftir þvi, sem þeir
héldu og vonuöu. í Vestur-Þýzka-
landi getur Adenauer kanslara staf
að veruleg hætta af þvi, ef Rússar
sýna einhver merki um tilslökun.
Vesturveldin á vegamótum.
Ef þessu heldur áfram, getur sú
stefna, er fylgt hefir verið seinustu
árin og miðaðist við allt annað við-
horf, beðið fullkomið skipsbrot. í
Washington, París, London, Róm
og Bonn virðast ráðandi menn enn
ekki hafa gert sér Ijóst, hvernig
mæta skuli þessu nýja og breytta
viöhorfi, t. d. ef Sovétríkin léðu
máls á sameiningu Þýzkalands,
féllu frá hernámi Austurríkis eða
drægju járntjaldið til hliðar og
leyfðu aftur nokkurn veginn frjáls
viðskipti og samgöngur milli Austur
far. í stórum dráttum má þó
segja, að frelsishugsjón sú,
sem Philadelphiu-yfirlýsingin
var byggð á, hafi markaö við-
horf Bandaríkjamanna meira
en nokkuð annað og það jafnt
út á við og inn á við. Þetta á
ekki sízt við um stjórnartíð
. tveggja þeirra forseta, sem
! farið hafa með völd tvo sein-
justu áratugina, þeirra Roose-
jvelts og Trumans, er jafnan
verða taidir með allra merk-
ustu forsetum Bandaríkj-
anna.
| Það hefir orðið hlutskipti
,Bandaríkjamanna að skeras/,
Jtvívegis í leikinn, þegar yfir-
. gangsstefnur voru að leggja
gamla heiminn undir sig. Ann
| ars hefir einangrunarstefna
lengstum ráðið þar rikjum og
valdamenn og almenningur
viljað hafa sem minnst af-
skipti af málum annarra
þjóða. Breyttir samgöngu- og
viðskiptahættir hafa hins veg
ar gert Bandaríkjamönnum
það Ijóst, eins og flestum öðr
um þjóðum, að einangrunin
er orðin úrelt stefna og þess
vegna veröur samvinna þjóð
anna að koma í stað hennar,
ef vel á að fara. Nauðug þátt
taka í tveimur heimsstyrjöld
um hefir líka sannfært þá
um þetta. Bandaríkin hafa
því hafizt handa um þátttöku
i samvinnu þjóðanna og m. a
haft aðalforustu um stofnun
Sameinuðu þjóðanna. Á rétt-
sýnni og öruggri framkomu
þeirra veltur það nú ekki sízt,
hvort friöur verður tryggður
og aukið réttlæti kemst á i
heiminum. Til þess að geta
fullnægt því hlutverki vel og
drengilega hafa Bandarikja-
menn ekki annað betra leiðar
ljós en anda og tilgang sjálf-
stæðisyfirlýsingarinnar, sem
frumherjar þessa volduga rik
is sömdu í Philadelphiu fyrir
177 árum.
os Veslur-Evrópu.
Orsakirn2r til þessa eru ýmsar. |
Mörgum heíir þótt ameriska hjálp '
in fóð og vilja gjarnan halda |
henni áfram. Öðrum gan._ a til hug j
sjónalegar ástæður. Fyrir slíkum ,
mönnum vakir t. d. sameining Vest;
ur-Evrópu. Þeir eru ánægðir yfir i
þeim árangri, sem náðst heíir og I
gengur í sameiningaráttina cg vilja '
ógjarnan hætta við það starf. Þeir, 1
sem staðiö hafa að hinum íyrri
áætlunum, vilja aí ýmsum ástæðum
halda i þær og telja það a. m. k. !
öruggra cg betra en að hefjast
| handa um nýjar áætlanir, sem líka
J hljóta alltaf að vera mjög lausleg- .
ar, þar sem menn vita enn ógerla,
, hvert þróunina ber. McCarthyism- |
1 inn hefir líka dregið þrótt og dug '
úr starfsliði amerísku utanríkis- |
þjónustunnar, þar sem það getur í
átt á illu von, ef það slær til
hljóðs fyrir einhverju nýju.
Verkefni
, Bermudaráðstefnunnar.
Af öllum þessum ástæðum er
það nauðsynlegt, að vesturveldin
marki á Bermudaráðstefnunni nýja
stefnu, sem. ekki byggir á tvískipt-
ingu Evrópu, heldur miðast við
Evrópu sem eina heild. Sú stefna,
sem Bandarikin hafa fylgt í Ev-
rópumálunum, samrýmist ekki hin-
um breyttu aðstæðum. Hvorki blíð-
mæli eða ögranir geta breytt þeirri
staðreynd. Hin nýju viðhorf í Ev-
rópu leysa ný öfl úr læðingi og
þau verða ekki bundin með þeim
, böndum og reglum, sem átt hafa
! við undanfarið. Það getur orðiö
til þess, að þau slíti af sér allar
hömlur, ef slíkt verður reynt. Slikt
getur vel skeð, ef Bandaríkin ein-
skorða sig um cf við þá íakmörk-
uðu og ósamstæðu Evrópu, sem þau
(lúramh. á ti. síðuj.
Landsmót 1. flokks
í knatíspyrnu
1. flokks mótið hélt áfram
á íþröttavellinum í fyrra-
kvöld og voru þá háðir tveir
leikir. Fyrri leikurinn var í
A-riðli milli ísfirðinga og KR.
Lauk leiknum með sigri KR
4 —0. Síðari leikurinn var i
B-rið3i mllli Vestmannaey-
inga og Víkings. Sigruðu Vest
mannaeyingar með 7—3.
Lið Vestmannaeyinga er
sennileÉa bezt af þeim utan-
bæjarllðum, sem taka bátt í
þessu landsmóti, og munur
ekki miklu að liðið sé vel lið-
tækt í' meistaraflokk. Vörnin
er nokkuð góð, og framverð-
irnir vinna ve]. í framlin-
unni var Kristleifur Magnús-
son sérlega hættulegur, en
hann , skoraði öll mörk-
in. Liðið er . kraftmikið
jog hefir gott úthald. Nokkr-
, ir taktiskir anmnarkar eru á
Jliðinu, sem bæglega væri
,hægt að komast hjá. e,f það
Jnyti leiðsagnar góðs kenn-
ara.
Þetta landsmót hefir verið
skemmtilegt hingað til. eins
og bezt sést aí þvi, að i fyrstu
íjórwn leikjunum voru skor-
' uð 32 mörk.
Á víöavangi
Atvznnuleysi í Reykjavík.
í Alþýðublaðinu í gær er
skýrt frá því, að nokkurt
atvinnuleysi sé í Reykjavík
og ýmsum kauptúnum. Á
sama tfma sé þó erfitt að
fá menn til að ráða sig á
síldveiðibáía og til landbún
aðarstarfa.
Af þessum upplýsingum
má ráða, að hernaðarvmna
á Keflavíkurvelli sé ekki
svo mikil, að hún dragi
vinnuafl frá atvinnuvegun-
um. Slíku er' ekki hægt að
halda fram meðan inenn
ganga atvinnulausir. Hins
vegar varpar þetta ömur-
legu Ijósi á það, hvernig bú-
ið er aö helztu framleiðslu-
greinunum. Menn kjósa
heidur atvinnuleysi eða að
fá vinnu dag og dag en að
stunda framleiðslustörfin.
Ástæðan er sú, að launin
fyrir þau eru ekki meiri eða
tryggari en þetta.
Skipting launanna milli
framleiðslustéttanna og ann
arra stétta er m. ö. o. þann-
ig, að þær fyrrnefndu eru
verr settar. Að réttu lagi
ætti betta þó að vera öfugt.
Hér er vissulega um ósam-
ræmi að ræða, sem ráða
þarf bót á.
Illut sjómanna
þarf að rétta.
í þessu sambandi er ekki
úr vegi að minnast þess, að
þetta ósamræmi yæri enn
meira, ef gengislækkunin
og bátagjaldeyririnn hefðu
ekki komið til sögu. Báðar
þessar ráðstafaniiþ. stefndu
að því að flytja fjármagn
til þeirra, sem vinna við
sjávarútveginn, frá hinum,
sem vinna önnur störf. Að
því leyrti voru þessar ráð-
stafanir til réttlátrar launa
jöfnunar.
Nú stendur þjóðin enn
frammi fyrir þeim vanda,að
Iilutur sjómanna er orðinn
minni en skyidi, m. a. vegna
verri aflabragða en áður. —
Þess vegna er erfitt að
manna skipin. Hér þarf því
að gera nýjar ráðstafanir
til að tryggja hlut sjómanna
og þarf vel að athuga, hvern
ig það verður bezt gert. Hitt
er engin lausn að ætla að
draga út atvinnu á Keflavík
urvelli eða annars staðar í
þeim tilgangi, að menn
neyðist til að ráða sig til
sjóraennsku fvrir miklu
lægra kaup og ótryggara en
aðrir landsmenn hafa.
Sízt af öllu ættu binir
svonefndu verkalýðsflokkar
að mæla með slíkri lausn.
Fleiri atvinnugreinar.
Síðast, en ekki sízt, ættu
svo örðugleikar sjávarút-
vegsins og hernaðarvmnan
á Keflavíkurflugvelli að
minna menn á það, að hér
þarf að koma fótum und-
ir nýjar atvinnugreinar, ef
tryggja á næga atvinnu til
írambúðar. Þar kemur fram
ar öðru til greina nýting
vatnsaflsins og ýms iðnað-
ur, sem byggist á henni. Hér
er um verkefni að ræða,
sem vinna bcr kappsamlega
að og láta engin tækifæri ó
notuð til að koma fram.
Annars á þjóðin meira og
minna atvinnuleysi og ó-
vissa afkomu yfir höfði sér.