Tíminn - 15.07.1953, Page 4

n.
TÍMINN, migvikudaginn 15. júlí 1953.
156. blað.
Pyrsta þorradag síðastlið-
: nn fóru bændur úr Lýtings-
taðahreppi skemmti- og
jkynnisför heim að Hólum í
/íialtadal, samkvæmt boði
kólastj órans. Nokkru fyrr
'afði Kristján Karlsson skóla
rióri tilkynnt formanni Bún
ðarfélags Lýtingsstaða-
. repps boð þetta og óskað
utír að fá að vita um vænt-
! ulega þátttöku. Menn hugðu
■ott til að fara, en nokkur
vissa ríkti um það hvort
umir gætu farið ef tíð spillt
;'t. En heppnin var með. —
'reður var hið bezta, suðaust-
m gola og dálítið frost ár-
ægis, en þítt síðdegis og blíð-
iðri og færi eins og á sumar
oegi. 39 menn tóku þátt í för
ani, flest bændur ungir og
amlir. Aldursforseti var
ryeinn í Bakkakoti nær átt-
æður og svo ungir menn um
vitugt. Þar var lika prestur-
on á Mælifelli, séra Bjart-
nar Kristjánsson. í förinni
oru bændur, sem höfðu num
i á Hólum fyrir meira en 30
rum, og líka ungir menn,
em höfðu lokið þar námi hin
Mðustu ár. Margir af þessum
<ændum höfðu ekki komið
: Hólum nema einu sinni
:ða tvisvar áður og sumir
ddrei. Ferðafélagarnir kornu
aman að Varmalæk og lagt
ar af stað þaðan laust fyrir
— ★ —
<ádegi. Farið var á sjö bílum.
Komið var heim á staðinn
lukkan að ganga tvö. Stilli-
ogn var og fánarnir á skóla-
^úsinu bærðust ekki. Þegar
'ið höfðum stigið út úr bif-
eiðunum kom skólastjóri og
7igfús Helgason kennari,
leilsuðu hlýlega og buðu okk
r velkomna. Að þvi búnu
agði skólastjóri, að við skyld
<m nota tímann og skoða
arkjuna meðan dagsbirta
■æri. Gengu menn þá berhöfð
áðir inn í helgidóminn. Ég
lygg, að þeir sem ekki höfðu
ícomið þar áður, hafi fyrst
ekið eftir altarisbrík Jóns
aiskups Arasonar, krossmark
nu stóra á norðurvegg kirkj -
innar og skírnarskál þeirri,
t Guðmundur Guðmundsson
. Bjarnastaðahlíð smiðaði á
.17. öld. Skólastjóri sagði frá
Itarisbríkinni og hvað mynd
nar ættu að tákna. Hann
agði þá sögu, sem ég hafði
eKki heyrt áður, þegar Danir
etluðu að flytja þetta lista-
erk af landi burt, en gáfust
ipp af þeim sökum, að hinn
;.elgi dómur varð æ þyngri,
em lengra kom frá Hólum
'g var því fluttur aftur á
ama stað. Gestirnir dvöldu
íokkra stund í kirkjunni.þvi
nargt er þar að sjá og nutu
ræðslu skólastjórans því við
vomandi. — Málverk eru í
iíórnum af nokkrum biskup-
<m eítir siðaskipti og graf-
i.iellur sumra þeirra undir
: ilerum í kórgólfi. Þar er líka
Guðbrandarbiblía, sem prent
:irar gáfu á 400 ára afmæli
prentlistarinnar og margt
.ilcira mætti nefna, svo sem
kirkjuhurðina, er Jóhannes
Geykdal gaf fyrir nokkrum
árum. Þegar við vorum búnir
að rita nöfn okkar í gesta-
áókina, gengum við út úr
kirkjunni og að turni Jóns
/Irasonar. Skólastjórinn lauk
upp Jurðinni, sem er mjög
vönduö, enda kostaði hún 5
eða 0 þúsund krónur. Við
gengum 80 tröppur upp í turn
inn og er þ>ar góð útsýn yfir
staðinn og nágrenni hans.
Gengið er inn í turninn að
sunnan og liggja tröppurnar
upp til vinstri handar þegar
komið er inn, en t«l hægri
handar er trappa niður í
Bjorn Egilsson, SveinsstöÖum:
HEIM AÐ
HÖLU
litla útbyggingu, sem er eins Við norðurenda hlöðunnar er að til væru sveitir á land-
konar grafhýsi. Þar er lítil. vatnsaflsrafstöð, sem notuð
líkkista og íslenzki fáai.nn er við súgþurrkunina. Hún
breiddur yfir. Þetta er lík- var áður dálítið norðar í tún
lega líkgeymsla, hugsaði ég, inu, en vatnsleiðslan hafði
en spurði ekki. Síðar um dag' verið tekin upp og færð á
inn spurði ég Vigfús Helga- þennan stað. Hólastaður fæi
son, hvort það væri satt, sem | nú rafmagn frá rafstöð við
ég hefði heyrt, að hann hefði | Vílirnesá og var því ganda
aðstoðað doktor Guðbrand rafstöðin tekin til þessara
Jónsson við uppgröft á bein- nota.
um Jóns biskups Arasonar. j Við skoðuðum féð, sem er
Hann sagði að svo væri ekki.-á fimmta hundrað að tölu.
Þetta hefði skeð fyrir sína Það var vel fóðrað og um-
daga á Hólum í tíð Sigurðar j gengni öll, sem bezt má verða.
Sigurðssonar skólastjóra. Og Nokkuð af ánum hafði verið
síðan bætti hann Við: Beininjmeira alið um fengitímann íjustu aldamót hefði
eru þarna í turninum gevmd! tilraunaskyni og skyldi
inu, þar sem síðasti maður
væri að flytjast burt. En það
sagðist hann vera viss um,
að Lýtingsstaðahreppur færi
ekki í eyði. Þar væru mikil
landgæði og dugandi fólk,
sem vildi nota þau. Síðan
ræddi hann um landbúnað-
arframleiðsluna og takmark-
ið ætti að vera það, að auka
hana stórkostlega og selja á
erlendum markaði. Hann
drap á ýmislegt í sambandi
við þetta fyrr og síðar, meðal
annars, að um og eftir síð-
smj örið
þájfrá rjómabúunum verið selt
undir gleri og hægt að fá aö sannast, hvort eldisfóður
sjá þau. Þar með leiddist ég
i allan sannleika um hina
leyndardómsfullu kistu. Sið-
an spurði ég Vigfús, hvort
þetta mundu vera rétt bein.
Hann sagðist einhvern tíma
hafa lagt þessa sömu spurn-
væri þess valdandi að þær
yrðu tvílembdar. Tilrauna-
ærnar höfðu sömu heygjöf
og hinar, en auk þess var
hverri á gefið 150 grömm af
kjarnfóðri á dag.
Þá var fanð neim að fjós
ingu fyrir doktor Guðbrand J jru< sem stendur á hólnum
og hefði hann fært nokkur
rök fyrir þvi að svo væri.
Eins og kunnugt er, voru
bein Jóns biskups numin
burt frá Hólum í þeim til-
gangi að senda þau til Róma-
borgar. Af einhverjum ástæð J um mátti ráða. Við fjósið cru
um komust þau aldrei úr tveir votheysturnar og hafði
skammt sunnan við skólahús
ið. Það er 60 kúa fjós og nær
fullskipað. Kýrnar voru vel
fóðraðar og vel hirtar, en
ekki báru þær vott um mikla
kynfestu eftir því sem af litn
landi, fremur en altarisbrík
in og voru geymd í Reykja-
vík á viðkunnanlegum stað.
En hljóðlega hefir verið með
farið þegar bein biskupsins
voru fiutt úr útlegðinni heim
af'Hólum, því ekki minnist
ég að hafa heyrt þess getið
i blöðum eða útvarpi.
— ★ —
Frá kirkjunni fórum við
heim að húsi skólastjórans,
sem stendur nokkuð suður og
upp á túninu, til þess að
drekka miðdegiskaffi. Skóla-
stjórinn bauð til borðs og
kvaddi sér hljóðs. Hann sagði
að fyrr í tíö Hólaskóla hefði
það verið venja að bjóða
heim bændum úr hérðinu,
en sá siður hefði lagzt niður
fyrir 30 árum og nú vildi
hann taka þráðinn upp aft-
ur. Hér væri ekkert um að
vera, sagði hann, en við fengj
um að sjá búpeninginn, síð-
an yröi farið inn í skóla og
rætt þar dálítið um landsins
gagn og nauðsynjar og síðast
yrði sýnd kvikmynd.
Þegar staðið var npp frá
borðum gengum við til fjár-
húsa suður á túninu. Frá
skólahúsinu og þangað suður
liggur malborinn vegur, mik-
ið upphleyptur í slakka, sem
þar er á leiðinni. Þetta mann
virki er hið myndarlegasta
og sjáanlega hafði náð hinn-
ar nýju tækni komið þar til.
íjárhúsin eru steinsteypt
með járnþaki og taka 500
fjár. Tvö 50 kinda hús eru
undir sama risi. Fimm burst
ir í röð blasa við hinu glögga
gestsauga af húsahlaðinu.
Norðari húsin eru nýlega
byggð, eftir nýjustu aðferð-
um, opin í mæni og ekki
stoppað járnþakið. Hin hús-
in eru allmikið eldri og þök
á þeim stoppuð og timbur-
klædd innan. Ekki sást neinn
munur á húsvist í nýju og
gömlu húsunum. Þau voru öll
þurr og hlýleg. Við fjárhús-
in er hlaða geysistór. í henni
er súgþurrkunarkerfi, sem
nær þó ekki alla leið eftir
hermi enn sem komið er. Súg
þurrkaða heyið var grænt og
mjúkt, ilmandi hey og eng-
ar rekjur ofan á í hlöðunni.
ég sérstaklega hug á, að sjá
votheyið. Það var ilmandi
fóður, nærri því grænt og
hefi ég aldrei skoðað betra
vothey og sjaldan eins gott.
Skammt fyrir ofan fjósið er
geyinsluhús fyrir vélar og
verkfæri. Þar var Erik Ey-
lands að yfirfara og endur-
bæta vélar og voru náms-
menn með honum þar.
Þá var farið inn í skóla-
hús, fyrst í kjallara. Þar var
trésmíðavinnustofa og til
hliðar við hana herbergi, þar
sem fullt var af hillum, glös-
um og ýmis konar mælitæl'j-
um. Já, þetta er fyrir efna-
fræði og eðlisfræði! Ég var
orðinn einn á eftir hinum og
varð að álykta. Síðan lá leiö-
in inn í kennslustofur á neðri
hæð. Þær eru tvær samliggj-
andi. Fyrir öðrum enda er
málverk af Hólastað, en hinu
megin málverk af þeim Sig-
urði Sigurðssyni og Jósef
Björnssyni. Þegar gestirnir
íiöfðu tekið sæti var skóla-
bjöllunni hringt og komu þá
nemendur inn í salinn. Skóla
stjórinn tók þá til máls og
lét okkur vita, að tveir kenn-
arar ásamt honum, mundu
flytja crindi um búfræðileg
efni. Fyrstur talaði Árni Pét-
ursson kennari um fóðrun bú
fjár. Hann ræddi allítarlega
um fóðrun sauðfjárins og
lagði höfuðáherzlu á, nð
fóðra ærnar vel síðari hluta
meðgöngutímans, til þess að
tryggja góðar afurðir. Eitt
atriði í ræðu hans vakti sér-
staklega athygli mína. Hann
sagði frá því, að Danir gæfu
mjólkurkúm tvær fóðurein-
ingar á dag af votheyi og ef
meira væri gefið orsakaði
það minnkandi smj örgeéði.
Þetta kom mér á óvart vegna
þess, að þeir menn, sem hafa
mælt með því, að fóðra kýr á
votheyi eintómu, hafa stein-
þagað um þetta atriði.
Þá tók til máls Vigfús Helga
son. Hann þakkaði Lýtingum
fyrir gömul og góð kynni frá
því hann var bóndi i Varma-
hlíð og ferðaðist um til þess
að mæla jarðabætur. Hann
minnti á þau válegu tíðindi,
á brezkan markað og þrátt
fyrir það, að þessi framleiðsla
hefði verið á frumstigi og að-
stæður allar erfiðar, hefði
verðmunur verið sáralítill
miðað við bezta smjör, sem
kom á markaðinn.
— ★—
Að síðustu flutti Kristján
Karlsson skólastjóri erindi
um súgþurrkun og votheys-
gerð. Hann sagði, að fyrir
skömmu hefði verið mikið
rætt og ritað um þessar hey-
verkunaraðferðir, en nú væri
áftur að verða hljótt þar um
og vildi hann segja sitt álit
og írá sinni reynslu. Hann
taldi hvort tveggja hafa mik-
iö til síns ágætis. Súgþurrk-
unin væri hagkvæm, ef vot-
viðri væru ekki mjög mikil,
en væri úrkomusamt meira
en í meðallagi, hentaði vot-
heysgerðin betur. Það mætti
alveg eins nota minni geymsl
ur, cn þessa stóru turna, bar
sem það ætti við, en það
mundi hafa mikla þýðingu
að saxa heyið. En vélár og
verkfæri í sambandi við súg-
þurrkun og votheysgerð væri
mjög dýrt og mörgum bænd-
um ofviða af þeim sökum, er
úr mundi greiðast nokkuð,
þegar rafmagn yrði leitt um
sveitir, sem vænta mætti á
kcmandi tíð. Skólastjórinn
var bjartsýnn á framtíðina.
Hann sagði, að mikið land
hefði verið tekið til ræktún-
ar siðustu árin og framleiðsl-
an mundi aukast svo um mun
aði á næstu árum.
Þegar skólastjórinn hafði
lokið máli sínu, kvaddi sér
hljóðs Guðjón Jónsson, bóndi
á Tunguhálsi. Hann hóf mál
sitt með því að þakka skcla-
stjóra fyrir heimboðið. Síðan
minntist hann þess, þegar
hann kom í Hólaskóla árið
1920. Hann sagðist ekki hafa
verið sérstaklega fús að fara
i skólann, en nú, þegar hann
liti til baka, vildi hann þann
tíma sizt missa úr lífi síno.
Fjölmennt var þá í skólan-
um, námið yfirleitt vel stund
að og góðum árangri náð,
Hann beindi því til okkar
bændanna, að standa saman
um Hólaskóla og veita honum
allan þann stuðning, er vlð
mættum í nútíð og framtíð.
Guðjón lauk máli sínu með
heillaóskum til skólastjórans
og Hólaskóla.
X” r’7
Þá var farið heim til skóla
stjórans til þess að borða
kvöldverð. Við settumst að
veizluborði og var þar á borð
borið hangikjöt og laufa-
brauð svo nokkuð sé nefnt.
Við spjölluðum hver við áiin
an undir borðum og bar hitt
og þetta á góma. Að borð-
haldi loknu var aftur farið
inn í skóla til þess að sjá kvik
myndir. Fyrst var sýnd ame-
rísk mynd, aðallega frá stór-
(Framhald á 5. síðu.X
„STRICK-FIX“
nýja þýzka HEIMILIS-PRJÓNAVÉLIN er nú komin.
IVJeð henni eru prjónaöir 60 hlutir á sama tíma og I hlut-
ur er prjónaður í höndum. Aliar tegundir bands hæfa
vélinni jafn vel. — Sparið og prjónið heima. Það geng-
ur fljótt og vel með „STKICK-FIX“. — Kostar aðeins
1.512.00 krónur.
R A F O R K A
Vesturgötu 2. — Sími 80946.
Lokað
Verksmiðja vor verður Iokuð vegna sumar-
leyfa frá 18. júlí til 7. ágúst.
Sælgætis- og efnagerðin
Freyja h.f.