Tíminn - 15.07.1953, Síða 8

B7. árgangur.
Reykjavík,
15. júlí 1953.
156. blaö.
Seyðfir&ingar búa sig j
undir síidarsöitun
. .Frá fréttaritara Tímans á Seyðisfirði.
Langt er komið byggingu á nýrri hafskipabryggju á Seyð-
isfirði, sem bætir mjög aðstöðu til að leggja þar á land sjáv-
arafla og Ianda síld ti]l söltunar, ef svo skydi fara að síldin
færi að veiðast það áústarlega við landið, að hagkvæmt væri
fyrir bátana að koma^ þangað með hana til söltunar.
Pjórir fyrstu yfirmenn leynilögreglunnar rússnesku. Frá vinstri: Barnavmurinn og blóma !
skáldið Djersinski, hinn eini, sem dó eðlilegum dauða. Mensjinsk, vikið úr vegi af eftir-
manni sínum. Jagoda, rekinn frá af hinum geðsjúka Jeshof, hinum síðasta í röðinni, og
hengdur. Síðan kom Beria, sem enginn veit nú, hvort er dauður eða lifandi.
Rússneska leynilögreglan - blóð^
saga bróðursvika og réttarmorða
Aðeins cinn af fimm yfirmönniun GPU hef-
ir hlotið venjnleg'an danðdaga
Sama árið og kommúnistar komust til valda í Rússlandi,
tóku þeir að skipuleggja leynilögreglu sína að fyrirmynd
keisarastjómarirmar. Það er fróðlegt að rifja upp sögu þess
arar leynilögreglu nú, því að þáttur hennar er mikill að
baki þeim atburðum, sem gerzt hafa þar í Iandi síðustu
daga. Fyrst í stað var leynilögreglan aðeins verkfæri í hönd
um valdhafanna. Beria gerði hana að verkfæri í sinni
hendi. Féll hann af því, að hann reyndi að beita þessu
valdi?
'sina og sendi þá í fangelsi
Þegar Lenin kvaddi Felix eða m Siberiu. Að siðustu
Djersjinski, mann af pólsk-. varð bann sjálfur að flýja
um aðalsættum, til þess að br ian(ii og síðustu ár ævinn
skipuleggja pólitíska lög-
reglu, var það — eins og svo
margt annað — að beinni fyr j
irmynd keisarans. Það var
Nikolaj I., sem stofnaði
Okhranaen, sem vakti ótta
og hatur, fyrst og fremst hjá
byltingamönnum, og þegar
þeir komust sjálfir til valda,
urðu þeir auðvitað að hafa
sams konar vernd. Enginn
vissi betur en þeir, hve mik-
ils virði slíkt var.
Fyrirrennarar Beria.
Þegar huganum er rennt
til þeirra manna, sem stjórn-
að hafa leynilögreglunní frá
Djersjinski til Beria, verður
ekki komizt hjá að drepa á
einn af undarlegustu mönn-
um, sem þar koma við sögu,
ar lifði hann sem kyrlátur
borgari í Þýkalandi.
Orti Ijóð um blóm.
Fyrstz yftrmaður leyni-
lögreglunnar var Djersj-
inski eins og fyrr segir, og
hann var hinn eini þeirra,
sem til þessa hefir hlotið
eðlilegan og borgaralegan
dauðdaga. Hann hafði mörg
og mikil tengsl við ýmsa
menn hins fallna keisara-
dæmis, og hann notaði
ýmsa af hinum gömlu kunn
áttumönnum áfram. Saga
leynilögreglunnar um hans
daga er hin blóðugasta til
þessa, þvi í hans hlut komu
allar hreinsanirnar eftir
byltinguna.
Djersjinski var næmgeðja
hinn dularfulla njósnara m^g^r og hneigður til bók-
Asef, sem lék tveim skjöld- rnennta. Hann framkvæmdi
um á, þessu sviði í 20 ár sem grimmdarverk sín með und-
pólitískur fulltrúi og sam- ariegri kaldhæðni eins og
tímis byltingarleiðtogi. Hann bann Væri í öðrum heimi. í
sveik marga samstarfsmenn einkalífi sinu var hann ann-
1 ar maður, elskaði börn og
orti ljóð um blóm og fugla.
Saga, sem talin er lýsa hon-
um vel, hefir verið af hon-
um sögð.
Á fundi einum sendi Lenin
honum ofurlítinn pappírs-
miða með orðsendingu. Það
var spurning um það, hve
margir pólitískir fangar
sætu um þær mundir í
Ljubjanka-fangelsinu. Hann
skrifaði töluna 1500 sem svar,
en Lenin gerði kross yfir töl-
una og sendi miðann aftur.
Kanpa mjólk og
ávexti í V-Þýzka-
landi
Talið er að þúsundir manna
og kvenna hafi í gær komið
til borgar einnar vð mörkin
milli hernámssvæðanna í
Þýzkalandi til þess að kaupa
ávexti og mjólk. Voru aust-
ur-þýzk mörk tekin þar á 1 Þá gekk Djersjinski út og lét
sama gild og vestur-þýzk, þó
að þau séu raunverulega i
miklu lægra gildi.
Bandaríkjastjórn hefir til-
kynnt, að hún muni senda
matvæli þau, sem hún bauð,
til hernámslínunnar í Þýzka-
landi, þrátt fyrir synjun rúss-
nesku stjórnarinnar um að
veita þeim viðtöku.
skjóta fangana alla. Seimia
upplýstist, að hér var um
misskilning að ræða. Þetta
átti ekki að vera dauðakross,
en Lenin hafði að venju að
setja kross yfir þau atrði í
orðsendingum, sem hann
hafði lagt sér á minni.
Djersjjinski dó 1926 og yar
banameinið hið sama ~og
Stalins, heilablóðfall. Hann
| fékk áfallið eftir harða orða!
sennu við Stalin, sem hafði
sakað hann um einhverja
mikla vanrækslu.
| Eftirmaðurinn var V. •
Mensjinski, sem var engu ætt
minni en Djersjinski. Hugð-
arefni hans voru persnesk
list og stærðfræði. Sagt er,
að hann hafi ort ástarljóð i
iskrifstofu sinni, og lét ekki
|trufla sig, nema hann þyrfti
1 að undirrita dauðadóm eða
‘ frávikningu, að því er háð-
fuglar sögðu.
Honum var heldur ekki
nauðugur kostur að erfiða
mikið, því að í stjórn GPU,
eins og leynilögreglan hét
þá, var einstakur dugnaðar
þjarkur, sem sá um allar
framkvæmdir himiar rauðu
ógnar. Það var Henrik
Jagoda. Haftn var blyti7iga- j
maður frá bar77æsku og
gekk í kommúnistaflokkzn7i
16 ára. Hann var oft hand-
tekinn iyrir byltinguTia og
eftir að haTin kom í OGPU
var han?z lífið og sálin x öll
um hremsuTium. Eti Mensj-
insky stóð í vegi hans. Hanft
lifði of leTigi, þótt hann
væri sjúkur. Jagoda hjálp-
aði honum þá áleiðis in?i í
eilífðina. Það var að
minnsta kosti ein af játTi-
i77gum haTis, sem hann var
dæmdur til dauða fyrir
1937.
En áður en sá dómur félli
hafði Jagoda með Chaplin-
skeggið átt hlut að dauða-
dómi margra hinna gömlu
byltingarmanna. Hann var
líka upphafsmaður þræla-
vinnu pólitískra fanga. Það
var á þeim dögum, sem Is-
vestia skrifaði um hann:
„Þegar sovétborgararnir
geta sofið rólegir og ekið ótta
lausir með járnbrautum ríkis
ins, er það að þakka GPU og
Jagoda, manninum, sem með
réttu má kalla járnhnefa
sovétríkj anna“.
En örlög hans voru ráðin.
Það var annar maður, sem
vildi komast að, Nikolaj Ivan
ovitsj Jeshoh, ofstæklsmað-
urinn, sem hafði oröið bitur
af fátæktinni og vildi hefna
sín. Þegar Jagoda bar fram
kærur, snerist Jeshof til
vamar sakborningum, og
hann var í vinfengi við Stal-
, in. 1936 var Jagoda rekinn
frá, dæmdur og hengdur á-
samt Rykov, Bukharin.
Bryggjan bætir þó úr
brýnni þörf á fleiri efpum og
er kaupstaðnum mjög mikils
virði.
Fylgjast með ferðum
síldarinnar.
Seyðfirðingar fylgjast vel
með síldinni og vita að þeirra
tími nálgast eftir því sem síld
in fer austar með landinu.
Fyrsti báturinn er þegar bú-
inn að leggja upp afla til sölt
unar í Vopnafirði.
Nckkur undirbuningur er,
í Seyðisfirði vegna síldarsölt,
unar og aðstaða þar góð til,
löndunar og vinnslu, enda j
er síldarverksmiðjan þar til
búin að taka á móti síld með,
stuttum fyrirvara, ef á
þarf að halda.
Hitt er mönnum ljóst, að
vinnukraftur er af skornum
skammti, ef síldin keihur svo
um munar, þar sem heldur
er fáliðað af síldarstúlkum og
raunar líka karlmöilnum til
siídarvinnu. Flestir eru
bundnir við önnur störf. Hús
mæður munu að sjálfsögðu
margar gefa sig fram til síld-
arsöltunar og setja síldarsalt-
endur allt sitt traust á þær.
Norrænu blaða-
mennirnir fiesíir
famir
Norrænu blaðamennirnir,
sem voru á blaðamannafund
inum hér og nú síðast í Norð-
urlandsför í boði íslenzkra
blaðamanna, komu að norðan
í fyrrinótt og héldu flestir
heimleiðis með flugyéí í gær.
Nokkrir dvelja þó lejigur hér
til að kynnast landi og þjóð
betur. ___
Blaðamenn á Akureyri tóku
myndarlega á móti þeim þar
bg var farið með þá til Mý- I
vatnssveitar. Suður'iyar farið
í bifreiðum og að síðustu
snæddur kvöldverður í Bif-
röst í boði SÍS.
Búið að salía á 3.
ís. tunnur í
Kresinsky og fleirum.- Jeshof
varð yfirmaður leynilögregl-
unnar. Hann réð jafnlengi
Jagoda — tvö ár.
Máláferlin gegn Jagoda
voru hin kynlegustu, og
Vishinsky var aðalákærandi
hans. Eftirmælið í Moskvu
útvarpinu var þetta: „Hinn
svívirðilegi hundur, póli-
tíski glæpamaður Jagoda,
er að Iokum gerður óskað-
Iegixr“. Jagoda játaði eins
og allir aðrir. Aðeins ein?i
maður, sem með honum
var dæmdur, reyndi að and
mæla. Það var Kretstinski.
Hann reis á fætur og sagði:
„Nú vil ég tala. Allt, sem
ég hefi sagt hér til þessa
er lygi“. Þá var rétti slitið.
Geðsjúkur yfirmaður.
Þegar Jeshof tók við, var
fFramhald á 2. síðn)
Frá fréttaritara Tímans
í Ólafsfirði.
Búið er að salta hér nokkúð
á þriðja þúsund tunnur. í gær
komu hingað Sævaldur' með
250 tunnur og Einar Þveræ-
ingur með 500 tunnur. Hefir
verið mikið anriríki 'hér síð-
ustu daga. Fiskafli ér nær
enginn, en tveir bátar stunda
handfæraveiðar frekar en
ekkert, en aflinn er sáralít-
111.
Unnið aðhafnarbót-
um í Ólafsfirði
Frá fréttárítára Tíirians
í Ólafsfirði.
Unnið er nú að viðgerð
hafnarinnar hér á skernmd-
um, sem urðu í vetur. Einnig
er verið að ljúka við viðbygg
ingu. Vinna að' þessu nokkr-
ir menn. Því miður fáum við
víst ekki uppmokstursskip í
sumar, og er þess þó brýn
þörf. Hér þyrfti helzt að’ vera
sanddæla að staðaldri, og
þyrfti að kaupá hána liirigkð
til hafnarinnar, og gæti hún
þá gengið fyrir rafmagni, sem
hér er afgangs. Sandur berst
í sífellu inn í höfnina.
Fundi utanríkisráð-
herra lokið
Fundi utanríkisráðherr-
anna í Washington lauk í gær
kveldi. Sendu þeir stjórnum
sínum skýrslu um störf fund-
arins í fyrradag og féngu
svör þeirra í gær. Helztu mál
ráðstefnunnar voru samein-
ing Þýzkalands, væntanleg
fjórveldaráðstefna, varnar-
samtök vestrænna ríkja og
fyrir botni Miðjarðarhafs og
mál Austur-Asíu.
Margt um sumar-
gesti í Seyðisfirði
Frá fréttaritara Tímans
á Seyðisfirði.
Vegir eru nú með allra
bezta móti til Austurlandsins
frá Akureyri og talsvert orð-
ið um sumarferðalög fólks,
sem er í sumarleyfum að
skoða landið.
AIl margt af ferðafólki hef
ir í sumar komið til Seyðis-
fjarðar. Ber þar mest á burt-
fluttum Seyðfirðingum, sem
koma til að heilsa upp á ætt-
ingja og viní.