Tíminn - 04.02.1954, Qupperneq 5

28. blað.
TÍMIXN, fimmtudagtnn 4. febrúar 1954.
Fhnmtud. 4. febr.
Merkileg tillaga nm
Þegar Eysteinn Jónsson var
við'skiptamálaráðherra á ár-
unum 1934—42 fylgdi hann
markvisst þeirri stefnu, að
rejnt yrði að koma upp eins
konar varasjóði í erlendum
gjaldeyri, sem hægt yrði að
grípa til, ef gjaldeyristekjur
þjóðarinnar rýrnuðu óvænt af
sérstökum ástæðum, eins og
t. d. vegna aflabrests eða verð
falls. Hann sýndi fram á, að
gjaldeyrisöflun okkar væri
byggð á svo ótraustum grund
velli, að nauðsynlegt væri að
geta stuðzt við slíkan vara-
sjóð, ef ekki ætti að lenda í
mestu erfiðleikum eða sætta
sig við niðurlægjandi kjör
strax og eitthvað bæri af leið.
Fyrstu árin, sem Eysteinn
Jónsson stjórnaði viðskipta-
málunum, voru gjaldeyriserf-
iðleikarnir svo miklir vegna
verðfalls og aflabrests, að ekki
tókst að safna í slíkan vara-
sjóð. Með miklum sparnaði
og hagsýni tókst hins vegar
að hindra það, að þessir erf-
iðléikar leiddu til skuldasöfn-
unar erlendis. í skjóli þessara
ráðstafana óx líka iðnaður-
inn, svo að segja má, að hann
hafi komizt bezt á legg á þess
um árum.
Strax eftir að styrjöldin
hófst, fór gjaldeyrisástandið
batnandi og var þá tekin upp
sú stefna undir forustu Ey-
steins að eyða ekki hinum
aukna gjaldeyri jafnóðum og
hann aflaðist. Þegar hann lét
af störfum viöskiptamálaráð-
herra vorið 1942, átti þjóðin
líka miklar og vaxandi inn-
eignir erlendis.
Þessari stefnu var síðan
nokkurn veginn fylgt þangað
til nýsköpunarstjórnin kom
til valda. Þá var tekin upp sú
stefna að eyða strax hverjum
eyri jafnóðum og hann afl-
aðist. Það var ekki heldur lát
ið þar við sitja, heldur jafn-
fraint keppzt við að eyða því,
sem hafði safnazt, á sem allra
stytztum tíma.
Síðan hefir þessan stefnu
verið nokkurn veginn fylgt.
Eyðslustefnan hefir einkennt
stjórn gjaldeyrismálanna.
Keppzt hefir verið við að eyða
hverjum peningi strax og
hann hefir komið inn og ekki
ósjaldan hefir honum verið
eytt fyrirfram.
Yfir þjóðinni vofir því jafn
an að lenda strax í hinum
mestu gjaldeyrisþrengingum
— og jafnvel að sæta strax
fyllstu neyðarkostum — ef
eitthvað ber af leið með gjald-
eyrisöflunina.
í grein Hermanns Jónas-
sonar, sem birtist í Tíman-
um um seinustu áramót, var
í’ækilega að því vikið, hver
hætta væri hér yfirvofandi.
Hanp benti á, að frelsið í við-
skiptamálunum stæði á íull-
komnum brauðfótum, meðan
gjaldeyrisöflun byggist á jafn
fáum og ótraustum stoðum og
nú. Hann benti á nauðsyn
þess, að þjóðin iðnvæddist af
hinu fyllsta kappi og treysti
gjaldeyrisöflun og gjaldeyris-
sparnað á þann hátt. Til þess
að tyggja gjaldeyri til þeirra
framkvæmda benti hann á þá
leið, að
a. m. k. helmingur þess gjald
ERLENT YFIRLIT:
PIUS PÁFI XII.
Slesli stjórumálamaðua*, seia kaþólska
kirkjan kefir átt á síðari öidum
Nú í vikunni hafa blöð og út-
varpsstöðvar um víða veröld skýrt
frá því, að Píus páfi hafi legið
undanfarna daga allþungt haldinn
af hiksta, er stafaði af truflunum
í meltingarfærum. Samkvæmt cein-
ustu fréttum er hann talinn heldur
á batavegi. Þessar fréttir hafa þó
ýtt undir þá trú, að skammt kunni
að liða þangað til skipt verður um
páfa í Vatikaninu, þvi að Píus er
orðinn háaldraður og hefir verið
heilsuveill um langt skeið, þptt
hann hafi gegnt störfum af sömu
alúð og áður. Um nokkurt skeið
hafa menn því verið að stinga
saman nefjum um það, hver væri
líklegasti eftirmaður hans, og eru
menn engan veginn á eitt sáttir
um það. Um hitt eju hins vegar
flestir sammála, að sæti hans verði
vandfyllt eftir hans daga, því að
hann hefir skipað það með mikilli
prýði. Sennilega hefir enginn páfi
um langt skeið verið farsælli í stjórn
og störfum en hann. Undir forustu
hans hefir páfastóllinn eflzt að á-
hrifum hin síðari ár, þótt hin form
legu völd séu lítil. í mörgum lönd-
um er kaþólska kirkjan nú einna
sterkasta vörnin gegn sókn komm-
únismans og ber ekki sízt að þakka
það leiðsögn Píusar.
Gekk ungur í pjónustu
páfastólsins.
Píus páfi XII., sem heitir réttu
nafni Eugenio Maria Guiseppe Gio-
vanni Pacelli, verður 78 ára á þessu
ári. Hann er íæddur 1876. Hann er
kominn af ítölskum prestaættum
og ákvað strax að gerast þjónn
kirkjunnar. Hann var heilsuveill á
uppvaxtarárum sínum, en sóttist
þó námið mjög vel. Hann lauk
námi í guðfræði, heimspeki og
kirkjulögum með miklum ágætum.
Að náminu loknu var hann ráðinn
starfsmaður Vatikansins vegna
hinna góðu einkunna sinna.
Pyrstu árin í Vatikaninu vann
Pacelli ýmist við bókasafn þess eða
leiðbeindi ungum mönnum, er ætl-
uðu að gerast stjórnmálaerindrek-
ar páfaríkisins. Hinir diplomatisku
hæfileikar hans þóttu þá strax
koma vel í ljós. Hann var einn
í sendinefnd páfastólsins, er var
viöstödd krýningu Georgs VI. Breta
konungs 1911. Honum var þá trúað
fyrir því að gæta heillaóskaskjals-
ins, er páfinn sendi konungi. Pac-
elli varð fyrir því óhappi, að messu-
vín helltist á nokkurn hluta skjals
ins, en til að leyna því, hellti hann
síðan messuvíni yfir það allt og
fékk það þannig ellilegan blæ, sem
gerði það meira virði í augum
konungs. Þetta varð ekki uppvíst
fyrr en síðar, en af þvi má nokk-
uð marka, að Pacelli skorti ekki
ráð, ef á þurfti að halda.
Víðförull kardínáli.
Árið 1917 var Pacelli skipaður
sendiherra páfastólsins með aðsetri
í Munchen. Hann dvaldi þar am ’
nokkurra ára skeið og kom á nýj- [
um samningum milli þýzka ríkis-
ins og páfastólsins, er bættu veru-
lega aðstöðu kaþólsku kirkjunnar
í Þýzkalandi. Á þessum tíma voru
kommúnistar oft uppvöðslusamir i
Þýzkalandi. Einu sinni brautzt upp-
þotslýður þeirra inn í höll sendi-
herra púfa, en Pacelli tók þá það
ráð að ganga sjálfur fram og ræða
við forsprakkana. Þeim samræðum
lauk þannig að uppþotsmenn héldu
á brott með mestu spekt.
Árið 1930 var Pacelli skipaður
kardínáli og jafnframt eins konar
forsætisráðherra í páfaríkinu.
Hann ferðaðist næstu árin meira
í þágu páfastólsins en nokkur mað-
ur annar. M. a. fór hann um nær
al’a Evrópu, Norður-Ameríku og
Suður-Ameríku. Þessi ferðalög hafa
áreiðanlega orðið honum til :nik-
ils gagns. Þau hafa aukiö víðsýni
hans og þekkingu og gert honum
auðyeldara að skilja mismunandi
aðstæður í hinum ýmsu löndum.
Seinustu árin var Píus páfi XI.
mjög heilsuveill og hvíldu þá náfa-
störfin raunverulega á herðum Bac-
ellis. Það kom því engum á óvart,
þegar páfakjör fór fram 1939 cftir
fráfa'l Píusar XI., er Pacelli var
valinn eftirmaður hans. Hann var
kjörinn páfi í þriðju umferð á kjör-
þingi kardínála og hefir páfakjör
sjaldan gengið svo greiðlega.
Hefir tekið á móti fleira
fólki en nokkur annar.
Það er óhætt að segja, að Pac-
elli hafi síðan hann varð Píus XII.
helgað sig páfastólnum óslitið.
Hann vinnur enn 18 klukkustundir
alla daga vikunnar. Hann rís úr
rekkju á hverjum morgni kl. 6,15,
les bænir sínar og fær sér kalt
steypubað áður en hann fer til
vinnu. Milli þess, sem hann vinnur
við skriftir eða situr á ráðstefn-
um, tekur hann á móti fóiki eða
mætir við kirkjulegar athafnir. .Án
efa hefir hann tekið á móti íleira
fólki en nokkur maður annar fyrr
og síðar. Þeir, sem hann hefir tek-
ið á móti, skipta nú orðið mörg-
um milljónum og eru hvaðanæfa
að úr heiminum, af öllum þjóðern-
um og trúarflokkum. Ekki færri
en 1,2 millj. amerískra hermanna
hafa sótt móttökufundi páfa og
mun tæpur helmingur þeirra,
kaþólskrar trúar.. Á móttökufund-
um tekur páfi í hendi flestra og
segir nokkur vingjarnleg orð ýmist
við hvern einstakan eða ákveðinn
hóp manna. Hann talar ágætlega
frönsku, spönsku, portúgölsku,
ensku og þýzku og er vel bjargfær
i fleiri- málum. Framkoma hans ber
vott um hæglátan mann og hlé-
drægan og hann talar hægt og hik-
andi. Yfir persónu hans allri hvílir ,
eigi að síður virðulegur blær, sem,
sæmir vel hinu mikilsverða embætti,
hans.
Án efa hafa þessar móttökur unn'
ið Piusi XII. miklar vinsældir og
aukið frægð og álit páfastólsins.
Þó eru þær ekki mikilsveröasta
starf hans, þótt þýðingarmiklar
séu.
Mikill stjórnmálamaður.
Þýðingarmesta starf Píusar XII.
er áreiðanlega hin stjórnmálaiega
vinna, sem hann heíir unnið á bak
við tjöldin. Hann hefir gert kaþ-
ólsku kirkjuna að miklu stjórn-
málalegu valdi enn á ný. Hann
hefir lagt á ráðin um það, að
kirkjan tæki upp óbein stjórnmála-
leg afskipti með því að stofnaður
væru ki'istilegir stjórnmálaflokkar
í þeim löndum, þar sem kaþólska
kirkjan er áhrifamest. Hann hefir
lagt á ráðin um það, að þessir
flokkar fylgdu frjálslyndri umbóta
stefnu, en í tíð hinna fyrri páfa
studdi kaþólska kirkjan yfirleitt
hægri flokkana. Píus XII. hefir
gert sér ljóst, að til þess að halda
i.taís*®.
PIUS XII.
velli yrði kirkjan að vera í sam-
ræmi við nýja og breytta tíma og
flokkar þeir, sem hún styddist við,
mættu ekki binda sig við afturhald
cg einkafjármagn, ef þeir ætluðu
að ná verulegu fjöldafylgi.
Sífff.n stríðinu lauk hafa kristi-
legu flokkarnir í Íta’íu og Frakk-
landi ráðið miklu um gang stjórn-
málanna þar. í Portúgal styður
kaþc<iska kirkjan stjórn Salazar
og ú Spáni veitir hún stjórn Francos
óbeinan stuðning, en krefst þó
frjálslyndari stjörnarhátta á ýms-
an hátt. Utan Evrópu eru áhrif
kaþólsku kirkjunnar einna sterk-
ust í Suður-Ameriku. Frá sjónar-
miði Píusar XII. mun það þó þykja
einna þýðinrarmest, að seinustu
árin hefir kaþólska kirkjan unnið
mikið á í Bandaríkjunum og virð-
ist með svipuðu áíramhaldi geta
orðið aðalkirkja þar. Hann hefir
líka gert allt það, sem hann hefir
megnað til þess að styrkja trú-
bræður sína í Bandaríkjunum.
Spurning Stalins.
Svo er sagt, að eitt sinn er þeir
ræddust við Stalin og Churchill,
hafi Churchill varað við vissum fyr
irætlunum Stalins, því að þær yrðu
illa séðar af kaþólsku kirkjunni.
Stalin spurði þá í kuldalegum tón:
Hvað mörg herfylki hefir páfinn?
Churchill mun hafa orðið svara-
fátt i fyrstu, en Píus XII. á síðar
að hafa sagt við Churchill, að her-
fylki sín væru ekki af þessum heimi
en þau væru ekki síður öflug samt.
Sú hefir líka orðið raunin. Hin
andlegu vopn, sem kaþólska kirkjan
hefir yfir að ráða, hafa sennilega
fremui' en nokkuð annað stöðvað
framsókn kommúnista á Ítalíu og
í Frakklandi og raunar í fleiri lönd-
um. í lepprikjunum austan járn-
tjaldsins er mótstaðan líka mest hjá
fulltrúum kirkjunnar, eins og fang-
elsisdómar yfir mörgum leiðtogum
hennar sanna bezt. Píus XII. ræður
því vissulega yfir mörgum ósýnileg-
um herfylkjum í þessari baráttu og
nafn hans mun síðar verða írægt
í sögunni vegna þess, að hann hefir
meira en nokkur maður annar átt
þútt í aö skipuleggja þátttöku kirkj-
unnar í hinni andlegu baxáttu, sem
nú er háð gegn hinni kommúnist-
isku einræðisstefnu.
Uppreisnarmenn í
Indó-Kína herða
sóknina
eyris, er okkur áskotnast nú
fyrir hervarnarvinnuna, yrði
lagður fyrir í því skyni, að
hann yrði notaður, þegar
þessi gjaldeyrislind þornaði
eða gjaldeyrisaðstæður
versnuðu af öðrum ástæð-
um.
Hér er vissulega varpað
fram merkilegri hugmynd,
sem er í fullu samræmi viö
fyrri tillögur Eysteins Jóns-
sonar um gjaldeyrisvarasjóð-
Alþingi, sem nú er að koma
saman, þarf að taka hana til
vandlegrar athugunar og leit-
ast við að tryggja það með
þessum eða öðrum hætti, að
þjóðin lendi ekki strax í mestu
erfiðleikum, ef eitthvað ber
af leið með gjaldeyrisöflun-
ina. Vegna hinna miklu gjald
eyristekna, sem landvarna-
vinnan skapar, ætti nú að
vera tækifæri, sem óvíst er að
komi síðar, til þess að leggja
fyrir nokkurn gjaldeyri til
tryggingar afkomu þjóðarinn
ar og framförum í framtíð-
inni.
Saigon, 3. febr. — Heilt her-
fylki uppreisnarmanna í
Indó-Kína, sem telur um 12
þúsundir manna, sækir nú í
áttina til höfuöborgar Laos-
ríkis, Luano Prabang. Eru
þeir um 80 km. frá borginni.
Konungur Laos, en hann er
nú um áttrætt, hefir tekið að
sér að skipuleggja varnir
borgarinnar og koma upp
hersveitum óbreyttra borg-
ara, sem taka eiga þátt í
vörnum bæjarins. Frakkar
hraða nú liðsauka til þessara
| vígstöðva, en uppreisnar-
menn halda uppi sókn á ýms
' um öðrum vígstöðvum, svo
!að Frakkar hafa í mörg horn
lað líta.
Aðvörun frá vega-
málastjóra vegna
skemmda á umferða-
merkjum við vegi
Öllum vegfarendum eru
kunn hættumerkin, rauðu
þríhyrningarnir á stöng, sem
víða eru við krappar beygjur
á vegum. Eru þau sett upp til
þess að minna vegfarendur
á að draga úr ‘hraða og aka
varlega. Slík merki eða svipuð
eru notuð í öllum löndum og
sýna menn yfirleitt góðan
skilning á þörf þeirra, en hér
á landi er því miður einhver
manntegund, sem verður
gripin af skemmdafýsn
frammi fyrir merkjunum,
sem ekki getur á sér setið að
skemma þau, kasta í þau
grjóti, skjóta á þau úr byssu
eða jafnvel reyna kraftana við
að beygja þau eða beygla
merkin sjálf eija stengurn-
ar, sem þau standa á.
Á undanförnum árum hafa
verið sett upp mörg hundruð
hættumerki víða um land, en
því miður er sjaldgæft að sjá
þau óskemmd. Samt er alla
jafna verið að taka burt
skemmd merki. og láta ný- Er
árlegur kostnaður við þessar
aðgerðir allverulegur, en hitt
er þó enn þyngra á metunum,
að þetta veldur vegfarendum
auknum hættum og slysum.
Þessar tiltektir fárra manna
setja blett á okkar umferðar-
menninvu, eru merki stráks-
skapar og skemmdafýsnar, og
ef til vill þó stundum af hugs-
unarleysi óþroskaðra ung-
linga.
Ég vil vekja athygli á, að
þetta er smánarblettur sem
þarf að uppræta. Vil skora á
þá, sem slíkt leggja í vana
sinn eða snögglega verða
gripnir af skemmdarfýsninni
að hugsa sig um andartak og
gera sér grein fyrir afleiðing-
um gerða sinna áður en miðað
er grjótkasti eða byssu á merk
ið. Vona ég að hik komi þá
á flesta og þeir hætti við spell
virkið.
Ég vil og skora á aðra veg-
farendur, sem kynnu að verða
varir við skemmdarseggina,
að gera lögreglunni eða vega-
málaskrifstofunni aðvart, svo
unnt verði að láta þá sæta
verðskuldaðri refsingu.
Undanfarnar vikur hafa
verið sett upp allmörg vand-
aðri merki en fyrr, á nokkr-
um aðalleiðum hér sunnan-
lands. Glampar af þeim, er
bílljósin lýsa á þau, svo þau
sjást alllangan spöl í myrkri,
þar sem hin sjást ekki fyrr
en komið er nær því að þeim.
Veita þau því enn betra ör-
ýggi.
Þau eru og verulega dýrari,
en leitt er að kosta þannig
meiru til, ef enn er haldið á-
frám skemmdarstarfseminni.
Er það von mín, að áminn-
ing þessi megi verða til þess
að vekja menn til betri skiln-
ings á, hvað hér er í húfi og
beri þann árangur, að allir
’sj ái sóma sinn í því að vernda
þessi merki, sem eru svo mik-
ilsverð öllum vegfarendum.
Sama máli gildir um vega-
mótamerkin. Þau eru og því
miður víða skemmd á sama
hátt. Látið þau einnig í friði,
svo þessi blettur ómenningar
verði upprættur.