Tíminn - 14.05.1954, Qupperneq 5

107. blað.
TÍMINN, fösutdaginn 14. mai 1954.
Föstutl. 14. miú
Viðræðumar um
varnarsamninginn
Á aðalfundi miðstjórnar
Framsóknarflokksins, sem
haldinn var í marz s. 1., þar
sem mættir voru fulltrúar úr
flestum kjördæmum lands-
ins, var samþykkt einróma
svohljóðandi ályktun í utan
ríkismálum, — og birt hér
í blaðinu 23. marz:
„Miðstjórni?z væntir þess
að forusta sú, er Framsók?i
arflokkuriJin hefir tekið' í
sínar he?idur í uta??ríkismál
um, grezði fyrir þvi að koma
fram breytmgum á fram-
kvæmd var??arsáttmála??s til
samræmis við álykta??ir síð
asta flokksþi??gs. Það er skoð
u n nuðstjór?iari?inar að
hættulegt sé að hafa landið
óvarið meöa?? ekki hefir tek
ist að ráða bót á öryggis-
leys? því, er enn ríkir í al-
þjóðamálum. Hi?is vegar legg
ur hún áherzlu á, að Alþi??gi
«g ríkisstjór?? hafi jaf??a??
liliðsjón af breytingum, er
verða ku????a í þessum mál-
um, og sjái svo um, að er-
lent varnarlið dvelji ekki
Ie??gur hér á Ia??di en ?zauð
syn ber til. Miðstjórnin vill
brý??a það fyrir þjóðinni að
sambúð við erle??t var??arlið
cr, ei?zs og reynslan sý??ir,
mjög va??dasöm og að áhrif
stórframkvæmda í varnar-
málum geta haft óheppileg
áhrif á atvinnulíf lands-
ma?i??a, ??ema aðgæzla sé við
höfð. Þjóði?? hefir hér af
öryggisálstæðum tekizt á
hendur mikinn va??da, sem
fyrirsjáa??legt var, að erfitt
hlyti að verða að leysa, e?i
þó fært, ef með festu er að
því unnið og gag??kvæmur
skilningur rík|ír hjá þeim
aðilum, er í hlut eiga. Telur
miðstjórnin vel farið, enda
óhjákvæmilegt, að teknir
hafa verið upp ??ýir sam??-
ingar við Ba??daríki?? um
þessi mál, og telur að það
verði að sý??a sig í þessum
samningum, hvort vör??
la??dsi??s reynist framkvæm
anleg á þa?i?? hátt, sem til
hefir verið stof?iað.“
Skömmu eftir að þessi á-
lyktun var gerð í miðstjórn
Framsókúnarflokksins var
öins og utanríkisráðtherra
skýrði frá á Alþingi, gengið
frá samkomulagi milli hinna
ícienzku og bandarísku full-
trúa, sem að samningunum
unnu. Hinir bandarísku full-
trúar töldu sig þö þurfa fyrir
sitt leyti að leita staö’fetet
ingar hjá stjórnarvöldum í
lajidi sínu. Sú staöfesting er
erin ekki fyrir hendi og hefir
það því enn ekki „sýnt sig“,
hvort sá grundvöllur er fyrir
hendi, sem að er vikið í nið
urlagi ályktunarinnar, sem
birt er hér að framan.
Þegar ákveöið var á síðast
liðnu hausti að hefja við-
ræöur. við bandarísk stjórn
arvöld um framkvæmd her
verndarsamningsins, gat ver
ið um tvær leiðir að velja.
Önnur leiðin var sú að taka
samnngana upp á grundvelli
gagnkvséms skilnings og vin-
áttu og treystá því, að lausn
myhdi fást á þann yeg. Hin
leiðín var sú -að óska eftir
ERLENT YFIRLIT:
POLLAK GEGN BEVAN
!ths(;óri aðitlMnðs anstnrrískra íafiaaSar-
maiuta lýsir áliti sírni á I5evanismasiiitn.
Fyrir nokkru síðan, sagði Ane- að Indó-Kínverjar fái fullt sjálf-
urin Bevan sig úr stjórn þingflokks 1 stæði. Þeir verða að vera óháðir
Verkamannaflokksins í mótmæla- j öllum, óháðir Frakklandi, Kína og
skyni við það, að formaður flokks- j Bandaríkjunum. Ef þjóðir Indó-
: ins, Clement Attlee, hafði lýst yfir • Kína kjósa kommúnistíska stjórn-
því, að flokkurinn gæti hugsað sér,1 arhætti, eiga þær að hafa
að Bretar tækju þátt í varnarbanda leyfi til þess,‘
fullt
í þessum ummælum Bevans cr
blandað saman svo miklu af i.éttu
og röngu varðandi alþjóðamál, r.ð
jafnaðarmanni frá öðru landi ætti
að vera leyfilegt að segja um það
lagi Suðaustur-Asíu, ef það mið-
aði ekki að því að viðhalda ný-
lenduyfirráðum þar.
Eftir að Bevan fór úr þing-
flokksstjórninni, gerði hann sér-
staka grein fyrir afstöðu sinni i álit eitt.
blaði sínu „Tribune". Þetta varð j
til þess, að aðalritstjóri við aðal- Eigum við að deyja fyrir
blað austurrískra jafnaðarmanna, Danzig?
Oscar Pollak, skrifaði svargrein til
BEVAN
þess, að Bretiand og Fiassland
voru óviðbúin og óv.’gbúin, svo að
Hitler taldi sér óhætt að hefja styrj
Lítum aftur um nokkra stund til öid, þegar hann sá styrkleysi þeirra
Bevans og hefir hún birzt í mörg- áranna fyrir 1939. Hitler hafði bá og innra ósamkomulag.
^mi blööum jafnaðarmanna utan þegar innlimað Austurríki. Hann Heíir Aneurin Bevan gleymt
Austurríkis, m. a. í aðalblaði norska Var að innlima Tékkóslóvakíu í þessu. Við í Austurriki höfum ekki
Alþýðuflokksins, Arbeiderbladet. smástykkjum — er hann taldi þá ^ert það.
Pollak er einn af þekktustu for- „seinustu1 kröfu sina um útfærslu
ingjum austurríska jafnaðarmanna- Þýzkalands — meðan fulltingi Hættuleg blekking.
flokksins, er hefir barizt eindregn- sáttastefnunnar, er Chamberlain Varasamasta biekkingin í beirri
ar gegn hvers konar einræði en fyigdi. Ogn nazismans grúíði keðju háifsanninda og biekkinga,
nokkur annar jafnaðarmannaflokk yfir Evrópu. Minnihluti . brezka
ur Evrópu, fyrst gegn Dolfuss og Verkamannaflokksins hafði að iok
síðan gegn Hitler og nú seinast um fallizt á ófullnægjandi vígbún-
gegn kommúnistum. Pollak hefir as eftir miklar innanflokkadeilu
sem töfð er eftir Bevan hér að
framan, er án efa þessi: Við get-
um ekki háð styrjöld til þess að
koma í veg fyrir að þjóð taki upp
það því umfram Beva'n að þekkja við hina hefðbundnu friðarsinna kornmúnistiska stjórnarhætti, ef
einræðisstefnurnar — og pa ekki (pasifister) og draumóramenn. Ein viJ1 sjálf^ Við annað
sízt kommúnismans - betur af klika' í fíokknum hélt þó áfram tækifæri hefir Bevan orðað þetta
einna ljósar með því að segja, að
ekki sé hægt að heyja styrjöld gegn
armannastjórn eða kommúnistíska
stjórn, þá sé það hennar sjálfrar
i Eins og kunnugt er, var Aust-
urríki hernumið af Hitler með
eigin raun. (andstöðunni. Það voru þeir, sem
j Grein Pollaks fer hér á eftir: höfðu þá þegar skipað sér um
! , v . „ l”New Statesman and Nation“ og kömmú^ánunT Ef éiSohver þjóð
Rokstuðnmgur Bevans. .útgefanda þess, Kingsley Martin. yilji búa við ihaldsstjórni jafnað-
j - Aneurin Bevan hefir dregið I þehn hóp var meðal annarra arm9nmst1fe, kommúnistíska
• sig til baka úr stjórn þingflokks Richard Crossman, sem nú er
Verkamannaflokksins brezka. Hann einn af þingmönnum brezka Verka öð^ráða^því'
hefir gert það til þess að mótmæla mannaflokksins. 1
stefnu meirihluta þingflokksins i Þessir menn voru þá sem nú full
utanríkismálum. Hann rökstyður trúar sáttastefnunnar meðal . , . . _
þessa ákvörðun í blaði sínu „Tri- vinstri. aflanna. Að sjálfsögðu fell Þeim íokstuðmngi, a' meim u i
bune“ á eftirfarandi hátt: í ur okkur ekki einræði Hitlers, sögðu Austurnkismanna hefði oskað eftir
„Bretlandi er stöðugt þröngvað þeir. Samt er því ekki að neita, að Þvj- Vestuiveldm létu þessan lygi
af Bandarikjunum. Það hefir fall- það hefir sína kosti. Þjóðverjar eru ekkl omotmælt' beldur staðfestu
izt á, að iðjuverin í Ruhr séu látin mikil þjcð. Eigum við að hindra
í hendur fyrri eigenda sinna. Það þá í því að velja sér fasistiska
hefir látið hræða sig til meiri víg- stjórn, ef þeir vilja það sjálfir?
búnaðar en því er mögulegt að risa Eigum við að fara í styrjöld fyrir
i undir. Það hefir eining verið neytt ensku kapítalistana, sem vita ekki , .. v, ,, . ...,
itil að stimpla Kína sem „árásar-‘ sjálfir, hvort þeir eiga heldur að svo viökomandi Þjoð ekki spurð,
aðila“ i Kóreu. Til viðbótar kemur berjast við Hitler eða semja við 11111 Jfð. hvað hun vúl eða hefir (
hana óbeint. Það er erfitt að sjá
muninn á beinni erlendri innras i
og á moldvörpustarfi fimmtu her- j
deildár. Það sj'nir reynslan frá j
mörgum löndum. Eftir á verður j
STORT OG SMATT:
Reikningar Bún-
aðarbankans
Aðalreikningar Búnaðar-
banka íslands fyrir árið
1953 er nýkominn út. Útlán
landbúnaöardeildanna voru
í árslokin þessi: Byggingar-
sjóður 51 milljón króna.
Ræktunarsjóður íslands 54
milljónír króna. Veðdeild
41/3 millj. króna. Smábýla-
deild og nýbýlasjóðurinn
gamli 670 þús. kr. Af nýbýla-
fé hafa verið greiddar rúml.
5% millj. kr. upp í ræktun-
arkostnaö nýbýla. Höfuostóll
Byggingar- og Ræktunar-
sjóðs er samtals um 60 millj.
krónur og munar þar miklu
eftirgjöf sú á ríkislánum til
sjóðanna, er "samþykkt var
á Alþingi í fyrra eftir til-
lögu Framsóknarflokksins,
en frv. um þetta fluttu þeir
Karl Kristjánsson og Vil-
hjálmur Hjálmarsson, á-
samt Rannveigu Þorsteins-
dóttur, en þau komu þá jafn
framt fram tilsvarandi eftir
gjöf ríkislána til Bygging-
arsjóðs verkamanna og lána
deildar smáíbúðarhúsa. —
Innlög í sparisj óðsdeild
bankans í Reykjavík og á
Akureyri, sem reka almenna
bankastarfsemi á þeim stöð-
um, hafa farið vaxandi á
s. 1. ári eins og sparifé yfir-
leitt á þessum tíma.
Upp kemur saít
um
nú ný hótun frá Washington. Gjald , hann? Við viljum ekki styrjöld.
kerinn hótar að stöðva greiðslurn- 1 Við viljum ekki vígbúast og ögra
ar, ef ekki sé dansað eftir pípu Hitler.
hans. Okkur er boðin samvinna til
að eyðileggja Genfarráðstefnuna,
áður en hún kemur saman. Þó ear
Genfarráðstefnan eini árangurinn
af Berlínarfundinum. Þeim fundi
var hins vegar ekki fyrr I^kið en
Bandaríkin byrjuðu að lýsa yfir
því, að þau myndu ekki undir
neinum kringumstæðum vinna
þaö til fyrir frið i Indó-Kína að
viðurkenna Pekingstjórnina. Til
hvers er þá Kína boðið til Genfar?
Eigum við að semja eða undiroka?
Eigum við að semja um frið eða
heyja styrjöld, rétta fram sátta-
hönd eða ógna meö vetnissprengju?
Það viljum við vita, áður en ráð-
stefnan hefst. Eina trompið, sem
við höfum á hendinni í Genf, er
að viðurkenna Pekingstjórnina, cf
friður verður saminn. í Indó-Kína,
og þá vitanlega á þeim grundvelli,
Það var þessi stefna, sem hlut- „ .. „ , , ..
leysingjarnir í Frakklandi vöidu ^evan vltað’ hvort Þloðu' . índo;
Kma vilji vera „kommumskar ?
Það yrði aldrei hægt að fá vit-
hið fræga vígorð: Mourir pour
Danzig — Eigum við að deyja fyrir , . , „
Danzig? í Frakklandi voru líka um Það rett* ef^komm
þá eins og nú miklar viðsjár heima
fyrir. Hægri flokkarnir töldu Blum,
únistar kæmust þar til yfirráða i
skjóli vopnavalds. Hitt er hins'
/ . . , .. ... vegar otvirætt, að þegar komm-
fonngja jafnaðarmanna, jafnvel , „ , , i
unistar eru komnir til valda, kuga'
hættulegri en Hitler. Það var þó
alltaf reynandi að semja við Hitl-
er — heldur að rétta fram sátta-
hönd en hefja styrjöld. Þetta var
skoöun mikils hluta frönsku borg-
arastéttarinnar. Róttækustu vinstri
öflin í Bretlandi og afturhaldsöfl-
in í Frakklandi áttu þá samleið
um stefnu undanlátsseminnar,
alveg eins og nú.
Við vitum hvernig fór. Styrjöld-
in kom og það ekki sízt vegna þessa
sjónarmiðs. Margir létu lífið —
ekki vegna Danzig, heldur vegna
endurskoðim á samningnum
samkvæmt uppsagnarákvæð
unum hans og láta þannig í
að skína, að samningnum
kynni að veröa sagt upp, ef
ekki næðist samkomulag um
bætta framkvæmd hans.
Fyrri ieiðin var valin, enda
allra hluta vegna sjálfsagt
að reyna hans fyrst.
Endurskoðunar- og upp-
sagnarákvæði herverndar-
samningsins frá 5. maí 1951
hljóðar þannig samkv. 7. gr.
hans::
a????a uni það, hvort sam??i??g
ur þessi skuli gilda áfram. Ef
slík málaleita?? um e??dur-
skoöu?? leiðú’ ekki ti! þess, að
ríkisstjómirnar verði ásátt-
ar innan sex mánaða, frá því
að málaleitanin var bori??
fram, getur hvor ríkisstjórn-
in, hvenær sem er eftir það,
sagt samningnum upp, og
skal han?? þá falla fir gildi
tólf mánuðum síðar.“
þeir viðkomandi þjóð og ógna ná-
búum hennar.
| Mér kemur gamall atburður í hug.
' Á striðsárunum stóð ég ásamt fleiri
jafnaðarmönnum að útgáfu „Left
News“, er Victor Gollancz gaf út.
Einn af samherjum Bevans, G. D.
H. Cole, sagði þá á fundi, sem við
vorum á, að auðvelt væri að semja
við Stalín. Ef hann vildi fá Aust-
ur- og Mið-Evrópu sem áhrifa-
svseði, væri sjálfsagt að fallast á
það. Ég sagði þá, að enskur sérvitr
ingur, sem las „The Times" í ró
og næði yfir tebollanum sínum
meðan austurriskir og spáiiskir
jafnaðarmenn fórnuðu lífi sinu í
baráttunni við fasismann, hefði
ekki minnsta rétt til að verzla
með lönd okkar.
Þetta sama segi ég' nú við Ane-
urin Bevan.
Aðvörunarorð til Bevans.
Já, ég segi þetta við Anurin
Bevan, sem aldrei hefir séð Rússa
nema við hátíðleg tækifæri með
vodkaglas í hendinni: Undanláts-
semin er ekki rétta stefnan í skipt
um við einræðisherra, jafnvel bótt
þeir hafi vinstristimpil. Hann ætti
að athuga hverjir bandamenn
hans eru: Franskir Gaullistar, móð
Þótt enn hafi ekki fengist
staðfesting þess samkomu-
lags, er náðist milli íslenzkra
„Hvor ríkisstjóram getur, og bandariskra fulltrúa á sl. ’ursjúkir Þjóðverjahatarar, ofstæk-
hve??ær sem er, að u?ida?z- j vetri, verður kannske enn islulIil' þjóSemissinnar og beinir
fari????? tilky?i?zi??gu til hi?i?í-, hægt að bíða nokkra stund °s óbeinir fylgismenn kommún-
ar ríkisstjór?iarm??ar farið \ eftir úrslitum þess máls. _
þess a leit við rað Norður-|Það hlytur þo fljotlega að'sem er andvigur" mutleysisstefn-
Atla??tzhafsba?idalagsi?is að^koma til athugunar að aðrar unnii er engan veginn áhangandi
það e?;durskoði, hvort le??gur leiðir séu reyndar, ef sú leið, Dullés. Aðeins inn&n samtaka
þurfi á að halda frama??-1 sem prófuð hefir verið til frjálsra þjóða — en ekki utan
þe,ssa, ber ekki tilætlaðan þeirra — er hægt að hnekkja kröf
árangur. * i (Framhald á 6. síðu.)
viljað. Spyrjið tékknesku þjóðina
um það nú, hvort hún vilji einræði ,
kommúnista, spyrjið Ungverja,'
spyrjið Pólverja. Hvernig getur lika !
grei??dri aðstöðu og geri til-
lögur til beggja ríkisstjóm-
Þau tíðindi gerðust á Al-
þingi í umræðum um vetn-
issprengjur, að Einar Ol-
geirsson lýsti yfir því tvisv-
ar sinnum, að hingað til
hefði sýklum dldrei verið
beitt í hernaði. Komu yfir-
lýsingar þessar fram í tveim
ræðum, er E. O. flutti með
nokkurra klukkustunda
millibili. Áheyrendur ráku
upp stór augu, þvi að komm-
únistar um víða veröld héldu
því lengi fram, m. a. í mál-
gagni Rússa hér, að lið Sam
einuðu þjóðanna í Kóreu
hefði rekiö sýklahernað. Nú
er þesg að vænta, að Þjóð-
viljinn viðurkenni „villu“
sína, fyrst formaðurinn hef
ir talað, jafnvel þótt honum
kunni að hafa orðið það ó-
vart, að sleppa því út úr sér,
sem hann vissi réttast. Stál-
þráöurinn ber vitni.
Skipastóll íslend-
inga
Samkvæmt Hagtíðindum
voru skráð skip hér á landi
s. 1. haust 550 að tölu, 12
lesta brúttó og' stærri, en
103 minni en 12 lesta
(minnstu þilfarsbátar og
trillur). Alls var íslenzki
skipaflotinn rétt um 100
þúsundir brúttó-smálesta,
og þó tæplega það. 1000
lesta skip og stærri voru 14
talsins, og er þar um að
ræöa meginstofn verzlun-
arflotans. Togaraflotinn hef
ir stækkað mikið á árunum
1950—51, en þá komu til
landsins 10 togarar, nýsmíð
aðir frá Bretlandi. En vél-
bátaflotinn hefir gengið
saman síðustu árin. Á s. 1.
vetri voru svo keyptir nokkr
ir bátar erlendis og margir
eru í smíðum, í innlendum
(Framhald 6 6. síðu.)