Tíminn - 16.06.1954, Síða 4

4
TÍMINN, miðvikudaginn 16. júnf 1954.
JWT
Þorbjörn Björnsson, Geitaskarbi: Orðið er frjálst
Hugvekja um ríkisútvarpið
Nifc'urlag.
Dflgur og vegur.
Að ólöstuðum fjölda erinda
sem flutt eru í útvarpið, gæti
ég samt haldið að enginn er-
indaflutningur væri svo vin-
sæll og ajmennt áhlýddur,
sem dagspjallið, enda svo
frá mínum bæjardyrum séð
oft, meira að segia oftast,
þar prýðilega á málum haldið
Og löngum valið fólk í því
rúmi. Það held ég að geti á
nokkru oltið fyrir áhlýðend-
ur, að þeir menn, sem við
okkur skrafa um ýmis líð—
andi stundar viðhorf og á-
stand, sé viturt fólk, gaum-
gæfið, víðsýnt og velviljað
öllum lýð. Sé svo getur hæpið
hjá því farið, að þess ábend-,
ingar leiði til mikils gagns
og góðs. Nú þegar ég hripa
þetta niður, hefi ég nýlega
hlýtt á hið ágæta spjall Gísla
Guðmundssonar alþm. og hið
stórsnjalla sanníslendings-
lega dagsvegar spjall séra
Jakobs Jónssonar, þar sem
hann í erindi sínu ræddi háð
ungartilboð hinna dönsku í
handritamálinu. Það þarfn-
ast enginn vökustaura í
augnatóftir undir slíkum er-
indum, er ég áðan nefndi.
Hitt finnst mér stundum sem
þessar dags og vegarræður
manna spenni of þröngt svið.
Það eru of oft reykvízk við-
horf og dægurmál, sem um
er rætt, enda eru þær und-
antekningar of fáar, að það
sé ekki reykvíkingur, sem þar
hefir orðið, og hver þekkir
bezt sitt heima. Hitt tel ég
sjálfsagt, og kleift vel, að fá
annað slagið utanborgarfólk
til að flytja nýtt loft og ný
viðhorf inn í þennan erinda-
flutning. Það má undarlegt
heita, ef úr hinu andlega
bústna mannvali búnaðar-
þings og í hópi utanborgar
alþingismanna finndust ekki
oftar en er, menn til að
spjalla um dagsins og fram-
tíðarinnar mál. —
Nokkwr orð til Hjörvars.
Það mun hafa verið síðla
hausts eða snemma vetrar,
að Helgi ræddi um daginn og
veginn. — Mér er ekki gjarnt
til skoðanalegrar jábróður-
mennsku, er frekar þversum
maður, vil heldur klöngrast
krókóttar koppagötur, en
stýra auðfarna alfaraleið
fjöldans. Alla jafnan get ég
þó átt skoðanalega samfylgd
með Hjörvar. En nú skeði
það í einu atriði nefnds er-
indis, að ég snéri af leið —
gat ekki fylgt honum að máli.
Það var þéringalof hans, sem
mér féll ekki í geð. Ég er
rótgróinn þúyrða maður. Það
eru sveitamenn yfirleitt. —
Helgi nefndi tvö dæmi þéring
um til stuðnings. Tvær þúkon
ur í sambýli deildu títt og
rifust mjög. Aðrar tvær þér
ingakonur, líka í sambýli,
tala saman ií friðsemd og
kurteisi. Hér getur þann veg
hafa tiltekist, að þær fyrr-
nefndu séu forkkvendi að
skapgerð, þurfi því andlegr-
ar heilsu sinnar vegna að
tukta hvor úr annarri annað
slagið, slíkir hættir ei^a ekk-
ert skylt við þú eða þér. —
Síðarnefndu konurnar eru
hófskonur að skapgerð, því
deila þær ekki. Þéringar
þeirra þurfa því ekki og geta
ekki stillt neinn hlaupandi
vísi æstrar skapgerðar. Þann
veg getur hafa tiltekizt með
dæmi þau, er Hjörvar nefndi,
því sanna þau ekkert á hvor-
uga hlið. Nú skal ég, eins og
Helgi, nefna tvö dæmi þúinu
til nokkurs stuðnings og til
að sýna, að þéringar stýra
engri lukku í sambúð eða
samskiptum manna. Ég hafði
eitt sinn þær sagnir af stór-
bónda einum í öðrum lands-
fjórðungi, að hann haíði um
sig stóra rikislætishætti,
hafði tíu kaupakonur og ann
an mannafla þar eftir. Hann
þéraði allt sitt vinnufólk
nema vikadrenginn. Þessi
bóndi fór á hausinn eftir
fárra ára búskap. — Annar
bóndi hafði tvær vinnukon-
ur og tvo vinnumenn. Hann
þúaði sitt fólk, og meira til.
Hann hafði umgengist hjú sín
með hlýleika, gjörði sér far
um að láta bau finna, aö
liann teldi þau til jafningja.
Hann óskaði ekki eftir að
skapa andlega sambúaðar-
fjarlægð með þéringum. Þeim
siðarnefnda farnaðist ágæt-
lega í bústarfinu. Ekki held
ég bví fram, að fyrrnefnda
bóndanum hafi mislukkazt
búskapurinn eingöngu vegna
þess að hann þéraði allt sitt
verkafólk, en hitt get ég haid
ið, að þas hafi stutt þar að.
Hann ástundaði að halda
fólki sínu sem fjærst sér,
einn þáttur þar í, og ekki sá
veigaminnsti, voru þéring-
arnar. Það skapaðist enginn
skilningur, engin sambúðar-
hlýja né velvild milli bónda
og hjúa. Það var þokuveggur
ókynni's og sérhyggju, sem
aðila, það hafði sínar afleið-
hlóðst milli þessar atveggja
ingar. Þéringar eru hégóma-
skapur, þær eru enginn mæli
kvarði á kurteisi né prúð-
mennskuhæti manns.
Bar?zatímar.
Þeir eru ein af útvarpsins
nauðsynjum og veltur á miklu
að vel heppnist, og þannig
er oft. Það er vandi mikill
að tala við börn og unglinga,
svo að saman fari glaðning
og fræðsla, — að athygli
þeirra sé vakin til eftirtektar.
Umfram allt þarf allt efnið
að vera grómlaust. Það er
stundum ekki nægilega Ijóst
talað við þau, þau skilja ekki
merkingu sumra orða, stund-
um ekki heilla setninga, efnið
verður sundurlaust, þau rnissa
áhuga til áhlýðslu, — það
þarf að tala barnalega við
börnin. Sögurnar hans Stef-
áns Jónssonar eru nokkuð
sérstæðar. Þær ná tökum á
áhuga og athygli unglinga.
Þær eru allt í senn með lokk-
andi og hressandi æfintýra-
blæ, stíllinn léttur, lipur og
auðgripinn. — Lestrarhæfni
Stefáns er líka prýðileg. Úr
þvf eg minnist á barnatima
utvarpsins, vil ég tjá mínar
persónulegu þakkir þvi fólki,
sem alúð leggur í að glæða
skilning barna og unglinga
á mannlund, skyldurækni og
góðvilja. Varla er annar þarfi
meir aðkallandi á hverri tíð,
en sú að gott fólk, reynt og
guðstrúað reyni að taka í
hönd ungdómsins og vísa til
réttrar lífsgötu. Hinn aldni
barna- og æskulýðsleiðtogi,
Snorri Sigfússon, á miklar
þakkir skyldar frá alþjóð fyr
ir störf sín á sviðurn upp-
eldis- og fræðslumála. Hans
leiðsögn 1 blöðum og útvarpi
er öllum, líka þeim fullorðnu,
holl og andlega hagkvæm
Veðurspár.
Þótt stríðsárin síðustu
flyttu með sér margan baga
og leiðindi til okkar dreif-
býlismanna, sem annarra, þá
fylgdi þeim þó það happ að
vera laus við veðurspárrugl-
ið. Það er undarlegt að slíkt
hjal skuli teljast til vísinda,
og milljónir tillagaðar af al-
mannafé. Það virðist seint
æt!a að rofa til vizkunnar
hjá þeim þarna á veðurstof-
unni. og eru það undur hvað
þessir veðurspárfuglar eru
kaldrænir og sjálfumglaðir í
sinni spáfræði. Dag eftir dag
spá þeir stundum sömu lok-
leysunni, þótt þtir hafi sann
ar fregnir af því að spár
þeirra fyrir heila landshluta
séu í engu nær sanni. Látum
nú vera þótt veöurspáin segi
regn á sumrum en hríðar á
vetrum þegar heiður himinn
hvelfist yfir sólarhring eftir
sólarhring, hitt er lakara, að
veðurstofan skuli svo sjaldan
geta sagt fyrir hin háskalegu
áfelli er stundum geysa yfir
allt land og valda stórtjóni
til lands og sjávar.
Vera má, aö meira sé mark
takandi fyrir Suður- en Norð
urland, einnig hitt að sjó-
menn hafi þeirra einhver not.
Þó finnst mér til hins benda
áföll þau og erfiðleikar, er
fiskimenn svo títt hljóta, —
að ekki taki þeir trúanlega
vcðurspána. Ber þar að sama
brunni sem hjá norðlenzk-
um bændum síðastliðið haust,
er skaðræðis hríð skall á,
sunnudaginn 11. október og
skóp stórtjón og feikna erfið
leika víðast um Norður- og
Austurland, sakir varúðar-
leysis, þó spáöi veðurstofan
þá rétt fyrir um veðrið, en
það var bara svo oft búið að
hrópa úlfur, úlfur, að offáir
trúðu. Einnig virðist svc, að
þeir þarna á veðurstofunni
hafi léleg tök á að skilgreina
ýmsar stigbreytingar veðra-
falla, — vinda og úrkomu.
Það eru aðeins veöurlýsingar,
sem ég get þegið frá veður-
stofunni, ekki veðurspá. Læt
svo staðar numið að sinni.
— Það er í þriöja skiptið aö
tarna, að ég minnist á út-
varpið, ágæti þess og ágalla,
einnig hitt aö ég sveigi orð-
um til einstakra manna, sem
ég tel að eigi þakkir skyldar.
Ég held að við hlustendur,
líklega þó einkum dreifbýlis-
fólk, þörfnumst fleiri stunda
frá útvarpinu með léttum
kímniblæ, eitthvað sem léttir
yfir geði — vekur hlátur.
E.s. Brúarfoss
fer frá Reykjavtfk, laugar-
daginn 19. þ. m. kl. 10 f. h.
til Newcastle, Hull og Ham-
borgar.
H.f. Eimskipafélag íslands
131. blað.
Gestur hefir kvatt sér hljóðs og
ræðir um veitingahús, vínveitinga-
leyfi o. fl.:
„Síöan áfengisfrumvarpið fræga
varð að lögum, hefir mikið verið
rætt og ritað um það, hvaða hótel
og veitingahús séu likleg til að fá
vínveitingaleyfi. Blöðin hafa sagt
frá þvi, að verið sé að mála, breyta
og fríkka upp á marga staði í
þeirri von einni, að þeir fái vín-
veitingaleyfi. Veitingamenn hafa
kvartað sáran undan því um langt
árabil að hafa ekki vín á boðstóln-
um og gert um það háværar kröf-
ur að fá það gefið frjálst, nú er
þessi ósk þeirra að uppfyllast. Þá
hafa veitingamenn kvartað enn sár-
ar undan einum óréttlátasta skatti
þjóðfélags okkar sem er veitinga-
skatturinn. Þessari kvörtun veit-
ingamanna er ég alveg sammála,
eða hvernig er hægt að réttlæta
það, að þurfa að borga 10% skatt
fyrir það eitt, að borða mat sinn
á veitingastað, en ekki heima hjá
sér? Það er því réttlát krafa veit-
ingamanna að fá veitingaskattinn
afnuminn með öllu, en fjármála-
ráðherrann er nú sennilega ckki
til viðtals um slíkt. Ættu allir þeir,
sem að staðaldri þurfa að borða á
veitingahúsum, að taka saman
höndum og mótmæla þessum órétt-
láta skatti.
En þó að veitingamenn séu bún-
ir að fá vínið „frj álst“, sem er mikil
bót, og þó að þeir fengju veitinga-
skattinn afnuminn með öllu, þá
mundi ástandið að vísu batna eitt-
hvað, en ekki svo ýkja mikið, þar
sem meinið liggur ekki í vínskorti
og sköttum, heldur í því, að þeir
vanrækja beinlínis í afar mörgum
tilfellum fyrsta boðorð sitt, sem
hlýtur að vera: Góð þjónusta, já
góð þjónusta jafnt í aðalatriðum
sem í smáatriðum. Það, sem ég á
við með góð þjónusta í aðalatrið-
um, er t. d.: Þegar gestir koma inn
á veitingastað, þá er það venja hér
í bæ, að ganga beint inn um alla
sali, oft í rennblautum yfirhöfnum,
í leit að borði. Þetta ráp gestanna
er öllum til leiðinda og þjónustufólk
inu til tafar. Þetta má koma í veg
fyrir, með því að taka á móti gest-
unum, bjóða þá velkomna og vísa
þeim til sætis. Þ'á er það einnig
léleg þjónusta', þegar dúkar eru
skítugir, bollar, skálar og diskar
skörðóttir, hnífar, gafflar og skeið-
ar úr sitt hvorri áttinni, stórir
blómapottar standa auðir langan
tíma fullir af alls konar rusli, skerm
ar á borðlömpum rifnir og skældir,
matseðillinn fitugur og varla læsi-
legur, v útvarpið haft svo hátt, að
varla heyrist til borðféiagans, hand
klæði skítug og salerni stífluð. Einn
ig er það léleg þjónusta, þegar þjón
ustustúlkan skilur ekki eða hefir
ekki hugmynd um þá rétti, sem
ei'u á matseðlinum, veit ekki, hvort
consommé-súpa er þunn eða þykk,
veit ekki, hvort Wienerschnitzel er
steiktur eða soðinn. Veitingamaður
inn ætti að segja þjónustufólkinu
fyrir hverja máltíð, hvað sé á mat-
seðlinum og eitthvað um hvern rétt
fyrir sig. Um góða þjónustu í smá-
atriðum á ég t. d. við eftirfarandi:
Gesturlnn á ekki að þurfa að biðja
um öskubakka á borðið eða vatns-
glas með matnum. Þá er það af-
leitt, þegar þjónustustúlkan upp-
lýsir það, að kaffið, sem borið er
á borð klukkan 4,00 hafi verið lag-
að' um hádegið. Svona mætti lengi
telja upp, en ég læt þetta nægja,
dæmin um lélega þjónustu eru
afar mörg og eru að finna á flest-
um veitingastöðum höfúðborgar-
innar og víðar. Nei, vínveitinga-
leyfi og afnám skatta mun ekki
bæta þjónustuna, til þess þarf
meiri alúð og rækt við starfið og
umfram allt viljan til þess að veita
góða þjónustu.
Nú mega menn ekki halda, að
ég álíti veitingamenn eina eiga alla
sökina á ófremdarástandi því, sem
nú ríkir í veitingamálum ckkar,
því fer fjarri. Við sjálf, gestirnir,
eigum mikinn þátt í því. Af hverju
eru salerni, þvagskálar og hand-
laugar stíflaðar, nema af því að
við hendum alls konar rusli i þær.
Af hverju er stundum skósverta í
handklæðinu, nema af því að við
notum það til þess að þurrka af
skónum okkar. Af hverju eru alls
konar klámsetningar og myndir
skrifaðar á veggi salerna, nema af
því að við gerum það. Þá leikuin
við okkur oft að því að skera upp-
hafsstafi okkar í borðin eða klína
tyggigúmmíi undir borðplötu eða
undir stólsetu. Stundum fiktum við
í borðlampanum, þar til hann bilar
eða leikum okkur að búa til S úr
súpuskeiðinni. Við getum alveg
viðurkennt það fyrir sjálfum okk-
ur, að umgengni okkar á veitinga-
húsum er langt fyrir neðan ailar
hellur og mér liggur nærri við að
segja þjóðarskömm. Má einnig vel
vera, að veitingamenn hafi ' lagt
árar í bát, þegar þeir mættu hinni
slæmu umgengni okkar, og hugsað
sem svo, að tilgangslaust væri að
halda veitingahúsinu við, þar sem
gestirnir kynnu ekki að meta það.
Þá kem ég að þriðja og ef til
vill mikilvægasta aðilanum, sem
hefir átt og á enn stóran þátt í &-
fremdarástandi því, sem nú rikir í
veitinga- og gistihúsamálum okk-
ar, en það er sjálft ríkisvaldið.
Hefir ríkisvaldið sýnt þessum mál-
um fádæma áhugaleysi og alltaf
staðið í veginum fyrir eðlilegri þró-
un þeirra. Samkvæmt upplýsingum
frá Feröaskrifstofu ríkisins (Vísir
13. apríl 1953) þá ver liún árlega
400—500 þús. krónum til landkynn-
ingar. Voru gefnir út á s. 1. ári bæk-
lingar í 45 þús. eintökum og nú
í ár á að fjölga þeim upp í 75 þús.,
auk þess hafa verið gerðar fjöldi
kvikmynda, sem sýndar eru víða
um heim og Ferðaskrifstofa ríkis-
ins hefir opnar skrifstofur bæði í
London og Kaupmannahöfn; allt
er þetta gert til þess að laða er-
lenda menn til íslands. Á
sama tíma og ríkið stendur i þess-
um stórræöum, er ekkert gert hér
heima fyrir til þess að taka á móti
þessum erlendu ferðamönnum, sem
tekizt hefir að gabba hingað. Gisti
húsin eru alltof fá, léleg og langt
á eftir timanum, veitingahúsin eru
eins og áður hefir verið sagt, auk
þess sem þau eru alveg kjötlaus,
þ. e. a. s. þangað til þau fá dansk-
ar pylsur og danskt hakk, sem þau
eiga að bjóða hinum erlendu og
innlendu gestum í sumar.
Ástandið í þessum málum er
slæmt, en ekki svo slæmt, að ekki
megi bæta það. Til þess að bæta
ástandið þarf sameiginlegt átak
okkar allra. Veitingamenn veröa að
gera meiri kröfur til sjálfs sín og
bæta alla þjónustu; ríkisvaldið
verður að sýna þeim meiri skiln-
ing með því að veita þeim meiri
innflutning á nauðsynlegum vör-
um og tækjum og með því að af-
nema veitingaskattinn. Og að lok-
um viö sjálf, gestirnir, við verðum
að bæta umgengni okkar og fram-
komu.
komu“. ‘,
Gestur hefir lokið máli sínu.
Starkaður.
AV.V.V.V.V.V.V.V.VV.VV.V.V.V.V.V.V.VAV.V.V.V.V
>
Gerist áskrifendur
að TÍMANUM
Áskriftasími 2323
VV.V.V.V.V.V.V.V.V.V.V.V.V.'AV.VAVVAW.V.VANW