Tíminn - 16.06.1954, Blaðsíða 5

131. blað.
TÍMINN, miðvikudaginn 16. júní 1954,
9
Drottniná Adríahafsins
STORT OG SMATT:
Hversvcgna?
Miðvihud. 16. jtíití
Hjálparkokkur, sem
kann sitt verk
Roskinn og reyndur Morg
unblaðsmaður sagði í fyrra:
Ef ég réði yfir flokkssjóönum
og vildi eitthvað á mig leggja,
myndi ég koma upp einum
eða tveim nýjum flokkum
„íhaldsandstæðinga“ og
hjálpa þeim til að setja sig
á laggirnar. Þess háttar fyrir
tæki gætu orðið Sjálfstæðis
flokknum til mikils gagns og
aldrei til ógagns. Svona flokk
ar hljóta alltaf að fá eitthvað
af þeim atkvæðum, sem eru
á móti okkur og það gæti ráð
ið úrslitum í kjördæmum, þar
sem litlu munar í kosningum.
Hinn ráðsetti Morgunblaðs
maður var viss í sinni sök,
hvort sem hann hefir gert
sér það ómak að koma hug
mynd sinni á framfæri við
flokksforustuna eða ekki.
Kannske hefir hann aðeins
reynst fornspár. Svo mikið er
víst, að nýr flokkur „íhalds
andstæðinga“ kom upp í
hendurnar á Mbl.liðinu rétt
lyrir síðustu kosningar —
hinn svonefndi „Þjóðvarnar
flokkur íslands.11 Þessi nýi
flokkur hefir lagt sig mjög
fram um að fá íhaldsandstæð
Jnga til fylgis við sig, enda
sýnt, að frá áhangendum
Sjálfstæðisflokksins gat hon
úm varla verið liðs von. Og
niðurstaðan var að sjálf
.sögðu: Meiri sigurmöguleikar
en ella fyrir frambjóðendur
Sjálfstæðismanna í hinum
„vafasömu“ kjördæmum.
Þjóðvarnarmenn, og eink
um málgagn þeirra, Frjáls
þjóð, hafa alveg sérstaklega
lagt sig í framkróka viö að
níða Framsóknarflokkinn og
forustumenn hans. Hlutlitlir
menn í pólitík eru jafnvel
farnir að hafa orð á því, að
ihaldiö sé búið að eignast
nýjan „Storm“ til að leggja
Framsóknarmenn í einelti.
Svo vel dugir hjálparkokkur
inn.
En kokkurinn kann fleira,
sem íhaldinu kemur vel. Nú
virðist Frjáls þjóð hafa einna
mestan áhuga fyrir því að
ófrægja samvinnufélögin og
S. í. S. og starfsmenn þeirra.
Að vísu er fátt nýtt í blað
inu um þetta efni og lítil til
þrif í framsetningu, enda
sumt af þessu sennilega skrif
að með heldur slæmri sam
vizku. Þetta er uppsuða í
gömlum Morgunblaðs-stíl,
og sama óbragðið að því öllu
saman. En Mbl.-liðinu er
sérlega kærkomið aö fá hinn
gamla flokksrétt matreiddan
í annarra eldhúsi, handa
þeim, sem alltaf eru tregir
til að trúa því, sem íhaldið
sjálft segir.
Nú síðast hefir Frjáls Þjóð
tekið sér fyrir hendur aö
koma á framfæri við „ihalds
andstæðinga“ sérstöku áróð
ursefni, sem Gísli Jónsson og
fleiri Sjálfstæðismenn hafa
stundum reynt að nota á A1
þingi undanfarið. Áróðurinn
er á þá leið, að Samband ísl.
samvinnufélaga taki til sín
handbært fé í vörzlu sam
vinnufélaganna víðs vegar
um land og festi í skipaútgerð
Feneyjar, borgin sögufræga við
botn Adríahafsins, er eftirlæti allra
ferðamanna. Erlendir ferðalangar
flykkjast árlega í hrönnum til Fen j
eyja til að skoða þessa undraborg,
sem ekki á sinn líka í veröldinni.
Og það er óhætt að fullyrða, að I
sá ferðalangur, sem leggur leið sína i
til Feneyja, skynjar ýmsa fegurð, |
sem hann áður ekki vissi, að væri
til í þessum heimi.
Upphaf borgarinnar.
Það er upphaf byggðar í Feneyj-
um, að fólk, sem byggði norður- i
Ítalíu á fimmtu öld, flýði undan j
innrásarherjum barbara út í lág- i
lendar eyjar, som liggja undan
ströndu milll ósa Piave og Adige, ■
en báðar þær ár eiga upptök sín
í Alpafjöllum. Þetta flóttafólk hóf
byggingu borgar, sem síðar varð
ein fegursta og auðugasta borg ver '
aldar. |
Venezia varð snemma sjálfstætt
lýðveldi og nefndist sá doge (her-
togi), sem æðstur var manna í rík-
inu. Borgin er vel í sveit sett serc
verzlunarborg, enda græddist henni
snemma of fjár á viðskiptum við
Austurlönd. Á tímum krossferöj-
anna var uppgangur Feneyja mik-
ill. Eftir fjórðu krossferðina var
borgin á hátindi veldis síns. Vene-
ziumenn réðu þá yfir íónísku eyj-
unum, hluta af Miklagarði og höfðu
aðgang að Svartahafi: Þannig sátu
þeir yfir allri verzlun milli Evrópu
og Asíu.
Stríð og hnignun.
Venezíumenn háðu styrjaldir við
nábúa sína í Genúa og gjörsigruðu
flota þeirra í Chioggia árið 1380.
Þeir brutu einnig undir sig land-
svæð'i á meginlandinu. Verzlun og
siglingar blómguðust nú meira en
nokkru sinni fyrr. En brátt komu
hnignunarmerki í Ijós. Tyrkir náðu
Miklagarði og byrjuðu að leggja
undir sig grísku nýlendurnar. Þeg-
ar svo hin nýja sjóleið til Indlands
fyrir Góöravonarhöfða var uppgötv
uð seint á fimmtándu öld, fluttust
Austurlandaviðskiptin frá Miðjarð
arhafi að Atlantshafi. Feneyjar
höfðu lifað sitt fegursta. Napóleon
tók borgina herskildi 1797. Eftir
fall hans voru Feneyjar undir veldi
Austurríkis þangað til árið 1866,
Frá Feneyjum.
þrætt krókaleiðir gondólsins og
aldrei bjóða upp á svipaða róman-
tík! Starf ræöaranna er erfitt og
lýjandi, en það má telja til lista,
hversu fimlega þeir stýra báti sín-
um á hinum þröngu síkjum milli
húsaraðanna. Það vantar ekki að
ferðamanninum sé boðið í siglingu.
Hvarvetna bjóða ræðararnir þjón-
ustu sína-: Gondóla! Gondóla!
hrópa þeir og eru reiðubúnir til að
slá af svo sem helmingi af upp-
haflegu verði, ef ferðamaðurinn er
búinn að læra þá göfugu list að
prútta.
Piazza San Marco.
Markúsartorgið er miðstöð borg-
arinnar og við það standa fræg-
ustu byggingar borgarinnar: Her-
togahöllin, Campaniluturninn og
Markúsarkirkjan. Kirkjan var
byggð yfir jarðneskar leifar Heil-
ags Markúsar, þegar þær voru flutt
ar frá Alexandríu til Feneyja. Mik-
}ð skraut var borið í kirkjuna. Það
voru lög í ríkinu, að hver sá kaup-
maður, sem til Austurianda fór,
skyldi koma aftur með einhverja
skrautmuni í kirkjuna. Kirkjan er
byggð í byzönskum stíl, afar iit-
þar til nefna kirkju Santa Maria
Gloriosa de Frari, sem skreytt er
listaverkum eftir Titian. Renais-
sancinn náði aldrei eins sterkum
tökurn á Feneyjum og öðrum borg-
um Ítalíu, sökum hinna austur-
lenzku áhrifa, sem þar gætti. Þó
eru margar byggingar í stíl end-
urvakningarinnar, t. d. San Marco-
bókasafnið, sem álitið er skraut-
legasta dæmi um Renaissance, sem
til er í heiminum. Það væri aö æra
óstöðugan að telja upp allar þær
glæsilegu og frægu byggingar, sem
Feneyjar hafa upp á að bjóða,
enda er þar sjón sögu ríkari. Skul-
um við því lítillega athuga dag-
lega lifið undir hinni brennandi
sól Ítalíu.
Sotto* il sole di Venezia.
Það verður ekki annað sagt en
að götulífið sé nokkuð fjölskrúð-
ugra og hávaðasamara þarna suð-
ur frá en við eigum að venjast hér
við kaldar strendur Atlantshafs-
ins. Götusalar og úti-kaffihús setja
sinn svip á bæinn. Fátt er skemmti
legra en að eiga viðskipti við hina
lífsglöðu götusala. Þeir eru fljótir
að falla frá hinum upphaflega prís
aö Ítalía var sameinuð í eitt riki.
Gonclola! Gondola!
Feneyjar eða borgin fljótandi
eins og hún er stundum köliuö er
byggð á mörgum smáeyjum. Er
engu líkara en húsin hafi verið
reist á hafi úti. Stór skurður ligg-
ur eftir borginni endilangri og skipt
ir henni í tvennt. Nefnist hann
Canale Grande og er í iögun eins
og S. Út frá honum liggja svo
smásíki, 177 talsins, sem spönnuð
eru af rúmlega 400 brúm. Aöalfar-
artæki borgarinnar eru liinir nafn-
toguðu gondólar, flatbotnaðir bát-
ar, langir og mjóir. Stendur ræð-
arinn aftui' í skut og stjakar gond
ólanum áfram með einni ár.
Gondólinn hefir lengst af gegnt
sama hlutverki í lífi Feneyinga og
hesturinn hjá okkur íslendingum.
Nú á gondólinn í vök að verjast
fyrir nýja tímanum, því að vélbát-
urinn er bæði hraðskreiðari og ó-
dýrari. Hann mun þó aldrei geta
skrúðug, þegar glampar á mósaikið
í sólskininu. Yfir aðalinngangin-
um standa bronzhestarnir fjórir,
sem eitt sinn skreyttu hvelfingu
Nerós í Róm. Fiestir skrautmunir
í kirkjunni eru frá Alexandríu og
öðrum borgum Austurlanda. Mark-
úsarkirkjan er eitt fegursta guðs-
hús í veröldinni, sem gert hefir ver
ið af mannanna höndum. Hertoga-
höllin er umkringd súlnaröðum á
tvo vegu með fögrum boghvelfing
um. Hún var í smíöum tvær aldir
og var sífellt veriö að breyta henni
á ýmsa vegu. Hún er ein af feg-
urstu byggingum á Ítalíu. í hertoga
höllinni eru geymd mörg meistara-
verk málarans Tintoretto, t. d.
„Bacchus og Adríane' og „Para-
dís“, sem er stærsta olíumálverk í
heimi.
■*áh>
Gotneskar kirkjur og
Renaissance.
Annars úir allt og grúir af kirkj-
um og höllum í gotneskum stíl. M
og stökkva ekki upp á nef sér, þótt
viðíkiptavinurinn sé enginn þægir
guils og geri sig ekki ánægðan
fyrr en hann hefir þjarkað hinu
upphaflega verði niður um helm-
ing. Ensku, þýzku, frönsku, dönsku
og sænsku hafa þeir á takteinum,
en tungu þeirra Egils og Snorra
kannast þeir ekkert við! Ekki ber
mikið á betlurum, máklu minna en
í Þýzkalandi t. d. Fólkið er yfir-
leitt snyrtilegt til fara, einkum
kvenþjóðin. Þær eru flestar í drögt
um eins og stöilur þeirra íslenzk-
ar á fögrum sumardegi, sérlega
þokkalegar og aðlaðandi mann-
verur! ítalskan er hljómfagurt
mál og lætur þægilega í eyrum.
Fólkið, sem talar hana, er glaö-
iynt, söngvið og elskulegt 1 við-
móti. Það lætur tilfinningar sínar
óspart í ljós. Tveir fullorðnir karl-
menn skömmuðust sín t. d. ekkert
fyrir að skæla framan í heila járn
brautarlest.
i (Framhald á 6. síðu.i
IMenn spyrja hver annan:
Hvernig stendur á því, að
Morgunblaðið tekur það svo
óstinnt upp, að ábyrgðar-
menn Flugvallarblaðsins
skuli vera látnir gera grein
fyrir hinni alvarlegu ásökun
sinni á hendur utanríkisráð-
herra? Er Mbl. og Sjálfstæð-
isflokksmönnum málið skylt?
Og það er von, að menn
spyrji.
Lengst af hefir Mbl. látið
í veðri vaka, að það styddi
núverandi utanríkisráðherra
í því verki, að koma á endur-
bótum á framkvæmd varn-
arsamningsins. Þetta þótti
vel mælt, og þó raunar ekki
nema skylt íslenzku „stjórn-
arblaði“.
En allt í einu er komið nýtt
hljóð í strokkinn. Hvað hefir
gerzt?
í fyrsta lagi hefir utanrík-
isráðherra tekizt að leiða far-
sællega til lykta viðræður ís-
lendinga og Bandaríkja-
manna um varnarsamning-
inn og framkvæmd hans, og
í því sambandi komið fram
umbótum, sem ýmsir liöfðu
talið vonlítið, að samko>mulag
gæti orðið um. Það er al-
mennt viðurkennt, að samn-
ingsgerðin hafi tekizt vel, og
er þetta ekki sízt auðsætt á
blöðum kommúnista og ann-
arra, sem halda uppi andófi
gegn vörn landsins.
í öðru lagi hefir það svo
gerzt, að Flugvallarblaðið,
sem gefið er út á Keflavíkur-
flugvelli, hefir hafið árásir á
utanríkisráðherra, og m. a.
boriö honum á brýn, að hann
stofni öryggi landsins í hætíu
með því að hjálpa njósnar-
mönnum Rússa til að komast
inn á flugvöllinn! Þessi ásök-
un er þess eðlis, að tæplega
var annað fært en að láta á-
byrgðarmennina standa fynr
máli sínu.
Og nú spyrja menn að von-
um: Hvað kemur Morgunblað
inu, aðalmálgagni forsætis-
ráðherrans það við, þó að á-
byrgðarmenn blaðs á Kefla-
víkurflugvelli, séu kallaðir
fyrir rétt og látnir gera grein
fyrir því, hvaða tilefni þeir
hafi til að tilkynna þjóðinni,
að núverandi utanríkisráð-
herra, sem jafnframt fer með
varnarmálin, sé hættulegur
öryggi landsins? Var ekki eðli
legast, að Mbl., sem segist
styðja utanríkisráðherrann
cg hafa áhuga fyrir örygginu,
léti sér vel líka, að dómstól-
ar færu með þetta mál, án
afskipta af þess hálfu?
En þetta hefir farið á allt
annan veg. Mbl. hefir hvað
eftir annað birt feitletraðar
forsíðugreinar um þetta mál,
(Framhald á 6. siSu.)
og framkvæmdum sínum í
Reykjavík. Af þessum sökum
sé fjárskortur í héruðunum,
og framkvæmdir þar verði að
sitja á hakanum af því að
fjármunir héraðanna séu
orðnir fastir hjá S. í. S. í
Reykjavík.
Hér er um hreinan skáld
skap að ræða, sem ekki á sér
neina stoð í veruleikanum.
Samvinnufélögin eru ekki
þannig á vegi stödd að þau
geti látið S. í. S. fjármagn í
té, enda gera þau það ekki.
Félögin sjálf hafa yfirleitt
haft með höndum miklar
frainkvæmdir heima fyrir, og
þurft að fá lán til þeirra að
meira eða minna leyti, og
svipað er að segja um félags
mennina úti um byggðir
landsins. Flest félögin verða
t. d. að veita mikið af bráða
birgðalánum fyrir byggingar
efni fyrri hluta árs og jafn
framt lána þau mikið af al
mennri úttekt út á væntan
legar afurðir, sem lagðar eru
inn að haustinu. Sjóðir
þeirra nægja enn hvergi
nærri sem rekstrarfé, þótt
að því sé stefnt, að svo megi
verða. Niðurstaðan verður
þá sú, að flest félögin verða
aö skidda Sambandinu mik
inn hluta ársins, og munu
viðskiptalán S. í. S. til félag
anna vart nema minna en
100» milljóna króna, þegar
þau eru hæst á árinu. Inn
eignir félaga hjá S. í. S. um
áramót voru talsverðar um
skeið, en vegna hinna miklu
framkvæmda í héruðunum
undanfarin ár er þetta svo
núorðið, að félögin í heild
skulda mun meira um ára
mót en þau eiga inni. Hið
eina fé, sem segja má, að fé
lögin hafi fest hjá S. í. S. er
hinn svonefndi „Fram
kvæmdasjóöur", sem stofnað
ur var skömmu eftir stríðið,
en í honum eru nú eitthvað á
þriðju milljón króna. Fé það,
sem S. í. S. hefir tekiö að
láni til skipakaupa, er fengið
erlendis, og hefir því orðið til
þess að auka fjármagnið í
landinu.
Þannig eru staðreyndirnar
— og verða sjálfsagt fyrst
um sinn, þó að hjálpárkokk
ur íhaldsins haldi áfram iðju
sinni. ......I '<
Austur-ÞjólSverjiuii
sýnt í tvo Iieimansi
Berlín, 14. júní. — Hæsti-
réttur • Austur-Þýzkalands
kvað í dag upp dóma yfir 4
mönnum, sem sakaðir eru um
forgöngu í óeirðunum, sem
urðu 17. júní í fyrra. Tveir
þeirra voru dæmdir í 15 ára
hegningarvinnu, einn til 10
ára og einn til 5 ára hegning
arvinnu. Að dómar þessir eru
birtir nú, er að áliti margra
vestur-þýzkra blaða, ábend-
ing austur-þýzkra stjórnar-
valda til almennings um að
hafa sig hægan og stofna ekki
til svipaðra atburða n. k.
fimmtudag, en þá er liðið 1
ár frá því óeirðirnar urðu. j