Tíminn - 23.06.1954, Qupperneq 4

4
TÍMINN, miSvikudaginn 23. júní 1954.
136. bla&
Snæbjörn. Jónsson:
STUÐLAGALDUR
Sveinbjörn Benteinsson er
tvisvar búinn að koma þjóð
sinni á óvart. Hann gerði það
með rímnasafni sínu, Gömlu
lögunum, 1945, og hafði þá
einn um tvítugt, en stendur
nú á þrítugu. Þar var saman
safnað nokkrum rímnaflokk
um, ortum af alveg frábærri
hagmælsku og allt af smekk
vísi sagt. Margt er þar mik-
illa rímþrauta, og má nefna
sem dæmi niðurlagserindið í
Flugurímu, sem hann kvað
nokkru eftir fermingu:
Dug og glím við hreðu-her,
hugarskímu gleðin ver.
Bugast gríma freðin fer
Fluguríma kveðin er.
Margt var þar einnig spak-
lega sagt, þó að maðurinn
væri ungur, og má vel taka
þetta erindi sem dæmi, enda
þótt það njóti sín ekki úr
samhengi slitið:
Bann og gengi mikla má,
mannast lengi snjallir;
þannig fengu sæmd að sjá
sannir drengir allir.
Ég tek erindi þessi eftir
minni, og má vera að einhvers
staðar kunni að skeika orði.
Einhver ritdómur sagði um
bókina, að þrátt fyrir kveð-
skaparsnilldina, væri ekki
skáldskap í henni að finna.
Ósatt mál var það, en hitt er
rétt, að orðsnilli yfirgnæfði
þar skáldlegt hugarflug, enda
hafa fáir verið orðnir mikil
skáld innan tvítugsaldurs;
fáir líka bragsnillingar með-
an þeir voru svo ungir.
Bókin vakti að vonum
nokkra undrun, en ekki mun
höfundur hennar hafa vakið
öllu minni undrun á um-
liðnu hausti með Bragfræði
sinni og háttalykli. Þar var
um frumlega kennslubók
(handbók) að ræða, grund-
vallaða á ekki litlum fræði-
mannlegum rannsóknum.
Hafði þá ekki hliðstæður at-
burður gerzt í bókmenntum
okkar síðan 1878, er út komu
Ritreglur Valdimars Ásmunds
sonar. í báðum tilfellunum
eru það algerlega jóskóla-
gengnir sveitapiltar innan
við þrítugt er rita ágætar
kennslubækur. Að vonum var
það ekki svo um þessa bók,
ekkert vafasamt eða miður
nákvæmt. Það hefði verið fjar
stæða að krefjast slíks. En
lítt munu missmíðin koma
þeim að sök, er bókina nota,
og út af fyrir sig er hátta-
lykillinn afrek. Hann er kveð
inn undir 450 háttum, eða
afbrigðum hátta, og mun þar
hvergi braglýti að finna. Það
er furðulegt, en segir þó sína
sögu, að einungis einn mað-
ur, Konráð Vilhjálmsson,
skuli hafa skrifað um bók-
ina að nokkru marki.
Nú í vor kom nýtt kvæða-
kver eftir Sveinbjörn Ben-
teinsson, og nefnir hann það
Stuðlagaldur. Vera má að
það veki minni undrun en
hin fyrri, en þó kemur hann
líklega sumum á óvart með
því. Hér yrkir hann meira
undir kvæðalögum en rímna
lögum, og hér sýnir hann sig
stórum meira skáld en í hin-
um fyrri bókum; en alltaf er
hann sami bragsnillingurinn,
og sjaldan er hugsun hans
grunnúðug. í þessu kveri eru
verulega góð kvæði. Sá sem
les fyrsta kvæðið, „Svip-
myndir“, býst við að finna
fleira gott með því að halda
lengra, og hann finnur það
líka, allt til síðasta kvæðis-
ins, sem er tvítug drápa hryn
hend, nefnd „Árgeisli“, en
þetta er stefið:
•
Óðum hvetur upp til dáða
iðandi líf á verkasviði,
allt er fært, ef ekki skortir,
andans þrek í hverjum vanda.
Þarna er margt á milli fátt
lélegt, kannske aðeins eitt
kvæði, en sum eru kvæðin
perlur. Ýms eru stöku erind-
in fögur, hugðnæm og spak-
, leg. Þannig er skáldskapur i
þessu erindi, þó að ekki láti
það mikið yfir sér:
I
! Verða mörg á vegi
villuljós, er ginna,
gleymt get ég þó eigi
glömpum augna þinna.
Þínir Ijósu lokkar
léku sér um herðar,
meðan óskir okkur
uxu, fagurgerðar.
Hér er annað stakt:
Margt hefir ár til enda
streymt,
aftur við sjaldan horfðum;
nýtt úr huganum hefir teymt
hitt, sem var kunnugt
I forðum;
flest er nú týnt, en fátt er
I geymt,
fyrri hugmynd úr skorðum.
Þó hef ég aldrei, Þórdís,
I gleymt
þínum svipmestu orðum.
) Stundum sendir Svein-
björn ör af boga sínum, og
sjaldan munu þau skeyti
missa marks. Til dæmis um
slíkt má nefna „Gæðaland"
og „Bæn“, sem ekki snýr sér
til himnaföðuirins, heldur
skemmstu leið til íslenzkra
stjórnarvalda. Hvað sem sum
ir kunna að ætla um gagn-
: semi annarra bæna, mega all
ir treysta því, að þessi bæn
verður heyrð.
! Það væri til lítils að gera
hér skrá yfir góðu kvæðin í
þessu kveri, og ekki rúm til
þess að taka mikið upp úr
þeim. En ýmsa vini munu þau
eignast, og frábær er orð-
kynngin í sumum þeirra, eins
og t. d. „Skáldlýsingu“; þar
er hvert erindi að vísu alveg
sjálfstætt, en þó nýtur ekk-
ert þeirra sín til fulls nema
öll fylgist að.
Á einum stað bregður fyrir
ósmekkvísi; það er í „Nætur-
ljóði“. „Oft hef ég dottað og
dregið ýsur og daufum glyrn
unum rennt til þín“. Orðið,
sem hér er prentað með
breyttu letri, fer fjarska illa
enda er það ljótt orð; mátti
vel segja „skjánum“, skygn-
unum“ eða annað slíkt. En
það er fátitt að Sveinbirni
fatist þannig. Lélegasta kvæð
ið í kverinu mun vera „Bjólu
hrollur“ og það verður lé-
legra fyrir það, að við lest-
ur þess hlýtur hver og einn
að hugsa til vísna Sigurðar
Breiðfjörðs, „Kveðið á
glugga“, með „ekki vaknar
Þóra“, og „loksins vaknar
Þóra“, enda þótt hér sé ekk-
ert frá Sigurði tekið. Mér er
nær að halda að Sveinbjörn
skorti þá léttu kimni, sem
til þess þarf aö yrkja slík
kvæði, og hann hefir eflaust
gert rétt, er hann birti aðeins
þetta eina, sem vel hefði mátt
missast.
Eitt erfikvæði er í kver-
inu, kveðið eftir grannkonu
höíundarins. Við lestur þess
vaknaði hjá mér sú spurn-
ing, hvort ég hefði áður les-
ið hrynhend erfiljóð kveðin
eftir konu. Ég minntist þess
ekki, og einhvern veginn
finnst mér, að undir þeim
hljómmikla og svipstóra
hætti eigi einkum að yrkja
eftir karlmenn, sem mikið
hafa látið til sín taka. En
vera má að þetta hafi við
ekkert að styðjast, og víst er
um það, að ekki fá margar
konur þau eftirmæli, er jafn
ist á við þessi.
Stundum er talað um erfi-
ljóð eins og þau teljist í raun
inni ekki til skáldskapar. Því
lík fásinna. Allt frá upp-
hafi íslenzkra bókmennta og
fram á þennan dag eru sum
hinna dýrlegustu kvæða erfi
ljóð. Svo mun þetta væntan-
lega lengi verða.
En þó að Sveinbirni haíi
■ tekizt vel með kvæðin, er þess
að vænta, að hann leggi þó
ekki niður rímnakveðskapinn.
Enginn kveðskapur er þjóð-
legri og engin þjóð hefir slik
skilyrði til að yi'kja söguljóð
sem íslendingar. Því veldur
hin mikla fjölbreytni fagurra
hátta, sem rímnaskáldin hafa
öld fram af öld skapað.
Sveinn Sveinsson frá Fossi hefir þennan búskap, því annars væri
kvatt sér hljóðs og ræðir um bygg- allt unnið fyrir gýg, ef fólkið feng
ingu eyðijarða o. fl.:
„Á Búnaðarþingi, sem haldið
var s. 1. vetur í Reykjavík, var eitt
af aðalmálum þess að ræða þaö
vandamál þjóðarinnar, að heilir
hreppar sums staðar á iandinu
væru að fara í eyði, sökum þess,
að bændur yfirgæfu jarðir sínar,
og færu að stunda aðra atvinnu,
sérstaklega i Reykjavík. í þvi sam-
bandi var rætt um þá mö'uleika,
að fá fólk til þess að flytja í þessa
hreppa og hefja þar búskap. Fóru
þá ýmsir líka að skrifa í blöðin um
þetta mál. Veigamesta tillagan,
sem kom fram í þessum skrifum,
var sú, að ríkið keypti eyðijarðirn-
ar og gæfi þær svo nýjum ábúend-
um til þess að búa þar.
Þetta hefðu nú einhvern tíma
þótt góð kjör. En nú á tímum
horíir þetta allt öðru visi við, þeg-
ar peninga-atvinnan býðst svo að
segja alls staðar. Það er líka mjög
hæpið, að njir búendur tolli þar.
Ókunnir öllum staðháttum, til sjós
og lands, og veðurfari, þegar bú-
1 endur, sem þar eru uppaldir, yfir-
gefa þar eignir sínar og flýja til
annarrar atvinnu.
!
i Ef ríkið fer að leggja milljónir
fjár til aukins landbúskapar, þá er
mjög athugavert, hvai- bera skai
niður, í þvi efni. Hvort ætti að
græða upp Skógarsand, Sólheima-
sand, eða aðra slíka staði á land-
inu, eða þá eyðihreppana? Líka
eru til í sumum hreppum landsins
góð skilyrði til ræktunar, góð heið
arlönd, og stórir afréttir, fáir bú-
endur, og mætti fjölga þeim allt
til helminga með nógum pening-
um.
I
| En það er um að gera að leggja
peningana þar í ræktun í þeim
I plássum, sem maður héldi að fólk-
ið tylldi bezt í viö búskapinn. Að-
alvandinn mun þó vera sá, í þessu
stóra máli, að geta fyrirfram vitað,
hvort nógu margt fólk fengizt i
izt ekki, þegar til kæmi.
Svo er það annað vandamál við
iandbúskapinn, sem ég vildi líka
minnast á, þa'ð er verðlagsskipu-
iagið innan lands á afurðasölu
bænda. Það værl mjög nauðsyn-
legt, ef hægt væri, að skipuleggja
það þannig,, eftir staðhá’ttum, að
þar sem er. ,gott sauðland, væri
aðallega kjötframleiðsla til sölu,
en ekki mjóikurframleiðsla, nema
til heimilisnota; Og þar, sem bezt
er með kúabú, væri aðallega mjólk
urafurðasaia, en kjötsala í minni
stíl, og til heimilisneýzlu, og þar
sem vel hagar. til méð holdanauta-
kjötsframleiðslu til sölu.
KáJmatarframleiðsia er mjög
nauðsynleg hverju helmili á land-
inu, en að reka garðrækt í stórum
stíl til sölu, fyrir bændur, er hið
mesta iotterí, eins og oft hefir
sýnt sig, cg átakanlega að þessu
sinni eins og kunnugt er. Bændur
munu læra af reynslunni, og sjá
það í hendi sér, að það er ailt
annað að rækta dálítið til sölu til
styrktar cðrum afurðum, en að
eiga á hættu markaðsleysi, frost-
hættu, og sýkishættu, sem kart-
öflur eru svo veikar fyrir. Það er
þó minni hætta með rófur, þær
þola gadd, eru mikið ódýrari í rækt
un, má gefa kúnum þaö lakasta
af þeim, en selja svo þaö bezta,
og með því fyllist markaðurinn
siður unl of, og þá ætti verðið á
þeim að geta orðið hærra en skipu
lagt var í vetur.
Allt, sem hér hefir verið sagt
að framan í þessari grein, er til
rækilegrar athugunar fyrir ráða-
menn þjóöarinnar í þessum mál-
um. Líka viidi ég segja hér: Ef
smjörið væri ekki greitt niður, þá
gengi það ekki út sem skildi, vegna
þess, að verðiö væri of hátt.“
)’
Sveinn hefir iokið máli sínu.
Starkaður.
ISLANDSMÓTIDi
Valur—Víkingur 1-0
Fimmti leikur íslandsmóts-
ins var milli Vals og Víkings
og sigraði Valur með einu
marki gegn engu, eftir frek-
ar jafnan, en tilþrifalítinn
leik. Valur gerði nokkrar
breytingar frá leiknum við
Þrótt og virtust þær vera til
hins betra, að minnsta kosti
hvað vörnina sherti, en ann
ars er liðið nú í öldudal, því
leikur þess í heild er lélegur.
Hjá Víking vantaði Bjarna
Guðnason og þegar hann er
ekki með, er framlínan mjög
atkvæðalítil.
Þessi leikur Vals og Vík-
ings einkenndist fyrst og
fremst af sæmilegum varn-
arleik hjá báðum liðum og
sköpuðust því mjög fá opin
tækifæri til að skora. Þessi
öríáu tækifæri voru þó flest
Valsmegin og má því segja að
sigur Vals hafi verið réttlæt
anlegur hvað það snerti. En
hins vegar var leiðinlegt fyr
ir Val að vinna á þessu eina
marki, sem kom í leiknum
nokkuð snemma í síðari hálf
|leik, því að það var algjör-
| lega ólöglegt. Dómaranum
yfirsást mjög gróft brot gegn
markmanni Víkings, sem
leiddi til marksins, en hann
var hindraður að komast að
knettinum til að slá hann
frá. Valsmaðurinn réðist að-
eins gegn markmanninum og
hindraði hann án þess að
hugsa um knöttinn. Annars
kemur nokkuð á óvart, að
dómaranum Halldóri Sigurðs-
(Framhaid á 7. síðu). j
55S$$$$$$$S$S55S$$S$5$SS$$$$$S$$$S$$5SSSS$$$$5SSSSS$$SSS$$$$SS$S$SSSSSS»
Hressingarheimili
og gisíihús
verður starfrækt að Hlíðardalsskóla í Ölfusi frá 1. júlí.
Nýtízku finnsk baðstofa, medisinsk böð og nudd,
heilnæmt fæði.
Læknir heimilisins verður GRÍMUR MAGNÚSSON.
Pöntunum veitt móttaka í síma 8 28 20.
eS5S555«5S5Í5ÍÍÍÍÍÍ5ÍÍ555ÍSÍ5SÍSÍÍ5iÍ5Í5Í5«s5SSS5Í5SSi5iiS5S55i5iSiÍ5Í55W
ÚTBOD
Tilboð óskast í raflögn í Hjúkrunarkvennaskóla ís
lands.
Uppdrættir á teiknistofu húsameistara ríkisins,
Borgartúni 7.
Reykjavik, 22. júní 1954.
Húsaineistari Hkisins
SsS555$55S55SS55S3S55SS55SSS555SS5SSS5SSJ55SSSSSSSSS5SSSSSSS5SSSS555$S5a
Rafsuðumaður öskast
Blikksmiðjan Gléfaxi
HRAUNTEIG 14