Tíminn - 26.06.1954, Blaðsíða 4

TÍMINN, Iangardaginn 26. júní 1954.
139. blað.
Kristján Linnet:
Orðið er frjálst
HEBLÖG ÞRENNING
Vér höfum nú undanfarið
haldið tvíheilaga hvítasunnu
hátíðina, til minningar þess,
er heilagur andi kom yfir
postulana, og vér höfum þá,
og oft endranær, hlustað á
presta landsins vegsama heil-
agann anda sem eina af þrem
persónum guðdómsins, einn
hins þríeina Guðs. Það er þó
vert að rifja upp fyrir sjálf-
uin sér og öðrum, að ekki
eru allir, er þó telja sig
kristna menn, á sama máli
um guðdóm heilags anda eða
jafnvel Jesú Krists. Þar má
fremst í flokki nefna Úní-
tara.
Ég sagði að Únitarar litu
á sjálfa sig sem kristna menn.
Þfeir byggja þó ekki mikið á
þessu heiti, enda kunnugt,
að þeir, sem telja sig vel
kristna, deili á um ýmis meg-
ínatriði og telja sig samt sem
áður kristna.
Únitarar, og reyndar fleiri
i— kannast ekki við að heil-
agur andi, sem ein persóna
guðdómsins, eigi sér stoð í
kenningum biblíunnar. Þeir
hallast að eingyðistrú „pro-
para“ — einn Guð, umbúða-
laust. Þeir benda á, að þrenn
íngarkenningin sé hvergi
boðuð í guðspjöllunum eða
bréfum postulanna. Eini stað
urinn í nýja testamenntinu,
sem segja megi, að taki nokk
uð fram um það hafi verið
í fyrsta Jó;hannesa|rbréfinu
1. kafla 7. versi, en er nú
sleppt í endurskoðaðri brezku
biblíunni (og íslenzku), því
að það sé seinni tíma við-
bót. Þetta er skiljanlegt þar
eð hörð deila varð um þrenn
' íngarkenninguna ( og guð-
dóm Krists) á kirkjuþinginu
í Nicæa árið 325. Þeir halda
fram (og aðrir), að á fyrstu
þrem öldunum eftir Krists
burð hafði kristnir menn ekki
haldið fram þrenningarkenn-
ingunni, og því ekki heldur
Kristi sem einni persónu guð-
dómsins. Þeir telja, að eins
og sumt annað í kristinni
trú, sé það runnið frá hin-
um „heiðnu“ trúarbrögðum,
sem kristin trú samlagaði
sig að ýmsu leyti og því veitt
íst auðveldara að ryðja hér
til rúms meðal heiðinna
þjóða.
Únítarar neita því, að Krist
ur sé guð. Þeir heita einnig
endurlausninni. Hver maður
verði með fordæmi Krists, er
hafi verið Guði líkur, með ei-
lífri framþróun, stig af stigi,
að fullkomna sig. Þeir neita
meygetnaðinum og hafi Jósep
getið Jesú á eðlilegan hátt.
Benda þeir, þessu til stuðn-
íngs á misræmið um þetta
í guðspjöllunum. Líferni í
anda Krists er meginatriði í
trú þeirra. Þeir leggja áherzlu
á að láta sem mest og bezt
af sér leiða. Mannúðarstarf-
semi sé ofar öll, enda verið
svo í framkvæmd þeirra.
Þð eru fjölmargir söfnuð-
ir Únítara bæði í Bandaríkj-
unum og Bretlandi og fjöl-
margir merkismenn á sviði
andans manna, vísindamanna
og stjórnmálamanna voru
Únítarar. í þeirra tölu má
nefna skáldin Longfellow,
Emerson og Bert Harte.
Margir forsetar Bandaríkj-
anna voru Únítarar t. d.
Jefferson og Taft. Daníel
Webster var Únítari. Ég held
að ég muni rétt, að Jón
Ólafsson skáld, ritstjóri og
alþingismaður hafi lýst því
yfir, að einnig hann væri
að fara hina leiðina, hver
sem mðurstaðan verður.
Únítari.
Únítarar hafa ekki neina
trúarjátningu, eins og t. d.
íslendingar, sem prestar
verða að halda sig við. —
Meginreglur þeirra almennt
eru þessar: Faðerni Guðs,
bróðerni manna, forysta
Krists, hjálpræði (salvation)
með eigin verknaði og eilíf
framþróun upp á við.
j Ég las fyrir löngu ritgerð
I eftir bifekup í bandarísku
! blaði. Hann sagðist byggja
trú sína á Kristi vegna mess-
íasarspádóma gamla testa-
mentisins. Hver hlutlaus les-
andi þessara spádóma, sem
(allir eru fremur óljósir, benda
.þó aðeins til vonarinnar —
eða trúarinnar — um endur-
{lausnina undan oki þjóða, er
halda þeim í ánauð. Og þeir
samtimamenn Krists, sem
fylgdu honum, væntá þess
flestir, að hann stofnaði ríki
Gyðinga á jörðinni og leysti
þjóðina undan oki Rómverja.
Guðspjöllin bera þess Ijós
merki, að þeir komust ekki
með tærnar, þar sem hann
hafði fæturnar í hugsjóna-
heimi sínum, og engin von
til þess, því að svo er enn um
kristna menn almennt enn
þann dag í dag. Hefði svo
verið ætti hugsjónin „friður
á jörðu“ ekki eins langt í
land.
Vel kristnir guðfræðingar
eiga samleið með Únítörum
að ýmsu leyti, og það er trú
mín, að margir prestar, einnig
á voru landi, leggi mismun-
andi skilning i hugtakið
„heilagur andi“, t. d. þegar
andinn kom yfir postulana
hvítasunnudaginn. Samkv.
skilningi Únítara var Jesús
frá Nazaret maður, að vísu
mjög framarlega á þroska-
brautinni og gæddur „guði
líkum“ mætti. Nýja testa-
mentið ber þess líka vott, að
hann var að sumu leyti „barn
sinnar aldar“. Eins og lög-
fræðingar leggja mismunandi
skilning í hin ýmsu lagaboð
og orð þeirra, eins er um
guðfræðingana, að þeir skilja
orð ritningarinnar á mismun-
andi hátt. Biskup vor,. sem
í bók sinni um æfi Jesú nefn-
ir það, er Jesú rak út illa
anda, teygir hin skýlausu orð
nýja testamentisins í þá átt,
að þessir sjúku menn hafi
verið geðveikir. Hvað sem
þessu líður þá var þetta um
illu andana, sem stjórnuðu
hinum sjúku, trú Gyðinga
þeirra tíma og Jesús sömu
trúar. Eins var um trúna á
Satan og hans ofur vald, sem
séra Jón Auðuns í útvarps-
erindi fyrir skömmu taldi
dæmi um að þar hefði Jesús
verið „barn sinnar aldar“.*
Ég vík nú aftur að Úní-
törum. Þeir neita afskiptum
heilags anda af Maríu mey,
meygetnaðinum. í bók eftir
hálærðan enskan guðfræðing
vel kristinn, eru færð mörg
rök (réttar sagt þrjár rök-
semdir). fyrir því, að þetta
sé röng kenning. í fyrsta lagi
sé það gagnstætt elztu heim-
ildum. Hvorki Páll, Pétur né
Markús nefni slíkt. Báðar
ættartölur Jesú í guðspjöll-
um Lúkasar og Matteusar sé
ættartala Jósefs en ekki
Maríu. Ennfremur segir Cad-
oux...... allt þetta sýnir að
bæði þessi guðspjöll, enda
þótt þau í þeirri mynd, sem
þau eru nú, halda bæði (Lúk-
as nokkuö hikandi) fram
meygetnaðinum, þá bera þau
vott um eldri heimildir, þar
sem Jesús er talinn sonur
Jósefs.“ Þá bendir höf. á það,
sem hverjum athugulum les-
anda má vera ljóst, að kristn-
ir menn (sjálfsagt helst
kristnir Gyðingar) hafi lagt
sig í framkróka um að finna
spádóma um Jesú í gamla
testamentinu. Eitt dæmi um
þetta nafnir Cadaux;, frá-
sögn Lúkasar, að Jesús hafi
fæðst í Betlehem og Matteus
láti vitringana frá Austur-
löndum svara Heródesi, að
Messías fæðist í Betlehem,
því að svo standi skrifað, eða
svo sé spáð í hinni helgu bók
Gyðinga. M. a. bendir Cad-
aux svo á, að ekki sé líklegt,
að enda þótt heimtað hefði
verið, sem sé harla ósennilegt
og óþarft, að Jósef 'færi til
borgar Davíðs konungs,
Betlehem, þá verði því tæp-
lega trúað, að hann tæki
Maríu með sér, háólétta, alla
leið þangað frá Nazaret —
beina leið um 100 kílómetrar.
Um það hvort Kristur væri
„sannur guð“ eða guðdóm-
legur maður, eins og segja
má, að Únitarar haldi fram
1— var rifist mjög á kirkju-
þinginu í Nicæa árið 325 og
eftir aö „gengið hafi verið
til atkvæða“ um það, báru
iþer sigur af hólmi, sem héldu
I fram kenningunni um þrí-
' einan guð. Á þessu hefir síð-
an verið byggt og má því telja
Únitörum til vorkunnar að
hafa aðra skoðun.
j Þeir, sem voru samdóma
þeim fengu að vera í friði að
kalla mátti fram eftir öld-
um. Þó að ýmsum kunni að
þykja það undarlegt skipti
fyrst um, er hin svonefnda
siðbót Lúters fór í aukana.
Þá var farið að berjast gegn
þessari „villutrú“. Maður að
nafni Kroetus hafði ritað
bók og látið birta hana „Um
villu • þrenningarkenningar-
innar“, er han taldi eiga sér
enga stoð í ritningunni. Hann
var brenndur fyrir það á báli
í Genf árið 1553. Það var
Calvin, sem þar átti mestan
hlut að máli.
I Þetta er orðið langt mál
og verður hér að lúka því þó
„margt eigum vér enn ótal-
að.“
Jón Guðmundsson, Valhöll, hefir
kvatt sér hljóðs og rœðir um um-
gengni við náttúruna:
„Ég hef oft hugsaö um, hvað það
ber vott um mikið kæruleysi, hvað
fólki er gjarnt á að fleygja alls
konar rusli. Ég bjó í vetur við fjöl
farna götu í sjálfum höfuðstaðn- i
um og sá iðúlega fullorðna menn
vinna við að hreinsa bréf og alls
konar rusl, en þrátt fyrir það,
fannst mér ruslið óðara komið aft- '
ur. Sama endurtekur sig úti á lands
byggðinni, t. d. nú eftir Hvítasunnu
hátíðina, er mikið af rusli og flösku 1
brotum i þjóðgarðinum. Ég flnn
oft sárt til þess, þegar trjáplönt- !
ur, sem ég er nýbúinn að setja nið
ur, eru bældar niður, þótt ég verði
aö viðurkenna, að lítið sé gert að
því að kippa þeim upp. Nokkuð
ber á, að fólk skreyti bíla sína með
skógarhríslum, þó er það minna
en áður fyrr, nokkur vakning er
þar til bóta.
^ Ég veit, að ekki er nein skemmd
að þvi, að taka neðstu anga af,
skógarhríslum, ef það er skorið og
borið í sárið, en hætt er við, að,
fæstir taki þessa anga með það
fyrir augum að vinna gagn meö
því, heldur beint af hugsunarleysi,
| líkt og barnið, sem slífúr upp blóm
in sér til gamans. Allt hefir þetta
! líf og er mikilsvert mál að um- ,
I gangast náttúruna sómasamlega.
| Hér þarf höfuðstaðurínn að ganga
á undan og blöðin að gera meira.
aö því að áminna ög fræða. um
ýmislegt, sem þessu viðvíkur.
I'að er síður en svo nauðsyn fyrir
fólk að henda alls konar rusli.
Venjulega eru þetta umbúðir, bréf
flöskur og dósir, ávaxtahýði og fl.
Þetta er auðvelt að hafa með sér,
— að brenna því úti er ekki hættu
laust. . .
Reynum að skilja hið þögula og_
lotningarfulla mál náttúrunnar, er
talar sínu þögula máíi til okkar
mannanna."
Jón hefir lokið máli sínu. Hér
kemur svo pistill, sem Gróa frá
Leiti hefir sent mér til birtingar:
„Ég er nú svo sem aldeilis hissa
en verð þó að segja það eins og
það er, að þeir frændur mínir, sem
afgreiða þjóðvarnarblaðið, tóku við
tíu þúsund króna mútum af þeim
argvítugu soldátum frá Keflavík á
föstudaginn var um miðaftans-
leytið. Það bar svona til eins og
ég segi: Það stoppaði þarna stræt-
isvagn á Skólavörðustígnum, og
sem strætisvagninn stendur þar,
kemur einn af þessum soldátum
og hann heldur á 10 króna seðli í
hendinni, en þeir frændur minir
voru úti í glugga og sáu soldátann
koma meö tíkallinn.
Það má þess vegna teljast öld-
ungis víst, að soldátinn hafi farið
inn í afgreiðsluna eða þeir frænd-
ur minir inn í strætisvagninn með
honum og þótt hann hefði bara
tíu krónur í höndunum, getur hann
hafa haft rniklu meira í vasa sín-
um, og þykir mér hérumbil víst,
aö það liafi verið tíu þúsund krón
ur, því að svona kallar láta sig
ekki muna um minna, og þá hafa
þeir frændur mínir fengið tiu þús-
und krónur, sem hljóta að vera
mútur, því að þeir geta ekki átt
neitt hjá þessum soldátum öðru
vísi. Ég sá þetta reyndar ekki sjálf,
en ólyginn Þjóðvarnarmaður sagði
mér, og ég verð að telja það al-
gerlega örugga heimild, en samt
hefir þeim ekki dottið í hug að
vikja svo mikið sem einum tóbaks-
köggli að henni frænku sinni fyrir
allt, sem hún hefir verið að bera
sig að kenna þeim undanfarið.*
Vara vil ég menn við því að
leggja trúnað á þennan pistil Gróu
enda mun hann sennilega fyrst og
íremst í þeim tilgangi skrifaður, að
‘sýna, hvernig- ýmsar sögur þjóð-
varnarblaðsins verða til, samanber
söguna um Patreksfjörð og leið-
sögumannsstarf utanríkisráðherra
hjá Geysi.
Starkaður.
RÚÐUGLER
. Höfum nú fyrirliggjandi eftirtaldar stserðir
af rúðugleri.
Sja, Sja «t* 5 nmi.
Eiurig þykkt g'Ier 8-10 mm.
Ctjqert HríMjahJMH & Ct>. k.ý.
Evrópuher eða V-
' Þjóðverjar í A-
bandalagið
Brusell og París, 24. júní —
Utanríkisráðherrar Benelux-
landanna áttu með sér leyni
legan fund í Brussell í dag.
Ákváðu þeir að utanríkisráð
herrar þeirra 6 landa, sem
hafa undirritað sáttmálann
um Evrópuher, skuli hittast
innan hálfsmánaðar. Um
ræðuefni ráðherranna verð
ur hvernig koma megi í veg
fyrir að stofnun Evrópuhers
ins farist fyrir með. öllu,
vegna tregðu Frakka og ítala
að staðfesta hann. Vilja þau,
að sáttmálinn verði óbreytt
,ur að öðrum kosti muni þau
leggja til, að V.-Þýzkalandi
verði veitt upptaka í Atlants
hafsbandalagið.

HÚSGÖGN
Borðstofu- og svefnherbergishúsgögn í fjölbreyttu
úrvali. — Góðir greiðsluskiimálar. t.
Húsgagnaverzlun
ííiiðimintlsson
Lawgaveg '166.
SSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSW
CSSSÍCSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSS*
Framtíðaratvinna
Oss vantar reglusaman og duglegan afgreiðslu-
mann frá 1. sept. n.k. Umsóknir með upplýsingum
og kaupkröiu ser.dist á skrifstofu vora fyrir 20. júlí n. k.
Kaupfélag Skagfirðinga
Sauðárkróki.
SSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSÍSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSS