Tíminn - 14.09.1954, Blaðsíða 5

205. blað.
TÍMINN, þrigjudaginn 14. september 1954.
Þri&jud. 14. sept.
S j álf stæðisf lokkur-
inn og höftin
ERLENT YFIRLIT:
Ríkisstjórakjörið í New York
Dcwey drcg'Eir sig í Iilé, cn Harriman og
Ives kcppa um sæti hans.
í einni af greinum þeim,
sem Attlee hefir skrifað um
Kínaför sína, segir hann frá
komu þeirra félaga til námu-
borgarinnar Nanshan. Houum
farast m. a. orð á þessa leið:
„Okkur var haldinn opin-
ber hádegisverður, þar sem
mættir voru allir helztu leið-
togar verkalýðssamtakanna
og kommúnistaflokksins. Und
ir borðum fóru fram athyglis-
verðar umræður um bókaval
á bókasöfnum og voru þær
; hafnar af Aneurin Bevan.
j. Hann gerði þá fyrirspurn,
I hvers vegna bækúr, sem hefðu
leiðtogum demokrata hafa gerzt verjð þý(j(jar a fjölda tungu-
framboði Roosevelts frahverfir. Þo .. „ . „ , , , , .
hefir verið talið liklegt, að þeir “aIa> fynrfyndust ekki a
Þótt republikanar hafi enn ekki hefðu lofað honum að reyna sig, ef, kinverskum bokaso num.
gengið formlega frá því, hver verð- Dpwey hefði gfefið kost á sér áfram. j _ val'’ a ,.Ver ame ln
ur ríkisstjóraefni þeirrá, er það Demokratar gerðu sér þá minni oskuðu ekki eftir að lesa
Iþeir voru valdir sem forsetaefni ejgj ag sjaur kunnugt. Það verður vonir um sigur. Helzta von þeirra þessar bækur. Þegar fyrir-
Þetta hefir orðiö Mbl. til- fiokksins. Margir fleiri ríkisstjórar irving jveS| annar öldungadeildar- var þá sú, að treysta á sigursæld! spurninni var fylgt eftir með
Auk þingkosninganna, sem fara muni brátt eiga kost á því að
fram í Bandaríkjunum í byrjun verða eftirmaður Dulles sem utan-
nóvembermánaðar næstkomandi,' ríkisráðherra. Talið er, að Eisen-
fara þar einnig fram' kosningar á hower hafi boðiö Dewey þetta em-
Undanfarið hefir dvalist nkisstjórum í allmörgum fylkjum. j bætti 1952, en Dewey hafi bent á
hér í bænum sænskur hag-1 Langmesta athygli af þeirn mun Dulles, enda hafði Dewey ákveðið
fræöingur, Per Jakobsson að vekja kosning ríkisstjórans í New j að gera Dulles að utanríkisráðherra
nafni, sem er starfsmaöur York-fylki, sem er stærsta fylki1 sínum, ef hann hefði sigrað í for-
Alþjóðagreiðslubankans í Bandaríkjanna. Sá maður, sem setakosningunum 1944 eða 1948. Þá
Basel. Hann kom hingað í
Lands-
hefir skipað það embætti, hefir t segir orðrómurinn, að Dewey hafi
löngum þótt vænlegur til aö verða r enn hug á að verða forseti annað
Tjald vanþekking-
arinnar
boðl Haskoians Og jjuxjuö- forsejaefni fiokks síns og því hefir hvort 1956 eða 1960. Hann er 54
bankans Og hefir flutt á veg Sfun(jum Verið sagt, að þetta em- ára að aldri, svo að aidurinn er
um þeirra tvö erindi um gjald bætti væri seinasta þrepið upp í, hcm tn ekki að meini.
eyris- og efnahagsmál. í er- forsetaembættið. Þetta hefir t. d. ‘
indum þessum hefir hann verið reynsla þeirra Boosevelt-
lagt áherzlu á að innflutn- | anna, því að baeði Theodore Boose-
ingshöft væru neyðarúrræöi velt„og„Flan’dm ?íl°!eyel,t,.„Í!ðfðP
og gæfu misjafna raun.
HARRIMAN
I verið ríkisstjórar í New York er
Framboð Ives.
efni til ritsmíðar um, hve í New York-fylki hafa verið valdir
vasklega Sjálfstæðisflokkur-' til framboðs í forsetakosningum.
inn hafi jainan barist gegn Þeirra á meðal er Thomas Dewey,
höftunum, en allir andstööu sem nú er rikisstjóri og tvivegis
flokkar hans séu meiri og hefJr verið valinn íor£etaefnl repu‘
mmni haftaflokkar. _ . ,
i Endanlega verður ekki gengið
Við þessa ritgerö Mbl. þyk frá framboðum flokkanna við rík-
ir rétt að gera þessar athuga isstjórakjörið fyrr en 21. þ. m. Þó
semdir.
maður New York-fylkis. Hann hef Rooseveltsnafnsins.
ir tvívegis verið kjörinn öldunga- !
deildarmaður og er langvinsælasti Harriman kemur til sögu.
leiðtogi republikana í New York, ( Þangað til fyrir fáum vikum síð-
næst á eftir Dewey. Það hefir einn- an hgfgi enginn _ annar þekktur
ig veiið talið sjálfsagt, að hann (jemokrati en Roosevelt gefið kost
yiði ríkisstjóiaefni republikana, ef á sár sem ríkisstjóraefni. Þá gerðist
Dewey drægi sig í hlé. Hánn hefir það óvænti að Averen Harriman,
nú lýst sig fúsan til framboðs og sem um iangt skeið gegndi ýmsum
j því að tilgreina verk eftir
Kropotkin og fleiri heims-
þekkta höfunda, var svarað
á þá leið, að ekkert væri spurt
eftir þessum bókum. Þegar
fyrirspurninni var fylgt enn
fastara eftir, var svarið, að
þessar bækur hentuðu ekki
j virðist nú orðið ljóst, hverjir fram forvígismenn flokksins hafa heit- trunaðarstörfum fyrir Roosevelt og
Innflutningshöftin, er voru bjóðendur aðalflokkanna verða. X j ið honum eindregnum stuðningi Truman, gaf kost á sér til fram-
allt sumar hefir þvi verið veitt BínUm.
mikil athygli, hvernig þessi fram-
verkamönnum.
Við bentum á, að þetta
hér seinustu árin fyrir styrj-
öldina, voru ekki tilkomin þoðsmái aðalflokkanna myndu ráð-
vegna þess, aö flokkar þeir, ast> og. vafaiaust verður engri ein-
sem að þeim stóðu, beittu stakri kosningu fylgt með meiri
boðs, en lýsti því jafnframt yfir, væru starfshættir, sem aftur
írving Ives hefir verið í hópi að hann myncn ekki halda uppi haldssamar einræðisstjórnir
hinna frjálslyndari öldungadeildai- 1 .. .. - - -
andstæðingur MacCarthyista. Góð
Sér fyrir þeim sem stefnu- ’ athygli í Bandaríkjunum í haust j vinátta er milli hans og Deweys. i
Ef Ives nær kosningu, fellur í.
hans verkahring að tilnefna öld-1
neinum áróðri til að ná útnefningu. hefðu beitt áður fyrr. Það
manna íepublikana og ákveðinn j.jjns vegar væri hann reiðubúinn virtist hins vegar ekkert
andstæðmour MacCarthvista. Goð til framboðS| ef fiokkurinn kysi að breyta áliti gestgjafa ckkar.
málum. Þau voru óhjákvæmi en ríkisstjórakosningunum í New
leg nauðsyn vegna útan.að-, York-fylki.
komandi erfiðleika. Verölag ’
utflutningsvaranna hafði Dewey dregur sig í hlé.
stórfalliö og maikaðir þrengst
og lokast af vöidum heims-
kreppunnar, er kapítalism-
inn hafði leitt yfir heiminn.
Höftin voru því óumflýjan-
leg nauðsyn, ef fjárhagslegt
Það hefir undanfarið vakið mesta
athygli í sambandi við þennan
nota starfskrafta hans.
Alger óvissa ríkti hjá demokröt-
um um þessi mál, unz það vitnaðist
ungadeildarmann í stað sinn í þau að Liewey myndi draga sig í hlé. .,
fjögui ár, sem eftir eru af kjör- örstuttu á eftir lýstu nokkrir af Elbufljóti að kínverska haf-
tírtiabili hans. Ymsir gizka á, að helztu ieiðtogum demokrata í New j inu, mega verkamenn ekki
hann muni tilnefna Dewey, en York borg yfir því, að þeir myndu ! hugsa sjálfstætt. Bækur, sem
Þeir ákváðu, hvaða bækur
lientuðu verkamönnum. Á
hinu stóra svæði jarðar frá
kosningaundirbúning, hvort Thom-1Dewev heíir h° sjálíur borið á styðja Harriman til framboðs. Enn ’ gætu hvatt þá til að hugsa,
as Dewey myndi gefa kost á sér
! móti því.
til framboðs, en hann hefir verið j
kosinn rikisstjóri þrisvar sinnum Franklin Roosevelt yngri
í röð og hefir því gegnt embættinu i fer á stúfana.
sjálfstæði þjóðarinnar átti í 12 ár samfieytt. Hann hefir þótt j
ekki alveg að glatast. Mark-
miöið var hins vegar jafn-
an þaö að draga úr höftun-
um strax og ástæður leyfðu.
Á þessum sama tíma neydd
sumar var
talið
reynast vel sem ríkisstjóri, bæði: iega5t| að Pranknn d. Roosevelt,
þótt framtakssamur og reglusamur, sonur Roosevelts forseta, yrði fram
og því vafalaust líklegri til sigurs bjóðandi demokrata. Hann hefir
fremur var það látiö vitnast, að eru ekki einu sinni prentað-
hann væri studdur af tveimur vin- ar. Tjald vanþekkingarinnar
sælustu leiðtogum demokrata i fylk er þykkara og hættulegra en
inu, þeim Waagner borgarstjóra og. járntjaldið svonefnda.
Lehman oldungadeUdarmanm. Þá( Hundruð milljóna af fólki
hefir það kvisast, að hann væn .
studdur af þeim Stevenson, er var munu fa þa þekkingu, sem
forsetaefni demokrata í seinustu nægir til þess að það geti full
en nokkur flokksbræðra hans ann- unnið kaDpSamlega að bví að afla kosningum, og Truman fyrrverandi nægt kröfunni um aukna
---------------- ----------- PP P forseta. Telja sumir, að það séu ráð framleiðslu, en að öðru leyti
M nessnm sama rima nevnn ar' Dewey hefir hins veSar látið sér kjörfylgis og haíði tryggt sér . ,
ví'i-j a u . það uppi’ að hann væri íarinn að . fylgi margra flokksdeilda utan New Trumans, að Harnman gaf kost a verður það látið sjá og heyra
USl ymsar riKisstjornir maias þreytast á þessu erfiða starfi, auk, York-borgar. í borginni sjálfri var sér th framboðs. með augum og eyrum hús-
manna að gripa til innflutn- þesSi sem hann hefði stórfellt efna 1 hins vegar erfitt fyrir hann að ■
ingshafta, eins og t. d. stjórn hagslegt tjón af að gegna því, þar tryggja sér kjörmenn, því að flokks Kaldhæðni örlaganna.
íhaldsflokksins í Bretlandi, sem launin eru lág samanborið við . skipuiaginu er þann’ig háttað, að j Það eru þannig allar horfur á,
þótt þær væru síður en svo Það> er eftirsóttir lögfræðingar á|V0idin eru raunverulega í höndum að Harriman verði ríkisstjóraefni j
fylgjandi haftastefnu. jborð við Dewey fá, ef þeir reka ^ fárra manna, er vöruðust að láta demokrata og telja sumir það kald
I einkaskrifstofur.
Flokksbræður
uppi nokkra afstöðu. Franklin hæðni örlaganna, að hann skyldi
Innfliítningsi- Og gjald- , Deweys hafa gengið eftir honum í treysti hins vegar á það, að nafnið verða til þess að ryðja Roosevelt
eyrishöftin, sem voru hér alh sumar og reynt að fá hann til R0oSevelt er mjög vænlegt til fylg úr vegi, þar sem Roosevelt beitti
á árunum 1947______50, áttu framboðs, en ^ hann Jjilkynnti það ^ f borginni. sér fyrir því, að Harriman yrði for-
sér hins vegar^aðra sögu.
Þau stöfuðu ekki af utan-
aðkomandi erfiðleikar, held
ur voru heimatilbúin. Tak-
markalaus eyðsla og fjár-
festing á stjórnarárum ný
sköpunarinnar 1944—46,
gerðl þessi höft óumflýj-
anleg. Allir hinir miklu
gjalt eyrissjóðir voru þur-
usnir, og ógerlegt var að
endanlega síðastl. þriðjudag, að
hann myndi ekki gefa kost á sér.
Hefir þetta valdið repubiikönum
verulegum áhyggjum.
Dewey hefir ekki látði neitt uppi
um það, hvort hann muni jafn-
framt hætta öllum afskiptum af
stjórnmálum. Sumir segja, að
hann hafi hug á að verða öldunga
deildarmaöur, en aðrir að
Franklin er sá af sonum hins setaefni demokrata á flokksþinginu
látna forseta, er mest líkist honum 1952.
í sjón og reynd. Hann er búinn að j Harriman er 63 ára gamall. Hann
vera þingmaður fyrir kjördæmi í erfði mikla fjármuni og vann fram
New York um nokkurra ára bil. .4 an af ævi við ýms þau fyrirtæki,
þingi hefir hann staðið framarlega 1 sem hann átti meira og minna í.
í vinstra armi flokksins, og hefir. Fljótlega eftir valdatökp Roosevelts
allmikið látið á sér bera. j gerðist hann honum mjög handgeng
Þegar líða tók á sumarið, hefir inn og varð einn af helztu trúnaðar-
hann , nokkuð borið á því, að ýmsir af mönnum hans. Hann gegndi mörg-
um þýðingarmiklum trúnaðarstörf
bænda sinna.“
Þetta eru ummæli Attlees
og: verður nú fróðlegt að sjá,
hvort þau birtast í Þjóðvilj-
anum, er annars gerir sér
tíðrætt um Kínaför lians.
um fyrir Rooseyelt og síðan fyrir
þatt 1 að skapa þuð astand, ei sendiherra f London og Moskvu og
gerði hoftm óhj akvæmileg a verziunarmáiaráðhex>ra Bandaríkj-
árunum 1947—50 Og hann anna. Hann er frjálslyndur í skoö-
hafnaðj í fyrstu að styðja þá unum, starfsmaður ágætur og er
stefnu, sem gert hefir það sagður mikill vitmaður. Ræðumað-
mögulegt aö dl aga Úr þess- ' ur er hann heldur lítill og h’édræg-
j ur í framgöngu. Demokratar gera
sér hins vegar vonir um, að viður-
Vélbátar og frelsi
í Reykjavíkurbréfi Mbl. á
sunnudaginn er mikið rætt
um það, að Sjálfstæðisflokk-
urinn sé fylgjandi frelsi í við-
skiptamálunum — einn allra
flokkanna. Samt er það nú
svo, að Sjálfstæðisflokkurinn
heldur í einkasölu á saltfiski
— einn allra flokkanna — og
hafði nýlega fcrgöngu um að
koma á einokun Reykjavíkur
bæjar á brunatryggingum,
þótt honum væri boðið sam-
starf til að gera þær frjálsar.
Um margra mánaða skeið hef
ir hann líka beitt áhrifum
sínum til að hindra nauðsyn-
kennd reynsla hans og hæfileikar i . , ,.
enn reynist þeim drýgri itl sigurs en ^gan mnflutmng a velbat
halda áfram hinum mörgu jog kröfðust stefnubreytingar,
framkvæmdum, sem byrjað neituðu Sjálfstæðismenn ekki
hafði verið á, nema neyslu síður en Alþýðullokkurinn að
vöruinnflutningurinn yrði fallast á það. Þeir skömmuðu
verulega skertur. Það ’ráð( Framsóknarmenn síöan fyrir
þótti betra af tvennu illu þaö að rjúfa stjórnarsam-
en að stöðva þessar fram-1 samstarfið og knýja fram um höftum að mestu.
kvæmdir, cr verst gegndi, kosningar til þess að reyna J Því miður viröist Sjálf
þótt ýmsar væru miður nauð að fá þetta ástand bætt. Eft stæðisflokkurinn ekki
synlegar. Það var afleiðing ir kosningar neyddust Sjálf-.hafa lært til fulls, að til þess gíæsímennska RooseveVts, enVelzta1 um á sama tíma og landið er
af stefnu nýsköpunarstjórn stæöismenn þó til að fallast að ekki verði nauðsynlegt að mótbaran gegn honum er sú, að
arinnar, er Sjálfstæðisflokk á þá stefnu, sem Framsókn-] grípa til strangari innflutn-j hann skorti reynslu.
urinn liefir mest hælt sér arflokkurinn hafði markað ingshafta að nýju, líkt og ó- 1--------------------------------,
af, er gerði höftin á árun-1 fyrir þær, og undir hinni' hjákvæmilegt var 1947, þarf;
um 1947—50 óhjákvæmileg traustu fjármálastjórn Ey-(aö halda fjárfestingunni í
og Sjálfstæðisflokkurinn steins Jónssonai síðan, hef-(hæfilegum skefjum. Ómögu-
bar því ábyrgð á öðrum ir fjárhagur nkisins verið (legt er enn að s'egja fyrir um
flokkum fremur. jréttur við og þannig gert hvaða afleiðingar það hefir,
miögulegt að draga úr höftun að Sjálfstæðisflokkurinn
Því fór líka fjarri, að Sjálf um, Jknúði fram verulega rýmkun
stæðisflokkurinn yndi þess- j gá saga> sem hér er rakin, á síðastl. ári á byggingu stór
fullt aí hvers konar skrani.
Slíkur flokkur getur vissulega
ekki liælt sér af neinu síður
en að hann sé fy.lgjandi
frelsi.
Úr flestum verstöðum lands
ins berast nú fyrirspurnir
um það, hvort Sjálfstæðis-
flokkurinn ætli virkilega að
halda því til streitu að stöðva
aukningu bátaflotans og þar
um höftum illa. Þegai Fram Sýllir vel) ag Sjálfstæðis- j íbúða. Bersýnilegt er þó, að Nú er lokaspretturinn í sund- með afkomumöguleika þess-
sóknarmenn lýstu því yfir fi®hkurinn hefii ekki í verki! með því hefir verið teflt á keppninni. Engan sundfæran ara staða. Þar eiga menn nú
vorið 1949, að þeir teldu þetta verið mikill andstæðingur. tæpasta vað, svo að ekki sé mann eða konu má vanta til erfitt með að skilja „frelsi“
haftaástand óþolandi lengur haftanna. Hann átti megin-! meira sagt. I leiks. ! Sjálfrtæðisflokksins. _j