Tíminn - 17.11.1954, Blaðsíða 5

260. blaff.
TÍMINN, miffvikudagitin 17. nóvember 1954.
Þættir frá Ncw York IX.
DEWEY KVEÐ
Mi&vikud. 17. nóv.
Iðnskóli í sveit
Pliltt hefir verið á Alþingi
frumvarp til laga um iðn-
skóla í sveit. Flutningsmaður
þess er Hermann Jónasson
form. Framsóknarflokksins.
Þetta mál er gamalt og nýtt
baráttumál Hermanns Jónas
sonar, og Framsóknarflokks-
ins.. Flutti hann máliö fyrst
á Alþingi 1945 og aftur 1946,
en í hvorugt skiptið náði það
fram að ganga. Enn var mál
ið borið fram á árunum 1947
og 1948, en allt fór á sömu
leið.
Nú ber Hermann Jónasson
frumvárþið fram að nýju.í
nokkuð breyttri mynd.
Er frumvarpið' nú miðað
við það, að skólinn verði fyrst
og fremst skóli fyrir húsa-
smiði, en eins og kunnugt er,
er mikil þörf slíkra manna í
sveitum landsins, vegna
hinna stórfelldu framkvæmda
ar þar standa yfir og eru
framundan. Bóklegar kennslu
greihar eiga að verða þær,
sem taldar eru nauðsynlegast
ar fyrir iðnaðarmenn, ís-
lenzka, reikningúr, verkteikn
ingar og bókfærsla.
l?á er í frujnyarpinM þaff
merkilega nýmæli, aff nám
í verknámsdeild miðskóla
skuli viffurkennt sem full-
gildur untlirbúningur iðnað
arnáms viff skólann. Hafa
þeir nemendur verknáms-
deildar, sem lokiff hafa
prófi meff I. einkunn rétt til
inngöngu í hann. Meff þessa
er stigiff spor í þá átt aff auð
vel(‘!a nemtim leiðina að iffn
aðarnámi, en jafnframt er
bætt úr höfwðgalla þeim,
sem verið hefir á verknámi
gagnfræffastigsins, þeim á-
galla aff nám í verknáms-
deildum veiti engin rétt-
indi né létti á annan hátt
undir með iðnnámi.
Þess vegna er þetta stór-
kostleg lyftistöng fyrir þess-
ar deildir og. virðist mega
vænta þess að hér eftir verði
tekið meira tillit til þeirra en
hingað til hefir verið.____
Verklegt nám skólans er
ætlazt til, aff fari fram bæffi
viff húsbyggingar, sem skól
inn tekur aff sér og á verk-
stæðum í sambant |j við
hann. Þar er ætlazt til að
kennd sé meðferff allra
helztu vinnuvéla, sem not-
affar eru viff starf trésmiða
og nauffsýrilégt er taliff að
nmendur kunni."
Á suðustu árum hefir vél-
tækni aukizt mjög í trésmíða
Iðnaðinum og má nú segja að
rnstur hluti starfsins á hin-
um stærri verkstæðum i þess
ari grein sé unnin með vél-
,um.
Afiúr á níótj hefir kennsla
f þessari grein veriff van-
rækt urri of til stórtjóns
fyrir bæffi nemana sjálfa og
atvinnuveitendur þeirra aff
námi loknu. ~
Virðist því bera brýna þörf
til þess að upp verði tekin
strangari ákvæði um þetta
efni en hingað til hafa gilt
Og eru þau fyrirmæli, sem
um þetta eru í frumvarpi
því, sem hér um ræðir, spor
I rétta átt í þessu efni.
Gert er ráð fyrir því í
írumvarpinu, að námstími
New York 11. 11.
í einu mesta afturhalds-
bla.ði Bandaríkjanna, The
Chicago Tribune, var nýlega
komist svo að orði, að á-
stæðulaust væri að harma ó-
sigur republíkana í New
York, þótt af honum hlytist
það að vísu að „sosialdemo-
kratinn“ Averell Harriman
settist þar í stól ríkisstjór-
ans. Hitt væri miklu mikil-
vægara og ánægjulegra, að
með þessu hefði verið bund-
inn endir á 12 ára stjórn
Thomas Deweys f^New York
ríki og hann yröi því ekki
eins valdamikill í flokki
republikana og hann hefði
verið á undanförnum fjór-
um flokksþingum, er forseta
efni republikana hefði verið
útnefnt.
Það er víst, að margir aft-
urhaldssamir republikana
hafa fagnað líkt og Chicago
Tribune yfir því, að kosninga
úrslitin í New York voru ó-
sigur fyrir Dewey, þótt hann
væri ekki sjálfur í kjöri. Það
skýrir þetta kannske enn
betur, að einn af stuðnings-
mönnum Harrimans var
Cohn sá, sem var einkaritari
MacCarthys og mest var um
deilt á sl. vetri. Cohn er
skráður demókrati og faðir
hans, sem er dómari, er einn
af leiðtogum demókrata í
Brooklyn. Cohn studdi þó
Harriman ekki vegna þess,
að hann væri honum hlynt-
ur eða stefnu hans. Þvert á
móti. Hins vegar taldi hann
sig geta hefnt sin bezt á
Dewey með því að stuðla að
sigri Harrimans. Meðal aftur
haldssamra republikana er
það almennt álitið, hvort
sem það er rétt eða rangt,
að Dewey hafi átt mestan
þátt í því að MacCarthy var
ýtt til hliðar í kosningabar-
áttunni.
Enginn vafi er á því, að
mikilhæfur maður dregur sig
til hliðar, þegar Thomas
Dewey kveður ríkisstjóraem-
bættið í New York um næstu
áramót. Hann *hefir verið
stjórnsamur og ötull ríkis-
stjóri, enda verið þrívegis
kosinn til að gegna þvi em-
bætti. Tvívegis hefir hann
verið forsetaefni republikana
og sýnir það bezt það traust,
sem til hans héfir verið bor-
ið.
Þegar saga Bandaríkjanna
fyrir þetta tímabil verður
skráð síðar, verður Dewey
þó sennilega ekki fyrst og
fremst minnst sem ríkisstjóra
nemenda sé tvö ár og ljúki
með prófi, bóklegu og verk-
legu, sem jafngildi sveins-
prófi og veiti sömu réttindi
og það.
Enginn ágreiningur er um
það, að ástand í byggingar
málum sveitanna þ. e. a. s.
sú hlið. sem snertir faglærða
iðnaðarmenn, er algerlega ó
viðunandi. Þetta frumvarp
er þvi fram komið vegna
hinnar brýnu þarfar dreif-
býlisins.
Er það aðeins einn þátt-
ur þeirrar baráttu Fram-
sóknarflokksins að tryggjia
hag sveitanna.
Sömu sjónarmið liggja að
baki þessu frumvarpi og
þau, sem ollu því, aff flokk
wrinn barðist til sigitrs fyr
DE WE Y
og forsetaefnis. Að öllum lík
indum verður hans fyrst og
fremst minnst sem þess
manns, er tók að sér forust-
una í frjálslyndari armi re-
publikana og tryggði honum
sigur á fjórum örlagaríkum
flokksþingum. Miklar líkur
benda til þess, að hefði Dewey
ekki notið við, væri flokkur
republikana nú undir forustu
mestu afturhaldsmannanna,
jafnvel manna eins og Mac
Carthy og hans líka.
Dewey átti einna mestan
þátt í því, að Wendel Willkie
var valinn forsetaefni republi
kana 1940 í staðinn fyrir
Taft. Fram til þess tíma
höfðu afturhaldsmenn tögl
og haldir í flokki republik-
ana síðan Theodor Roosevelt
var forseti. Sjálfur var svo
Dewey valinn forsetaefni
1944 og 1948 gegn andstöðu
Taftmanna. Svo mikiil var
fjandskapur Taftista gegn
honum, að þeir sátu heima
í stórum stíl í kosningunum
1948 og tryggðu Truman
þannig óvæntan sigur. Á
flokksþingi republikana 1952
átti Dewey svo mestan þátt
í því, að Eisenhower var val-
in forsetaefni í staðinn fyrir
Taft. Margra álit er það, að
Taft hefði veriö valinn for-
setaefni, ef Dewey heíði ekki
stjórnað fylgismönnum Eisen
howers með mikilli einbeitni
og aga á flokksþinginu.
& ' mtm******'W
Gegn Dewey hefir þag ver
ið haft, að hann væri um of
harður í horn að taka og ó-
fyrirleitinn í skiptum við and
stæðinga sína. Hinu hefir
hins vegar ekki verið neitað,
að stjórnarstefna hans væri
frjálslynd og að ýmsu leyti
róttæk á ameríska vísu. í
utanríkismálum hefir hann
ir héraffsskólunum, fyrir
menntasíkólM/num á Akur-
eyri og Laugarvatni og hús
mæffraskólum dreifbýlisins.
Þau sjónarmiff, aff rétt sé,
aff unglingar sveitanna
hljóti menntun sína í sveit
unum sjálfum til þess aff
tryggja það, aff tengslin
milli skólans og sveitarinn-
ar slitni ekki og unglingur
inn tapi ekki fótfestu sinni
og rótfestu í menningw sveit
anna.
Þetta sjónarmið er nú al-
mennt viðurkennt af skóla-
mönnum og uppeldisfræðing
um og þess vegna heldur
flokkurinn enn áfram á þess
ari braut með flutningi þessa
fvumvarps og baráttu sinni
fyrir framgangi þess.
nánast sagt fylgt sömu stefnu
og demókratar og alltaf lagt
mikla áherslu á brezk-amer-
íska samvinnu. Einangrunar
sinnar í Bandaríkj unum
bafa lengi talið hann meöal
verstu andstæðinga sinna.
Afturhaldsmenn í flokki
republikana hafa áreiðanlega
fagnað því, er De\-ey ákvað
að draga sig í hlé sem ríkis-
stjóri. Þeir munu lika hafa
hugsað sér gott til glóðarinn
ar, ef republikanar töpuðu
verulega í kosningunum, þar
sem hægt hefði verið með
talsverðum rétti að kenna
frjálslyndari mönnum flokks
ins um ósigurinn. Úrslitin
urðu rpublikönum hins veg-
ar öllu hagstæðari en við var
búist. Fall Ives sem rikis-
stjóraefnis í New York var
hins vegar verulegur persónu
legur ósigur fyrir Dewey, þar
sem hann studdi kosningu
hans af miklu kappi. Þó varð
sá ósigur meiri en skoðana-
kannanir höfðu bent til. Og
þótt Dewey biði persónuleg-
ari ósigur, hefir það merki
haldið velli, sem hann hefir
átt manna mestan þátt í að
reisa. Frjálslyndir republi-
kanar fóru yfirleitt mun bet-
ur út úr kosningunum en
þeir afturhaldssömu. Menn
eins og t. d. Javits í New York
og Casa í New Jersey unnu
mikla persónulega sigfa. Yfir
leitt er það álitið eftir kosn-
ingar, að þær hafi styrkt
frjálslyndari arm rpúblikana.
Aff þessu leyti, getur því
Dewey dregið sig í hlé sæmi-
lega ánægður. Annars er það
umde'ilt, hvort hann ætlar
sér það til langframa. Hann
mun hafa verið orðinn þreytt
ur á ríkisstjóraembættinu,
enda er það mjög umfangs-
mikið, en illa launað í sam-
anburði við það, sem Dcwey
myndi hafa getað fengið.. ef
hann hefði starfað sem sjálf
stæður lögfræðingur. Hann
mun nú ætla að stunda lög-
fræðileg stöjrf um skeið og
bæta efnahag sinn. Senni-
lega mun hann lítið láta
stjórnmál til sín taka á meö
an, nema þá á bak við tjöld
in. Ef til vill gerir hann sér
von um, að hann verði réttar
metinn, eftir að hann stend-
ur ekki lengur á jökultindi
hefðarinnar og annað hvort
eftir tvö ár eða eftir sex ár,
þurfa republikanar að velja
eftirmann Eisenhowers. Hann
á engan sjálfsagðan eftir-
mann meðal republikana eins
og er. Þegar allt kemur til
alls, getur vel svo farið, að
republikanar fylki sér um
Dewey í þriðja sinn. Stund-
um getur það verið eins klókt
að draga sig í hlé, og að sækj
ast eftir völdunum.
Þ. Þ.
wnnitmiiMimmmtmmitiiitiicitiiiiiiiiiiiimiiiimmii
m
Jón Skaftason
Svefnbjörn
Dagfinnsson
I lögfrœðiskrifstofa
I Austurstræti 5 III. hæö.
1 Sími 82568. Vifftalst. kl. 5-7
Útbreiðið Tímann
Bonaparte og
ÞjóðviEjinn
Halldór Kiljan Laxness
skrifaffi einu sinni smásögu
sem lieitir Napoleon Bona-
parti.
Saga þessi segir frá ungl-
ingi, sem langaði afar mikiff
til að verffa mikill maður, fór
út um heim og lenti þar í
ýmsum hrakningum og geðbil
aðist. Kom síðan heim, hafði
þá skipt um nafn og þóttist
vera Napoleon Bonaparte.
Kvaðst hafa endúrreist krist-
indóminn í Danmörku, ger-
sigraff Tyrki og rekið þá á
flótta.
En þrátt fyrir allt var hann
enn sami vesalingurinn og
sigrarnir voru aöeins hans
eigin hugarórar.
Mörgum mun hafa orffiff
hugsað til þessarar sögu, þeg-
ar þeir lásu Þjóffviljann á laug
ardaginn var.
Eru það þó sérstaklega tvær
greinar, sem minna á Bona-
parti Kiljans.
Önnur er eftir Ásmund Sig-
urðsson o|g fjallar um þaff,
hvernig sósíalistar hafi endur
reist landbúnaðinn á nýsköp-
unarárunum.
Hin er forystugrein blaffs-
ins, sem f jallar um það, hvern
ig kommúnistar hafi í baráttu
sinni gegn dvöl varnarliðsins
gersigrað stjórnarflokkana,
svo aff nú séu þeir gersamlega
snúnir á band kommúnista,
sem sjáist m. a. á þeim um-
bótum, sem gerffar hafi veriff
og á tillögunum um radar-
stöffvar varnarliðsins, sem nú
liggi fyrir Alþingi.
„Ég endurreisti kristindóm
nn í Danmörku og gersigraffi
Tyrki,“ sagffi Bonaparti.
Sigrum Bonaparta er lýst f
sögu Kiljans. En hvernig étu
þá sigrar Þjóffviljans og
kommúnista í þessum mál-
um?
Hvernig endurreistu þeir
Iandbúnaffinn?
Sú endurreisn var þannig,
að þeir börðust af alefli gegn
stéttarsamtökum bænda og
stóðu að þvingunarlögunum
um búnaffarráff.
Sú endurreisn var þannig,
að þeir áttu hlut í því, aff
landbúnaðurinn fékk aðeins
7% af gjaldeyristekjum og
innstæðum þeim, sem stjórn
in ráðstafaði.
Sú endurreisn var þannig,
aff leiðanúi menn í flokknum
rægffu og Vffluttu landbúnaff-
inn leynt og ljóst, auk þess
sem þeir hjálpuffu til aff
hindra eðlilegar framfarir
hans með takmörkuðum inn-
flutningi landbúnaffarvéla og
með því aff svíkja sjóði land-
búnaffarins um f jármagn.
Það er vissulega endurreisn
í lagi.
Þá er koaniff að hinu atriff-
inu.
Hvernig hefir barátta
kommúnista veriff þar?
Sú barátta hefir verið þann
ig, að reyna á allan hátt aff
spilla sambúffinni viff varnar-
liðiff og aff torvelda þá samn-
inga, sem gerðir hafa veriff.
Sú barátta hefir veriff þann
ig, að æsa til andstöðu gegn
endurbótum þess, sem betur
mátti fara.
Sú barátta hefir veriff þann
ig, aff afflytja og rægja þá
menn, sem fyrir íslands hönd
hafa staðiff í samningum viff
varnarliffiff.
Sigrarnir eru þeir, aff
kommúnistar hafa engan
þátt átt í þeim umbótum, sem
gerðar hafa verið á þessum
málum.
Framsóknarflokkurinn hef-
(Pramhald á 6. síðu).