Tíminn - 04.01.1955, Blaðsíða 5

1. blað.
TÍMINN, þrið,judaginn 4. janúar 1955.
5
Þrtðjjjrf. 4. jan.
Uraraæli Malenkoffs
og varnirnar
Eins og venja hefir verið,
hafa margir af forustumönn
um þj óðfanna iátið tii sín
heyra nú um áramótin. Þeir
hafá lýst áliti sínu á við-
horfi í aiþjóðamálum, eins
og það hefir komið þeim fyr
ir sjónir, cg dregið af því
álvktanir i:m þáð, sem fram
tíðin ber í skauti sinu.
í' áramótahugleiðingum
vestrænna sjórnmálamanna
hefir það yfirleitt komið
fram, að þeir teldu friðar-
horfur nú betri en um langt
skeið. Uveigi er nú barist í
heiruinum cg varnir lýðræð-
isþjóðam^a eru nú sterkari
cn ,þær hafa lengi verið.
Væntanleg þátttaka Þjóð-
verja í vörnum Vestur-Evrópu
mun styrkja þær til stórra
muna. Meðan slík samheldni
lýðræðisþjóðanna um varnirn
ar rofnar ekki eru miklar lík
ur til þess, að yíirganasöfl-
in telji ekki vænlegt að
hefja árás og þannig sé frið
urinn tryggður. Aukið jafn-
vægi í þessum efnum virð-
ist og vænlegt til þess, a‘5
yfirgangsöflin sjái sig um
hend og taki upp friðsam-
leg vinnubrögð. Á nýlc.knu
þingi S. Þ. mátti greina þe*s
nokkur merki að heldur þok
aðist í samkomulagsátt milli
austurs og^ vesturs, m.i a. í
sambandi við afvopnunar-
málin og kjarnorkutnálin.
Það- er hinsvegar ljóst, að
það hlýtur að eiga allangan
aðdraganda og taka veruleg
an tím^ að ná varamlegu
samkomulagi í deilumálum
stórveldanna, eins mikil og
tortryggnin hefir verið á
milli þeirra að undanförnu.
Vonir um slíkt samkomulag
hafá hins vegar ekki verið
bjartari um langt skeið en
nú um áramótin.
f stórum dráttum virðist
álifc vestrænna stjórnm'ála-
rnanna nú vera það, sem hér
hefir verið rakið. Það hefir
hinövegar orðið til þess að
draga nokkuð úr þessum
þatnandi vonum og bjart-
sýni, að forvígismenn Sovét
ríkjánna hafa látið uppi
nokkuð annað álit nú um
áramótin. Þeir hafa látið ó-
spart i það skína, að friðar
horfurnar hafi heldur versn
að að undanförnu og byggja
þá fullyrðingu einkum á
samkomulagi vesturveldanna
um þátttöku Þjóðverja í vörn
um Vestur-Ev'rópu. í viðtali,
sem Malenkoff, forsætisráð-
herra Sovétrikjanna, birti nú
um áramótin, hefir hann
meira að segja látið svo
ummælt, að ófriðvænlega
horfði nú, en gert hefði um
langt skeið,
Ýmsir þekktir blaðamenn
hafa látið í ljós þá skoðun,
að þessi ummæli hinna rúss
nesku stjórnmálamanna sé
ekki vel að marka. Þeim sé
varpað fram sem hótun til
þess að koma í veg fyrir að
samkomulagið um vígbúirað
Vestur-Þjóðverja nái fram
að ganga. Þegar því sé kom-
ið í höfn, muni Rússar ekki
reynast ósamningafúsari en
áður, nema síður vlerði. í
þessari sömu trú, keppa vest
rænir stjórnmálamenn nú að
Áraraótaræða forseta Islands
Raforkumáð
AusturBands
(Pramhald af 3. síðu).
Ég er ekki hræddur við
ungu kynslóðina. Hún er
ekki verri en unga fólkið var
áður, og raunar hávaxnari
og háleitari en sú eldri var.
Hin unga kynslóð gerir alltaf
nokkura uppreisn gagnvart
þeirri gömlu. Því segja öld-
ungarnir, að heimur versn-
andi fari og samt miðar á-
fram, og þó bezt ef vér get-
um varðveitt nokkuð af
gömlum uppeldisvenjum.
Sveitin og sjórinn veitir það
bezta uppeldi við hliðina á
skólagöngunni. Engin stofn-
un er einhlít. Ekkert getur
komið í staðinn fyrir heim-
ilið, og þá helzt það heim-
ili, sem veitir þroskandi starf
við hliðina á leik. Leikur
barnanna er eftirlíking á
störfum hinna fullorðnu, og
þarf að breytast yfir í raun
hæft starf svo lítið beri á,
þar til unglingsárin taka við
cg ábyrgðin. Því stærri sem
bæiirnir eru, því meir eru
þeir hjálparþurfi um uppeld
ið. Það er líkast því, að upp-
vaxandi kyrtslóð þurfi að lifa
alla þroskasögu mannkyns-
ins áður en vélaöld fullorð-
insáranna tekur við. Hér er
mikið samstarf nauðsynlegt
milli bæja og sveita, og skylt
að gjalda sveitunum fyllstu
þokk fyrir uppeldi og gest-
risni. Það má vera að sveita
fólki hafi stundum hin síð-
ari ár fundist að gildi sveit
anna fyrir þjóðarbúið og
þjóðmenning væri vanmetið.
En slíkt þarí ekki að óttast,
þegar til;.,.lengdar lætur, og
stundarveigengni villir ekki
lengur sýn. Landbúnaðurinn
stendur föstum fótum í áliti,
sögu cg framtíð þjóðarinnar.
En vér lifum á vélaöld með
Öllum þeim afleiðingum, sem
því fylgir að hverfa frá frum
býlingshættinum. Og í flest
um greinum getum vér fagn
að þessari starfsbyltingu.
Handaflið við orfið og árina,
skólfluna og hjólbörurnar
hrukku skammt til að vinna
íslands náttúruauð. En með
mótornum og rafmagninu
breyttist öll aðstaðan á ótrú
lega skammri stund. Þá kem
ur í ljós, að ísland er, með
ströndum fram og langt á
haf út, vísast jafngott hverju
öðru landi þegar rétt og vel
er á haldið. Moldin er mjúk
og frjósöm, þegar hún er kom
in í rækt, og grasið jafngott
þeim ræktunarjurtum, sem
meir láta yfir sér. Það er
ekki ofmælt í upphafi, að það
drýpur smjör af hverju
strái. Stórtækar vélar grafa
nú skurði og slétta þúfurn-
ar, og það stefnir ört að því
marki, að ræktun komí i stað
beitar. Slátturinn, sem var
áður aðalsumarstarf allra
karlmanna er orðinn ígripa
verk, og réttar aöferðir eru
fundnar til að létta stórlega
heyverkunina og tryggja hey
fenginn í óþurrkatíð. Afurð-
irnar hafa annað matarþörf
landsmanna og það stefnir
óöum að auknum útflutnirigi.
Sömu sögu er að segja til
sjávaiins. Landhelgin er
stærri og rýtízku bátar og
logavar ná víðar til fiskjar
en áður var kleift. Ruslíisk
urinn, steinbíturinn og t,-os-
ið er orðið jafn verðmætt og
málfiskurinn og karfinr. hefir
bæzt í hóp nytjafiska. Skreið
in skipar aftur sitt forna
virðingarsæti og frystingin
vinnur markaði, sem áður
voru ekki t.il allt frá Moskva
til San Fransisco. Vísast evu
hvergi framleiddar fleiri mál
tíðir á dagsverkið, og mark-
aðurinn þenst líka út við
vaxandi frystitækni í öllum
löndum, því nýmetið fellur
öllum vel í smekk.
Ég má ekki Ijúka svo við
vélaöldina, að ég nefni ekki
rafmagnið, ljós, orku og yl
hinna bláhvítu fossa. Það eru
okkar hvítu kol, og vaíalaust
hollara heimilum, iönaði og
þjóðmenning en hin svörtu
voru sínum þjóðum. Raf-
magnið hefir fært nýtt líf
í útkulnaðan iðnað, lýsir
skammdegið og rekur kulda
bola á dyr. Það er vissulega
ekki að ástæöulausu, að raf
magnsmálin eru nú eiuhver
hin stærstu í öllum héruð-
iim landsins, og engin byggð
geiur hugsað til þess, að veva
afskipt til langframa. Þó er
saga þess ekki löng. Fyrir
fáum vikum héldum vér í
Hafnarfirði fimmtíu ára af
mæli fyrstu rafstöðvarihnar
á ísiandi. Eg segi það kinn-
roðalaust, að mér vöknaði
um augu, þegar kveikt var
ljösið með straum frá hin-
um fyrsta rafal þessa lands,
sem enn er við líði og nothæf
ur. Baráttan við óblíöa nátt-
úru er orðin löng, en nú sigr-
u.m við hana með náttúru-
öflunum sjálfum. En er
það ekki svo um alla frani-
för, að því betri skilning,
sem vér öðlumst á lögum
náttúrunnar, því fastari tök
iim náum vér í lifsins bar-
áttu. Öll vor tæki eiga sér
því marki að tryggja fram-
gang og framkvæmd þessara
sarnnínga.
Hvernig, sem skilja ber
mæli hinna rússnesku stjórn
arleiðtoga, bera þau það ó-
tvírætt með sér, að ástandið
i alþjóðamálum er enn tví-
sýnt og þar getur verið allra
veðra von. Þess vegna er það
líka enn nokkurnveginn sam
eiginlegt álit forvígismanna
lýöræðisríkjanna, að enn sé
of snemmjt áð draga úr vörn
unum, heídur verði að treysta
þær áfrarn, unz meiri vissa
hafi fengist ‘ fyrir því, að á-
standið sé orðið friðvænlegt.
Fyrir ísleirdinga er fyllsta
ástæða tíí ]iess að fylgjast
vei með því, sem gerisc í
þessum mðlum úti í heimi.
Fkkert er Íslendingum meifa
hagsmunamál en að friður
ha’dist og^þ'ess vegna haía
Islendingar tekið á sig ali-
þunga kvöð til öryggis hinu
sameiginlega varnarkerfi lýð
ræðisþjóðanna, þar sem er
hin erlenda herseta. Við þessa
kvöð viljum við að sjálfsögðu
ekki búa leng ur en nauö-
syn krefur. Þess vegna fagna
íslendingar líka hverju því
skrefi, sem miðar í friðarátt
og gcrir vígbúnað og vavnir
ónauðsynlegri. Það er hins
vegar alvarleg áminning um
að enn er ekki komið á það
stig, hvorki hér né annars-
staðar, að varnir séu óþarf-
ar, þegar helzti ráðamaður
annars mesta stórveldis heims
ins, telur ófriðarættu frem-
ur hafa aukizt en hið gagn-
stæða. Það verður a. m. k.
áð sjást, hvaö þessi ummæli
tákr.a og hve alvarlega þau
eru meint, áður en færr cr
að draga úr vörnunum.
einhvers staðar fyrirmynd í
sjálfu sköpunarverkinu. Það
evu breyttir tímar og í fler.tu
tii ratnaðar. Eg óska þess, að
vér ætium nokkurs konar
skinnínkka, stem hefðu þá
náttúru, að vér gætum stig-
ið fimmtíu ár aftur í tím-
anr. i hverju spori. Þá hefð
ud'. við eitthvað að bera sam
an við og það er oss áskapað
að meta allt við samanburð,
og hættir til að meta það sið
ur en skyldi, sem áunnizt hef
ir.
En nóg er við að berjast, og
mun það lífsins lögmál. Eitt
er þó sem minnst hefir
breyzt en það er sjálf veðr-
áttan. Að vísu hlýnar nokkuð
og kólnar á tímabilum, en
óstöðuglikinn er sá sami. Það
er stundum sagt, að vér ís-
lendingar séum óstundvísir,
en verri eru árstíðirnar, og
munar oft vetri fram til
vorsins. Einnig er mikill ára-
munur og ófyrirsjáanlegur.
Af því stafaði oft áður hall
æri, skepnudauði og mann-
fellir. En þess megum vér
minnast fyrir fáum árum,
þegar rigndi og blés á norð-
austan allt sumarið og snjó-
aði heilan vetur á Norður-
landi, að þá féllu hvorki
menn eða skepnur, þó að
skuldir hlæðust að vísu á
framtíðina. Það var að þakka
bættum samgöngum; samtök
um og hugarfari. Ég nefni
þetta eina dæmi, en mikil
breyting og bót er á orðin,
ef óþurrkar, vetrarfrost, ís-
inn og eldurinn, getur ekki
lengur ráðið niðurlögum
þeirra sem eiga þröngt í búi
eða jafnvel heilla héraða.
Og ég hygg, að þessu marki
sé nú náð. Því veldur sam-
hugur fólksins og samgöngu
tækmn. En hversu mikið sem
vér iölum um veðrið, þá mun
ós’öðug'eikinn haldast, og
vér si.'ulum gæta þess, að
hann iái ekki tök á nug og
hjarta. Umhleypingarnir og
rosinn eiga skylt við hverí-
lyndi og illindi, en trú á
Lindið cg traust á þjóðinni
er oss lífsskilyrði, og þá fer
heldur ekki hjá því, að aug
un opnizt fyrir forsjá Guðs.
íslendingar hafa sýnt atorku
og geta glaðst við góðan á-
rangur. En sú tilfinning gríp
ur alla efnhverntíman, að
vart verði við ráðið fyrir eig
in mátt og megin. Vér þurf
um að finna, að vér séum í
samstarfi við hin dýpstu
rök og sterkustu öfl tilver-
unnar.
Ég hefi hér fyrir framan
mig á borðinu mynd eftir
Funar Jónsson. Blessaður
veri hann fyrir þann arf,
sm nenr. eftirlét þjóð sinn:.
Hann ká .V..ði myndina Öklu
aldanna. Aldan ns hátt — i
hviríil og endar í fagurrí
konumynd. í sjónum í kring
syndir mannfjöldinn, þeír ber
ast inn í hvirfilinn og marg
ir hafa með sterkum átökum
cg afli öldunnar borist hátt
upp eíjtir, en aðtelns einn
náð því að hvíla við brjóst
gyðjunnar. Það er glöggt, að
listamaðurínn vill að oss
skiljist, að sú mynd er af
Kristi. Mér finnst vænt um
þessa mynd, sem sýnir vora
eigin baráttu og þá hjálp,
sem berst oss og verður því
öflugri sem ofar dregur.
Með þeim orðum vil ég
Ijúka máli mínu og óska yður
aftur og allri þjóðinni árs og
friðar.
Sveinn á Egilsstöðum birtir
hvatvíslega klausu í Mbl. 29.
des. um raforkumál Austur-
lands.
Hann krefst þess, að Aust
firðingar fái nú rafmagn eftir
línu frá Laxá og treysti því
að síðar verði byggt stórt orku
ver við Lagarfoss.
Sveinn er eini maðurinn í
raforkumálanefnd Austur-
Iands, sem frá byrjun hefir
verið fylgjandi línuleiðinni —
(þótt hann eigi að síður í
sumar undirskrifaði mótmæli
gegn henni og kreföist raf-
orkuvers eystra).
Hann er ennþá við það hey
garðshornið, að treysta línu
leiðinni og mótmælir orkuveri
eystra í Grímsá.
Kjörnir fulltrúar Austfirð-
inga á Alþingi og í raforkum.-
nefndinni hafa á hinn bóg-
inn alla tíð krafizt þess, að af
öryggisástæðum yrði ekki
treyst á línuleiðina eina, og
það nú síðast — á fundi á Eg
ilsstöðum — rétt fyrir jólin.
Á þeim fundi er megináherzla
enn einu sinni á þaö lögð, að
ekki megi sætta sig við lín-
una, nema einnig sé byggt
orkuver eystra.
Það er útilokað að byggja nú
Stóru-Lagarfossvirkjunina
með 14 þús. kw. orku. í fyrsta
Iagi er hún margfalt stærri
en þörf er á og kostar
með línum á annað hundrað
milljónir króna. Mundi hún
því raska gersamlega öllum
fyrirætlunum um dreifingu
raforku um landið á næstu
árum, sökum þess, hve mikið
fé yrði í henni bundið.
Þá er ekki heldur hægt að
fá ákvörðun um það nú að
byggja Stóru-Lagarfossvirkj-
unina síðar af því m. a., að
enn eru eftir 1—2 ára rann-
sóknir, áður en um slíkt yrði
ákvörðun tekin, samkvæmt
upplýsingum / raforkumála-
stjóra.
Allt þetta veit Svcinn á Eg
ilsstöðum mæta vel. Samt mót
mælir hann virkjun eystra nú
og vill láta treysta á línuna
eina og vonina í stórri Lagar
fossvirkjun síðar.
Skýringin er sú, að hann
hefir nú undanfarið, einn
Austfirðinga, sem umboð
hafa haft í raforkumálinu,
viljað sætta sig við norðan-
línuna eina.
Þetta kemur einnig greini
lega fram í grein hans, þar
sem slegið er föstu, að hægt
sé að treysta línu austur.
Hún muni örugg.
Barátta Austfirðinga í raf
orkumálinu í sumar hefir á
hinn bóginn byggzt á því
(allra nema Sveinb. Jónsson-
ar), að hvað sem norðurlín-
unni liði, yrði byggt raforku-
ver eystra til öryggis. Enn-
fremur að byrjað yrði fyrst á
því að koma upp orkuverinu,
til þess að um það yrðu engin
eftirkaup og menn srætu ekki
uppi með línuna eina.
Með ákvörðun nú um að
byggja Grímsárorkuverið
lagi, og annað Félagsheimili
nægði þessari höfuðkröfu
Austfirðinga um öryggi og nóg
rafmagn.
Þessi leið hefir og þann
stóra kost, að með henni eru
í engu minnkaðar líkur fyrir
Stóru-Lagarfossvirkjun síðar.
Þvert á móti auknar með teng
ingunni norður. En hvernig
sem um það fer, bá hafa Aust
firðingar nú tryggt sér Gríms
árorkuverið, sem á að gefa
2400 kw., og línuna til viðbót-
ar.
(Framhalcl á 6. slðu.)