Tíminn - 15.01.1955, Blaðsíða 5

12, blaff.
TÍMINN, laugardaginn 15. janúar 1955.
5
Luugard. 15. jan.
' A
Alyktanir, sem hafa
borið árangur
LEIKFELAG REYKJÁVÍKUR:
Vandræði Morgunblaðsrit-
stjóranna fara vaxandi vegna
hæstaréttardómanna yfir
einkadómurum dómsmála-
stjórnar Sjálfstæðisflokksins.
Á undanhaldinu frá því að
ræða um efnisatriði þessa
máls, reynir Mbl. að beita
alls konar útúrsnúningum og
vífilengjum i von um að
draga athyglina frá þeim með
því að beina umræðunum
inn á aðra braut.
Seinasta viðleitni Mbl. í
þessa átt, birtist í forustu-
grein blaðsins í gær. Þar er
því haldið fram, að seinasta
flokksþing Framsóknar-
manna hafi gert tvær sér-
lega óheppilegar ályktanir.
Önnur þeirra hafi vítt dóms-
málastjórnina, en hin hafi
mælt svo fyrir, að þáv. stjórn
arsamstarfi skyldi slitið að
kosningum loknum.
Það er vel skiljanlegt, að
Mbl. kalli þésSar ályktanir ó-
heppilegar. Reynslan hefir
hins vegar þegar staðfest, að
þær hafa borið mikinn árang
úr.
Tillaga sú, sem vítti dóms-
málastjórnina, hefir ásamt
gagnrýhi Tímans borið þann
árangur, að dómsmálastj órn
Sjálfstæðisflokksins fer sér
nú miklú gætilegar og hóg-
legar en áður. Vítur flokks-
• þingsins voru ekki sízt
sprottnar af því, að dóms-
málaráðherrann var kominn
inn á þá braut að skipa vissa
einkavini sína setudómara í
málum, er ýmist snertu á-
kveðna andstæðinga Sjálf-
stæðisflokksins eða sérstaka
gæðinga hans. í málum and-
stæðinganna var síðan geng-
ið fram með ofríki og ólögum
(sbr. hæstaréttardóminn yf-
ir Gunnari A. Pálssyni í máli
Helga Benediktssonar), en
með linkind. og undanlátsemi
í málum gæðinganna (sbr.
úrskurð hæstaréttar um ó-
fullnægjandi rannsókn Gutt
orms Erlendssonar í máli S.
f. F.). Með slíku áframhaldi
liefði skapast hér flokkspóli-
. tískt réttarfar af verstu teg-
únd. Eftir ávítur flokksþings
ins og gagnrýni Tímans, he?
ir dómsmálastjórnin ekki lal
ið ser fært að halda áfram á
þessari braut, a. m. k. ekki í
bili; og yfirieitt falið setu-
dónarastörf reyndum og föst
um dómurum. Ávítur flokks-
þingsins hafa því vissulega
haft heppiieg áhrif á rétt-
arfarið.
Ályktun flokksþingsins um
að rjúfa stjórnarsamstarfið
fcftir kosningarnar, hefir bó
boris enn augljósari og mik-
ílvægari áarngur.
Með því að rjúfa stjörn-
arsamstarfið, fékkst það
fram að teknir vorw upp ný
ir samm'ngar um stjórnar-
myndutt.Úrslit kosnz'ngamza
ttrðw á þanii veg, að ekki
var að sitttti að ræöa um
aðra möguleika fyrir meiri-
lilutastjórn en áframhald
andi samstarf sömzz flokka
og áSttr. Þrátt fyrzr það sköp
ttðu stjórttarslititt aðstöðtt
til nýrra samninga á mzlli
þeirra. í þeim samnittgzím
tóku FramSóknarmenn wpp
Brynjólfur Jóhannesson,
einn af allra snjöllustu og
vinsælustu leikurum íslend-
inga fyrr og síðar átti 30 ára
leikafmæli á síðastliðnu
hausti. — í leikskrá Nóa grein
ir svo, að Brynjólfur hafi leik
ið í fyrsta skipti hjá Leikfé-
lagi Reykjavíkur 24. október
1924 hlutverk Baldurs í sjón
leiknum „Stormar“ eftir
Stein Sigurðsson. Hlutverk
Nóa, sem Brynjólfur leikur
að þessu sinni, er 133. hlut-
verk hans hjá félaginu og
hefir aðeins einn leikari
hærri tölu, hinn góðkunni
ISöfíEBiíliir: Amlré öfoey.
Þýðandi: T«B*ias Cvuðsmsndssosi.
IjeikstJérl: Lárus Fálsson.
Léifaafmaelissýning helgu® S£ryn§ólfi Jö*
hanneSsyni ©í/ friitoisýnd mifövifaudaginn
12. jjtmiUer.
Nói og kona hans — Brynjólf
ur Jóhannesscn og Emilía
Jónasdóttir.
aldni skopieikari Friðfinnur
Guðjónsson, sem hefir nú
orðið að yfirgefa leiksviðið
fyrir aldurs sakir.
Frumsýning leikrits þessa
var helguð þessu afmæli Bryn
jólfs Jóhannessonar, enda
fögnuðu gestir leikhússins
honum óspart með lófataki,
þegar er tjaldið var dregið
frá og hann, í upphafi leiks-
ins, var þar einn að arkar-
smíði sinni. Og í leikslok voru
leikendur og leikstjóri ákaft
hylltir og þó sérstaklega
Brynjólfur. Var hlaðið kring
um hann svo miklu af blóm-
um að undrum sætti og fluttu
ýmsir fulltrúar leikara og
leiksamtaka honum stuttar
ræður, þökkuðu honum sam-
starf og forustu í starfi Leik-
íélagsins, en hann sjálfur
þakkaði nokkrum orðum. A5
lokum hylltu leikhússgesiir
hann með ferföldu húrra-
hrópi.
André Obey, franskur leik-
ritahöfundur samdi leikrit
þetta á árunum 1929 og 1930.
Það fjallar á ytra borði um
Nóa og Syndaflóðið. Höfund-
urinn hefir sjálfur í formála
fyrir verkum sínum gert þá
grein f.vrir leikritinu, að ekki
hafi það fyrir sér vakað, að
semja helgileik, ekki einu
sinni biblíulegan leik, því síð
ur spásagnarleik, heldur það
fitt, að færa hina fornu erföa
sögn mannkynsins upp á íeik
svið nútímans, færa hana
nokkur þúsund ár nær okkur:
endurspegla í formi hennar
hina eilífu viðleitni að hefja
manninn upp úr moldinni,
skapa hann í guðs mynd. —
Þessi þrá eftir fullkomnun
hefir fylgt mannkyninu frá
öröfi aida, og fylgir enn og
jafnframt sá beygur, að ekki
muni því takmarki náð með
þeim snillta stofni, sem fyrir
er, heidur þurfi að koma til
stótffcJld eyðingarráð í formi
Sj ndaf lóðs eða Surtarloga,
til þess að skapa nýja jcrð
og nýtt mannkyn. — Og sizt
af öhn hefir þessi beygur,
þessi grunun mannanna vik-
iö frá þeim í upphafi atóm-^
aldar, heldur ris hann nú geig
vænlegri en nokkru sinni
fyrr fyrir hugskotssjónam
þeirra, ekki sem órar og hug-
sýn heldur blákaldur veru-
leiki studdur raunvísindum.
Nói er nýstárlegur leikur
á íslenzku leiksviði með því
að þar leika bæði menn og
dýr, þ. e. leikendur í dýra-
hömum. Ekki þarf að rckja
efni leiksins nákvæmlega fyr
ir þeim, sem hafa lært Helga
Lver og Biblíusögur undir
fermingu. — Að boði drott-
ins smíðar Nói Örkina úti í
skðgi til þess að bjarga úr-
vali manna og dýra yfir
Syndaflóðið. Sigling Arkar-
inna” unz hún strandar á
tindi Araratfjalls er mikið
ævintýri — gerist margt inn
anborðs. Nói, sem eingöngu
hlýðir rödd drottins og fer í
öllu að boði hans og vilja á
Ada og Jafet — Anna Stína
Þórarinsdóttir og Steindór
Hjörleifsson.
Sella og Sem — Sigríður Haga
lín og Einar Þ. Einarsson.
mál, sem þeir höfðtt lettgi
borið fyrir brjóstz, rafvæð-
ittgu dreiíbýlisins. Þeir
gerðtt að samstarfsskilyrðz
að unnz'ð yrði skipzzlega að
lawsn þessa máls á grwnd-
velli tillagwa um 10 ára á-
ætltttt, er þeir höfðtt flzztt í
tíð nýsköpunarstjórttarizzn-
ar og þá höfðtt verið felld-
ar af Sjálfstæðzsflokknum
og öðrttm flokkwm nýsköp-
unarstjórttarittnar. Nú taldi
SjálfstæíSisfÍokkttrnm sér
hins vegár ekki annað fært
C7i að gazzga að þesswm til-
lögum, þegar þær voru gerð
ar að skilyrði fyrzr stjórn-
arsamstarfi.
' wmÚK*-"" ’
Aðstaðan til þess að taka
þessa samninga upp, hefði
verið örðugri, ef stjórnarsam
starfið hefði ekki veriö rof-
ið og því þurft að gera nýj-
an samning um stjórnar-
myndun.
Mbl. er að sjálfsögðu ekki
glatt yfir þessum árangri,
þótt það látist nú vera fylgj-
andi rafvæðingu dreifbýlis-
ins, er Sjálfstæðisflokkurinn
gleymdi meðan verið var að
eyða stríðsgróðanum í tíö ný-
sköpunarstjórnarinnar. En
fólkið í dreifbýlinu unir á-
reiðanlega vel þessum á-
rangri og mun meta að verð-
leikum forustu og baráttu
Framsóknarflokksins fyrir
því að knýja það fram.
mjög andstætt sem skipstjorn
armaður. Fjölskyltían öll rís
gegn honum og tilraunin er
ráðin til að misheppnast eins
og eftirkomendurnir votta.
Og er siglingu Arkarinnar lýk
ur, taka dýrin til að ýfast og
synir hans deila og sundrast.
— Nói einn er staðfastur í
trúnaðartie.usti sínu og hefst
handa að nýju.
Eins og fyrr hefir verið
greint, leikur Brynjólfwr Jó-
hawnessott Nóa og mun hlut-
verkið vera ærin þrekraun.
Konu Nóa leikur Emilía Jón-
asdótúr. Syni þeirra, Sem,
Kam og Jafet leika þeir Em-
ar Þ. Ezttarsson, Jón Sigwr-
björnssott og Steindór Hjör-
lezfsson, taldir í sömu röð. En
unnustur eða konur þeirra,
sem heita Sella, Naómí og
Ada, leika þær Sigríður Haga
lítt, Hólmfríðttr Pálsdóttir og
Azzna Stína Þórarittsdóttzr,
einnig taldar í sömu röð.
Loks á hið spillta mann
kyn sinn fulltrúa í leiknum
og leikur Þorsteinn Ö. Step
hensen ruddamennið svo
hrottalega sem til mun ætl-
ast.
Eftir því sem unnt er að
gera sér í hugarlund um svo
nýstárleg og fjarræn hlut-
verk virðast þau öll vera
meira og minna vel af hendi
leyst og hefir Lárws Pálssott
vandað mjög til æfinga og
sviðretningar svo og Lothar
Gruzzd til leiksviðsbúnaðar.
— Um lcik dýranna er vitau-
lega enn örðugra að dæma.
— ■ Nafn Tómasar Guðmunds
sonar sem þýðanda leikrits-
ins er næg trygging fyrir
bví, ag tungunni er ekki mis-
þyrmt.
Leikurinn er frá upphafi
til enda borinn uppi af hlut-
vfcrki Nóa og mun ieikur Bryn
jólfs í bessu hlutverki vei'ða
einn af stærri leiksignmi
hans. — Emilía leikur sitt
hlutverk frábæriega vel og
smekxvísiega. Þá reymr cg
mjcg á Jón Sigurbjörnssm,
sem leikur Kam, uppreístar-
foringjann á skútunni.
Jónas Þorbcrgssozz.
BSSðin og hSut-
verk þeirra
Blöðin eiga sama rétt til
þess að segja skoðun sína
og hver almennur borgari, og
ef frelsi blaðanna er skert,
er um leið lagt haft á frelsi
hins almenna borgara.
Þetta er eitt af því, sem
kemur fram í fyrstu árs-
skýrslu hins svonefnda Blaða
ráðs í Brétlandi, en það er
stofnun, sem blöð landsins
settu á stofn til þess ag vera
forsjá „pressunnar“ inn á við
ekki síður en út á við; verja
blöðin gegn óréttmætum
höftum, og almenning gegn
misnotkun þess trúnaðar,
sem blöðin fara með. Líka má
segja, að hlutverk þessarar
stofnunar sé að vernda hið
ritaða orð og varna því að
það sé misnotað, eða að það
sé heft með óeðlilegum að-
gerðum.
En réttinum til að skrifa
frjálst fylgir líka skyldan að
verja einkalíf borgarans og
hina lýðræðislegu byggingu
þjóðfélagsins. Hið nýstofn-
aða Blaöaráð telur sig geta
fullyrt, að það hafi ekki að-
eirvs gætt hagsmuna blað-
anna á liönu ári, heldur hafi
það einnig notaö myndug-
leika sinn til þess að grípa
inn í mál, sem telja mátti lík
leg til þess að veikja það trún
aðarband, sem er í milli
blaöamanna og almennings.
Fréttamiðlun er geysilega
þýðingarmikill þáttur í þjóð-
félagsbyggingunni og þau
vandamál eru ekki bundin
einstökum löndum heldur öll
um þjóðum. Stefnt er að því,
að skapa sams konar reglur
um fréttamiðlun sem víðast,
svo að öyrum yfir landamæri
sé jafnan haldið opnum bæði
til fréttamiðlunar og áhrifa
á skoðanir. Með tilliti til þess
arar stefnu í frjálsum heimi,
er lærdómsríkt að sjá, hvað
Bretar hafa að segja um þessi
efni í þessari fyrstu árs-
skýrslu blaðaráðs síns. Það
er sprottið upp af áliti þing-
nefndar þeirrar, er rannsak-
aði málefni blaðamanna í
Bretlandi árið 1947 og gerði
það að tillögu sinni að blöð-
in sjálf settu stofnunina á
fót cg skyldu blaðamenn, rit
stjórar og leikmenn stjórna
henni. Áttu 20% meðlimanna
að vera utan blaðamannafé-
iaga. Stefnan átti að vera að
vernda prentfrelsið og ábyrgð
aitilfinningu blaðanna gagn
vart almenningi.
Blaðaráðið hefir þegar á
fyrsta ári tekið afstöðu til
ýmissa mála, sem gildi hafa.
Rætt er um þau óþægindi
sem einstaklingar, sem eiu
viðriðnir fréttir, verða að
þola af blöðunum, og er dæmi
um það kona brezks utanrík-
isstarfsmanns, sem hvarf
austur fyrir járntjald fyrir
íáum árum. Hún var lögð í
einelti af blöðunum af því að
nafn manns hennar og hvarf
var á hvers manns vörum.
Ráðið harmar það, að blöð-
in skuli í slíkum tilfellum
ekki gera sig ánægð með sam
hljóða efni, heldur sendi
hvert sinn mann á vettvang
til þess að bera efnið fram i
nýju ljósi. En svo er önnur
hlið málsins: Ásókn einstakl
inga á blöðin, einkum þeirra,
er vilja ota sér fram á svið
frétta, og þeirra, er telja
andlega framleiðslu sína jafn
an mikilla peninga virði.
Opinberir aðilar hafa í vax
andi mæli reynt að koma
(Framhald & 6. síou.)