Tíminn - 03.03.1955, Blaðsíða 5

gl. blað.
TÍMINN, fimmudaginn 3. marz 1955.
I
ERLENT YFIRLIT:
Óhugnanleg blá bók
Brezka síjéi'iiiu biríir skýrsln, sem lýsii*
ótnilega grimimlarfullri uieðferð brczkra
stríðsfanga í kíuverskuin fangabúðum
• Fimmtud. 3. marz
Samvinna um nauð-
synlega rannsókn
Eins og áður hefir verið
sagt frá hér í Tímanum, sam-
þykkti seinasta flokksþing
Framsóknarmanna að beita
sér fyrir því, að komið yrði
upp samvinnunefnd launþega
o,g atvinnurekenda og yrði
það hlutverk nefndarinnar
„að afla upplýsinga um hag
fyrirtækja og afkomu atvinnu
vega með tilliti til getu þeirra
til launagreiðslna, svo og um
aimennan framfærslukostnaö
í landinu“. Jafnframt var
lágt til í tillögunni, að leitaö
verði álits nefndarinnar, þeg
ar deila rís um kaup og kjör.
Tilgangurinn með þessari
tillögu var sá, að jafnan væru
fyrir hendi óhlutdrægar upp-
lýsingar um hag atvinnuveg-
anna, er báðir aðilar gætu
tekið gildar. Slíkar upplýsing
ar ættu að auðvelda það, að
kjarabætur fengjust fram,
án verkfalla, þegar hagur at-
vinnuveganna leyfði það, en
jafnframt ættu þær líka að
afstýra því, að efnt væri til
verkfalla þegar það væri ekki
réttlætanlegt.
Framsóknarmenn hafa nú
lagt fram þingsályktunartil-
lögu um skipun slikrar nefnd-
ar.
I*að bendir til þess, að
þessi hugmynd Framsóknar-
manna eigi vaxandi fylgi að
fagna, að Bjarni Benedikts-
son dómsmálaráðherra lýsti
sig því fylgjandi í umraeðum
á Alþingi á mánudaginn, að
gerðar yrðu slíkar athugan-
ir á afkomu atvinnuveganna
og tillaga Framsóknarmanna
fjallar um. Morgunblaðið
skýrði síðan frá þessum um-
mælum ráðherrans með
stærsta fyrirsagnaletri sínu
og hefir síðan tekið undzr
þau í forustugrein.
Þess ber fastlega að vænta,
að þessi tillaga hljóti ekki
siður góðar undirtektir hjá
fulltrúum verkalýðssamtak-
anna en fulltrúum stórat-
vinnurekenda.
Það ætti vissulega að vera
beggja hagur, verkamanna og
atvinnurekenda, að slíkar upp
lýsingar og hér um ræðir,
væru jafnan fyrir hendi. Sam-
vínna þeirra um öflun þess-
ara upplýsinga, ætti jafn-
framt að geta bætt sambúð
þeirra og hindrað ýmsan ó-
þarfan misskilping.
Nú ræðast þessir aöilar yfir-
leitt ékki við fyrr en komið er
í óefni, þ. e. verkfall eða verk-
bann er anuað hvort skollið
á eðá álveg yfirvofandi. Slíkt
kann ekki góðri lukku að
stýra, eins og reynslan líka
sýnir bezt.
Ef slík samvinnunefnd kæm
ist á laggirnar, yrðu tryggð
stöðug samtöl milli þessara
aðila og það gæti hjálpað til
að glæða gagnkvæman skiln-
ing og uppræta tortryggni, á-
samt því, sem jafnan lægju
þá fyrir öruggar upplýsingar
um sum þau atriði, er nú
valda mestum deilum.
Það er áreiöanlega ekki sízt
mikilvægt, að þessir aðilar afli
sameiginlegra upplýsinga um
framfærslukostnaðinn í land-
inu, því að það er beggja hag-
ur, að hann sé sem minnstur.
Það er beinn hagur launa-
iftannsjns, að dregið sé úr
Um seinustu helgi gaf brezka
landvarnamálaráðuneytið út biáa
bók, sem vakið hefír mikla athygli
um allan heim. Bók þessi fjailar
um meðferð á brezkum föngum, er
Kínverjar höfðu í haldi meðan
Kóreustyrjöldin stóð yfir. Lýsing-
ar bókarinnar á þeim meðförum,
sem fangarnir sættu, eru svo óhugn
anlegaiyað ekki munu finnast hlið-
stæö dæmi um ómannúölega með-
ferð á stríðsföngum.
Alls tóku kommúnistar um 1000
brezka hermnn til fanga meðan á
Kóreustyrjöldinni stóð og voru þeir
flestir eða allir látnir lausir eftir
að samið var um vopnahlé. Vitnis-
burður þeirra, þegai' þeir komu
heim til Bretlands, var næsta ó-
samhljóða um fangavistina hjá
kommúnistum. Sumir létu vel af
og hófu hana jafnvel til skýjanna,
en aðrir létu hiö versta af og voru
þeir raunar miklu fleiri. Brezka
stjórnin ákvað því að kynna sér
þetta mál til fuiinustu og lét taka
vitnisburði af nær öllum föngun-
um og prófa síðan framburði þeirra
eftir því, sem kostur var. Bláa bók-
in, sem sagt er frá hér á undan,
er niðurstaða þessara rannsókna.
Það hefir vakið aukna athygli á
bláu bókinni, að hún segir frá vist
fyrstu brezku stríðsfanganna, sem
verið hafa í haldi hjá kommúnist-
um. Bretar hafa aldrei áður átt í
stríði við kommúnistaríki og hafa
því ekki átt þess kost fyrr að kynn-
ast því, hvernig kommúnistar fara
með striðsfanga.
Hér á eftir verður sagt frá nokkr-
um atriðum þessarar bláu bókar.
Föngum neitað um réttindi
stríðsfanga.
Pyrst eftir að fangarnir voru
teknir höndum, — en flestir þeirra
voru handteknir nokkru fyrir árs-
lokin 1950 —, var meðferð þeirra
hin hörmulegasta. Þeir voru hafðir
í algerlega ófullnægjandi húsakynn
um, fengu lélegasta viðurværi og
fatnað og nær enga hjúkrun, ef þeir
veiktust. Til viðbótar var þeim svo
oft sýnd hin fyllsta grimmd. T. d.
voru sumir þeirra látnir ganga ber-
fættir yfir ísilagt Yalufljótið og
vatni sprautað yfir fætur þeirra,
svo að þeir frusu við ísinn. Pram-
ferði þetta afsökuðu Kínverjar með
þvi, að fangarnir væru ekki stríðs-
fangar, heldur glæpamenn, þar sem
þeir hefðu tekið þátt í árás auð-
valdsins á friðsamt ríki. Samkvæmt
því hefðu Kínverjar rétt til að
taka fangana af lífi, ef þeim biði
svo, og neituðu þeim um öll réttindi
stríðsfanga.
Rétt er að geta þess, að þótt
fangarnir sættu yfirleitt allir vondri
meðferð, var hún nokkuð mismún-
andi. Meðferðin virtist fara nokkuð
hvers konar milliliðakostnaði,
svo sem frekast er unnt, og
það er einnig óbeinn og beinn
hagur atvinnurekandans, því
að fyrr en síðar lendir það á
atvinnuvegunum að standa
undir þessum kostnaði.
Það er ekki sízt á þessu sviði,
sem nauðsynlegt er að glæða
gagnkvæman skilning og sam
hug launamanna og atvinnu-
rekenda.
í framhaldi af þeirri sam-
vinnu, sem hér ræðir um, get
ur svo komið aukin samvinna
þessara aðila á fleiri sviðum.
Sá tími hlýtur t. d. að koma,
að fulltrúar verkamanna eða
starfsmenn viðkomandi fyrir
tækja fái hlutdeild í stjórn
fyrirtækjanna, ef um einka-
rekstur eða ríkisrekstur er að
eftir fangavörðunum, en sumir
þeirra virtust hfa nautn af því að
kvelja fangana sem mest.
Trúboð kommúnista.
Þegar frá leið og meiri festa
komst á dvalarstað fanganna, hófu
kommúnistar að boða þeim trú
sína, kommúnismann. Pangarnir
voru hafðir í einskonar skóla 6—8
tíma á dag, þar sem predikuö voru
fræði kommúnismans. Jafnframt
var haldið uppi áköfum áróðri gegn
IjtJræði v'kju^ um og þó einkum
Bandaríkjunum. Nokkrir fanganna
höfðu verið hlynntir kommúnistum
fyrir og játuðu því fljótlega fylgi
sitt við kommúnismann. Strax eftir
það hlutu þeir miklu betri aðbún-
að. Það voru þesir fangar, sem lof-
uðu aðallega fangavistina eftir
heimkomuna til Bretlands.
Allmargir fleiri fangar létu nokk-
uð bugast fyrir þessum áróðri, en
þó einkum fyrir friðaráróðri komm-
únista. Þeir undirrituðu m. a. ýmis
friðarávörp, eins og t. d. Stokkhólms
ávarpið fræga. Af um 1000 brezkum
föngum, munu um 300 hafa látið
meira og minna undan áróöri kornm
únista og fengu þeir allir mun betri
viðurkerning en hinir fangarnir. Að
eins sárfáir af þessum föngum eru
kommúnistar nú.
Það hefir ekki komið fyrir áður,
að brezkir fangar hafi orðið fyrir
pólitískum áróðri meðan þeir voru
í fangabúðum. Kommúnistar hafa
því hér tekið upp alveg nýja starfs-
hætti.
Ótrúlegar pyntingar.
Þeir fanganna, sem ekki létu bug
ast fyrir áróðri kommúnista, sættu
oft hinni grimmdarlegustu með-
ferð. Þeir voru látnir standa eða
sitja í vissum stellingum tímum
saman, unz þeir örmögnuðust al-
veg. Stundum voru þeir settir í
bönd á þann veg, að bandið hert-
ist að hálsi þeirra, ef þeir hreyfðu
sig nokkuð. Gátu þeir þannig hengt
sig, ef þeir hreyfðu sig verulega.
Stundum var þeim fyrirskipað að
bíta í járnbút eða haröan trébút.
Þegar þeir höfðu gert það, var sleg
ið á bútinn með þeim afleiðingum,
að sumir misstu margar tennur. í
bláu bókinni segir frá mörgum slík-
um grimmdarverkum og er næsta
ótrúlegt, hve fundvísir verðirnir
hafa verið á pyntingaraðferðir.
Þeir fanganna, sem sluppu við
pyntingar, voru látnir fylgjast með
því, þegar verið var að kvelja fé-
laga þeirra og þeim hótað með þvi,
að þeir skyldu sæta sömu meðferð,
ef þeir játuðu ekki trú kommún-
ista. Þá var föngunum gefið óspart
í skyn, að þeir myndu ekki losna
lifandi úr haldi, ef þeir snerust
ekki til fylgis við kommúnismann.
ræða. Slíkt samstarf eigend-
anna og starfsmannanna ætti
að geta styrkt og eflt rekstur
fyrirtækjanna á margan hátt.
Vel má vera, að það hefði
getað hindrað núverandi kaup
deilu, ef sú samvinnunefnd,
er tillaga Framsóknarmanna
fjallar um, hefði verið starf-
andi undanfarið. A. m. k. eru
miklar líkur til þess, að deil
an hefði þá orðið auðleyst-
ari. Hér eftir verður ekki bætt
úr því, en hins vegar ætti
þetta að geta orðið til aðvör-
unar um það, aö ekki verði
lengur dregið að hefjast
handa um þetta starf. Þess
ber fastlega að vænta, að um-
rædd tillaga Framsóknar-
manna hljóti einróma stuðn-
ing Alþingis.
Chou En Lai
Óþarft er að taka það fram, að
þeim föngum, sem hreyfðu mót-
mælum í kennslustundum eða
sýndu áhugaleysi fyrir fræðslunni,
var refsað grimmilega. Purðu marg
ir fanganna uröu þó til þess að
gera þetta.
B^áa bókin segir, að það verði
brezku hermönnunum til ævarandi
sóma, hve margir þeirra létu ekki
bugast, þrátt fyrir allar þessar raun
ir. Með þeirri framkomu sinni hafi
þessir hermenn ritað einn glæsileg-
asta kaflann í allri sögu brezka hers
ins.
Þáttu?- brezkra kommúnista.
Allstór þáttur í bláu bókinni fjali-
ar um framferði brezkra kommún-
ista í sambandi við fangana. Ýmsir
forsprakkar brezkra kommúnista
fengu að heimsækja fangana, þótt
fulltrúar Rauða krossins eða ann-
arra líknarstofnana fengju það
ekki. Þessi sérréttindi notuðu brezku
kommúnistarnir til áróðurs bæði
meðal fanganna og aðstandenda
þeirra heima í Bretlandi. Aðstand-
endurn fanganna var m. a. sagt, að
þeir myndu hljóta betra viðurværi,
ef ættmenn þeirra. j Bretlandi tækju
þátt í „friðar“ráðstefnum komm-
únista eða undirrituðu .friðará-
vörp“ þeirra. Mæður sumra her-
mannanna létu bugast fyrir þessr.m
áróðri kommúnista og vitnuðu á
„friðar“fundum þeirra.
Að sjálfsögðu var það lagt fyrir
fangana að lýsa fangavistinni sem
bezt í bréfum til vandamanna
sinna. Þeim var sagt, að annars
kæmi bréfin ekki til skila. Sumum
var jafnframt fyrirskipað að biðja
aðstandendur sína að taka þátt í
„friðar“ráðstefnum kommúnista og
undirrita ávörp þeirra.
Bláa bókin nafngreinir marga þá
forvígismenn brezkra kommúnista,
er verst höguðu sér í þessu efni, og
er iafnframt tekið fram, að bókin
sé undanskilin friðhelgi þingsms.
Þetta þýðir, að viðkomandi komm-
únistar geta farið í mál við stjórn-
ina, ef þeir telja hlut sinn gerðan
verri en hann er. Stjórnin mun
ekki kvíða því og er talið að hún
hafi undanþegið bókina friðheigi
þingsins, sem slík rit yfirleitt njóta,
til þess að kommúnistar gætu ekki
kvartað undan því, að þeir gætu
ekki hnekkt ummælum bókarinnar
fyrir dómstólunum, ef þeir treystu
sér til bess.
Kommúnistar hafa enn chki svar-
að bláu bókinni neinu. Blöð þeirra
(Framhald á 6. síðu>
Eiga silfurl)rúðkaii|>
í auuað siun
Elztu hjón, sem nokkru
sinni hafa haldið silfurbrúð
kaup, eru sennilega Peder
Klavsen og kona hans, sem
eiga he.ima í Svendborg í
Danmörku, en bau áttu silf
urbrúðkaup i gær. Peder Klav
sen er 96 ára, en kona hans
91. Svo einkennilega vill til,
að þetta er 1 annað sinn, sem
hvort um sig, heldur silfur-
brúðkaupsdag hátíðlegan,
þar sem þau voru bæði gift
áður.
ÚEfsháriti og
sauðargæran
Sjálfstæðisflokkurinn er
flokkur frjálsrar samkeppni.
Mbl. er málgagn Sjálfstæðis-
flokksins og hefir oft t talaff
hjartnæmum orflum um bless
un samkeppninnar. Á sama
hátt er haldiff fram aff frjáls
samkeppni skapi sannvirffi.
Og af mörgum skrifum hefir
mátt ætla aff brennandi áhugi
sækti á ritstjórnina um aff
vöruverff og önnur þjónusta
væri sem Iægst.
En menn hafa efazt um, aff
hugur fylgdi máli. Hvenær
hefir samvizka Mbl. brotizt út
í réttlátri reiði, þegar hús-
bændiir þess milliliffir og heild
salar, hafa grætt mikið? Man
nokkur eftir, aff blaðinu hafi
þótt gróffi þeirra of mikill?
Einu sinní var þessum
frómu mönnum bent á, af
öðru vinveittu dagblaði, aff
verzlunarhættir ýmsra nálg-
uffust „frjálst okur“. Eitthvaff
þaut í skjánum, en engin rök
voru borin fram til að afsanna
áburðinn.
Húsbændur Mbl. græddu og
hvorki blaðiff effa flokkurinn
voru til viðtals um aff skerffa
hár á höfði þeirra, né tak-
marka skammtinn í ask milli-
liðanna.
Þar var komiff við f jöreggiff,
og það mátti ekki brjóta!
Jafnhliffa þessu var talaff
vel um kaupfélögin, a. m. k.
ef þeim var stjórnað rétt á
máli Mbl. Sjálfstæðismenn
voru ekki andstæðir þeim, —
nei hreint ekki.
Nokkurra sárinda gætti þó,
þar sem kaupfélögin höfffu i
frjálsri samkeppni borið sig-
urorð af hólmi og enginn kaup
mannaverzlun þreifst í ná-
grenni þeirra.
Það var ekki hin rétta
frjálsa samkeppni.
Úlfshárin sögðu til sín!
En svo er hað Sambandið.
Þetta skattfrjálsa samband
kaupfélaganna, sem „tekur“
mikið af heildverzlun lands-
manna.
Sannleikurinn um skatt-
frelsiff birtist í því, aff S. í. S.
er gert að greiða í bæjarsjóff
Reykjavíkur eins háa upphæff
og allmargir stærstu heildsal-
arnir samanlagt.
Viðgangur Sambandsins fer
svo mjög í taugarnar á for-
ustu Sjálfstæffismanna, aff
sjálft Mbl. rúmar ekkz alla
þá heilögu! reiði, sem inni-
fyrir býr. Heldur er einnig
gefinn út sérstakur „kálfur“,
sem er iðinn við kolann um
allar helgar.
En S. í. S. gerir meira en
að „taka“ bróðurpartinn af
heildsölunni. Þaff hefir m. a.
beitt sér fyrir miklum skipa-
kaupum. Samkeppnismenn
hafa ekki alltaf litið þá sam-
keppni hýru auga.
Enginn efi hefir verið lim
háralagið.
Enn kemur fleira til. S. I.
S. hefir komiff upp trygging-
arstofnun, Samvinnutrygging
um. Ungir menn, áhugasam-
ir og framsýnir samvinnu-
menn, hafa stjórnaff þeim.
Samvinnutryggingar liafa ver
ið reknar í frjálsri samkeppni
við sterk eldri félög og aff
nokkru viff lögverndaffa
tryggingu. Vöxtur og viðgang
ur þessa samvinnureksturs
hefir verið svo skjótur, aff lik
ist ævintýri.
En hvað segja Sjálfstæðis-
(Framhald á 6. slðu). .