Tíminn - 09.03.1955, Blaðsíða 4

Tíminn - 09.03.1955, Blaðsíða 4
6 TÍMINN, migvikudaginn 9. marz 1955. 56. blað. Björn Egilsson, Sveinssíöðum: Ahrifa Hólaskóla hefir mjög gætt í þjóðlífinu Þegar ég nú er kominn, heim að Hólum í hópi sveit- unga minna, þykir mér hlýða að mæla nokkur orð fyrir minni þessa staðar. Fyrst ber að þakka skólastjóranum, að hann gaf okkur kost á að fara þessa skemmti- og kynnisför. Þetta var vel hugsað, meðal ánnars vegna þess, að bænd ipr og búalið á þess oft lítinn ítost áð ferðast sér til skemmt íinar á þeim tíma ársins, sem gveitafólkið hefir kallað bjarg ræðistima. Sérstaklega má þessi för vera okkur til skemmtunar, sem sjaldan eða aldrei höfum komið að Hól um og aldrei setið á skólabekk. Ég hef til dæmís tvisvar kom vetri, þegar skólinn hefir ið hér áður, í hvort tveggja ekipti að sumri, en aldrei að vetri, þegar skólinn hefir starfað. Hér er vissulega margt að sjá, en þð hlýtur gesturinn að skynja miklu meira en það, sem augað sér á líðandi stund. Fótatak þeirra 36 manna, sem borið hafa biskupsskrúða á þessum stað, er nú hljóðn- að. En við heyrum samt óm aldanna. Það eru hinar sögu legu minningar, sem tengdar eru við Hóla í Hjaltadal. Ljúf astar eru minningarnar um þann mann, sem reisti þenn an stað, hinn fyrsta biskup á Hólum, Jón Ögmundsson. Þá var friður í landi og hann kenndi kristna trú af eldmóði og innleiddi svo mikla trú- rækni, að „fólkið þusti heim að Hólum hjörtun brunnu sem á jólum“ eins og Matthías kemst að orði. Kirkja var sótt að Hól um um langa vegu, valda- menn komu þangað til þess að ráða ráðum sínum og sízt má gleyma þvi, að umkomu lausir menn og snauðir áttu þar jafnan athvarf. Það mátti segja, að leiðir allra Skagfirð Inga lægju að Hólum. Þeir fundu og viðurkenndu, að þar var héraðsheimili og báru á tungu orðin: Heim að Hólum, sem notuð eru óbreytt enn í dag. Og Hólar voru meira en hér aðsheimili á liðnum öldum. Þar voru höfuðstöðvar kirkj unnar á norðurlandi. Þar var menntastofnun og menningar miðstöð varðandi allt ísland og nægir í því efni að minna á upphaf prentiðnar á ís- landi. Aldir liðu og Hólastaður reis og hneig með þeim mönnum, sem fyrir stóðu á hverjum tíma. En svo kom hinn mikli öldu dalur á nítjándu öldinni. Bisk up var ekki lengur á Hólum og stólseignir voru seldar. Skól inn var afnuminn og hús stað arins eyddust, önnur en kirkjan. Auðunnarstofa var rifin, sem vafalaust hefði get að staðið ennþá og þá verið langsamlega elzta hús á land jnu. En líftaug staðarins brast ekki. Orðtakið „Heim að Hól um“ lifði á niðurlægingartím anum. Ómur aldanna hljóðn aði ekki. Minningar sögunn ar höfðu mikil völd í hugskoti manna. Og nú er komið 1953 og Hóla staður hefir enn á ný hlotið þá reisn, sem flestir munu á- nægðir með. Gesti þarf ekki að leiða hjá garði þótt tignir séu, heldur má það vera metn Ræða flutt að Hólum 23. janiiar 1953 — aðarmál að sem flestir njóti þess að litast þar um. Ég get hugsað mér að þeir menn, sem hófu endurreisn Hóla um 1880 hefðu helzt kos ið, að þar yrði aftur biskups stóll og lærður skóli, en þess var enginn kostur. Það var séð fyrir menntun stúdenta annars staðar. Biskupinn hafði setið í Reykjavik um langa hríð og Reykjavík slepp ir ekki svo glatt því, sem hún hefir til sin tekið, þótt ekki væri hún þá það stórveldi í landinu, sem hún er nú. Með stjórnarskránni 1874 kom landssjóður og lands- reikningur, sem tákn þess, að þjóðin hafði náð þeim áfanga í sjálfstæðismálinu, að mega sjálf stjórna sínum innan- landsmálum að verulegu leyti. Nálega engir skólar voru til, nema menntaskólinn í Reykjavik og umbóta var þörf á öllum sviðum. Búnaðarskóli á Hólum var því hagrænt at riði, varðandi alla þjóðina. Endurreisnarmennirnir völdu þessa leið, sem reynzt hefir happadrjúg. Vissulega má segja, að í góð um búnaðarskóla felist Guðs dýrkun. Þar eru kennd hin fornu sannindi: í sveita þíns andlits skaltu þíns brauðs neyta. Þar er kennt að rækta jörðina, með samstillingu huga og handar og starf rækt unarmannsins gerir hann að göfugri manni. Ég hygg, að það sé skrum laust að segja, að Hólaskóli hinn nýi hafi verið góður skóli og áhrifa hans gæti mik ið I þjóðfélaginu, þótt ekki verði það með tölum talið. Sú heppni hefir verið með, að starfsmenn hans, skólastjórar og kennarar, hafa verið vand anura vaxnir á hverjum tíma. Þessir menn hafa sett sinn svip á skólahaldið og markað spor á staðnum. Ég mun ekki rekja þá sögu nú, en vil þó minan á tvennt. Hið fyrra er, vatnsveitur þær, er Jósef Björnsson stóð fyrir á sinni tíð og vafalaust hafa átt þátt í að skapa þann mikla áhuga, er um skeið var ríkjandi meðal bænda, að rækta engjalönd með áveitu vatni. Þessara framkvæmda sér lítil merki nú, að því er ég hygg, enda urðu þær að víkja fyrir öðrum ræktunar- aðferðum. Þrátt fyrir það voru þær merkilegar og báru vott um lifandi áhuga umbóta- mannsins. Hitt, sem ég vildi riefna, er skógrækt Sigurðar Sigurðsson ar, sem gleður gestsins auga, þegar komið er heim á stað- inn. Ég hef stundum verið að hugsa um, hvað það er undar legt að fjórir skólastjórar á Hólum, hafa komið úr Þing- eyjarsýslu: Hermann Jónas- son, Sigurður Sigurðssonn, Steingrímur Steinþórsson og Kristján Karlsson. Hvernig stendur á þessu? Liggja hér að einhverjir duldir þræðir, eða er þetta bara tilviljun? Hvað sem um það er, þá er hitt ekki tilviljun, það er stað reynd, að í Þingeyjarsýslu er nú fjölmargt f mikilhæfum gáfumönnum og svo hefir þð verið mann fram af manni. Það er mikil gæfa fyrir okkur Skagfirðinga, að hafa mátt njóta starfskrafta þessara manna. Kristján Karlsson mun setja sín spor á Hólastað, eins og hinir. Ég mun ekki ræða það nú, vegna þess, að hann á eftir að stíga skrefið fullt. Hann er ekki gamall maður og ég vona að hann verði lang lífur og eigi margt ógert. Krist ján er vinsæll af nemendum sínum og annað vil ég nefna, sem hefir vakið athygli hvar vetna. Hann hefir rekið skóla búið á Hólum með hagnaði á sama tíma, sem flest eða öll hin ríkisbúin hafa verið rek in með tapi. Ég tel það mjög mikilsvert, að skólastjóri bún aðarskóla, sé svo mikill hag fræðingur, að til fyrirmyndar megi telja. Yfirmenn kirkjunnar á ís- landi hafa ekki aðsetur á Hól um nú á tímum. Samt sem áð ur eiga menn erindi þangað sér til sálubótar. Það sem mest er um vert á staðnum, er Hóla dómkirkja. Hún er sá helgi- dómur, arfurinn frá 18. öld. Hún er nú 190 ára gömul og 196 ár síðan smíði hennar var hafin. Og nú kem ég að því, að ég get búizt við, að fáir eða engir, sem orð mín heyra, séu mér sammála um og er ég þó ekki einn með mína skoðun. Hinn helgi dómur Hóladóm- kirkju, er í því fólginn, hvað sjálft kirkjuhúsið er gamalt. Þar er máttur bænarinnar meiri en annars staðar. Þær athafnir, sem fara fram i kirkju skapa launhelgar henn ar og því meiri sem oftar eru. — Þess vegna skyldi þess gætt, ef unnt er, að flytja ekki kirkju úr stað og endurreisa hana ávallt á sama grunni. — Þetta orsakast af þvi að andinn mótar efnið og maður inn getur bæði helgað og van helgað umhverfi sitt með at- höfnum sínum. Andinn mótar að vísu allt efni. Það má segja, að skyn- heimur vor allur, hafið blátt, fjöll og dalir, sé hugsun Guðs. Þetta er allt til orðið fyrir hina miklu orku, sem lögmál in skóp og lögmálum stjórnar frá eilífð til eilífðar. Engum líðst það til lengdar að brjóta lögmálin. En hafi menn brotið lögmálin, þá er gott, að leita launhelga Hóla dómkirkju. Ég vil enda þessi orð með því, að árna Hólaskóla allra heilla í nútíð og framtíð. Ég vil óska þess, að þeir menn, sem fyrir dyrum standa á Hólastað á komandi tíð, verði göfugir menn og hjartahrein ir. Ég óska að þeir verði vold ugir og valdi sínu beiti þeir með hinum hvítu töfrum. RO BOT ^ tékknesku hcimilisvélarnar nýkomnar. * +* >M iM / $*,f .. rxíTf|í?;>í;fll| fí\ * 1: LœkjjargÖtu 2 (Nýja Bió-húsinu). ssssssssssssssssssssssssssssssssssssssssssssssssssssssssssssssssssssssss íslendingaþættir (Pramhald af 3. síðu). viðræðum og léttur í máli, og hvers manns hugljúfi. Með Grími Jóhannssyni er geuginn drengur góður, sterk u» islemkur meiður, sein óx upp við heimafenginn afU, í harðbýlli en fagurri fjaiia- byggð „við bjarta vatnið fiskisæla,“ á harðindaárum síðasta fjórðungs nítjándu aldar, án þess að andleg eða líkamleg korka næði úökum á honum. Gott er að minnast slíkra manna. T. Eyj. K3ÚKLINGA SÚPUTENINGAR ■ttpur, *6»ur o* ! tnnan m*t, gefa matnum , ijúffengt a( efUr»óltn«jrv«rt j bragð. \ BlOJie OM Ma smekVleg* gtöe m«a 80 tenlngum. ...... ReynM htfl ityTVjamB kjökllngaeeyfli mefl H afl mylj* einn tentng Ot I glaa Bf HEITU retnl. VerBur I \ uppáhakk hjá aUri fjölskyldunnt Biðjið kaupmann yðar ran HONIG Súputeninga Fást í glösum og désmn HEILDSÖLUBIRGÐIR: Cgyert HriMjáhMcn & Cc. k.tf. Skrifstofustúlka óskast til starfa sem fyrst hjá verzlunarfyrirtæki á Norðurlandi. Vélritunarkunnátta nauösynleg. Ennfrem ur nokkur kunnátta í bókfærslu. — Umsóknir með upplýsingum um menntun og fyrri störf sendist Samband ísl. samvinnníélaga, DEILD I. iSSSSSf3SS3SS33S5SSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSSS5SS3SSSSSSSS35S3S 2 prentara og 1 handsetjara VANTAR OSS NÚ ÞEGAR. Launakjör samningsatriði. Prentsmiðjan EDDA h.f. íS5SSSSSSSSSSSSSSSSSS$SSSS35SSSS3SS33SSSSSS3S5S35SSS35SS5SSS35353SSSSSSS» S3S3ðaS3SSS333SSSS33SSSSS3SSSSSSSS33333SSSSSSS333SSSS3S3S3S3SS3SS33a»3t HEF OPNAÐ úra- og skartgripaverzlun að Laugavegi 84, Reykjavík. Aðeins þekktar og góðar úra- og klukkutegundir. Sendi gegn póstkrefu. Sigmar S. Jónsson.

x

Tíminn

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Tíminn
https://timarit.is/publication/50

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.