Tíminn - 18.05.1955, Síða 5

£11. blað.
TÍRMNN, miðvikudagiirm 18. maí 1955.
Miðvikud. 18. maí
HABIB BOURGUIBA
Skclegs* ©g hyggileg forasía hans Iiefir trygg't Túnisbúuici sig'ur
í viðureign þeirra við Frakka.
íhaldsblöðin upp-
götva „hættulegan“
millilið
Blöðum Sjálfstæðismanna
Qr bersýnilega ekki vel við
þ'áð, að mikig sé rætt um milB
liði. Mbl. og Vísir hafa
keppsf( við það eftir eldhús-
umræðurnar að reyna að
snúa út úr ummælum Her-
i^anns Jónassonar um gróða
starfsemi milliliðanna. Bein-
ar rökræður reyna þau að
sjjálfsögðu að forðast um
þessi mál.
í þessum skrifum sínum
um milliliðina, hafa þó bæði
blöðin taBð sig komast að
þeirri niðurstöðu, að t*l væri
einn hættulegur milliliður í
landinu. í gegnum skrif
þeirra hefir skinið, að það
væri bjóðinni lífsnauðsyn að
losna við þennan millilið.
Þessi vondi milliliður er Sam
band íslenzkra samvinnufé-
laga.
Fyrir þessar.i fullyrðingu
sinni færa íhaldsblöðin h'ns
vegar ekki nein rök. Almenn
ingur á líka erfitt með að
finna þau. Það er staðreynd,
sem hefir verið sönnuð hvað
eftir annað, að verðlag kaup
félaganna er ekki aðeins yf-
hleitt lægra en hjá kaup-
mönnum, heldur hafa félögin
endurgreitt viðskiptamönn-
um sínum viðskiptaarð, sem
nemur samtals mörgum tug-
um milljóna króna, þótt að-
eins séu tekin seinustu 10 ár-
in. Til viðbótar þessu hafa
svo félögin fest fé í gagnleg-
um fyrirtækjum, sem hafa
aukið atvmnu og bætt þjón-
ustu á viðkomandi stöðum,
og þessi fyrirtæki munu
halda áfram að verða sam-
eign fólksins um ókomin ár.
Það er ekki sízt Sambandi
íslenzkra samvinnufélaga að
þakka, að kaupfélögunum hef
ir verið kleift að tryggja við-
skiptamönnum sínum þann-
ig túgmilljóna kr. gróða,
bæði beint og óbeint.
En hvað hafa kaupmenn-
irnir svo gert fyrir almenn-
ing á sama tíma? Hvað hef-
ir-btðið af gróða þeirra, er
svárat til endurgreiðslu kaup
félaganna? Hvað hefir orðið
áf gróða þeirra, er svarar til
þess, sem kaupfélögzn hafa
lagt í nauðsynleg fyrirtæki?
Þessú ’ er fljótsvarað. Allur
þessi gróði, sem nemur áreið
anlega samtals hundruðum
milljóna króna á seinustu ár
um, hefir runnið í vasa kaup
mannanna sjálfra og er al-
menningi tapaður eyrir eftir
það.
íhaldsblöðin mmnast á
frystihús kaupfélaganna.
Þau eru einmitt ágætt dæmi
um starfshætti samvinnunn-
ar og framtak gróðamanns-
*ns. Gróðamennirnir hafa
keppst við að byggja frysti-
hús á þeim stöðum, þar sem
afli er nægur og reksturinn
skilar því góðum arði. Hms
vegar hafa þeir forðast þá
Staði, þar sem afB hefir verið
lélegur og því lítil von um
hagstæðan rekstur. Þar hef-
Ir það orðiS hlutverk kaup-
félaganna að hlaupa i Skarð-
S2 db koma upp írystlhúsum
Eins og áður hefir verið sagt frá,
hefir nýlega verið gengið frá samn
ingum milli Frakka og Túnisbúa,
er veita þcim síðarnefndu stór-
aukið sjáifstœði. í tilefni af því
birti enska blaðið „The Observer"
fyrir skömmu cftirfarandi grein
um þann mann, sem hefir stjórnað
sjálfstæðisbaráttu Túnisbúa og nú
er talinn líklegastur til að verða
mcsti valdamaður i Túnis.
Habib Bourguiba, andiegur leið- j
togi Túnismanna, tekur nú sæti við j
hlið þeirra Nehrus og Nassers sem ;
einn i hópi þeirra nýju þjóðhöfð- j
ingja, er kunna á því skil að sigla j
á milli skers og báru í stjórnmála- I
ólgunni, sigla beggja skauta byr, ef
svo mætti segja, beita lýðskjalli
heima fyrir, en kappkosta að sýna
umburðarlyndi á alþjóðavettvangi.
Þegar Frakkar nú leyfa þessari
bardagaglöðu kempu að snúa heim
eftir tuttugu og fimm ára stanzlaus
ar fangeisanir, sakaruppgjafir, end
urfangelsanir og útlegðardóm, hefir
hann í höndum samning, er undir-
ritaður hefir verið af franska for-
sætisráðherranum og felur í sér tak-
markaða, en þó raunverulega sjálf-
stjórn Túnisbúa.
Eftir þriggja ára útlegð má hann
nú vænta þess, að ‘ honum verði
tekið báðum höndum af þjóð sinni1
sem hinum sigrandi Garibalda, og
á því virðist lftill vaíi, að hann
verði innan tíðar leiðtogi túniskra
stjórnarvalda.
Fátt er betri sönnun fyrir persónu
legum áhrifum hans en sú stað-
reynd, að Frakkar neyddust til þess
á síðustu klukkustundum Parísar-
viðræðnanna að kalla á hann til
einkaviðtals við forsætisráðherrann,
Edgar Faure, til þess að ná sam-
komulagi um viðkvæmustu atriði
samninganna, þrátt fyrir það, að
þeir hafa haldið honum svo lengi
í íangelsum og útlegð til þess að
reyna að útiloka hann frá beinum
samningaviðræðum.
Enn er of snemmt að kveða upp
dóm um það, hve ágengt honum
hefir crðið í hinni ævilöngu bar-
áttu sinni fyrir sjálfstæði Túnis.
Enn er eftir að ganga frá ýmsum
smáatriðum samkomulagsins, og þó
að ekki séu miklar líkur til, að
franska þingið vísi mábnu frá, þá
eru enn miklir möguleikar á töfum
á því, sem ekki verður sagt um, hve
langar geta crðið. En vafalaust er
sú trú Bcurguiba reist á bjargi, að
nýlendustefnan hafi sungið sitt síð-
asta vers og eigi ekki afturkvæmt.
Frakkar komu á fót verndarstjórn
sinni í Túnis 1881, þegar Beyinn og
síðar a&rir einvaldsherrar fengu
þeim í hendur umboð til að íara
með utanríkismál landsins og sjá
um varnir þess.
Bourguiba.
Þjóðernishreyfingar fengu byr
undir báða vængi í Túnis eftir fyrri
heimsstyrjöldina eins og í öðrum
löndum Araba, er ekki nutu sjálfs-
stjórnar.
Sú heíir ávallt verið sérstaða
Bourguiba, að hann hefir barizt fyr
ir viðurkenningu á sjálfstæði Túnis
án þess að með þvi væri rofið sam-
band landsins við Frakkland, er
hefði haft í fcr með sér brottrekst-
ur allra Evrópubúa frá Túnis og
bundið endi á efnahagsaðstoð frá
Frökkum.
Ýmsir túniskir þjóðernissinnar,
þeirra á meðal M. Salah Een Yous-
seff, fyrrverandi dómsmálaráðherra,
er ákaílega réðst á stefnu Frakka
á Bandun;ráðstefnunni, voru
cánægðir með svc hóístilltar tillög-
ur. Persónuleg áhrif Bourguiba
komu nú enn í Ijós engu síður en
s. 1. haust, er hann einn kom því
til leiðar, að skæruliðarnir í fjöll-
um Túnis lögðu niður vopn og
hættu bardögum sínum við Frakka.
Ef Fiakkar hefðu ekki gefið eftir,
heíði það orðið vatn á myllu öfga-
steínanna á kostnað Bourguiba. En
sól hans virðist aldrei haía staðið
hærra en nú.
Enginn samtíðarmar.na hans í
Túnis heíir sömu íoringjahæfileika
cg hann. Enginn þeirra sameinar
jaín vel og hann brennandi hug-
sjcnastefnu og pólitíska varfærni, og
en:inn þeirra er gæddur jafnofur-
mannlegri og dramatískri mælsku.
Kann er nú íimmtíu og þriggja ára
að aldri og er crðinn nokkuð fyrir
gengilegur eftir langar íangelsanir
til að tryggja afkomu og at-
vinnu fólksins á viðkomandi
stöðum. Þannig hafa kaupfé-
lögin bjargað afkomu margra
byggðarlaga, en að sjálfsögðu
geta frystihúsin ekki skilað
eins góðri afkomu þar og á
þeim stöðum, þar sem aflinn
er mestur og afkastageta
frystihúsanna nýtist því til
fulls.
Það, sem hér hefir verið
rakið, nægir vissulega til að
sanna það, að Mbl. og Vísir
eru ekki að þjóna hagsmun
uni almennings, þegar þau
stimpla S.Í.S. sem hinn eina
hættulega millilið í landinu.
Þau eru þvert á móti að aug
lýsa með þessum skrifum
þjónustusemi flokks síns við
hagsmuni milliliðanna, sem
okra á almenningi í landinu.
Þau vílja losna við S.Í.S. og
kaupfélcgin, svo að milliltð-
irnir geti eirmig náð í sinn
hluí þe'im gróða, sem S.Í.S.
og kaupfélögin tryggja nú al
menrtingi, eins og rakið er
hér að framan.
Ef fiokkur milliliðanna,
Sjálfstæðisflokkurinn, næði
emn völdum, myndi þetta
líka svikalaust gert. Þá yrði
ekki hlífst við að rýja almenn
ing alveg inn að skyrtunni.
Milliliðirnir eru nú hinsvegar
búnir að féfletta almenning
svo lengi, að honum ætti að
þykja meira en nóg komið.
Svar hans á að vera það að
draga úr völdum milliliða-
flokksins, en auka þau ekki.
Með þvi yrði stórt spor stigið
í þá átt að hægt væri að
hindra okur milliliðanna og
bæta kjör< alþýöu á þann
hátt.
, os veikindi. Þó er þessi smávaxni
i maður enn jafn logandi af áhuga
og jafn baráttufús og fyrr.
Menn haía gagnrýnt hann fyrir
aö bera kápuna á báðum öxlum og
segja, að 1 Túnis æsi hann upp lýð-
inn með fossandi mælsku sinni en
í Evrópu sannfæri hann hlustendur
sína með þrauthugsuðum og hóg-
værum rökum. Sjálfur hefir hann
aldrei neitaö því að tilgangur sjálf-
stæðisbaráttunnar helgi misjöfn
meðul. í síðasta skeytinu, sem hann
sendi til þings flokks síns, Neo-
Destourflokksins, meðan hann var
enn í útlegð, komst hann m. a. svo
‘ að orði:
— Ég óska ykkur til namingju,
kæru vinir, elskuiegu börnin mín,
með hetjudáð ykkar, með staðfestu
ykkar og þolgæði á hinni erfiöu
braut baráttunnar.
Bourguiba fæddist inn i raðir fá-
tækustu miðstéttanna i Túnis. Hann
ólst upp meðal bláfátækra verzlunar
manna, listamanna, kennara og skrif
stofumanna. Ungur að árum tók
hann að valda vandræðum. Fimm-
tán ára gamall var hann., rekinn
úr skóla fyrir skráp og slæma
hegðun. Tvö ár lá hann á sjúkra-
húsi í lungnaveiki, en með hjálp
eldra bróður síns tókst honum að
haida áfram námi sinu fyrst í Túnis
og síðar í Paris árin 1924—1927
Hann lauk lögfræðiprófi og hlaut
prófskirteini sitt frá Ecole Libre ^es
Sciences Politiques. Hann kvæntist
franskri stúlku og hvarf aftur heim
til Túnis ásamt henni og ungum
syni þeirra, sem þröngvað hafði ver
ið á frönskum borgararéttindum, er
fjölskyldan síðar mótmælti harð-
lega með góðum árangri.
Upp frá þeirri stundu helgaði
hann sig sjálfstæðisbaráttu lands
síns af heilum hug. Hóf hann þegar
baráttu sína við Destourflokkinn,
sem þá mátti heita allsráðandi í
landinu. Þetta var múhameðskur
heittrúarflokkur, og kennisetningar
hans rákust mjög á við þá þekk-
ingu, sem Bourguiba hafði öðlazt
í París. Árið 1934 stofnaði hann
sinn eigin flokk Neo-Destourflokk-
inn og tók nú brátt að ná fótfestu.
Hann neytti óspart áróðursmeðala,
er hann hafði m. a. kynnzt hjá
evrópiskum stúkumönnum. Hann
kom á stofn ýmsum leynilegum
flokksdeildum, þar sem ríktu strang
ar reglur. Hann kom upp flokks-
deildum meðal verkamanna og
æskulýðsdeildum og kvenfélögum
innan flokksins. Öllum deildunum
var sameiginlegur hinn þjóðlegi mál
staður, og brátt varð hans eigið
nafn eins konar þjóðernislegt tákn.
Frakkar töluðu um brot á öllum
lýðræðisreglum. Gátu þeir þó tæp-
ast vænzt þess, að fylgt yrði út í
æsar einhverjum þinglegum reglum
hjá fólki, sem þeir höfðu jafnan
neitað um þjóðþing. Og ef dæma á
eftir þeirri reynslu, sem bæði hefir
fengizt í Asíu og Afríku, verður
að telja hæpið, að Bourguiba hefði
náð þeim árangri, sem fengizt hefir,
án þess stálvilja, fórnfýsi og hörku,
er fylgismenn hans hafa sýnt.
Baráttan fyrir sjálfstæði landsins
hefir gersamlega setið í fyrirrúmi,
svo að flokkurinn hefir ekki enn
markað sér fasta stefnu, er fylgja
beri í efnahags- og stjórnmálum,
þegar landið hefir öðlazt sjálfstæði.
Langt er frá því, að það samkomu
lag, sem gert var, tryggi efnahags-
legt sjálfstæði Túnis. Enn er landið
franskt tollsvæði, og Túnisbúar urðu
að gefa hátiðlegt loforð um að spilla
ekki né hafa nokkur afskipti af
frönskum eignum í landinu. Meðal
þeirra eru þó auðugustu pg írjósöm
ustu Bvæðin j[ norðurhluta landslna
- ijEt ii.íÚÍVi . , [(F'raœli. á g, siðu.)
Breytingar á
vegalögunum
Alþingi hefir breytt vegalög
unum á 3—4 ára fresti síðustu
áratugi og ætíð í þá átt að
Iengja þjóðvegina. Undirbún-
ingi er hagað þannig, að sam
göngumálanefndir beggja
deilda vinna úr frumvörpum
cg tillögum einstakra þing-
manna og semja nýtt frum-
varp með aðstoð vegamála-
stjóra og í samráði við sam-
göngumálaráðherra. Er það
svo venjulega samþykkt lítið
breytt.
Við breytingar síðasta þings
var 8—900 km. bætt við þjóð--
vegakerfið víðs vegar um
land.
Vestfirzku byggðirnar norð
an Patreksfjarðar fengu nú
væntanlega leið sína á aðal-
vegakerfi landsins tekna í
þjóðvegatölu. Heitir þar Arnar
fjarðarvegur, frá Hrafnseyri,
inn fyrir Borgarf jörð, um Mos
dal og yfir á Barðastrandar-
veg í Vatnsfirði.
Á þessari leið hefir þegar
verið unnið fyrir verulegar
fjárhæðir síðustu tvö ár. Verð
ur lagt aukið kapp á vegagerð
þarna í sumar vegna fyrir-
hugaðra virkjunarfram-
kvæmda við Mjólkár. Mun þó
enn taka alllangan tíma að
opna þessa leið.
Einnig er nú tekið í þjóð’-
vegatölu það, sem á skorti að
saman næðu endar á leiðinni
frá ísafjarðarkaupstað inn
með Djúpi, þ. e. kaflinn um
Seyðisf jörð Hestf jörð og Skötu
fjörð. Þegar vegur kemur
þessa leið, opnast samband
frá ísafjarðarkaupstað á
Þorskafjarðarheiði og áfram
suður. Inn með Djúpi eru sums
staðar torfærur miklar og á
enn langt í land að þeirri vega
gerð Ijúki að fullu, en tölu-
verðar framkvæmdir eru þar
árlega.
Þá eru teknir upp þrír nýir
vegir með sjó, er leysa eiga af
hólmi aðra eldri, er hærra
liggja.
Fyst er að nefna Múlaveg
um Ólafsf jarðarmúla, en
hann gefur Ólafsfjarðarkaup
stað beint samband við Akur-
eyri um Dalvík. Var byrjað
þar á vegagerð í fyrra.Múlmn
er torfær á köflum en vegur-
inn verður brattalítill og snjó
léttur.
Þá er vegur úr Fljótum um
Almenningsskriður, Úlfsdali
og Stráka til Sigluf jarðar. Veg
urinn um Siglufjarðarskarð
er tepptur af snjó lengi árs og
una menn bví illa. Vegarstæð
ið um Stráka er lítt rannsakað
og fylgir þessum lið laganna
það skilyrði, „að unnt sé að
leggja þar veg vegna stað-
hátta og án óeðlilegs kostn-
aðar“.
Loks er svo leiðin frá Vatt-
arnesi um Vattarnesskriður
að Kclfreyjustað. Nú er farið
milli Reyðarfjarðar og Fá-
skrúðsf jarðar um Staðarskarð,
sem er allhátt. En sá vegur er
gerður fyrir daga ýtunnar,
brattur og mjór með háska-
legum beygjum. Þarf að end-
urbyggja hann og telja kunn
áttumenn hagkvæmara að
leggja veginn út fyrir nesið,
enda verður sú leið snjólétt
og brattalaus.
Enn má nefna veginn frá
Hofi í Mjóafirði um Dalaskrið
ur að Dalatanga, en þar er nú
stærsta vitastöð landsins.
Flutningur nauðsynja þangað
er miklum erfiðleikum háður
eins og er vegna slæmrar lend
ingar.
Aðrir vegir, sem upp ertt
tebnir, eru yfirleitt sýsluvegir,
ÍPrwnlwW * 7. síSu), J