Tíminn - 23.06.1955, Qupperneq 5

■138. blflff.
TÍMINX. íhn mtudaginn 23. jÚ7ií 1955,
K.
Ftmmtud. 23. Jtén*
Mikíl og átakanleg hárm-
sága er rák'n, í MorgunblaS
inu í gær. Morgunblaðið er
eina dagblað bæjarins, sem
er svo ílla statt, að það er til
húsa í lélegu timburhúsnæði,
þar sem bæði likamleg og and
lég heilsa ritstjóranna svíf-
ur i mikUli hættu. Öll önnur
blöð hafa hins vegar eignazt
vegieg húsakynni. Nú loksins
er sá draumur Morgunblaðs-
manna að rætast, að ritstjór
ar þess komist í viðunanleg
húsakynni. En ekki eiga þeir
að fá að vera í friði með
þau. Þvert á móti er það orö-
ið e»tt af helztu hugsjóna-
málum hinna vondu Tíma-
manna, að þessi nýju húsa-
kynni Mbl. verði eyðilögð —
sennilega helzt sprengd í loft
upp! Óttinn við þessa fyrir-
ætlun Tímamanna er orðinn
svo mikill hjá Mbl.mönnum,
að þeir eru orðnir á báðum
áttum um það, hvort þeir
eigi að hætta lífi sínu með
því að flytja í nýja húsið!
Hver veit, nema það verði
sprengt í loft upp einhverja
skammdegishóttina? Eftir
allt verða þeir. líklegast að
hírast áfram í gamla timbur
húsinu!
Þannig hljóðar í stuttu
máli harmsaga sú, sem rak-
iin er í Mbl. i gær, og minnir
hun einna helzt í frásögn
blaðsins á söguna um lamb
íátæka mannsins. Vafalaust
hefir hún íengið marga af
sánntrúuðustu lesendum
blaðsins tjl að fyllast heilagri
reiði yfir þeirri mannvonzku,
sem hér ætti sér stað. En áð-
•ur en Mbl. tárfellir meira,
þykir rétt að rekja sögu Morg
'unblaðshallarinnar eins og
hún er, en hún er í stuttu
máli þessi:
Mbi. er langsamlega rík-
asta blað landsins og gæti
íýrir . löngu verið búið að
eignast viðunanleg húsa-
kynni. Aðstandendur þess
hgfa hins vegar ekki viljað
láta sér nægja að búa við
sömu aðstöðu og önnur blöö
í þessum efnum. Þeir hafa
ekki viljað vera með blaðið í
neinu venjulegu húsi, heldur
höll. Morgunblaðshöllin
skyldi vera mest áberandi hús
bæjarins eða hvorki meira né
m’nna en 13 hæðir. Því skyldi
jafnframt valinn mest áber-
andi staður í bænum. Þannig
skyldi hún vera varanleg aug
'iýsing um veldi blaðsins og
ílokksins, sem styðst v^ð það.
T>I þess að koma þessum
áformum fram, hafa öll þau
völd, sem flokkur blaðsins
ræður yfh, verið notiíð og
misnotuð. Með staðsetningu
Morgunblaðshallar'nnar hef
ir sk'pulag m'ðbæjar'ns ver-
ið eyð'lagt. í stað þess,
sem nauðsynlegt var að
lengja Austurstræti í
vestur, hefir því verið lok-
að með Morgunblaðshöll-
inni. Það er álíka verk og
ef Norðmenn hefðu byggt
hús yf‘r þvera Karl Jóhanns
götu í Osló eða Svíar yf>r
þvera Kóngsgötu í Stokk-
hólmi. Og ekki nóg með það.
Fyrir framan þetta stórhýsi
Mbl. á nú að' rífa allmörg
hús, sem bærinn á að kaupa
fyrir miljónir, svo að hægt
sé að hafa nógu stórt torg
fyr’r framan það! Minna má
. ekki gagn gera.
Þúsund ára afmæli bardag-
ans um norsku krúnuna
I því íilefni nfhfúi>;coi Ilákou Norogskommsiir mimiismerki I!>.
þ. m. í Frei liéraði á Noi'ðiiriKíori, þar sem orrustan vjð Rast-
arkalv var Itáð árifi 955.
Konungshaugurinn á Birkiströnd. þar sem Hákon Aðalstems
fóstri ávarpaði hð sitt.
Þann 19. þessa mánaðar af-
hjúpaði Hákon Noregskonungrnr
minnismerki í Frei-héraði á Norð
urmæri, sem reist er til minning-
ar um, að 1000 ár eru liðin frá
orustunni á Rastarkalv í héraði
þessu, þar sem Hákon konungur
Aðalsteinsfóstri og synir Eiriks
blóðaxar áttust við. Norska blaðið
Aftenposten skyrir svo frá til-
drögum minnismerkisins:
í Frei-héraði eru landkostir góð-
ir og þar sjást víða þess merki, að
búið hefir veriö þar allt frá stein-
öld, sérstaklega hefir víkingatím-
inn skilið eftir sig greinileg merki.
Víða finnast gra-fhaugar, allt frá
eins manns haugum, upp í fjölda-
grafii', þar sem heil skip og áhafn-
ir þeirra hafa verið heygðar. Marg-
ir þessara hauga. hafa ái'eiðanlega
verið heimsóttir af líkræningjum
fyrr á árum. og fengur þeirra ekki
afhentur visindamönnum til rann-
sókna.
Axel Fiske, málafærslumaður i
Frei, er fróður um atburði þessa,
og er eftirfarandi vitneskja írá
honum.
Hákon konungur Aðalsteinsfóstri
dvaldi oft á Mærum og á Bivki-
strönd í Frei var konungshöll
hans. Þa,r dvaldi hann árið 955,
þegar Eiríkssynir komu frá Dan-
mörku með' mikinn her norskra og
danskra víkinga, Herinn hélt norð-
ur á bóginn á 20 skipum, en fyrir
liði hans var Gamli konungur, son
ur Eiríks blóðaxar, en einnig voru
með í förinni tveir bræður hans,
þeir Haraldur og Sigurður.
Hinn stóri floti vakti ugg manna
á ströndinni og var Hákoni Aðal-
steinsfóstra gert viðvarl. Einnig
voru Sunnmæringar og Ramsdælir
aðvaraðir og konungshollir menn
gáfu sig fram til þjónustu við Há-
kon konung .
Ilákon safnaði liði á Birkiströnd,
en frá aðsetri sinu þar hafði hann
hina ákjósanlegustu útsýn í allar,
áttir. Meðal liðsmanna Hákons var
bóndi nokkur, Egill Ullserkur að
nafni. Hann var kominn til ára
sinna, en var þrátt fyrir það stríðs
maður góður. Hann hafði verið
merkisberi í liði Haraldar hárfagra,
og átti hann þá ósk heitasta að
falla í mikilli orrustu. Að ráði Eg-
ils Ullserks afréð Hákon konung-
ur að mæta þeim Eiríkssonum,
enda þótt liðsmunur væri mikill.
Höfðu Eiríkssynii- yfir 20 skipum
að ráða, er lágu suðvestur af Frei,
en Hákon hafði aðeins getaö safn-
að 9 skipum, sem hann lagði norð,
anmegin staðarins. Hann sendi boð
til Eirikssona um að hann heíði
haslað völl fyrir þá við Rastar-
kalv. Her Eiríkssona var settur á
land, og liðin fylktu sér upp. lii
orustu. Hákon konungur sá. að ’ið
Eirikssona var sexfalt á við hans
eigið. Síðan var blásið al atlögu,
og blóðu;ur bardagi hófst. Margir
féllu úr iiðum beggja, og þá var
það, að Egill Ullserkur beitti bar-
dagakænsku sinni. Hann haíði
fengið umráð yfir 10 mönum, sem
hver um sig bar fána, og þe;.ar
bardaginn sióð ,sem hæst, lét hann
þá ganga í einfaldri röð með hæfi
legu millibili bak við haug einn
mikinn og halda fánunum hátt á
loíti. Eiríkssynir héldu, að þar
færi mikill her, sem m''ndi 3eg; ja
til’ atlögu að baki þeim, og til þess
að verða ekki iokaðir frá skipum
sinum, hörfuðu þeir þegar. Hákon
konungur neytti þegar tækifæris-
ins og gerði áhlaup. Hann hrakti
óvinina upp á hinar víðlendu
sléttur, þar sem kirkjan í Frei
stendur nú. en um þetta leyti komst
Gamli konungur að því, hVertiic
hann hafði verið gabbaður. Hann
fékk blásið hluta manna sinna til
Bautaste>nn Egús Ullserks
nýrrar atlögu, og norsku viking-
arnir gerðu áhlaup, én hinir
dönsku hörfuðu til skipa sinna. En
Hákon konungur var nú fullur
vígamóði og tókst hohum að
sundra her þeirra Eiríkssona. Hluti
þeirra hörfaði upp á Freidarberg,
þar sem þverhníptir hamrar ganga
i sjó fram. Voru þeir hraktir fram
af hömrunum og biðu þar bana.
Gamli komingur komst þó undan,
tókst honum enn að safna nokkru
hérsins saman, og komu þá bræð-
ur hans á vettvang með mikið iið.
Hákon konungur fól nú Agli Ull-
serk stjórn hers síns og náði bar-
darinn brátt hámarki sínu. Mann-
fall varð mikiö og sagan segir, að
Gamli og Egill hafi skipzt á högg-
um. Gamli konungur hlaut mikil
sár og E_ill Uilserkur féll með
sverð í hönd, eiiis og hann hafði
óskað Gér.
I'egar fyrirliði konungshersins
var fallinn, kom nokkurt los á
liöió. En þá kom Hákon konungur
aítur til skjalanna og hvatti menn
sina, Hörfuðu þá Eiríkssynri til
sjávar, en tókst ekki að korna skip
um sinum á flot, Þau höfðu verið
set-t upp á háflæði, en nú var fjar
að út, ,svo að þau voru algerlega
landföst. ■ Dönsku víkingarnir höfðu
þó náð sínum skipum á flot. hin-
um norsku var því nauðu. ur sá
, kostur að varpa sér til sunds, og'
I synda út i dönsku skipin. En mann
fall varð mikið, Gamla konungi var
veitt banasár, og féll hann liðinn
í fjöruna. Bræður hans. Haraldur
Dg Sigurður, komust undan til Skip
anna með leifar hins mikla hers
og beindu skipum sínum til Dan-
merkur með hefndaráform í huga.
En á vígvellinum lágtl likin í
hrönnum, og að hætti víkinga,
át.tu þau að heygjast, Skipin, sem
Eiríkssvnir höfðu skilið eftir, vóru
dregin lengra. á land. í einu þeirra
cékk Egill Ullserkur legstað. Mik-
(Framhald á 6. síðu.)
Þannig' hefir skipulag bæj-
arins verið eyðúagt og þann
ig á að sóa m'ljónum króna
af fé hans til þess eins að
þóknast mikilmennskuæði
þe>rra Mbl.manna.
Tú þess að reyna að breiða
yf>r alla þessa misnotkun og
gerræði, reyn'r Mbl. að gera
sér mat úr því, að í aðsendri
grein eftir borgara (hann
skyld' þó ekki vera Sjálfstæð-
ismaður?), sem nýlega birt-
ist hér í blað'nu, var á það
bent, að sízt myndi óhagstæð
ara fyrir bæinn að rífa Mbl.-
höllina en húsin, sem á að
rýma af hinu fyrirhiigaða
Morgunblaðstorgi!
Að' sjálfsögðu fólst ekki £
þessu neúi tillaga Timans um,
að eyðileggja Morgunblaðs-,
höllina. Timinn hefir þá
venju að leyfa mönnum að
segja álit s>tt um skipulags-
mál, þótt hann sé stundum
ósammála t>ilögum þeirra. Úr
því, sém komið er, álítur Tim
inn að lofa verði Morguh-
blaðshöllinni að standa þar
sem hún er. en ncg sé að
gert, þótt ekki verði eytt í
þaö miklu íe að búa til
stórt torg fvrir framan hana.
Því síður á að spilla útíiti
bæjarins með þvi að reisa
þarna einhvern skýjakljúf,
enda er húsið þegar orð>ð
meira en nógu stórt 'tU að full
nægja húsnæöisþörf Mbl.
Það tjón, sem staðsetning
Morgunblaðshallarinnar er
þegár búin að valda, verður
ekk> bætt úr þessu. Hins veg-
ar má koma í veg fyr'r, að
hún valdi meira tjóni. Og q-
neitanlega getur staðsetning
Morgunblaðshallarinnar haft
■ e>tt gagnlegt í för með sér.
Hún getur verið bæjarbúum
ámhming um, hve takmarka-
laust núverandi bæjarstjcrn
armeirihluti misbeit>r valdi
sínu í þágu flokks sins og gæð
inga hans og því sé nauðsyn
legt að svipta hann völdum
hið fyrsta, ef önnur eins nús
tök og staðsetning Morgun-
blaðshallarinnar eigi ekki að
endurtaka s>g.
Ályktanir stór-
stúkuþfngsins
Á stórstúkuþnginu, sem
haidið var i Reykjavík dag'
ana 11.—14. júní s. 1. voru
gerðar eftirfarandi samþykkt
ir:
1. Stórstúkuþ'ngið skorar á
rikisstjórnina að láta lögreglu
stjóra og löggæzlumenn
; lialda uppi fullri löggæzlu
Igegn smygli, bruggun og
ieynivínsölu í landinu, og
krefst þess, að g'ldandi laga
ákvæði um sölu og meðferð
áfengis séu í heiðri höfö.
2. Stórstúkuþingið skorar á
rikisstjcrnina að hraða nú
þegar útgáfu þeirra reglu-
gerða og fyr>rmæla, sem uíii
getur i áfengislögunum, og
enn hafa ekki verið birtar, t.
d. reglugerðar um meðferð
áfengis áhafna skipa og flug
véla.
3. Stórstúkuþingið telnr
sterkar líkur til, að ákvæði 23.
greinar áfengislaganna um
bann við áfengisneyzlu opin-
berra starfsmanna er þeir eru
við störf sín, muni vera frek
lega brotin, og skorar því á
ríkisst.jórnina og aðra að>la að
sjá um að ákvæðum þessum
sé fylgt eins og lög mæla fyrir
um.
4. Stórstúkuþingið átelur
þá starfshætti áfengisverzlun
ar ríkis'ns að afhenda hömlu
lítið áfengi, að magni til næst
um hvers sem er, og senda það
gegn póstkröfum um land
allt, jafnv.el þótt sýnt sé að
Á stórstúkuþinginu, sem
þetta áfengi muni fara beint
til leyn>vínsala. Þar sem ríkis-
einkasala áfengi ætti að hafa
þann megin tilgang, að draga
úr og hamla gegn mísnotkun
áfengis, skorar þingið á rík
isstjórnina að reka áfengis-
verzlunina i samræmi við
þann t>lgang.
5. Stórstúkuþingið telur
það gagnslítið að aðems tve'-r
eftirlitsmenn séu við sex veit
íngahús í Reykjavík, þar sem
sala áfengis fer fram, og skor
ar þvi á dómsmálai’áðuneytið
að fjölga þessum eftirhts-
mönnum svo, að e>nn eftirlits
| maður komi á hvert veiúnga
| hús.
6. Þar sem reynsla hefir
Jþegar sýnt, að vínveitingar
! v>ð hina svo nefndu ,,bari“
leiða t>l síaukinnar áfengis-
neyzlu, skorar stórstúkuþing
ið á ríkisstjórnina að beita
sér eindregið gegn slíkum
veitingum.
7. Stórstúkuþingið litur svo
I á, að sá leiði siður, sem mjög
| hef>r farið í vöxt, að halda
j drykkjuve>zlur í túefni af ai-
I mælum, mei'kisdögum og við
I öll möguleg tækifæri, sé mjög
; til þess fallinn að eyðileggia
; bindindissemi þjóðarinnar.
Skorar þingið þvi á stjórnar-
i völd, kirkju, stjórnmálasam-
tök og allan almennmg að
I vinna gegn þessu og breyta
almenningsálitinu í heilbrigð
i ari átt.
8. Þar sem líkur benda til,
að allmikið áfengismagn ber-
ist út af Keflavíkurflug'vell>,
| af því áfengi, sem flutt er
j inn vegna setuliðsins, skorar
■ þingið á utanríkisráðherra að
! gera allar hugsanlegar ráð-
stafanir til að fyrirbyggja
slikt.
j 9. Stórstúkuþingið telur
j nauðsyn bera til náinnar
I samvinnu allra aðila sem
vinna að áfengisvörnum og
| bindindisstarfi. Óskar þingið
j eftir öflugri sókn gegn ó-
J menningu áfengisflóðsms,
sérstaklega með auknu bind-
indisstarfi í skólum, unglinga
i (Framha’d & 7. gí5U).