Tíminn - 28.08.1955, Blaðsíða 4

TÍMINN, sunmidagjpn. 28. ágúst .1955.
193. blaff.
SKRIFAÐ OG SKRAFAO
Nokkuð óvenjulegur atburð
ur gerðist á seinasta fundi
sýslunefndar Vestur-Skafta-
fellssýslu. Þegar kom að þvi
að kjósa fulltrúa í skólanefnd
Skógaskóla, reis sýslumaður á
fætur og kvaðst þurfa að
ílytja sýslufundinum skila-
boð frá menntamálaráðherra.
Menn tóku þessu aö sjálf-
sögðu vel, þar sem líklegt
þótti, að menntamálaráðherra
færi ekki að senda sýslunefnd
önnur skilaboð en þau, sem
bæði honum og henni væri
sómi að.
Það mun hins vegar vera
óhætt að segja, að jafnt sam
herja sem andstæðinga ráð-
herrans setti hljóða, er þeir
heyrðu skilaboðin frá ráöherr
anum.
Efni skilaboðanna var í
höfuðatriðum á þessa leið:
Þeir tveir fulltrúar, sem sýslu
nefnd Vestur-Skaftafells-
sýslu hefir kosið í skóla-
nefndina undanfarið, hafa
báðir verið Sjálfstæðismenn.
Ef sýslunefndin lætur þetta
ekki haldast óbreytt áfram,
mun menntamálaráðherra
beita þeim refsiaðgerðum að
skipta um formann skóla-
nefndar, sem er stjórnskip-
aður.
Hafi- það ekki verið ætlun
sýslunefndarinnar að skipta
um fulltrúa, var hún ákveðin
í því eftir þetta. Sýslunefnd-
ín gat að sjálfsögðu ekki þol-
að, að henni yrði þannig sagt
fyrir verkum af óviðkomandi
aðila. Niðurstaðan varð því
sú, að annar Sjálfstæðismað-
urinn féll við kosninguna.
Menntamálaráðherra sá
samt ekki að sér, heldur stóð
við hótun sína. Björn Björns-
son sýslumaður hefír verið for
maður skólanefndarinnar frá
upphafi og gegnt því starfi
með miklum ágáetum. Svo
mikla viðurkenningu hafði
Björn unnið sér fyrir þetta
starf, að enginn af fremstu
ráðamönnum Sjálfstæðis-
flokksins í Rangárvallasýslu
og Vestur-Skaftafellssýslu
víldí taka við formennskunni
undir þessum kringumstæð-
um. Eftir mikla leit fann ráð
herrann loks mann, Magnús
Sigurlásson að nafni, er
fékkst til þess að þiggja út-
nefningu hans.
Vissulega er hér um ein-
stæða framkomu að ræða.
Fyrst reynir ráðherrann að
hafa áhrif á gerðir sýslu-
nefndar með hótunum. Síðan
fremur hann pólitískt ofbeld-
isverk á manni, sem að allra
dómi hefir rækt starf sitt frá
bærlega vel. Það eru svona
verk, sem setja suður-ame-
ríska stimpilinn á Sjálfstæð-
isflokkinn og gera hann að
arftaka einokunarherranna,
sem misbeittu valdi sínu áð-
ur fyrr.
Sérkenni Framsóknar-
flokksins.
Útlendur maður bar nýlega
fram þá spurningu, hver væru
helztu sérkenni Framsóknar-
flokksins, er greindu hann
frá öðrum flokkum. Þessari
spurningu er auðsvarað.
Framsóknarflokkurinn vill
leysa hin þjóðfélagslegu
vandamál sem mest með úr-
ræðum samvinnunnar.
Framsóknarflokkurinn ber
öðrum flokkum fremur mál
efni hinna dreifðu byggða
fyrir brjóstl.
L_ J>etta tvennt er það, sem
Skiiabob frá Bjarna Ben. - Sérkenni Framsókn-
arflokksins. — Efling samvinnunnar og dreifbýi-
isins. — Samvinnustefnan á vettvangi Samein-
uðu þjóðanna. — Stjórnarsamvinna fyr og nú.
sérkennir Framsóknarflokk-
inn mest frá öðrum flokkum.
Framsóknarflokknum hef-
ir vissulega heppnast furðu
vel að vinna að þessum sér-
málum sínum, þótt hann
hafi aldrei haft þingmeiri-
hluta.
Samvinnuhreyfingin hefir
óvíða eða hvergi náð meiri
vexti en á íslandi, enda átt j
einn meginþátt í hinni miklu
framfarasókn þjóðarinnar.
Þessum árangri hefði hún
ekki getað náð, ef Framsókn-
arflokkurinn hefði ekki verið
henni skjól og skjöldur á
hinu pólitíska sviði, þar sem
stærsti flokkur landsins hef-
ir frá upphafi reynt að
vinna henni allt það tjón,
sem hann hefir megnað.
Þótt ísland sé harðbýlt land
hefir fólksstraumur úr sveit
um og sjávarþorpum verið
sízt meiri hér á landi en auö
býlli löndum. Þetta má eink
um þakka því, að Framsókn
arflokkurinn hefir barizt fyr
ir framförum dreifbýlisins og
komið fram mörgum mikil-
vægum umbótum í þágu
þess. ......
Fyrir þetta hefir Fram-
sóknarflokkurinn verið upp-
nefndur fjandmaður höfuð-
staðarins ofe utanbæja^;-
flokkur, enda þótt það sé
ekki síður mál höfuðstaðar-
búa en annarra landsmanna,
að jafnvægi haldist í býggð
landsins.
Efling samvinnunnar.
Þótt Framsóknarmenn geti
verið stoltir af árangri bar-
áttu sinnar á undaníörnum
áratugum, eru þeir þó vel
minnugir þess, að mikil verk-
efni bíða þeirra í framtíöinni.
Samvinnustefnan á enn
mikið verk að vinna^fram-
undan. Enn eru áhrif henn-
ar alltof lítil á verzunarsvið
inu. Enn hefir útgerðin ekki
hagnýtt sér skipulag henn-
ar, nema að mjög litlu leyti.
Þess vegna hefir Mbl. nýlega
komist réttilega svo að orði,
að útgerðin sé mergsogin af
milliliðum úr öllum áttum.
Þess vegna er afkoma henn-
ar stöðugt vandamál. Þessu
verður ekki breytt fyrr en
útgerðin sjálf og öll þjón-
usta í sambandi við hana,
verður rekin á grundvelli
samvinnunnar. Á mörgum
öðrum sviðum bíður samvinn
unnar ónumið land.
Það er meira en víst, að
þessi útfærsla og efling sam-
vinnunnar getur því aðeins
átt sér stað, að Framsóknar-
flokkurinn verði áfram áhrifa
mikill og vaxandi flokkur.
Enginn annar flokkur hefir
áhuga fyrir eflingu samvinn-
unnar, en sumir hinna flokk-
anna eru beinlínis á móti
henni.
Efling dreifbýlisins.
Á sviði dreifbýlismálanna
bíða einnig mikil verkefni
framundan, þótt miklu hafi
verið áorkað að undanförnu.
Það þarf að auka stórlcga
Vegsummerki tíu ára hernáms
eru nú óðum að hverfa á fyrr-
verandi yfirráðasvæði Rússa í
Austurríki. Rauða stjarnan
hefir vérjð rifin af um það bil
300 verksmiðjubyggingum, en
meðan Rússar réðu lögum og
lofum, var hún fest upp á öll
þau hús, sem á einhvern hátt
voru á yegum rússneska her-
námsliðsins.
ræktunina í sveitunum, svo
að haégt sé að reka bjarg-
álnabúskap á hverju býli.
Það þarf að efla útgerðina í
sjóþorpunum,_ Eivsíðast, en
ekki sízt, þarf að taka raf-
orkuna- í þjónustu dreifbýl-
isins í sívaxandi mæli. Þýð-
ingarmjkil spor er nú verið
að stíga í þá átt undir for-
ustu Framsóknarflokksins.
En miklu meira er þó ógert.
Raforkan á ekki aðeins að
verða til þess að færa birtu
og yl inn á heimilin og létta
ýms störf þar. Hún á einnig
að skapa grundyöll fyrir
smáan og stóran iðnað í dreif
hýlinu og mynda þar anið-
stöðvar líkt og Akureyri er
nú. Þannig á að tryggja jafn
vægið í byggð landsins og
hindra það, að þjóðin setjist
að við sunnanverðan Faxa-
flóa í æ ríkari mæli.
Engum flokki er betur
treystandi til að vinna að
þessum málum dreifbýlisins
en Framsóknarflokknum.
Það sannar bæði gömul og
ný reynsla. Því meira og
fyrr, sem flokkurinn eflist,
þvi auðveldara verður^ hon-
úm að vinna að framgangi
þessara mála. ”
Samvinnustefnan og S. Þ.
Þróunin víða um lönd
bendir nú eindregið til þess,
að samvinnustefnan sé öðr-
um þjóðfélagsstefnum frem
ur stefna framtíðarinnar.
Það kemur alltaf betur™og
betur í Ijós, að hvorki kapí-
talisminn eða sósíalisminn
geta leyst ýms vandasöm
þjóðfélagsmál svo að vel sé.
Hins vegar hentar vel að
leysa þau með úrræöum sam
vinnunnar.
Þetta hefir sannast mjög
glöggt á vettvangi Samein-
uðu þjóðanna. Efnahags- og
félagsmálaráð þeirra (Eco-
nomic and Social Council)
hefir um nokkurt skeið fjall
að um viðreisn landbúnað-
arins í þeim löndum, þar
sem hann. er enn á hálfgerðu
fornaldarstigi, eins og t. d.
víða í Asíu og Afríku.
Meff þétta fyrir augum,
samþykkti ráðið 1951 að afla
upplýsinga um þátt sam-
vinnufélaganna í eflingu
landbúnaðarins í þeim lönd
um, þar sem hann er bezt á
veg komin. Allsherjarþing
Sameinuðu þjóðanna árétt-
aði þessa samþykkt í árs-
byrjun 1952. Ýmsar sérstofn
anir S. Þ. hófust síðan handa
um að safna þe^sum upplýs-
ingum. Þær lágu fyrir í bók-
arformi í árslok 1953 og kom
þetta rit út á vegum S. Þ. í
ársbyrjun 1954 undir nafn-
irtu „Rural Progress through
Co-operatives.“ Þetta er all-
mikið rit og gefur greinar-
gott yfirlit um margþættan
samvinnufélagsskap bænda
í ýmsum löndum. Niðurstöð-
ur ritsins eru svo í stuttu
máli þær, að samvinnufé-
lagsskapur bænda á ýmsum
sviðum sé hin vænlegasta
lyftistöng fyrir landbúnað-
inn í þe>m löndum, þar sem
hann er nú skemmst á veg
kominn frá tæknilegu sjón-
armiði.
Á þingi Sameinuðu þjóð-
anna í fyrrahaust, voru land
búnaðarmál þessara landa
enn á ný ítárlega rædd, m.
a. á grundvelli áðurnefnds
rits. í ályktun þeirri, sem sam
þykkt var um þessi mál, má
segja að höfuðáherzla hafi
verið lögð á tvö atriði: Að
sem flestir bændur yrðu jarð
eigendur og að þeir leystu
sameiginleg vandamál og við
fangsefni með úrræðum sam-
vinnufélagsskaparins.
í mörgum þessum löndum
hafa stjórnarvöldin heima fyr
ir mikinn áhuga fyrir eflingu
samvinnufélagsskaparins og
styðja hann á margan hátt, t.
d. mgðal bænda, sem eru lang
fjölmennasta stétt þessara
landa. Óneitanlega bendir
þetta og margt fleira til þess,
að öld' samvinnunnar sé nú
að hefjast fyrir alvöru.
Samvinnan um ríkisstjórn
fyrr og nú.
Eins og lýst hefir verið hér
að framan, hafa það verið
höfuöverkefni Framsóknar-
flokksins að vinna að fram-
gangi samvinnustefnunnar og
eflingu hinna dreifðu byggða
til lands og sjávar. Til viðbót-
ar má segja, að þriðja verk-
efniö hafi hvílt á honum frá
upphafi vegna eins konar mið
! stöðu, sem hann hefir haft á
vettvangi þjóðmálanna. Þetta
verkefni hefir verið að tryggja
landinu starfhæfa ríkisstjórn.
Á þeim nær 40 árum, sem
liðin eru frá stofnun rFram-
sóknarflokksins, hefir einn
flokkur haft meirihluta í að-
eins eitt kjörtímabil eoa&.Ár-
unum 1924—27 og fór þá með
völd mesta afturhaldsstjórnin
á þessu tímabili. Allan íiinn
tímann hafa sambræðslu-
stjórnir verið nauðsynlegar
veg'na, flokkaskipunarinnar og
það hefir oftast orðið hlut-
skipti Framsóknárflokksins að
hafa meiri eða minni förustu
um myndurí" þeirra. Fyrstu
ár sín varð hánn að standa
að stjórnum með'íhaldsmönn
um, síðan kom alllangt. tíma-
bil, þegar hægt var að-vinna
til vinstri, en nú að undan-
förnu hefir ekki verið um
annað að ræða én að vinna
með Sjálfstæðisflokknum.
Oft hefir þurft að stjórna
j allmikið öðru yígi en Fram
sóknarflokkurinn hefði kos-
ið á þessum árum. Niðurstað
an hefir samt óumdeilanlega
orðið sú, að aldrei hafa orð
ið meiri framfarir á íslandi
og íslenzka þjóðin stendur á
allan.hátt betur að vígi í dag
en hún hefir nokkru sinni
áður gert. Því geta Fram-
sóknarmenn liorft stoltir til
baka.
En framtíðin skiptir allt-
af mestu máli. Þótt sam-
vinnan við Sj álfstæöisflokk-
inn hafi verið óhjákvæmi-
leg, er hún ekki æskileg til
frambúöar. Því vaída áhrif
braskara og gróðamanna, er
ráða Sj álfstæðisfiokknum. Á-
reiðanlega væri þáð æskileg-
! asta þróunin nú, að Frajpsókn
arflokkurinn og iýðræðissinn-
uð vinstri öfl gæ'tu tekið hönd
um saman. Til þess að skapa
slíkan þingmeirihluta, þarf
Framsóknarflokkurinn ekki
meira en t. d. að vinna aftur
þingsætið í Reykjavík; Vest-
ur-Skaftafellssýslu, Sárða-
strandarsýslu og anríáð sætið
í Eyjafjarðarsýslú. Á það vant
ar ekki nema herzlumuninn.
Þetta mark murí nást, ef Fram
sóknarmenn og aðrir frjáls-
lyndir menn þekkja sinn’vitj
unartíma í næstu kosningum.