Tíminn - 20.09.1955, Blaðsíða 5

812, blaff.
TÍMINN, þriðjudaginn 20, september 1955.
Þriðjud. 20. sept.
Porkkala
Sú fregn vekur að sjálf-
sögðu mikla ánægju um öll
Norðurlönd, að Rússar hafa
ákveðið að afhenda Finnum
aftur Porkkalaskagann hjá
Helsmgfors, sem þeir neyddu
Finna til í stríðslokin að
leigja sér til 50 ára sem her-
bækistöð.
Þessi góða fregn kom ekki
að öllu leyti á óvart. Fyrir 2—3
mánuðum byrjuðu finnsku
blöðin að bera fram Jiógvær-
ar óskir um það, að Rússar
létu Porkkala af hendi. Þeir,
sem þekkja til í Finnlandi,
töídu ólíklegt, að finnsku blöð
in hefðu farið as hreyfa þess-
um óskum, nema þau gerðu
sér nokkra von um fullnæg-
ingu þeirra. Bæði í finnsku
blöðunum og ýmsum öðrum
blöðum var á það bent, að her
stöð á Porkkala hefði mjög
misst þýðingu sina vegna
breyttra hernaðarlegrar
tækni, enda hefði hún raunar
aldrei haft annan hernaðar-
legan túgang en að ögra Finn
um. T. d. væri ólíklegt, að hún
hefði þýðmgu í stórveldastyrj-
öld, nema aðstæður allar ger-
breyttust frá því, sem nú er.
Hins vegar gæti her- og flota-
stöð' Rússa í Petsamo haft
meginþýðingu undir þeim
kringumstæðum.
Eftir seinustu styrjöld lögðu
Rússar undir sig mikið af
finnsku landi. Þeir tóku allt
Kyrjálaeyði, ásamt stórborg-
inni Viborg- Þá tóku þeir
Petsamo og héraðið þar í
kring. Við það misstu Finnar
aðgang að íshafinu og Ianda-
mæri Noregs og Sovétríkjanna
urðu sameiginleg. Loks tóku
Rússar svo Porkkalaskagann
á leigu til 50 ára.
Það er v>ssulega gleðilegt,
að Finnar skuli nú heimta
Porkkalaskagann aftur.
Enn gleðilegra yrði þó það, ef
áíramhald yrð> á þessu, og
Rússar Iétu einnig Kyrjála-
eíði og Petsamo. af hendi og
Finnland fengi því aftur
þau Iandamæri, er það hafði
fýfir árás Rússa á það 1939.
Einkum myndi það hafa
mikil áhrif í kalda stríðinu,
ef Rússar létu Petsamo af
hendi, því að þar hafa þeir,
einu herstöðina á ýinnsku
landi ,er vestrænu þjóðirnar
telja sér geta stafað hætta
af. M. a. hafa Norðmenn
mjög styrkt varnir sínar í
Nórður-Noregi að undan-
förnu og hefir það m. a. staf
að af miklum viðbúnaði
Rússa sehiustu misserin á
Petsamosvæðinu.
Við því er vart rétt að búast
að Rússar láti þetta allt af
hendi í einu. Hins ber engu
síður að vænta, að afhending-
Ú^.á Porkkala séu upphaf ann
ars meira. Það er alveg óhætt
að fullyrða, að afhending
Porkkala hefði verið útilokuð
meðan StaUn lifði. Óneitan-
lega ber hún því vott um
stefnubreytingu í Moskvu,
þótt hennar þurfi enn að
sjást gleggri merki og von-
andi gerist það á fundi utan-
ríkisráðherra fjórveldanna í
Genf í næsta rnánuði-
Skilyrði Rússa fyrir afhend
Ingu Porkkala virðist aðallega
hafa verið það, að framlengd
ur yrði eitthvað breyttur
samningur um vináttu ríkj-
anna og gagnkvæma aðstoð,
Thurgood Marshall
Seiti lögfræðmgiu* svcrtingjasamtakamsa I Bandaríkjmmm hef
Ir hann étt drýgstan þátt í afnámi aöskilnaöar milli hvífra og
svartra harna í skólurn lanösins.
Allt frá því að Abraham Lincoln
hóf baráttu sína fyrir afnámi
þrælahalds í Bandaríkjunum, hafa
svertingjar smám saman hlotið auk
in réttindi þar í landi.
í ýmsum borgum landsins mátti
nú í september sjá þessa glögg
dæmi. í Kansas City, Oklahoma og
Charleston sátu nú hvít og svört
börn í fyrsta sinn hlið við hlið á
skólabekkjunum. Þetta er árangur-
inn af tveimur dómum, sem hæsti-
réttur Bandaríkjanna felldi 17.
maí 1954 og 31. maí 1955, þar sem
því var siegið föstu, að það væri
brot á 14. grein stjórnarskrár
Bandaríkjanna, að banna svörtum
börnum setu í skólum hvítra
manna.
Það mannsnafn, sem alltaf hlýt-
ur að verða tengt þessum ákvörð-
unum hæstaréttar er Thurgood
Marshall. Hann er lögfræðingur
fyrir National Association for the
Aðvancement of Colored People
(skammstafað N.A.A.C.P.). Sjálfur
iýsir hann því hóglátlega yfir, að
þessi sigur sé ekki frekar sér að
þakka en þúsundum annarra
manna bæði hvítra og svartra.
Sókn svertingjanna í Bandaríkjun-
um til jafnréttis er ekki síður merki
legt þjóðfélagshreyfing en ýmsar
þær þjóðfélagsöldur og byltingar,
sem eiga sér nú stað í Asíu, Afríku
og Evrópu. En sá er munurinn, að
þeim breytingum, sem í þessum
heimsálfum hafa átt sér stað og
eru að gerast, hefir verið komið i
kring af byltingarforingjum og
áróðursmönnum, en svertingjarnir
í Bandaríkjunum hafa unnið sína
sigra á lagalegum grundvelli ein-
vörðungu, og þeirra foringi er venju
iegur lögfræðingur.
Stjórnarskrá Bandaríkjanna er
flókið skjal, sem samið var fyrir
löngu síðan af heimspekilega sinn
uðum stjórnmálamönnum, og þar
við bætist, að ýmsar venjur og hefð
ir hafa skapazt á þeim tíma, sem
síðan er liðinn. Það er því ekki
heiglum hent að greina í frum-
þætti þau lög, er gilda skuli, og
vart á annarra færi en hálærðra
lögspekinga. Og Thurgood Mars-
hall er heilbrigður, samvizkusamur
og hugkvæmur lögfræöingur, þó að
kannske verði ekki sagt, að hann
sé færasti lögfræðingur samtíðar
Einnar.
Nú eru lagaklækir og brögð ekki
það, sem á riður fyrir stjórnarfars
réttarfræðing að kunna. Hans hlut-
verk er fyrst og fremst aö gæta
þess, að stjórnarskráin staðni ekki
í líflausum kennisetningum, Og
Thurgood Marshall ber mikla virð-
ingu fyrir stjómarskrá Bandaríkj-
anna, en sú virðing hans stafar
fyrst og fremst af umhyggju hans
fyrir skjólstæðingum sínum, svert-
ingjunum í Suðurríkjunum, sem
hann telur, að ekki hafi enn notið
þeirra réttinda, sem stjórnarskráin
býður. Um leiðtoga Suðurríkja-
svertingjanna hefir Marshall m. a.
sagt:
— Sú ógnun er ekki þekkt, sem
þeir hafa ekki einhvern tíma orðið
fyrir. Þeir hafa aldrei komizt út
undan farginu. Ég held, aö ég
myndi ekki þola að lifa lífi þeirra
eina viku. Þeir hafa vanizt því að
THURGOOD MARSHALL
geta átt von á misþyrmingu og
dauða á hverjum de:i á sama hátt
og menn geta vanizt því að þá
vanti aðra hendina.
Thurgood Marshall er maður mik
ill vexti. Hann er rúm sex fet á
hæð og yfir tvö hundruð pund á
þyngd, þó er hann léttúr á fæti.
Rödd hans er breytileg, ýmist silki-
blið eða rúm og rudda1eg, og það
sama er um framgöngu hans að
segja. Hann getur verið ruddalegur,
en stundum er hann allt að því
hátíðiegur. Hann er mjög tilfinn-
ingaheitur og elskuleiki hans getur
á einu augnabliki breytzt í ágengni
Og mannleiki hans orðið minnis-
ieysi, en slíkt stendur sjaldan lengi,
því að kýmnigáfa hans færir hann
alltaf að markinu.
Starísdagur hans er tíðum lang-
ur, sífelldir fund.ir, ráðstefnur og
lögskýringar, og þegar kvöldar,
hverfur hann heim í látlausa íbúð
sína í Harlem, svertingjahverfinu
á Manhattaney. Þar heldur hann
áfram vinnu sinni, þrotlausum
lestri, athugunum og skriftum oft
iangt íram á nætur.
Hann snæðir kvöldverð sinn á
iitlum og ódýrum matsölustað í
Harlem og þar taka honum allir
opnum örmum. Ekki sérstaklega
vegna þeirra réttarsigra, sem hann
hefir unnið íyrir kynþátt sinn,
heldur er hann þekktur sem maður,
er kann endalausar, skemmtilegar
sögur frá baðmullarekrum og slag
boltaleikjum og gömlum körlum
suður í Texas. Á sama hátt heilsa
allir honum glaðlega, þegar hann
gengur inn í hæstarétt, því að þar
vita menn, að Thurgood Marshall
er slyngur má’flutningsmaður og
klókur lögskýrandi.
Hann segir oft, að það sé mesti
misskilningur, að negrarnir í Banda
ríkjunum eigi nokkuð sameiginlegt
með Afríkunegrunum, annað en að
saga þeirra hefjist þar, og þá segir
hann gjarnan sögu af langafa sín-
um:
„Auðugur plantekrueigandi í
Bandaríkjunum fór eitt sinn til
Afr.'ku til þess að skemmta. sér þar
á villidýraveiðum og þar fékk hann
svertingjastrák til þess að aka sér
um á handvagni. Þegar hann hafði
látið svertingjann draga sig um
frumskógastica Afríku í nokkra
mánuði, tók hann piltinn með sér
til Ameríku, þar sem han lét nejr-
ann vinna á búgarði sínum í Mary-
land, og prturinn óx upp og varð
: grannvaxinn og kraftalítill maður.
Þá kom eigandinn til hans og sa. ði:
— Þar sem þú ert liðónýtur og lat-
ur, vil ég losna við þig, og ég skal
segja þér, hvað þú mátt gera. Ef þú
ierð frá mér, máttu verða frjáls
Lan; afi minn sagði ekki orð. Bara
eit á húsbónda sinn, tók saman
löggur sínar og fluttist nokkrar
•nílur burtu, þar sem hann síðan
rafði ofan fyrir fjölskyidu sinni
til dauðadags",
Aíi hans fór aftur á móti í sigl-
’.ngar og kom heim sæmilega auð-
uður maður og hafði þá orðið smekk
'yrir óperutónlist og Shakespeare-
leikrit. Hann settist að í Baltimore
og gerðist þar grænmetissali.
Faðir Marshalls var þjónn í mat
vagni hjá Baltimore & Ohio járn-
brautarfélaginu, og Thurgood fékk
íyrst vinnu, sem aðstoðarþjónn hjá
þvi félagi.
Þegar hann kvartaði undan því
við yfirþjóninn, að buxurnar sínar
væru oft stuttar, sagði sá: —
Drengur minn, við eigum miklu
hægara með að fá hæfilega stóran
mann í þessar buxur en að fá hæfi
legar buxur handa þér. Reyndu
bara að láta þær síga svolítið nið-
ur. — Auðvitað lét ég brækurnar
síga, segir Marshal!.
Móðir hans var kennari í Balti-
more í 28 ár, og af þeim sökum
var á fjölskylduna litið sem eins
konar aðalsfólk meðal svertingj-
anna, en sonur kennslukonunnar
þótti heldur ódæll, og í hvert skipti,
sem hann braut af sér, tók skóla-
stjórinn hann niður í kjallara i
skólahúsinu og hleypti honum ekki
út fyrr en hann kunni utan að eina
grein í stjórnarskrá Bandaríkjanna.
Það varð fyrsta þekking þessa mál
flytjanda á lögum lands síns.
Síðan fór hann í Lincoln háskól
ann í nánd við Chester í Pennsýl-
vaniu. í þá tið var skólanum skipt
í tvær deildir hvitra og svartra.
Meðan hann var þarna i skólanum,
hitti hann Buster Burey. Fyrst
ákváðu þau að giftast fimm árum
eftir að hann heíði lokið prófi, svo’
þremur árum og síðan tveimur.
Endirinn varð sá, að þau giftust
misseri áður en hann lauk pröfi.
Þaðan fór Marshall í Howard .há
skólann í Washington, þar eð ríkis-
háskólinn í Maryland var honúm
lokaður, og þaðan lauk hann lög-
fræðiprófi.
Árið 1936 tók hann að starfa fýrir
N.A.A.C.P., og át-ti það’ einungis að
vera til bráðabirgða, en þar vinhu?
hann enn. Það kom í hans hlut
að vera málílutningsmaður svért-
ingjasamtakanna, þegar hæstirétt-
ur felldi hinn sögulega úrskurð sinn
um óréttmæti aðskilnaðar hvltra
og svartra barna í -skólum.
í því máli átti hann í höggiWið
John W. Davis, einn kunnasta
stj órnlagaf ræðing Band arik j ann a.
í fáeinum setningum lýsti Thur-
good Marshall afstöðu sinni til kyn
þáttavandamálsins:
— Mér skildist við umræðurnar
hér í gær, að ef hvítt barn ætti að
ganga í skóla með svörtum börn-
en hann var gerður 1948 til
10 ára. Þegar þetta er ritað,
er ekki vitað, hvaða breytingu
Rússar kunna að krefjast. Ef
til vill eru þær litlar eða eng-
ar. Framlenging þessa samn-
ings getur eigi að síður verið
Rússum talsvert virði og vafa
laust meiri en að halda Pork-
kala í óþökk Finna.
íslendingar taka fullan þátt
í fögnuði Finna yfir því aö þeir
fá nú Porkkala aftur. Jafnf.
vænta íslendingar þess einlæg
lega að batnandi samkomulag
þjóðanna í heiminum leiði th
þess, að Finnar fái aftur allt
það land, sem ranglega var af
þeim tekið í lok seinustu styrj-
aldar. Rússar myndu hljóta af
því mikin sóma. ef þeir létu
Fina fá þessi lönd aftur.
um t. d. í Virginia rii eða South
Carolina ríki, þá myndi barnið
missa einhvers. En allir vita, að
þetta er ekki rétt. Ég hef horft á
svört og hvít börn leika sér saman
í þessum ríkjum. Þau eru saman í
boltaleik og þau ganga- saman göt-
una í skólann, en þegar þangað
kemur eiga þau að fara sitt í hvert
skólahúsið. Og þegar þau koma aít
ur út, verða þau samferða heim og
(Pramnald á 6. síðui.
________________________J
Sáningin í vor og
uppskeran í Iiaust
Þessa dagana eru Iands-
raenn sem óðast að bera í hlöð
ur uppskeru verkfallanna f
vetur er leið. Mun mörgum
lítast hún ekki ósvipuð heyjun
um, sem legið hafa úti í vot-
viðrunum sunnan lands í allt
smnar. En þau eru, sem kunn-
ugt er, ekki lengur græn, held
ur kolmórauð. Af þeim leggur
fúalýkt, en ekki ilm gróand-
ans.
Þegar sáningin hófst undir
verkstjórn kcmmúnista, virt-
ust ýmsir gera sér vonir um,
að haustverkin mundu verða
með öðrum hætti, og hirtu þá,
ekkert um veðurspár. En í sta8
sólskinsms, sem kommúnistar
lofuðu, hafa stórrigningar
dunið yfir. Dýrtíð flæðir á ný
yfir landxð og sópar með sér
því, sem menn héldu að þeir
rnundu geta hirt í hlöðu fyrir
s’g. Þannig hlaut þessi leikur
líka að enda, og engum mun
hafa verið það ljósara en
kommúnistum. Enda réðu þe*r
mestu í því pólitíska glæfra-
spili, að nota þörf lægst laun-
uðu verkamannanna til þess
að hleypa af stað kauphækk-
unarskriðu handa öllum stétt-
um. Sú pólitík var utan og
ofan við efnahagsgetu þjóðfé-
lagsins, og því er nú kcmið
sem komið er. En kommún>st
ar ætla ekki að gera það enda
sleppt í hræsni sinni og yfir-
drepskap. Þegar öll kaup-
gjalds- og verðlagsmál eru úr
skorðum fyrir ábyrgðarlausar
aðgerðir þeirra, belgja þeir sig
út af vandlætingu yfir því, að
bændur landsins skuli ekkl
Ioka augunum fyrir vorverk-
um forustumanna Alþýðusam
bandsins. Ekki er hægt annað
að sjá á málgögnum komm-
únista en réttlætinu væri
helzt þjónað með þvi nú, að
kaupgjaldi bænda væri hald>ð
í því sama og það var áður
en verkföRin leystust, án til-
Uts til þess, sem gerzt hefir
siðan- Það skcrtir sem sé ekki,
að nú sé rætt um afurðahækk
unína, sem varð í bessari viku,
í þeim tón, sem hún sé upphaf
nýrrar dýrtíðaröldu, þegar
staðreyndin er, að hækkun
landbúnaðarvaranna er af-
leiðíng þess, sem gerðist fyrr
á árinu. Þannig ástunda
kommúnistar enn þá íþrótt,
að snúa við staðreyndum. Að-
farirnar fyrr á þessu ári voru
stríð gegn efnahagSkerfi þjóð
arinnar, en ekki nejn jöfnun
þjóðarteknanna. Og svo hefir
nu farið í því stríði, eins og
öílum öðrum eyðileggingar-
styrjöldum, að heildin hefir
tapað, einhverjir fáeinir
spekulantar í pólitík og pen-
ingum hafa e. t. v. auðgazt um
stundarsakir á aukinni fá-
íækt annarra.
Þessir megindrættir i þróun
efnahagsmálanna í sumar og
haust voru nýlega dregnir
fram í grein hér í blaðinú. Og
voru kommúnistar sannar-
Iega kallaðir t'I ábyrgðar fyrir
skemmdarverk sín. En það
var líka rætt um þá stað-
reynd, sem öllum Iandsmönn-
um mun vera Ijós, að ýmsir
aðrir aðHar í þjóðfélaginu
hafa reynt að noífæra sér
upplausnarástandið og óviss-
una í verðlagsmálum til að
skara eld að sinni köku. Marg
ar verðhækkanir hafa verið
rökstuddar, cg eru eðlilegar
og óumflýjanlegar eftir að
hrundið var af stað kapp-
hlaupinu í milli kaupgjalds
og verðlags, en aðrar ekkk
Undir þeini síðartöldu standa
braskarar og spekúlantar i
(Framhald á 6. slðu)