Alþýðublaðið - 13.08.1927, Blaðsíða 2

ALPYÐuíbLáSjlÐ
ALÞÝDUBLAÐIÐ |
! Afgreiðsla í Alpýðuhúsinu við *
< Hverfisgötu 8 opin irá kl. 9 árd. ►
! til kl. 7 siðd. ►
< Skrifstofa á sama stað opin kl. ►
! 91/*—ÍO'/a krd. og kl. 8—9 síðd. {
Simar: 988 (afgreiðslan) og 1294 ►
! (skriistofan). t
; Verðlag: Áskriitarverð kr. 1,50 á ►
mánuði. Auglýsingaverð kr. 0,15 t
hver mm. eindálka.
Prentsmiðja: Alpýðuprentsmiðjan t
* í\ Rama hnsi Rftmn RÍmarV ►
Sacco og Vanzetti.
--- (Nl.)
IV.
Sacco og Vanzetti eru stjórn-
leysingjar (anarkistar) að skoð-
unum — ekki sameignarsinnar
(kommunistar), eins og skeytin
segja. Nú verður að gera ráð
fyrir, að lesendur Alþýðublaðsins
séu ekki svo þröngsýnir eða skyni
skroppnir, að þeir undir eins
setji þetta orð í samband við
sprengikúlu”, morðrýtinga og ógn-
arverk. Stjórnleysingjar eru ekkt
verri en aðrir menn. Má þar t.
d. benda áy að hinn ágæti vis-
Trndamaður, rithöfundur og mann-
vinur, Krapotkin fursti, var stjórn-
leysingi. Sacco og Vanzetti eru
báðár íheiðursmenn í hvívetr.a, sem
aldreá fyrr höfðu verið í klóm
lögreglunnar. Jú, einn blett hiöfðu
þeir á skjöldum sínum, og sá
blettur var auðvitað svartur í aug-
um Ameríkumanna: Þeir höfðu
báðir neitað að ganga í herþjón-
ustu árið1 1917, þá er Bandaríkin
steyptu sér út í styrjaldariðuna.
Vanzetti hafði jafnvel gert tilraun
til að komast út úr landinu —
til Mexikó.
Á því er engina vafi, að þeir
menn, sem dæmdu þá félaga,
höfðu á þeim pólitíska andúð- Á-
standið í Ameríku á þeim árum
var líka á þann veg, aði erfitt er
að gera sér það í hugarlund. Ótt-
inn og hatrið gegn öllu, sem að
éinhverju leyti varð sett í sam-
band við byltingahug eða „bolsi-
visma' hafði heltekið þjóðina, svo
að nærri stappaði vitfirringu. Æs-
ingar stórblaðanna voru að gera
fólkið vitlaust. Lögreglan fór
hamförum og skeytti hvorki um
skömm né heiður, lög eða rétt.
Frankfurter prófessor nefnir mörg
dæmi um hreinar og beinar lög-
leysur áf hálfu lögreglunnar og
færir fyrir því órækar skjallegar
sannanir. Handtökur með þeim
'hætti, að skýlaus lagafyrirmæli
voru fótum froðin, ósvífnar og
ástæðulausar húsrannsóknir,
eignanám og eignaspell, hervirki,
misþyrmingar, ókvæðisorð — a!t
var þetia svo að segja daglegt
brauð. Jafnvel meðal 100"/<> Am-
eríkumanna finnast margir, sem
síðan hafa játað, að þeir beri
kinnroða,fy ir þær óhæfur, er þá
fóru fram.
Hér .skal nefnt að eins eitt
dæmi, sem stóð í nánu samðandi
við réttarrannsóknina gegn Sar-
co og Vanzetd. Stjórnleysingi
einn, Salsedo að nafni, hafði ver-
ið tekinn höndum og lokaður inni
í klefa á 14. hæð í Park Row
Building í New-York. Þar var
hann béittur pyndingum og hon-
um bannaðar allar bjargir, því
að enginn vissi, hvar hann var
niður kominn. Einhvern veginn
tókst honum þó að koma bréfi
til Vanzetti, sem hann þekti vel.
Þar sagði hann frá höguni sín-
urn og bað ufh hjálp. En þar var
ekki hægt um vik. Og áður en
honum kom nokkur hjálp, bar það
til, að hann fanst einn morgun
á gangstéttinni fyrir framan hús-
íð, allur í einni kássu. Var sugt,
að hann hefði stokkið út um
glugga — frá 14. hæð. En hvort
hann hefir ger¥ 'jiað sjálfur eða
honum verið hjálpað til þess —
'CRh' það vita menn ekki ’ neitt.
Vanzetti hafði í höndum sann-
anir fyrir meðferðinni á Jressum
manni og vlssi ef til vill meira
en lögreglunni var þægilegt eða
yfirvöldunum um gefið.
I sliku andrúmslofti sem því,
er nér að framan var reynt að
lýsa, var að sjálfsögðu vandlifað.
Ugg og óhug hlaut að' slá að
hverjum- þeim, er hafði „hættu-
legar“ skoðanir. Og engan skyldi
það undra, þótt slíkum inönnum
veittist örðugt að ná rétti sín-
um.
Sacco og Vanzetti voru meðal
þessara manna. Vanzetti var auk
þess , ,agitator“. Hann hafði eitt-
hvað verið riðinn við verkföll og
hann hélt stundum ræður á mann-
fundum.
Þegar þeir félagar voru hand-
teknir, var Sacco með í vasanum
ávarp, sem hljóðaði svo (nokkuð
stytt):
Þú hefir tekið þátt í styrjöld-
um. Þú hefir þrælað fyrir auð-
valdsherrana. Þú hefir flækst um
mörg lönd. Hefir þú upp skorið
ávöxt iðju þinnar? Hefir þú feng-
ið nokkur sigurlaun? Er það þér
hughreysting að minnast fortíð-
arinnar? Bjtosir nútíðin við jiér ?
Hefir ffamtíðin fyrirheit þér til
hancla? Hefir þér tekist að finna
nokkurn blett á þessari jörð, þar
sem þú getur lifað lífinu svo sam-
boðið sé mannlegri veru? Þessar
spurningar verða teknar til með-
ferðar af Bartolomes Vanzetti,
sem ta’ar um efnið: Baráttan fyr-
ir tilverunni . . . (tími og stað-
ur). —
Er það svo ólíklega til getið,
að þetta skjal muni hafa haft
svipuð áhrif á valdhaíana og
hina virðulegu borgara í Massa-
chusetts eins og rauð dula á
mannýgt naut?
Yfirleitt getur enginn vafi á
því te-ikið', aö í þessu máli hafa
réttvísi og póiitík fallist í faðina
með innilegra hætti en menn eiga
að venjast. Og er þá nokkuð sagt.
Frankfurter prófessor telur jiað
sannanlegt, að hjá mönrfum, er
'sátu í ábyrgðarmiklum stöðum og
afskiíti höfðu af þessu mli, hafi
fallið þau orð, að bezta ráðið
til að losna við þessa pilta, væri
að dæma þá fyrir ránmorðin.
Við yfirheyrslurnar kom það
einnig berlega í ljós, að- réttvís-
inni var engu siður um það hug-
að að fá að vita um stjórnmála-
skoðanir þeirra félaga, heldur en
um hugsanlega þátttöku þeirra i
ódáðaverkinu. Sacco og Vanzetti
vissu lengi rel ekkert hvaðan á
þá stóð veðrið. Þeir héidu, að
þeir væru teknir fastir vegna
skoðana sinna og pólitískrar starf-
semi, en datt alls ekki í hug,
að þeir væru sakaðir um morð.
Frankfurter prófessor tilfærir
langa kafla úr réttarbókunum, og
verður ekki annað sagt, en að
sumar spurningarnar séu alleiia-
kennilegar og liggi nokkuð utan
við má'ið. Hvað segja menn t. d.
um spurningar eins og þessar:
Ertu stjórnieysingi ? Ertu sam-
eignarsinni? Hverjum augum lít-
ur þú á stjórn Bandaríkjanna?
Elskar þú þetta land? O. s. frv.
Það var nú sök sér, þótt sækj-
andi málsins væri ilívígur og ó-
svífinn, héldi vitnum sínum í
járnhörðum aga og hvetti með
sterkum orðum dómnefndina til
að gera skyldu sína og standa
'sameinaða (undirskilið: gegn út-
lendum óróaseggjum). Hitt var
verra, að sjálfur dómarinn hélt
hreina og beina árásar- og æs-
'inga-ræðu, svo ósvífna og
'hneykslanrega, að ráðlegast hefir
þótt að stinga henni undir stól
og birta hana ekki í réttarbók-
inni. Og mun það ráð hvergi hafa
verið upp tekið fyrr en þarna í
Massachusetts.
Sacco- ;Og Vanzetti-máiið er
orðið það stórmál, sem allur sið-
aður heirnur iætur sig varða. Um
víða veröld biða- menn úrslitanna
meö öndina í hájsinum. Hér er
ekki lengur um það að ræða,
hVerjar stjórnmálaskoðanir eigi
rétt á sér og hverjar ekki. Hér
er teflt um þaö, hvort áfram skuli
haidið torsótta braut siðfágunar
og mannþroska eða hvort aftur
skuli horfið til grímu'ausrar villi-
mensku. Alt, sem til er af rétt-
lætis- og mannúðar-anda á þess-
ari jörð, hlýtur að komast í upp-
nám yfir þeirri óhæfu, sem hér er
verið að fremja.
Það sýnir sig líka, að gremju-
aldan rís hærra og hærra. Mót-
mælahreyfingin magr.ast með degi
hverjum. Verkamenn og jafnaðar-
menn þjóðanna eru meginþung-
inn í hreyfingunni, eins og rétt
er og sjálfsagt. En þeir eru
drengilega studdir af öllum rétt-
sýnum mönnum. Og vel má segja
Ameríku það til hróss, að þar
er h~eyfingin hvað öflugust, ekki
einungis meðal stéttarbræðra
þeirra fé'aga, heldur annara líka,
einkum mentamarma. Prófessorar,
prestar og riihöfundar fylla óö-
um þann fiokk, er krefst réttlæt-
is í þessu máli. Jafnvel eitt af
stórblöbunum — íhaldsb'.aðið
„Boston Herald", sem lengi fylti
flokk hinna gjammandi og glefs-
andi varga, — hefir nú iðrast
fólsku sinnar og talar máli rétt-
arins.
Víða um lönd hafa verið skip-
aðar nefndir til að koma skipu-
iagi á hreyfinguna og gangast
fyrir framkvæmdum. Sacco- og
Vanzetti-nefndin sænska sendi í
vor Georg Branting lögmann
vestur um haf til aö kynna sér
málið. Hann dvaidi vestra mán-
aðartíma, rannsakaði öll málsskjöl
þau, er hann gat náÖ í, átti tal
við flest aðalvitnin í málinu og
heimsótti fangana margsinnis í
klefum þeirra. Segir hann, að þeir
hafi gefið upp alla von. Þeir eru
beygÖir og daprir af 6 ára bið
eftir dauðanum, en bíða hans þó
enn með karlmannlégii ró.
Nýlega voru þeir fluttir úr
fangelsi því, er geyrnt heíir þá
íundan farin ár, í arinað dimmra
og að öliu óvistlegra. Telja marg-
ir það tákn þcss, að úti sé um
þá. Fyrir nokkrum dögum hættu
þeir að neyta matar. Þetta, að
'sveita sig, er síðasta úrræðið, sem
þeir grípa til. Þeir vilja ekki
deyja án þess, að neyta síðustu
orku til að mótmæla ranglætinu.
Og það gera þeir á þenna hátt.
Branting lögmaður endar grein,
er hann skrifaði um þá nýlega,
á þessa ieið:
Sacco og Vanzetti eru saklaus-
ir. Þeir hafa hvergi komið nærri
glæpum þeim, sem þeir eru bún-
ir að þjá'St svo mikið fyrir. Ég
vil hrópa þetta út með allri þeirri
orku, sem ég á til — sannfærður
scm inaður og sem lögfræðingur,.
eftir að hafa sjálfur rannsakað
málið. Þeir voru dæmdir til dauða.
af r-étti, sem var háðung gegn
öllu réttarfari, og forhert þrjózka
hefir hingað til virt að vettugi
sanngjarnar kröfur um nýja rétt-
arrannsókn. Á iandsstjóranum,
Allan T. Fulles í Boston — hann
er milljónamæringur og stórat-
vinnnurekandi og af sumum tal-
inn bezti Iandsstjórinn, sem Mas-
sachusetts hefir áti — á honum
hvílir ábyrgðin. Hann hlýtur að
vita það, að Sacco og Vanzetti
hafa verið hlutdrægni beittir af
dómstólnum og að sckt þeirra er
ekki sönnuð. Hvað gerir harni:
svo? Hvað gerir þessi maður, sem
nú hefir sæmd Bandaríkjanna í
hendi sér? Á ákvörðun hans mun
hgimuimn krefja Bandaríkin á-
byrgðar og það roeð réttu. Hvað
gerir hann? Er það hugsaniegt,.
að hann veiji pólitík — sam-
vizkulausa, skammsýna askloks-
pólitík — í stað réttvísi?
Alian T. Fulier í Boston —
milljónamæringur og stóratvinnu-
rekandi, bezti iandsátjódnn, sem
farið hofir með völd í Massa-
chusetts — hann hefir svarað síð-
an Branting skrifaði þetta. Hann
valdi pólitík’na.
(Greinin var skrifuÖ áður en
skeyti þau komu, sem birt eru
i blaðinu í dag.)
/