Tíminn - 30.10.1955, Side 6

247. folað’.
TÍMfNN, sunnudag'nn 30. október 1955.
Æskulýðsskólar með
lýðháskólasniði
i
Fjórir |»ing'menn Framsóknarflokksins* þeir Bernharð Síefáns \
son. Páll Porsteinsson. Halldór Ásg'rímsson og Andrés Eyjólfs- | HaJld6r Kristiánsson kveður sér
' . , . _ . . ..... ., . . ,. . , | hljóðs og sendir eítirfarandi plstil:
son flytjfa í samemnðu þmgi tillognr til þmgsalyktunar unt o-i
Isáða alþýðuskóla. Tillagan er f»annig: J >-Alltaf se.ja. eitthvað nýtt/ýtar
lyndisglaðir", kvað séra Jón á Bæg-
heilsu til að hreyfa sig og sækja
ungunum björg.
Þrastanmgar eru veikburða c?
litlir þegar þeir skríða úr eggi. Þeir
Alþingi ályktar að skora á
ríkisstjórnina að undirbúa
löggjöf um stofnun eins eða
íleiri fBSklýðsskóla nteð lýö-
háskólasniði, án sambands við
menntaskóla og sérskóía,
enda verðf landspróf ekki
haldið í þeim skólum. Jafn-
íramt veröi athugaö. hvort
ekki; er hægt að ná þessu
markf með því að breyta em-
um > eða fleiri skólum gagn-
fræðastigsins í þessa átt Leit
að sé m. a. áiits Ungmenna-
félags íslands um þetta mál
og tillögur ríkisstjórnarinnar
um það lagðar fyrir næsta
reglulegt Alþingi.
Greinargerð með tiiiögunni
er svohljóðanúi;
„Fyrir áratug fór fram gagn
ger endurskoðun á skðlalög-
gjöf landsins. Var þá skólum
í lándinu skipað í fast kerfi,
þar sem eití skólastig tekur
við af öðru. N^mand1 getur
gengið námsbraut‘na stig af
stigi frá bárnaskóla t>l há-
skóla. Þetta greiðir að sjálf-
sögðu götu margra ungmenna
á langri menntabraut, bætir
aðstöðu hinna efnaminni, er
verða að afla sér tekna með
mikilli vinnu um bjargræðis-
tímann, meðan hlé er á skóla
starfi, og það stuðlar að því,
að æskumenn geti búið sig
undir menntaskólanám
heima í hverju héraði.
Hins végar er hætta á, að
með þessu móti verði. kennsl-
an um of miðuð við það að
búa nemendur undir ákveðúi
próf, sem veita ýrnis réttindi,
en 1 minni áherzla verði lögð
á aimennan þroska og vekj-
and" áhrif. Þetta virðist þeg-
ar hafa komíð í ljós með
þeirri reynslu, sem fengin er
af skólakerfinu.
Samkvæmt mgum um skóJa
kerfi og fræðsluskyldu eru
barnaskólar fyrir börn á aldr
inum 7—13 ára. Tekur þá við
gagnfræðastigið. Lýkur
skyldunámi eftir tveggja
vetra nám í skóla gagnfræða
stigs, að jafnaði á því ári, er
nemandinn verður 15 ára. Þeg
ar þeim áfanga er náð, stend-
ur ungmennið á vegamótum.
Það er á öru þroskaskeiði og
oft óráðið um það, hvert
stefna skal að framtíðarstarfi.
Því gefst að sönnu kostur á
samfelldri skólavist fram yfir
tvítugsaldur, en ekki hníga
hugir allra í þá átt, enda
hvorki þörf á né æskdegt, að
allur þorri æskumanna búi
sig undir þau störf, sem krefj
ast hinnar lengstu skóla-
göngu.
Mörgum æskumanr.i er það
hollt að gera hlé á námi urn
15 ára aldur, en efla þroska
sinn um skeið við aigeng störf
í atvinnulífi þjóðarinnar.
Bændur og aðrir sem hafa
með höndum sjálístæðan at-
vinnurekstur, hafa oft mikla
þörf fyrir vinnu ungbnga,
einkum þegar keppt er um
vinnuaflið í landinu- Leiðir
það til þess, að margir ung-
jingar hverfa frá námi frem-
ur en ella, eftú’ að skyldunámi
lýkur. Vilji þeir siðar, er þe>r
hafa þroskazt nokkur ár við
áreynslu atvmnulífsins, afla
sér aukinnar almennrar
menntunar með stuttri skóla
göngu, komast þeir að raunj
um, að kennslan er ekki við.
þeirra hæfi þrátt fyrir hina |
mörgu skóla. sem mynda hið j
samfellda skólakerfi. Hinir |
þroskuðu menn eiga illa sam |
leið með 16 ára unglingum, j
sem keppa að gagnfræðaprófi I
eða landsprófi. Þeir ætla sér
ekki til náms í menntaskól-
ana. Og þeim reynist torfær
leið að komast í ýmsa sér-
skóla, þar sem landspróf er
víða gert að inntökuskilyrði.
Af þehri reynslu, sem fengin
er að þessu leyti, virðist svo
sem þióðfélagið búi ekki nógu
vel að þeim æskumönnum, er
hverfa frá skólanáirú um hríð
að eigin ósk eða af þegnskap
við heimilin, sem skortir fólk
til nauðsynlegra starfa.
Á 19. öld reis á Norðurlönd
um öflug alda þjóðlegrar
vakningar. Þá náði sú hug-
sjón tökum á hugum margra
manna, að æskulýðsskólar
ættu ekki að miða starfshátt-
um sínum að því að kenna
þurrar fræðigremar, heldur
leggja áherzlu á að efla mann
gildi nemenda og kenna þeim
hollar lífsvenju-r. Atorkusam-
ir og gáfaðir leiðtogar hrundu
þessari hUg&jón i fram-
kvæmd. Lýðháskólar voru
stöfnaðir. Þeir voru ekki hlekk
ur í skólakerfi og veittu engin
réttindi, en bjuggu undir
sjálfa lífsbaráttuna og fylltu
af a.ndst og áhuga. Nú mynda
skólar á Norðurlöndum kerfi
svipað og hér, en þrátt fyrir
það halda lýðháskólarnir velli
utan við skólakerfið.
Eftir síðustu aldamót hófst
til áhrifa hér á landi svipuð
vakningaralda. Ungmennafé-
lög voru stofnuð í hverri
byggð og höfðu að kjörorði:
Ræktun lýðs og lands. Hug-
i myndinni um skóla fyrir æsku
1 menn með lýðháskólasniði
| var hreyft á fyrsta landsmóti
ungmennafélaganna, sem var
haldið á Þingvöllum 1907. Á-
hugamenn í ýmsum héruðum
fengu því til vegar komið, að
þar voru reistir skólar fyrir
æskumenn, áður en löggjöf
var sett um slikar stofnan'r.
Síðar störfuðu þessjr skólar
eft'r héraðsskólalögunum og
veittu nokkra almenna
menntun í bóklegum og verk
legum greinum. En nú hafa
albr slíkir skólar verið gerðir
að hlekk í skólakerfinu.
Flutningsmenn þessarar til-
lögu báru fram á síðasta þíngi
tillögu um óháða alþýðu-
skóla, þar sem skorað var á
ríkisstjórnina o.ð hlutast tU
um, að einn eða fleiri æsku-
lýðsskólar starfi með svipuðu
sniði og fylgt var áður í hér-
aðsskólum, meðan þeir störf
uðu án sarnbands við mennta
skóla og sérskcia. Hæstv.
menntamálaráðherra and-
mælti þeirri tillögu að því
leyti, að hann taldi þurfa laga
breytingu tú að koma á slíkri
skipan. Flutningsmenn bess-
arar tillögu líta svo á enn sem
fyrr, að fræðslumálastjórnin
geti komið þeirri skipan á, er
hér um ræðir, án þess að lög-
un sé breytt. En til þess að
reyna að koma í veg fyrir, að
ágreiningur risi um málið er
það nú flutt með breyttu.
formi.
Með tillögu þeirri, sem hér
er fram borin. er steínt að
því, að Alþingi gefi ríkisstjórn
inni fyrirmæli um að undir-
búa iöggjöf um stcfnun eins
eða fleiri æskulýðssköla með
Jýðháskólasniði án sambands
við menntaskóla og sérskóla,'
þar sem aukið manngiidi og
vekjandi áhrif sé raeginmark
mið skólastarfsins.
Ef henta þykír, getur,
fræðslumálastjórnin komið!
slíkri starfsemi á í einum1
skóla eða fleiri, sem starf- J
andi eru. Slík breyting á!
kennsluháttum þarf þá ekki1
að hafa í för með sér aukmn
kostnað.
Rétt þykir, að fræðslumáia
stjórnin hafi forgöngu um að
koma í framkvæmd þeirri
breyÞngu, sem hér er stefnt
að, og undirbúa þær breyting-
ar á löggjöf. sem hún kann
að teija þörf á í þessu sam-
bandi.
Samkvæmt þessari tillögu
ber að leita áUts Úngmenna-
félags íslands um þetta mál-
Ungmennafélög starfa enn í
flestum héruðum og.eiga að
gegna sama hlutverki sem
fyrr. Það hlýtur að teljast á
verksviði U. M. F. í. að fjalla
um það áð koma á skóiastarfi,
sem miðað er við ástæður
þeirra, er ekki hafa i hyggju
að slíta tengslin við heimili
sín eða atvinnulíf þjóðarinnar
með langri skólavist, skóla-
starfi, sem hefði að mark-
miði að móta í huga æsku-
mannsins þetta v'ðhorf: „Gæt
þess vel, sem göfgast hjá þér
finnst .og glæddu vel þann
neista, sem liggur innst."
isá. Þetta kom mér í hug yfir Tim-
anum frá 22. september, þar sem
: því er haldið fram sannað þvki
: að móðurástin sé óþekkt fyrirbrigði
meðal dýta.
Um þau ruk, sem íram koma í
neíndri grein og eignuð eru vís-
indunum, á það sannarlega við, að
alit má heimskum segja. Því er
haldið fram, að fu: lar mati unga
s'na og g'efi þeim jafnt af þeirri
tilviljun að þeir fari á víxl út úr
hreiðrinu til að dríta og komi svo
inn aftur í körfuna hinurn megin.
Þa5 sé eins konar ósjálfráður þrýst
ingur unganna í hreiðrinu, sem
valdi þessari stöðugu hringrás.
Ég er enjinn vísindamaður, en
ég' hef séð allmörg smáfugiahreiður
mvndast og þá einkum þras.ta-
hreiður, enda hefir ekki verið kött-
ur hér á bæ í rúm 20 ár. Þröstur-
inn byggir hreiðurkörfu sína oft á
1—2 sólarhringum. Fyrst er ytra
byrði körfunnar riðið úr grófum
stráum. Svo er sóttur leir og karf-
an þéttuð með honum. Þegar því
múrverki er lokið er karfan fóSruð
innan með fíngerðum stráum og
þar með er hún fullgerð.
Þegar hreiðurgerðinni er lokið, er
b.vrjað að verpa. Þrösturinn verpir
yfirleitt einu eggi á dag unz kom-
in eru 6 egg í hreiðrið. Stundum
verða eggin þó ekki nema 5, eink-
um í þriðja varpi. Þrösturinn verp-
ir nefnilega oft þrisvar sinnum á
sama ári ef vel gengur, en venju-
lega í nýja körfu á nýjum stað
hvérju sinni. .
Þrösturinn byrjar alls ekki að
liggja á fyrr en öll eggin eru kom-
in. — Dálítið merkilegt, að sárin
skuli detta á brjóstið með síðasta
egginu og sennilega gróa jafn snögg
lega þegar ungarnir koma úr eggj-
unum eftir 10 daga. Þó hafa báðir
foreidrarnir sannarlega hreysti og
eru með öllu ófiðraðir. Aðeins mót-
ar fyrir stærstu vængfjöðrunum.
Þeir eru al’s .ófærir um að komast
út úr. körfunni, enda er henni-oít
bannig fyrir komið, að ekki verð-
ur gengið í kringum hana. Hreiðr-
in eru t'ðum á húsasylhun, írjá-
greinum og slíkum stöðum. D.ng-
arnir dríta líka í hreiðrið mestan
eða allan tímann, sem þeir eru
þar. Foreldrarnir taka cþrifin og
tera burt í nefi sínu. Það heíi ég
séð bæði þresti og maríuerlu gera.
En hvers vegna skyldu fuglarnir
yfirleitt vera að bjástra við að
færa un"um sínum mat, ef þeim
gengi ekki til einhvers konar um-
hyggja fyrir afkvæmum sínum?
Þrastarungar eru því sem næst 10
daga í hreiðri sínu. Þeir eru gráð-
ugir og geta mikið étið, enda er
framförin mikil. Þann tíma hafa
foreldrarnir ærið að starfa og fara
margar ferðina til að draga björg
í bú. En þeir líta lfka til með ung-
um sínum eftir að þeir eru komnir
úr hreiðrinu. Þeir fylgjast vel með
þeim og mata þá meira eða mirma
fyrstu dagana. Verði ungi fyrir
styggð og hlauni I felur af hræðsiu
eða óvitaskap leita foreldramir
hann uppi af mikilli kostgæfni. Og
svo mikið er víst, að bæði mavlu-
erlur og auðnutittiingar mata unga
sína eftir að þeir eru komnir úr
hreiðri.
Mig minnir að „vísindin" hali
verið borin fyrir því nýlega í ein-
hverju biaði, að dýrin hugsuðu
ekki. Þau vlsindi hafa vist ekkj
þekkt gömlu tíkina okkar, sem íór
inn í hús til að stela sér hænu-
eggjum þegar fólkið var inni í baa
að borða, svo að enginn sá til
hennar. Lengi brallaði hún það, ám
þess að upp kæmist. Þau hafa ekki
heldur þekkt hina tíkina, r-ern átti
hvolpa í skúr að húsabaki en ieidíS
(Framh. á 8. síðu)
tíi