Tíminn - 10.11.1955, Blaðsíða 3

" Almennt lauslegt stjórn-
■;málarabb hefir jafnan verið
jMnsœlt umræðuefni manna
á nieðal á íslandi og kemur
máske tvennt til, almennur
';:þj óðmálaáhugi og deilugirni
þjóðarinnar. Um stjórnmál-
■'in nifet-ti segja líkt og sagt
er um veðurfarið að skiptist
á umhleypingar og staðviðri.
Nö um fimm ára bil hefir
að mestu rikt pólitískt stað-
viðri á lofti stjórnmálanna.
Stjórnartaumarnir hafa leg
iö í höndum tveggja stærstu
fiokkanna, sem hafa stýrt
þjóðarskútunni í beinni og
óbeinni andstöðu við pólitísk
samtök stærsta hagsmuna-
hópsíns í þjóðfélaginu, laun
þöga. Hreínt út sagt, þau
þjóðfélagsöfl, sem staðið
hafa að stjörninni eru auk
bændastéttafinnar, milli-
stéttirnar og stóreignastétt-
,in. Stó'er um þetta stjórnar
tímabil, sem öil önhur, að
stjórnarstefnan mótast eðli-
iega eftif vilja sterkustu afl
anna, sem standa að baki
stjórninni eða réttara sagt
þeirra, sem eiga fiiiítrúa í
stjórnarherbúðunum.
EðJílega var Framsóknar-
. flokknum þetta ljóst, þegar
hann gékk til samstarfs við
SjálfstæðiSflokkinn 1S50 en
það var ekki annarra kosta
völ þá, því framundan blasti
vjð hrun ef ekki yrði mætt
erfiðléikunum. Sú saga hefir
marg oft verið rakin áður í
blöðum og á mannfundum,
svo að óþarft er að endur-
taka hana hér. Viðbrögð
Framsóknarflokksins 1950
báru vott um ríka ábyrgðár
tUfinningu á hættustund í
þj óðmálum landsins.
★ ★
Framsóknarflokkurinn
gekk 1950 'til samstarfs viö
Sjálfstæðisflokkinn i þeirri
trú að hægt muntíi að rétta
við fjármálalif þjóðarinnar
eftir ófremdarstjórn „Ste-j
.faniu“ 1947-1949. Þetta hefir
tekizt aö nokkru leyti og al-
gjörlega að því er snertir
fjárnag ríkisins sjálfs. En
Sj álfstæðisflokkurinn reynd
ist ófáanlegur til nokkurra
;-r þeirra aðgerða, sem skertu
hár á höfði gróðaaflanna.
vÞegar í ljós kom á árinu
1951, að gengisleiðréttingin
frá 1950 nægði ekki bátaflot
|anum, va-r íhaldíð fljótt að
iiiiinna upp skipulag, sem átti
að efla hag úitvegsins og jafn
framt að fita milliliðina. —
Ekkért lýsir betur megin-
• megínkjarna „sjálfstæðis-
jstefnupnar“ svo hugtak í-
halds’-ns sé notað um stefnu
U þass, Skipulag þetta er
: nefnt bátagj aldeyrir og hef
ir reynzt heildsölum og miíli
Vliðum í sambandi við útveg
inn drjúgt búsilag. Sjálf-
*; stæðisf lokkurinn var ekki
viðmælandi af flokkslegum
ástæðum að rekstrargrund-
völlur útgerðarinnar yrði
endurskoðaður á breiðum
grundveili. Heldur var fund
ið upp bjargráð, sem efidi
þann dragbít á útgerðinni,
milliliðina, og þurfti að kné
setja. Þetta var fyrsti stóri
sigur gröðraafianna eftir við
reisnaríáðstafanirnar frá
1950 og boðaði hvað koma
skyldi af hálfu íhaldsins.
Verkalýðssamtökin llöfðú
með þegjandi samþykki
sætzt 'á orðin hlut 1950. En
nú gátu þau eðlilega ekki
lengur láíið gang málanna
afskiptalausan og í desem-
ber 1952 hófu bau fuila ahd
stöðu við ríkjandi- stjórnar-
stefnu, sem hefir æ vaxið
síðan.
k ★
í kjölfar batnandi fjár-
hagsárferðis batnaði og af-
staða þjóðarinnar gagnvart
útlöndum og sköpuðust skil
yrði til rýmkunnar á inn-
flutningstakmörkunum.
Frjáls verzlun hefir að
sjálfsögðu márga kosti óg
stjórnmáláléga þann að
leysa í bili dægurbaráttu
samvinnufélaganna og kaup
mannanna um skiptmgu inn
flutningsins.
Jafnframt þessu voru
verðlagshömlur afnumdar.
Sett var fram sú skoðun að
framboð og eftirspurn ættu
að ákveða verðlagið og
skapa þannig traust verð-
lag og jafnvægi.
Gróðaöílin sáu að hér var
gullið tækifæri tú þess að
ná yfirhöndinni í leiknum.
Sjálfstæðisflokkurinn herti
umsátrið um vatnsból efna-
hagslífsins, bankana, og
hugðist þannig geta vegið að
kaupfélögunúm í mesta bróð
erni. Yfirráð íhaldsins yfir
stærstu bönkum þjóðarinn-
ar áttu að vera næg trygg
ing þess, að kaupfélögin
gátu ekki notið verzlunar-
freísÍsins að fúllu og urðu
háð heildsölunum um vöru-
kaup í vaxandi mæli.
Verzlunarfrelsið hafa
gróðaöflin misnotað svo að
ekkert er sýnna en að dag-
ar þess séu taldir. Svo gengd
arlaust hefir gjaldeyrissóun
in verið, að þrátt fyrir ó-
venj umiklar gj aldeyristekj -
ur blasir við gjaldeyrisskort
ur, svo að jafnvel skortir
gjaldeyri til brýnna nauð-
syiija. Verðlagningarfrelsið
hafa gróðaöfÞn snúið sér í
hag. Með vaxandi lcaupgetu,
sem hlaut að koma í kjöl-
far hinna miklu varnarliðs-
framkvæmda hlaut hið fyrir
hugaða jafnvægi á vöru-
markaðinum að raskast. —
Gjaldeyrisþörfin jókst hröð
um skrefum og sérstaklega
eftir að fjárfestingin var
gefin laus. Dólgsháttur
gróðaáflanna nragnaðist eft
ít þyí sem gróði þeirra jókst.
Forustumenn Sj álf stæðis-
flokksins hafa jafnan iag á
að notfæra sér bjargráð út-
gerðarinnar til þess að nota
þau sem yfirskyn til frekari
gróðaleiða fyrir milliiiðina.
Sýnt er að Sjálfstæðfs-
flokkurinn hyggst enn að
balda áfram á þessari braut.
Skammsýni gróðaaflanna í
Sjálfstæðisflokknum hafa
gert viðreisnarráðstafanir
frá 1950 að engu óg má ætla
að fjárfestingakauphlaupið
sé síðasta skeiðið til að gera
þær að engu. Enda sett
í gang vegna skilyrða íhalds
ins.
★ ★
Híutur bændastéttarinnar
að stiórnarsamstarfinu hef-
ir á marga lund verið ágæt
ur. í sveitum landsins hafa
orðið stórstígar framkvæmd
ir bæði í ræktun og húsabót
nm og bústofnsaukningu.
En í staðinn hefir bænda-
stéttin orðið að heita því að
skerða ekki hár á höfði
gróðaaflanna. Bændastéttin
getur ekki horft á það að-
gerðarlaus t?l lengdar, að
gróðaöflin fái haldið öflug-
asta baráttutæki þeirra,
kaupfélögunum í lánsfj ár-
kreppu. Gróðaöflin eru að
draga undir sig á lítið land
svæði athafnalífið utan af
I byggðinni. Þessa bróun geta
bændur ekki látið aðgerða-
lausa til frambúðar. Fórnir
bænda sem annarra albýðu
stétta meg gengisleiðrétting
únrii 1950 hafa gróðaöflin
með skammsýni sínu gert að
. engu og allár ráðstafanir tri
þess að skapa traust fjár-
. málalíf í landinu. Skrif
Morgunblaðsins og ummæli
hagffæðirigá þess talá skýru
rnáli hverjir eigi að fórna
ocr hverjir eigi sök þeirra
erfiðleika, sem nú blasa við.
★ ★
í höfuðatriðum eru tvær
leiðir til þess að leysa erfið
leikana sem blasa við, að
endurskoða rekstrargrund-
völl atvinnuveganna og
draga úr milliliðakostnaði
eða skerða kjör alþýðu-
manna til lands og sjávar.
Ekki er það nokkrum vafa
undirorpið hvora leiðma
Sj áifstæðisflokkurinn mundi
velja og hefir reyndar valið.
Þau öfl, sem eru sterkust í
þeim flokki, milliliðirnir,
hljóta að vera með öllu ófús
ir til þess að láta skera stór
gróðamöguleika sína niður
við trog. Það er talandi tákn
þegar annar helzti foringi
Sjálfstæðisflokksins, Bj arni
Benediktsson leggur sig all
an fram til þess að hvítþvo
braskarana og fjármálaá-
standinu. Er það mikil furða
að jafn gáfaður maöur og
Bjarni Benediktsson skuli
bera bá bábilju á borð að
braskaralýðurinn skuli sýkn
saka af öngþveitinu í efna-
hagsmálum þjóðarinnar. —
Þetta sannar augljóslega
hvaöa myrkraöflum hann
þjónar. íhaldsöflin eru nú
grá fyrir járnum og eru
staðráðin í því að láta ekki
hlut sinn. Sú baráttuaðferð
er sigild að berjast ekki
nema á einum vígstöðvum í
einu. Þetta verður að breyt-
ast og opna veröur nýjar víg
stöðvar gegn íhaldinu. Póli
tísk einangrun íhaldsins er
eina haldgóða ráðið til þess
að tryggja réttlátt stjórnar-
far og sannar framfarir í
landinu.
★ ★
Sturidum hefir því vez’ið
slegið fram í ræðu og riti, að
á íslandi ríkti tvenns konar
efnahagsk-erfi, samvinnu-
skipulag bænda og sam-
keppnisskipulag við sjóinn.
Afurðasöluskipulag bænda
hefir staðist prófraunina og
er svo komið, að fyrri f jend
ur þes,s prísa það og lofa og
breiða af öllum mætti yfir
fyrri fjandskap. En hvers
vegna ríkir ekki samskonar
skipulag við sjávarsíðuna?
Flokkurinn, sem nú þykist
vera vinur afurðasöluskipu-
lags bænda er með öllu ó-
fáanlegur til þess aö talca
upp svipað skipulag við sjáv
arsíðuna. Skýringin liggur í
augum uppi og áður skýrð
í þessari grem.
Vérkalýðsflokkarnir hafa
heldur ekki haft dug í sér
að berjast fvrir þessari leið,
en kosið heldur kauphækk
unarleiðina, jafnframt
draumnum um þjóðnýtíngu,
sem ekki munu rætast.
★ ★
Með styrkjakerfinu og
bátagjaldeyrisleiðinni hafa
milliliðirnir getað haldið
sínu og jafnframt verið
hægt að ■ sef-a vprkalvðirm.
Allt tekur enda, svo er og
um styrkjaleiðina, og leiðar
endir máske skammt und-
an. Jðulega er deilt um
hvort afstaöa verkalýðsins
sé hverju sinni ábyrg eða
óábyrg. Þeir menn sem á-
kalla ábyrga afstöðu verka-
lýðsins eru um leið að kalla
yfir sig beina þátttöku verka
lýðsms í stjórn atvinnuveg-
anna.
Sú stund mun koma, að
verkalýðurinn við sjávarsíð-
una tileinki sér sannvirðis-
skipulagið í þess fjölbreyti-
legu myndum. Verði svo, þá
er kominn starfsgrundvöll-
ur fyrir mjög náið samstarf
bænda og verkamanna um
mótun samvinnuþ j óðskipu-
lags. Þetta hlýtur að verða
ein meginstoðin undir raun
hæfa vinstri samvinnu til
frambúðar.
★ ★
Nú er þörf í íslenzkun.,
stjórnmálum á samstöðu i,
borð við samstarfið frá 1934,
Þau viðfangsefni, sem nz.
blasa við eru einkum þessi.
Nýtt afurðasöluskipulag vic'
sjávarsíðuna á sanrzvirðis-'
grundvelii, efling íslenzkz
stóriðnaðar, ný stefna
verzlunar og bankamálun..
þjóðarinnar, bema efnahags;
lífi þjóðarmnar út á byggð
ina á ný, réttlát skiptinc;
þjóðarteknanzia á sannvirc:
isgrundvelli, svo að aðeinz:
það helzta sé nefnt.
Urn lausn þessara máls.,
eiga alþýðustéttirnar, hags-’
muna sizzna vegzia, sam-'
stöðu. Bitur reynsla mun
kenna þjóðirzni að ekki er
hægt að stýra þjóðarbú'
skapziuzn á faz’sælazz ttátt,
nema hagsmunir alþýðunn''
ar.séu í íyrirrúrai Þátttaka
íhaldsizis síðustu árin í ríkis
stjórzi hefir einkennzt af þvf.
að efla arðránsöflin lejmi;
og Ijóst og veizt að samvmziu
hreylingunni með bakviguzx.
og flugumennsku. og sá
fræi sundrungar og sunáur-
þykkju í röðum launþega til
að veikja samtök þeirra.
★ ★
Mælirinn er að fyllasí,
Það verða að ske strazzm'
hvörf í íslenzkzzm stjórnmál.
um. Það veltur á miklu
hvernig tekst að fylkja lið
bænda og launbega til á-
byrgrar samstöðu um stjórr.
landsins. Flokkask-ipulag ei'
í sjálfu sér ekki höfuðatriði.
og er jafnan breytingum.
undirorpið. Það skiptir ekk-
meginmáli hversu flokkar a;.
þýðunnar eru margir, held-
ur hitt hvort þeim tekst ao
jafna svo flokkaríg, ac'
þeir fái staðið saman um.
sameiginlega hagsmun..
fólksins og standi trúar,.
vörð gegn drottnunarvaldi
haldsins. Kosningabandalög;
Cutt -S I- •
aöems tæki en ekki mark ■
mið. Hitt riður á mestu, ac'
drengskapur og emlægui'
baráttuvilji ríki jafnan
samstaz’fi alþýðunnar um.
stjórn landsins. Markmic'
allrar sannrar vinstri stefziu.
eru alhliða lýðræöi alþýð ■
unnar, heiðarlegt rzkisvalt'.
og eignarrétturmn í hönd ■
um fólksins.
★ ★
Öllum réttindum fylgj,,
skyldur. Búast má við ac'
þetta kosti fórnir í fyrstu,
en uppskei’an verður ríkulet;
og fellur alþýðunni ósker.,
í hlut. Mörg Ijón eru á ver
inum. Enn virðist nokkuð ac'
bíða að nægilega sterl:
vinstri samstaða náist,' er..
þó sækist, ef fast er sótt.
Hið pólitiska skýjafar bénd ■
ir þó til þess, að meðal þj óo
(Framhald á 6. siðu.;