Tíminn - 10.11.1955, Blaðsíða 5

256, blaff.
TÍMINN, fimmtudaginn 10. nóvember 1955.
5
Fimmtud. 10. nóv.
Strandferðirnar
Sú var tíðin að s.i,óleiðin
millí Austfjarða og Reykja-
víkur var á stundum farin
með viðkomu í Kaupmanna
höfn. Þá voru engar strand-
siglingar.
Síðár hófu dönsk skipafé-
lög að reka áætlunarferðir
með ströndum fram. Það var
mikil framför. En bág mundi
sú þjónusta þykja nú og þau
skip sittá og illa búin, er þá
sigldu umhverfis landið.
Á þeim árstímum, er fólks-
flutningar milli landshluta
voru mestir, önnuðu skipin
hvergi nærri þörfinni. Eigin-
legar vistarverur farþega
hrukku skammt. Fólkið hafð-
ist við í lestunum innan um
hvers konar varnmg. í vond
um veðrum var lestum lokaö,
en loftræsting lítil eða eng-
in. Hér við bættist, að skipin
voru þá miklu lengur á leið-
inni en nú, enda smærri og
gangminni og afgreiðsluskil-
yrði á höfnum víða bágborin.
Margar sögur eru sagðar frá
þeim tímum, af þrautum sjó
sjúkra og volaöra, og sumar
Ijótar.
Skipaútgerð ríkisins var
stofnuð 1930, en áður hafði
ríkið um árabil haft hönd í
bagga með strandferðunum.
Hlutverk skipaútgerðarinnar
var frá byrjun að halda uppi
þjónustu fyrir það fólk, er
hefir sjóinn að þjóðbraut að
meira eða minna leyti. Og
þegar meta skal störf eða
hæfni stofnunarinnar, þá
verður það númer eitt hversu
tekizt hefir að rækja þá
þjónustu.
Með tilkomu Esju og
Heklu gerbreyttust farþega-
flutn>ngarnir. Og nú hafa
velflestar hafn»r aðstöðu til
afgreiðslu við bryggju, a. m.
k. fyrir smærri skipin, sem
einmitt voru sérstakZega
byggð fyrir þá staðjij sem
vegna fámennis eða af öðr-
um orsökum eiga erfitt með
að koma upp hafnarmann-
virkjum fyrir stærri skzp.
Segja má, að samanburður
við fyrra ástand, það sem
vikið var að hér að framan,
komi ekki til greina.
Skipaútgerð ríkisins hefir
ekki verið fjárhagslega sterkt
fyrirtæki, heldur löngum rek
in með halla, sem fyrirsjáan-
legt er að vex enn á þessu
ári ö’g hihu næsta. Kemur
þar til greina vaxandi tilkostn
aður af mannahaldi o. fl„ en
einnig dýrar flokkunarvið-
gerðir á tveim skipum, sem
óhjákvæmilegt er að fram-
kvæma á næsta ári.
Hækkun far- og farmgjalda
héfir ekki verið ákveðin, en
hállinn greiddur úr ríkissjóði
á þeim grundvelli, að þjón-
usta skipanna við fólkið í
'dreifbýlinu sé einn þeirra
þátta í jafnvægisviðleitni
þings og stjórnar, er sízt megi
skérða.
> Síðan Skipaútgerö ríkis-
ips var stcfnuð hef«r sam-
göngum á landi fleygt fram
óg flugið orðið mikilvægur
íiður í samgöngukerfmu. Af
þessu hefir leitt gífurlega
tekjurýrnun hjá skipunum,
éinkum á þeim árstímum,
þegar alZir vegir eru opnir
og veður blíðust. Því hefir sá
háttur verið upp tekinn að
REMBRANT 350 ÁRA
Seldi h;«nii líkama sinu til krufningar til að fSeyta fi*am lífimi?
Rembranta er að finna alLs staðar
í heiminum, en einn Rembrant er
með öllu horfinn — Rembrant
sjálfur.
Venjulega er Wester Klerk kirkj-
an í Amsterdam lokuð, en ef mönn-
um er þar fylgt inn, getur að líta
skilti, sem á stendur: — Hér ligg-
ur grafinn Rembrant Harmenzs van
Ryn, fæddur 15. júlf 1606, dáinn 4.
október 1669.
Er þetta þá sagan öll? Liggur
Rembrant þarna undir fótum okk-
ar? Ekki alveg. í fyrstu er leið-
sögumaðurinn með öllu ófáanlegur
til að segja nokkuð um þessa gröf
Rembrants, en svo kemur það. Þeg-
ar menn lyftu hellunni að gröf
Rembrants, fannst þar ekkert undir.
Kistan var tóm. Hvað merkir þetta?
Þaö er á allra vitorði, að Rem-
brant var sjálfur ákaflega fátækur.
Svo fátækur, að hann seldi gröf þá
í Oude Klerk, þar sem hans elsk-
aða Saskia lá grafin ásamt þremur
smábörnum þeirra. Með þessum
hætti tókst honum að afla fjár
til þess að geta látlð grafa síðari
konu sína Henrickje Stoffels. Ekki
er þó vitað, hvar hún hvílir og
spurningin er, hvort hann hafi síð-
ar látið grafa sjálfan sig hjá henni
með leynd.
Slíkt er þó ósennilegt, því að
vitað er, að farið var með hann
einn októberdag til Wester Klerk
af fjórum vinum hans, þeirra á í
meðal var Ruysdael. En er meira
vitað? Ekki annað en það, að Rem-
brant var skínandi fátækur, og ef
þið munið eftir mynd hans af
krufningunni, þá var hinn dauði
einn af vinum hans. Þetta hefir
því legið honum nærri, og menn
geta nærri lesið á milli línanna.
Rembrant seldi líkama sinn áður
en hann dó.
Opinberlega er svo látið heita, að
Rembrant liggi grafinn í Wester
Klerk, en hins vegar ljóstrar hin
tóma gröf upp um mikia sorgar-
sögu. Þó að þessi maður sé af síðari
tíma mönnum álitinn einn mesti
málarasnillingur veraldarsögunnar,
þá er staðreyndin engu að síður
sú, að áður en hann dó var hann
með öllu gleymdur samtið sinni, og
lifði svo að árum skipti við ákaf-
lega bág kjör í Rosengracht, sem
er óþrifalegur borgarhluti, þar sem
Hendrickje síðari kona hans rak
iistmunaverzlun til þess að afla
daglegra nauðþurfta. Hún lézt á
undan honum, og ekki er vitað
með hverjum hætti hann dró fram
lífið síðustu ár ævinnar.
Næsta ár verður hátíðlegt haldið
í Hollandi til þess að minnast 350
ára fæðingardags þessa snillings.
Hann fæddist í Leiden. Faðir hans
var mylnari, og nú eru menn í
þessum smábæ að reisa snillingn-
um styttu á fæðingarstað hans. í
ráði er einnig að gefa út sérstaka
Rembrantbók, en fyrst og fremst
verður þó haldin mikil sýning á
verkum hans. Verða það þrjár sýn-
ingar, tvær í Amsterdam og ein
í Rotterdam. Sett hefir verið á
laggirnar nefnd til að annast allan
undirbúning þessara hátíðahalda,
og eiga sæti í henni margir af
mestu fyrirmönnum Hollendinga,
hafa Heklu í mzlUIandasigl-
ingum yfir hásumarið.
Fátt sýnir betur gildi strand
ferðanna fyrir fólkið á strönd
inni en þær mprgu kvartanir,
sem berast út af þessu. Má af
því ráða hvers virði siglingar
stóru skipanna eru að vetrin
um, þegar vegir lokast og veð
ur eru vályndust á loftleiðum.
íslendingar hljóta að vinna
Sjálfsmynd REMBRANTS
Það lciðir af sjálfu sér, að ríkis-
safnið í Amsterdam muni verða
miðpunktur allra þessara hátíða-
halda, en þar er að finna mörg
af frægustu málverkum Rembrants.
Má til dæmis nefna Næturvörðinn,
en á hverjum degi skoða þá mynd
stórir hópar fólks í hljóðlátri hrifn
ingu. Þó er það svo, að Hollend-
ingar eiga ekki nema um 30 mál-
verk eftir Rembrant, en samtals
er álitið, að hann muni hafa málið
um 700 myndir. Rovmanssafnið í
Rotterdam mun að sjálfsögðu halda
sýningu til minningai' um Rem-
brant.
Sumarið 1906, er 300 ár voru
liðin frá fæðingu Rembrants gerði
hollenzki listamaðurinn Jozef Isra-
éls það að tillögu sinni, að menn
heiðruðu minningu þessa mesta
snillings Hollendinga með því að
kaupa hús hans í Jodenbreestraat,
þar sem listamaöurinn lifði á vel-
mektardögum sínum. Árið 1641,
sama ái'ið og Næturvörðurinn varð
til, lézt þar kona hans, Saskia van
Uylenburgh, efth' að hún hafði alið
honum son þehra Titus. Segja má
að þetta ár hafi markað tímamót
í listferli Rembrants. Eftir þetta
neitaði hann með öllu að afla sér
hylli með því að lýsa í litum glæsi-
brag lífsins. Hann ákvað að helga
sig eftir þetta því einu aö lýsa
mannssálinni og helga sig listinni
einni listarinnar vegna. Mynd hans
Næturvörðurinn naut lítillar hylli,
og Rembrant missti bæði frægð
sína og fyrri viðskiptamenn.
Endalokin urðu þau, að hann
varð gjaldþrota og hús hans og
eignir voru seldar upp í skuldir.
Síðustu tíu árin af ævi hans eru
mönnuni með öllu ókunn, en á þess
um tíma skóp hann mörg þeirra
listaverka, sem enn í dag koma
heiminum til að þagna í hrifn-
ingu. Nú hefir þetta hús hans verið
endurbætt eftir margra ára niður-
níðslu. Bæjarsjóður Amsterdam-
borgar lét gera við það og búa það
húsgögnum efth teikningum, sem
fundizt hafa af híbýlum Rembrants
frá árunum áður en hann varð
gjaldþrota. Auðvitað hefir ekki með
öllu verið hægt að endurskapa húsið
í fyrri mynd, en að mestu leyti
má segja, að húsið líti nú eins
út, og þegar Rembrant lifði þar
með Saskiu sinni.
Þetta Rembrantssafn var opnað
10. júní 1911, og þar er að finna
teikningar hans og raderingar á-
samt bókasafni hans, því sem fund
izt hefir. Þetta ár hefir farið þar
fram mikil sýning: — Nýja Testa-
mentið eftir Rembrant. Rembrant
málaöi einnig margar myndir út
af frásögnum Gamla Testamentis-
ins. Einnig er til heil biblía með
teikningum hans, en hún er nú
ekki iengur fáanleg á markaðinum,
en ekki hefir neitt heyrzt um, að
hún verði endurprentuð í tilefni af
Rembrants árinu. Annars hefh
ekki mikið síazt út af því, sem
gert mun verða til þess að heiðra
minningu hans. Vafalaust munu
ferðaskrifstofur og aðrir slíkir að-
ilar notfæra sér Rembrantárið út
í yztu æsar, og heyrzt hefir að á
ferðinni sé sérstök Rembrantópera.
Þannig munu margvislegustu
mangarar reyna að gera sér mat úr
því nú, að fyrir 350 árum fæddist
í litlum bæ í Hollandi snillingur,
sem enginn veit lengur, hvar er
grafinn og sem á sínum tíma átti
oft hvorki til hnífs né skeiðar. Slík
er frægðin.
EnskaknattspyrnaD
1. deild.
Birmingham—Chelsea 3—0
Burnley—Aston Villa 2—0
Charlton—Manch. City 5—2
Everton—Huddersfield 5—2
Luton Town—Wolves 5—1
Manch. Utd.—Arsenal 1—1
Newcastle—Blackpool 1—2
Preston—Sunderland 2—2
Sheff. Utd.—Portsmouth 1—3
Tottenham—Cardiff City 1—1
West Bromwich—Bolton 2—0
2. deild.
Barnsley—Sheff. Wed. 0—3
Bristol City—Hull City 5—2
Bury—Doncaster 5—1
Fulham—Bristol Rovers 3—5
Leeds Utd.—Stoke City 1—0
Middleshro—Nottm. Forest 3—2
Notts County—Plymouth 3—0
Port Vale—Lincoln City 1—1
Rotherham—Leicester 3—1
Swansea Town—Liverpool 2—1
West Ham—Blackburn 2—3
gegn óhóflegri samfærslu
byggðarinnar á takmarkað
landssvæði.Þróunin hefir ekki
verið þessari stefnu hagkvæm
nú um sinn.
Meðal annars þess vegna
ber í framtíðinni að efla og
bæta þá þjónustu, er strand
siglingarnar veita með hverj-
um þeim ráðum, er tiltæk
þykja þá og þá.
í síðustu viku keypti Arsen-
al enn tvo nýja menn fyrir 30
þús- pund, þá Vic Groves, 22
ára innherja, og Stan Charl-
ton, 25 ára bakvörð, frá 3.
deildarliðinu Leyton Orient
(London). Samningar hafa
staðið yfir lengi og vddu mörg
1. deildar Þð fá þessa menn.
Þeir léku ekki með Arsenal
gegn Manch. Utd. á Old Traf-
ford-leikvellinum, sem kallað
ur er „Kirkjugarður" Lund
únahðanna, en ekkert þeirra
hefir sigrað þar síðan 1938.
Arsenal gerði jafntefli og skor
aði fyrst í leiknum, en Taylor
j afnaði fyrir United aðeins síð
ar og tryggði þar með liðinu
enn þá fyrsta sætið í dedd-
inni.
Leikmenn^ Dynamo, sem
léku gegn Úlfunum í gær,
horfðu á leikinn í Luton, þar
sem heimaliðið vann með 5-1.
Yfir 28 þús. manns sáu leik-
inn, sem er mesti áhorfenda-
fjöldi á leik þar. Áhorfenda-
stúka brotnaði og meiddust
nokkrir menn, en ekki alvar-
lega. Luton hafði mikla yfir-
burði og voru Úlfarnir ekki
nema svipur af sjón miðað við
getu þeirra í fyrra.
Blackpool sigraði í New-
castle og skoraöi Skotinn
Brown bæði mörkin, en þetta
var fyrsti leikur hans með
liðinu í haust. Brown hefir að
(Framhald á 7. síðu.)
„Breiði“ stíllinn
Hinn íslenzkí Nóbelsverð-
launahöfundur, Halldór Kilj-
an Laxness, kvað hafa haft
orð á því við blaðamenn á dög
unum, að bækur hans væru
meira Zesnar af Ameríkumönn
um en Rússum. Þessu til skýr-
ingar gat hann þess, að með
Rússum tíðkaðist hinn
„breiði“ stíll í skáldsagnagerð,
og kynnu Rússar ekk! fyllilega
að meta aðrar stíZtegundir.
Halldór KZZjan Laxness er
hezmsvanur maður, og kann
að hagta orðum sínum hæ-
versklega, er honum þykir
hlýða. Þau ummæli hans, að
skáldskaparstíll Rússa sé
„breiður" verða ekki með
neinni v*ssu þýdd sem Iof eða
last, og hentar það vissuZega
vel, þar sem í hlut á Nóbels-
verðlaunaskáld og vZnur Rúss
lands. Og að kalla skáldskap-
arstíZ „brezðan" er hvorki
betra né verra en gengur og
gerist í listfræðimállýzku
þeirri, sem nú tíðkast, og t.d.
þegar rætt er um hti og tíma.
En hvernig er þá þessZ skáld
sagnastíll Rússa nú á tímum,
sem Kiljan lætur sér nægja
að kalZa „breZðan“. Hinn
„breiði“ stíll Rússa er áróðurs
stíll. Þar er ekki um að ræða
ádeilur, eins og þær sem al-
gengar eru í skáldsögum á
VesturZöndum, t. d- á ríkjandi
þjóðskipulag, þá sem betur
mega í þjóðfélaginu, gamlar
erfðakennZngar o. s. frv. Hin-
ar rússnesku skáldsögur í
„breiðum“ stíl, eru stjórnar-
boðskapur, sem ritfærum
mönnum er falið að flytja
þjóð’innZ í söguformi. Ef stjórn
•n ætlar að koma einhverju í
framkvæmd eða vhl Záta taka
eftir einhverju, sem fram-
kvæmt heÞr verið, lætur hún
skrifa um það skáldsögu. Hún
Iætur skrifa fjöldann allan af
skáldsögum tZI þess að styðja
stefnu sína á ýmsum sviðum,
tiZ að gera eúistaka menn þjóð
kunna, ef þess þyk*r þörf o. s.
frv. Hún lætur skrZfa skáld-
sögu til að sýna mönnum fram
á, að betra sé að eiga hehna
í Rússlandi en öðrum lönd-
um. í Rússlandi er það em-
bættz — meha að segja vel
borgað — að skrifa skáldsög-
ur í „breiðum“ stíl fyrir stjórn
Zna. En embættismaðurinn
verður að rækja þannig starf
sitt að það sé þjóðfélaginu tU
góðs að dómj réttra stjórnar-
valdá. Embættismaður á ekki
að láta persónulega duttlunga
eða tilfinningar ráða embætt
Zsfærslu sinni. Ef stjórnin
þarf að láta vekja áhuga fyrir
rauðskjöldóttu kúakynZ sunn
an frá.Grúsíu með því að gefa
út sögu úr sveitinni. dugir
ekki að skáldið fari að fimb-
uZfamba um svartskjöldóttar
kýr austur í Úralfjöllum, þótt
það hafZ rekið slíkar kýr í
haga þar eystra, þegar það
var barn og þykz vænna um
þær en Grúsíukýrnar. Þjóð-
félagið verður að hafa gagn
af sögunni, og embættismað-
ur, sem ekki skilur það, hættir
að fá laun og aðgang að prent
smiðju.
Hinn „breiðZ“ stíll kann að
vera nytsamlegur fyrZr þjóð-
arbúskap Rússa nú. En Zist
rússneskra höfunda er ekk*
Iengur slík sem hún var- Hinn
skapandi máttur frjálsrar ein
staklmgshugsunar og gagn-
rýni er horfZnn úr verkum
þei?*ra. Þannig var það í Þýzka
IandZ á valdatíma Hitlers.
í Rússland* hefði það ekki
getað gerzt síðustu áratugina,
aö rithöfundur Znnlendur eða
erlendur, sem gagnrýndi þjóð
skipZag Rússa eða stjórnend-
(Framhald á 6. síðu.)