Tíminn - 25.01.1956, Blaðsíða 5

Tíminn - 25.01.1956, Blaðsíða 5
£C. blað. TÍIVtlNN1," miðv'ikudaginn 23.; janúar 1956. * '5 tyliðvihutl. 25. janúar B e n j a m i n F r a n kl í n Þann 17. janúar voru licSin 250 ár frá fæðingu hans Tillögurnar um stækkun land- helginnar Snemma á þessu þingi lögðu þeir Hannibal Valdimarsson og Eiríkur I»orsteinsson fram í sameinuðu J)ingi tillögu þess efnis, að Alþingi Skori á ríkisstjórnina að breyta 3. gr. reglugerðar nr. 21, 19. marz 1952 um verndun fiskimiða um- hverfis ísland á þann hátt, að frið- Unarlínu fyrir Vestfjörðum á svæð- inu mUli Bjargtanga og Kögurs skuli draga þannig, að hún liggi 1C sjómílum utar en grunnlínu- þunktar þeir, sem hún er miðuð Við, nr. 43—47 í reglugerðinni, þó þannig, að aðiiggjandi takmarka- línur núverandi friðunarsvæðis að norðan og sunnan framlengist í toeina stefnu, þangað til þær ná þessari línu. Við þessa tillögu hafa þing- Mienn Austfirðinga síðan • flutt þá ViðaukatiUögu, að friðunarlínan íyrir Austfjörðum og Suðurlandi verði ákveðin á svipaðan hátt. Allsherjarnefnd sameinaðs þings liefir að undanförnu haft tillögur þessar til athugunar og leggur hún til, að þær verði að þessu sinni af- greiddar með svohljóðandi rök- ptuddri dagskrá: „Þar sem reglur um landhelgi hafa að frumkvæði íslands verið til meðferðar hjá Sameinuðu þjóðunum undanfarið samhliða reglum um úthöf, telur Alþingi ekki æskilegt að taka ákvarðan- ir varðandi útfærslu friðunarlín- unnar, fyrr en lokið er allsherjar þinginu á þessu ári og tími hefir unnizt til að athuga það, sem þar kann að koma frain. Alþingi tekur því fyrir næsta mál á dag- skrá“. Þeir allsherjarnefndarmenn, feem að þessari tillögu standa, eru Bernharð Stefánsson, Eiríkur Þor- Eteinssori, Jóhann Þ. Jósefsson, Jón Sigurðsson og Sigurður Ágústs Eon. Aðrir nefndarmenn voru fjar- verandi, þegar tillagan var af- greidd. Allsherjarnefnd byggir þessa til- lögu sína á eftirgreindum rökum: Á allsherjarþingi sameinuðu þjóðanna 1949 lagði þjóðréttar- pefnd stofnunarinnar til, að henni yrði falið. að rannsaka og gera íil- lögur um reglur - þjóðarréttarins varðandi gerðardómsákvæði, milli- ríkjasamninga Qg úthafið. íslenzka Eendinefndin benti þá þegar á, að ekki væri hægt að rannsaka regl- Urnar um úthafið eingöngu, heldur yrði einnig að taka til athugunar hina hliðina á málinu, þ. e. regl- urnar um Iandhelgi. Lagði hún því til að þjóðréttarnefndinni yrði fal- ið að rannsaka hvort tveggja, og var sú tillaga samþykkt. Nú mun vera ákveðið að nefndin skili end- aniegu áliti um þetta mál til þings sameinuðu þjóðanna, sem kemur saman í sept. n. k. og standa rök- síuddar vonir til, að þingið af- greiði málið. AUir fslendingar munu vera sammála um að hvika í engu frá því, sem gert hefir verið í land- helgismálinu og eins um hitt að afsala í engu rétti íslands til frek ari aðgerða. Hins vegar lítur alls herjarnefnd svo á, að það mundi ekki vera málstað íslands til framdráttar að fara nú að breyta landhelginni, fyrr en séð verður, hvað næsta reglulegt þing Sam- einuðu þjóðanna aðhefst í mál- inu, ekki sízt vegna þess, að ís- land sjálft átti frumkvæði að því að vísa málinu þangað. Samkvæmt þessu leggur nefndin til, að íslendingar íaki ekki ákvarð Bnir um frekári útfærslu landhelg- innar fyrr en séð verður, hvað gerist J þessum málum á þingi Bameinuðu þjóðanna næsta haust. Frá sjónarmiði íslendinga er |að M gálísögéu æskilegast, að Hinn 17. janúar þessa árs voru ' liðin 25 ár frá því að Benjamín Franklín fæddist í Boston í Banda ríkjunum. Meðal okkar er Frank- lín sennilega þekktastur fyrir það, að hann var fyrsti maðurinn, sem komst að því, að" eldingin skapast af rafmagni, og einnig var hann fyrstur til að finna upp eldinga- varann. En í Bandaríkjunum er hann þekktastur fyrir baráttu sína fyrir frelsi og sjálfstæði lands síns. Franklín var bæði lærður mað- ur og raunhæfur — en þessa tvo eiginleika er ekki ávallt hægt að sameina. Hann var fimmtánda barn foreldra sinna, sem alls áttu 17 börn. Faðir hans var iðnaðar- maður af gamalli enskri ætt. Móð- ir hans var afkomandi fyrstu ný- byggja í Nýja Énglandi. Hinn ungi Franklín vahn fyrst í kertasteypu föður síns, en 12 ára gamall var hann sendúr til náms í prentiðh hjá eldri bróður sínum, sem einn ig gaf út blað. Þar fór Benjamíri að skrifa greinar aðeins fimmtán ára gamáll. En brátt urðu þeir bíæðurnir ósáttir, og Benjamín fór til Fílad'élfíu með einn dollara í vasanum. Ungi maðurinn var mjög námfús, ög las allt, sem hann komst yfir •— en það varð hann oftast að gera á nóttunni, þegar starfi dagsins var lokið. Þegar hann hafði unnið eins árs skeið í Fíladelfíu, fór hann til Lundúna, árið 1724, þar sem hann lauk við 1 prentnámið og eignaðist nýja kunningja. Eftir hálfs annars árs dvöl í Englandi fór hann aftur heim til Fíladelfíu, og settist þar að sem prentari, og seinna einnig sem bókaútgefandi, og varð fyrir- tæki hans brátt öflugt. Blaðið The Pennsylvania Gazette gerði hann brátt að bæði góðu og áhrifa- miklu blaði, en hann stjórnaði því til ársins 1746. í 25 ár skrifaði hann einnig dagbákardálk, Poor Richards Almanach, sem á þeirra tíma mælikvarða varð mjög vin- sæll og útbreiddur. Safn greina úr dálki þessum var síðar gefið út í bókarformi, og þýtt á mörg tungu- mál. Árið 1730 kvæntist Franklin Deborah Read, sem hann hafði trú lofazt 1724, en hún hafði gifst öðr- um manni, þegar hann var fjar- verandi í Englandi. Þau hjón eign uðust tvö börn, son og dóttur. Benjamín Franklín var mjög vinnusamur maður og sannur full- trúi upplýsingaaldarinnar. Hann nam erlend tungumál, frönsku, spænsku, þýzku, ítölsku og latínu, og stofnaði árið 1727 vísindaklúbb, sem hann stjórnaði í heilan manns aldur. Hann stuðlaði að stofnun bókasafns og slökkviliðs, og var brátt líkt eftir þessum fyrirtækj- um hans í öðrum nýlendum. Eftir að hann varð póstmeistari í Penn- sylvaníu, árið 1737, fór hann að fást meira við opinber störf, og ávann sér mikið álit fyrir greind sína og sanngjarna dóma. Yfir- stjórn nýlendunnar spurði hann ráða í opinberum málum, og að beiðni hennar skipulagði hann „Heimspekifélag Ameríku“ 1743, og háskólann í Fíladelfíu árið 1750. Auk annarra áhugastarfa sinna hafði Franklín einnig tíma til að sinna náttúrufræðirannsóknum, og fór snemma að fást við alls kon- ar uppfinningar. Hann byggði ofn, sem notaði eldsneytið betur en arnarnir, klukku með þrem hjól- um og tveim fjöðrum, fyrstu slíp- uðu gleraugun, hljóðfæri og fleira. ' dvaldist þar ritaði hann grein í Annual Regisfer, 'þai sem hann hélt því fram, að* íþúuu), Ameríku ,myndi fjölga.um helming á næstu 25 áruin, óg að 100 órum liðnum myndi búa fleiræ.fólk en í móður- landinu — Englaiidi. 1764 var Franklín aftur sendur til Englands sem fulítrúi imargra nýlendna, og hélt þar fram rétti skatt. En hann óskaði alls ekki þeirra t:l a:5 ákveða sinn eigin eftir því, að tengslin milli ný-‘ lendnanna og móðurÍandsins yrðu slitin, og 1774 réði hann íbúum Massachusetts til að greiða aftur tjónið, senV var ;þégár íbúar Bost- on-borgar íleygðu heilum- tefarmi úr énsku skipi í sjóinn. En fram- koma hans vakti samt gremju | ensku stjórnarinnar; og hann var ! settur af sem yfirþóstmeistari ný- . ‘ j lendnanna, en þá stoðu,rfékk hann Eftir'að hann hietti þrentstörf-! 1753. 1775 hélt hann svo aftur um ■ jáeið' 1749,, fékk hariri pieiri hcimleiðis, ’og' vami að því að fá tímff „til að ’ sipna hugðaréfnum . Kanada á sveif með Bandaríkjun- sinúm, eins og t. d. rarinsóknum um. Sambaridið miíli Eriglands og á rafmagninu. Þekkf er tilraun sú, | nýlendnanna versnaði stöðugt, og sem hann framkyæmdi í júní 1752 i 4. júlí 1776 var gefin út sjálfstæð þegar harin hléýþti flugdréka Upp '’’ BENJAMIN FRANKLíN í þruniuský, og, sannaði á þann hátt, áð ’ þrumufnar voru 'furðú- verk rafriiagrisjris. Þessi uppfinn- ing stuðl'aði að því, að Franklín var tekiijn í enska. Vísindafélagið. isyfirlýsing nýlendnanna, en í því hafði Franklín átt sinn þátt ásamt Tómasi Jeífei-son ’og fleirum. hafði sjálfúr mælt fyrir: „Hér hvílir líkami prentarans Benja- míns Franklíns (eins og kápa áf gamalli bók, sem innihaldið hefir verið rifið úr og gyllingin er far- in af), fæða fyrir ormana. Þó mun verkið sjálft ekki vera, til einskis .(að -því að hann heldur), og éin- livern tíma koma í nýrri útgáfu og fegurri, aukinni og eridurbættri aí. höfundinum." Fyrir Bandaríkin, og fyrir átlan heiminn, mun Benjatnin Franklín vera frelsishetja framar öllum öðr- um. En frelsi hans var alls ekki takmarkalaust. Frelsið leiðir einn- ig af sér skyldur. Einstaklingur- irm átti að haaf frelsi til þess að brjóta sér leið, en einnig^bar hon- um skylcla til að hjálpa þeim, sem ekki 'Vófu’eins vét S Végi staddir. Málr og prentfrelsi leiddi af sér þá skyldu, að prenta ekki eða segja neitt, sem gat skaðað landið. Og trúfrelsið skyldaði menn til að leyfa öðrum að trúa því, sem þeim fannst réttast. Mikið af því, sem Franklín barð- ist fyrir, er orðið «ð veruleika. Nýja ríkið, sem hann tók þátt í að byggja upp, er orðið langtum stærra en hann hHgsaði sér, og nú orðið eitt af stórveldum heims- ins, ennþá voldugra en gamla móð urlandið. En deilur milli manna eru ekki liðnar, hvorki trýarlrigar né stjórnmálalegár. Franklín hefir áreiðanlega heyrt frá hinu fjarlæga Rússlandi, þar Hann yar éirinig þelrrar, skoðunar, að norðurljþsiri y»nt rafmagns- fyrirbæri. Ffankltn yar maður endurbót- anna 'éiíirijg ' á „sviði hféinlætis. Hann yildi. hafa opna glugga, Ijós og loft, • óg hann trúði á notkun kalds vatris, eiririíg .fýrir sjúklinga. Hann ,’jfékk. yiðurkenningu sem hugsuður og vísindamaður, og heiðursgráður við marga háskóla. 1753 fékk hann gullorðu brezka vísindafélagsins. En samt var það aðallega sem stjórnmáianvaður,-. sem hann var bezt þekktur. Árið 1736 varð hann ritari* löggjafárráðstefnu Pennsyl- vaníu, og 1750 varð- hánn meðlim- ur hennar. Þar var hann leiðandi maður um... mörg ár, þrátt fyrir það, að hann var alls ekki mikill ræðumaður. Hann vann meira á greind sinni og látlausri fram- komu. Áfið' 1754 fékk hann tæki- færi til að sýna fr.ariisýni sína. Á fundi fulltrúa hinna sjö norðlæg- ari nýlendna lagði hann fram til- lögu um samband milli þeirra, að- allega méo árás frá Kanada í huga sem þá -var undir franskri stjórn. Gert var ráð fyrir einum enskum herforingja og fulltrúum nýlenda anna í stjórn sambandsins. En til- lögurnar voru ekki samþykktar — nýlendunum fannst sjálfstæði þeirra skerðast um of, og enska stjórnin pttaðist, að yald hennar myndi veifcjást. Og þegar styrjöldin brauzt út árið 1756, yann Franklín að því, að komíð' ýfði upp sveitum sjálf- boðaliða, og hann studdi för Brad- docks gegn Kanada. Hann fékk því til leiðar komið, að byggð voru virki á nþrðvesturlandamærunum, þar sem* indiónarnir voru ógnandi. En afskipti hans af hernaðarmál- um áttu sér ekki langán aldur. Ár- ið 1757 var hann sendur til Eng- lands, sem fulltrúi nýlendunnar, til þess 'ajðýþerjast fyrir rétti henn ar gegn hinum upprunalegu eig- endum af ætt Williams Penns. — Hann reyndist góður fulltrúi, og var í Englandi í fimm ár. Hann stuðlaðl að aðförinni gegn Kan- ada, sem leiddi til þess að Eng- lendingar , tóku það, og hann náði sambandi irið fjölda mikilsmetinna stjórnmálamanna. Meðan hann Frelsisyfirlýsingin undirrituð, 4. júlí 1776. Franklín er slandandi við borðið, þriðji frá vinstri.- Sama árið fór Franklín íil Frakk lands, sem einn af þrem íulltrú- um nýlendnanria. FÖr þeirra leiddi til þess, að árið 1778 var undir- rítað, samkomulag milli landanna, og styrfcti það nýlendurnar í sjálf- stæðisbaráttunni við Englendinga. Auk þess útveguðu Frakkar þeim mikið lán. Frá þeim tíma varð Franklín sendiherra hinna 13 bandaríkja í Frakklandi. Þegar styrjöldin snerist nýlpndunum í hag; var Franklín einn af sátta- semjurunum, og einn af þeim, sem undirrituðu friðarsamningana 3. september 1783. En 1785 kom Frariklín hem aftur. Þrisvar var hann fcosinn fylkisstjóri Pennsyl- vaníu, og var hann fyrsti fulltrúi henna'r á þingi því, sem átti að tryggja hið nýfengna írelsi. Franklín varð ekkill 1774 og bjó síðustu fimm ár ævinnar hjá dótt- ur sinni. Hann hélt áfram bréfa- skiptunr við hina mörgu vini sína, bæði í gamla og nýja heiminum, og fékk fjölda heimsókna. 1788 dró hann sig í hlé vegna aldurs og sjúkdóms. Og 17. apríl 1790 fékk hann hægt andlát, 84 ára gamall. Frasg ér grafskriftin, sem hann sem Pétur zar hafði í bernsku Franklíns reynt að -byggja upp voldugt ríki. Sem þroskaður mað- ur óraði Franklín varla fyrir því, að aðeins 200 árum seinna myndi Sovét-Rússland verða keppinautur Bandaríkjanna um heimsyfirráðin, og koma fram sem hin mesta ógn- un við frelsi það, sem Franklín barðist fyrir. Lok þeirrar baráttu munu ákveða örlög heimsins í framtíðinni, og einnig það, hvort „gamla bókarkápan" hans Frank- líns fær nýtt inníháld. Ráku Poujade á dyr París, — Síðastliðinn,. fnnmtu- dag v’ar Pierre Poujade hinum franska vísað á dyr í Veitingastofu franskra þingmanna, Palais Bour- bon. Kom hann þangað inn nokkru eftir að þingið hafði verið sett. Notebart, þingmaður jafnaðar- manna, þekkti manninn, og skor- aði þegar á hann, að endurtaka á þessum stað ummæli sín frá því í kosningabaráttunni, að „þing- menn væru allir gerspilltir og (Pramhald á 6. siðu). varanlegt alþjóðlegt samkomulag náist um landhelgina, er samrým- ist hag íslendinga og annarra þjóða, sem líkt er ástatt um. Því hafa íslendingar beitt sér fyrir því, að mál þetta var tekið upp á vettvangi S. Þ. Þar sem þess er nú stutt að bíða, að það sjáist, hvaða árangur það ber, virðist það í alla staði eðlilegt, að íslend- ingar fresti frekari aðgerðum í landhelgismálunum þangað til. Slíkt getur ekki á neinn hátt veikt aðstöðu okkar síðar, heldur sýnir aðeins, að við viljum helzt sækja þetta mal'á grundvelli alþjóðlegs samstarfs og réttar, því að þannig teljum viðlbeztVað öll ágreinings- mál þjóða á milli séu leyst. Bregð- íst þær voriir hins vegar, höfum við enguin rétti glatað, heldur get- um gert það_, sem við teljum rétt- ast og faPSælast undir þeim kring- umstæðum, sem þá verða. m?" ■ ■■ ■ ■ ■■ U m 290 býli í Rangárþingi hafa fengið Sogs-rafmagn Frá fréttaritara Tímans á Hvolsveili. Að undanförnu hafa starfsmenn Rafmagnsveitna ríkisins unnið* að- •mælingum vegna væntanlegrar raflínu um Land- eyjahreppa, en fyrirhugað mun vera að leggja raflínu um báða þá hreppa á þessu ári. Um þessi, áramót hafa um 290 býli í Kangárvallasýslu fengið raf- magn fyá_Spginu, og eru þá með- talin íbúðarhús í kauptúnunum Kvolsvclli og Hellu. ^i4:!ví^v Byrjað var að byggja háspennu- línur hingað austur í héraðið frá orkuverunum við Sog árið 1947. pe. .

x

Tíminn

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Tíminn
https://timarit.is/publication/50

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.