Tíminn - 26.06.1956, Blaðsíða 5

Tíminn - 26.06.1956, Blaðsíða 5
TÍMIÍíN, þriðjudagurinn 26. júní 1956. r 7. marz s. 1. fóru fram miklar umræður í sænska þinginu um ut- anríkismál. Meðal ræðumanna var Einár Dafil, þingmaður frá Udde- valla. Kafli ýr ræðu hans, sem ekki á síður erindi íil íslendinga en Svía fer hér á eftir þýddur úr mál- gagni UEA .(Uniyersala Esperanto Asocio: Aiþjóðlega Esperantosam- bandið), „Esperanto Inlernacia“, júní 1956. Engum dylst sú saðreynd, að áhugi á aiþjóðamáium er næsta lítill hjá sænsku þjóðinni. Ég er þó þeii'rar skoðunar, að ríkur, inn- gróinn áhugi á þeim málum, reist- ur á skilningi og viljavitund fólks- ins sjálfSj skiptir höfuðmáli fyrir fp.rsæla þróuii þeirra á alþjóðavett- vangi. Svíþjóð treður braut hinnar al- geru hlutleysisstefnu. En hlutleysi á ekki að vera fólgið' í algeru af- skiptaleysi,. heldur í því að láta sér ekké|'t, mannlegt óyiðkomandi. Ég áíit, að smáþjóð eins og Sví- ar, eigi að taka virkan þátt í al- þjóðamálum, Ég á ekki við, að við eigum að blanda okkur í deilur lieimsyfirráoá'sinna og bindast blökkum og hernaðarbandalögum, en það eru til aðrar leiðir, sem geta gefið árangur. jSmáþjóðirnar verða ekki einung is að gjalda varhuga við aðgerðum stórveldanna og beita atkvæðarétti sínum samkvæmt því, sem heil- brigið skynsemi segir hverju sinni, ao; leiði til góð.s. Þær verða að vera liin sívökula sámvizka Sameinuðu þjóðanna, árvakir verðir. grundvall arhugsj.óna þeirraf stöfnunar, jafn vel þótt rödd þeirra vefði rödd lirópandans í eyðimörk sjálfs- hyggju og ofbeidis. En hinar venjubundnu, diplamat ísku aðferðií og árfhelguðu kroka leiðir leiða seint til árangurs, þeg- ar um heimsfrið og heildarhag' mannkynsins er að tefla. Menn mega ekki óttast að íroða nýjar slóðir handan hversdagslegra Img mynda og hleypidóma. Sú skugga- mynd, sem íækniþróun vísindanna dregur upp þessari og komandi kynslóðum, sýnir glöggt, að engin fórn er of stór, engin viðleitni of dýr, ekkert verk of marklaust. ef menn vilja skapa samhug og al- þjóðaskiljiing á mannréttindum og skyldum. Enda þöít þróun alþjóðamála eftir stofnuú SÞ í hörmungum síð- ari heimsstyrjaldar hafi orðið önn- ur en'vænzt var. óskað, trúað og vonað, stendur þó hinn hugsjóna- legi og mánnlegi grundvöllur SÞ óhagstæðúr og markmið þeirrar stofnunar skin — þrátt fyrir allt — eins og vonarstjarna á orlaga- leið mannkynsins. Það er einmitt á þessum grund- velli, sem smáþjóðir innan vé- inu banda SÞ verða að starfa, og cg tel, að hin sænskabútanríkispólitík verði þar að sýna fneiri lífsmerki, framsóknarvilja og djörfung til að gangast fyrir umbótum. Öll reynsla sögunnar hrópar til okkar þá aðvörun, að pólitík, sem er reist á tortryggni, græsku, sí- aukinni hervæðingu og hernaðar- bandalögum dregur fyrr eða síðar til styrjaldar. Við getum ekki lok- að augunum fyrir þeirri staðreynd. Við verðum þess vegna að skapa víðtækt íraust og samstarfsvilja, leitast við af fremsta megni að brjóta þá múra, sem aðskiija merin og þjóðir, mennta einstaklingana, styrkja samhygð og bræðrahyggju, því að úr þeim jarðyegi vex skiln- ingur milli þjóða, cn hann er óhjá kvæmilegt, skilyrði fyrir samlííi þjóða í friði. Ef við vanrækjuin eða vanmetum þessa hlið alþjóða- mála, fleygjum við burt einum hornsteini þeirrar franitíðarbygg- ingar, sem við ætlum að reisa. Ég geri mér þess fulla grein, að það, sem ég liefi nú sagt, ber keim orðaglamurs, og að ég hefi bent á það, sem erfitt er að geía lit og búning veruleikans, og sem lítt slripar rúm í alþjóðamálum dagsins í dag. En ég held, að eng- inn, sem hugsar hlutrænt og af sanngirni, muni neita gildi og merkingu þessara sjónarmiða. Það má cinnig nefna margvísleg störf, sem unnin hafa verið og eru unnin innan vébanda SÞ og undirstofnana þeirra í anda mann- úðar og fórnarlundar, t. d. hjálp við þjóðir, sem skammt eru á veg komnar, baráttan gegn sjúkdóm- um og barnadauða, uppfræðsla o. s. frv., sem auðvitað eru hin mikil- vægustu. En samt vil ég leggja á það enn frekari áherzlu, að hið mikla loka- takmark SÞ er svo mikilvægt, að við verðum að vinna enn betur og reyna að finna nýjar leiðir í bar- áttunni fyrir friði. Ég ætla að minnast á heims- tunguvandamálið. UNESCO gerði samþykkt í Montevideo 1954, sem viðurkennir hið mikla gildi Esperantos á syið- um uppeldis- vísinda og menning- ar, og samstarfi var komið á milli UNESCO og UEA (Universala Es- peranto-Asoeio). Sænsku fulltrú- arnir greiddu atkvæði með sam- þj'kktinni. Á næsta þingi Evrópuráðsins mun rætt um íillögu varðandi kennslu á Esperanto til reynslu í fimm löndum, og studdi Svíþjóð þá tillögu, er hún var til meðferð- ar í menningar- og vísindanefnd- inni. Menn geta haft ýmislégar skoð- anir um heimstunguvandamálið. Menn geta álitið það fjarstæðu. Menn geta vérið á móti Esperanto .sem hjálparmáli, en menn geta aldrei neitað þeirri staðreynd, að Esþeránto er lifandi veruleiki.og notkð á sama hátt og þjóðmálin í ræðu og riii, bókmenntum og. vísindum o. s,- frv., að á hverju ári koma um 2000 Esperantistar frá- þrjátíu löndum saman á • al- þjóðaþing, að UEA hefir komið á; fót vél skipulögðu fulltrúakerfi íil aðstoðar ferðamönnum, sem kunna Esperanto o. s. frv. í meira en 50 löndum. í stuttu máli: Esperanto er praktísk tæki í þjónustu alþjóð- legrar bræðrahyggju. Esperanto starfar í anda Sameinuðu þjóð- anna. Við skulum gera okkur grein fyrir afleiðingum hins alþjóðlega sjónarmiðs og gefa vinsamlegum orðum samþykktar UNESCO raun- gildi með notkun alþjóðamáisins. Við Svíar verðum bæði af sið- íræðilegum og efnahagsiegum ástæðum að styðja þá ósíngjörnu viðleitni, sem hefir að markmiði að gera mönnum kleift að víkja úr vegi þeim hindrunuih, sem fjölcli tungumálanna leggur í veg skiln- ings milli þjóða. Þeíta er unnt að gera á ýmsa vegu, t. d. með kennslu til reynslu í skólunum, með fj órfrámlögum starfinu til styrktar, með þvi að stuðla að gagnkvæmum ferðum æskumanna milli landa, með al- þjóðlegum tjaldbúðum, með íerða styrkjum, með útvarpskennslu o. s. frv. Hér er ekki um að ræða miklar fjárhæðir, sem sliga myndu ríkis- fjárhirzluna, heldur aðeins auð- sýndan vilja að vinna í anda Sam- einuðu þjóðanna. Það gæti með tímanum orðið mikilvægt þannig, að menn myndu smám saman öðl- ast þekkingu hver á öðrum og al- þjóðamálum. Það myndi leiða menn til skilnings. Við getum vonað, að ef unnið verður markvisst og djarft, mun þrýstingsins að neðan éinhvern tíma gæta í þeim sölum, þar sem forvígismenn alþjóðastjórnmála taka ákvarðanir um örlög mann- kynsins. Baldur Ragnarsson. Ur Isikritinu Kínverski múrinn. SÞýzksr leikbókmenntlr Eftir fyrri heimsstyrjöldina sköpuðust allmiklar og nýstárleg ar leikbókmenntir af þýzkumæl- andi rithöfundum og voru þar fremstir í flokki þeir Toller, Brecht, Chlumberg ásamt ýmsurn fleirum, sem nú eru lítið leiknir. Þessu hefir verið mjög á ann- an veg farið eftir síðari heims- styrjöldina. Þeir iejkritahöfundar hinnar yngri kynslóðar, sem á þýzku rita og nú eru þundnar mestar vpnir við, eri) ;Svis'íú5nd- ingarnir Max Frisch og Friedrich Durrenmatt, Þe.ssum tveimur I höf- undum er macgt 'sameiginlegt, en þeir eru einnig um margt ólíkir. Hér er ekk.Lrúm. til að segja frá nema öðrunl'að'kinni. Við skulum geyma okkur þan'if yngri, Friedrich Diirrenmatt þar til síðar. Max Frisch fæddist í Zúrich. ár- ið 1911, þar sem faðir hahs vár 'llllllllllimilllllllllllllllllllllllllllillillllllllilllllllllllllllllllllllillllllllilllllllllllllillllllllllilllllilllllllilllllllllllllllll Námskeiðf fyrir handa- vinnukennara nýlokið Nýlega lauk námskeiSi, sem Kennaraskóli íslands hélt fyrir handavinnukennara víðs vegar að af landinu. Það var aðal- lega sctt af kennurum, sem ekki hafa handavinnupróf, en stunda handavinnukennslu jafnhliða kennslu í öðrum fög- um. Kennsla á námskeiði þessu fór fram í þrem flokkum. Rúmlega 40 kennarar sóttu námskeiðið. Námskeiðið hófst 2. júní. Eins og fyrr er sagt er það a'ðallega sótt af kennurum utan af landi, en s.l. haust var svipað námskeið haldið á vegum Kennaraskólans, sem ætlað var kennslukonum úr Reykjavík og nágrenni. Námskeiðinu var skipt í þrjár deildir: Fyrir kennara, sem kenna handavinnu telpna í barnaskólum, og sem kenna piltum og stúlkum í framhaldsskólum. Nýlur.da. Kennarar, sem sótt hafa nám- skeið þessi hafa m. a. lært að búa tii ýmsa hluti úr tágum og er ætlunin að. kennsla í þeirri grein verði tekin upp ,bæði í barna og unglingá kólúm. Þettn mun vera nýmæli hér á.landi og mjög líklegt til vinsælda, því að hlutir búnir til úr þessu efni eru mjpg smekk- legir. I barnaskólum eru aðallega búnir til tágmottur, en í framhalds- | skólunum körfur, kökubakkar o. fl. I , Smíðar og saumar. | Aðal handavinnukennsla stúlkna er hekl og saumar. Þær læra einn ig að sníða og voru mörg sýnis , horn þessarar handavinnu að nóm I skeiðinu loknu. Einnig lærðu 1 kennslukonui’ að búa til „gínur1, sem notaðar eru við kjólasaum o. fl. Haiidavinnukennsla pilta er eink um trésmíði og gerð ýmissa hluta úr Jfappír og klístri. Má þar nefna 'grímur og alls kóftar Ííkön. Einnig var kennd gerð éinfáldra j-afmót- , ora og fleiri tæknilegrá hluta. I Námskeiðinu lauk i gær. Kenn- arar voru Stói’íð,pr„Arnlaugsdóttir og Elínborg Áðalbjarnardóttir, sem kenndu kvennaflokkunum og Gunn ar Klængsson, sem kenndi smíðar. Og vindfrétt. ALLAR STÆRÐIR Það er gotí að vera léttur á sér þegar sá stéri tekur Austurstraeti Jiiiiiuiiiiuiiuiiinmiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiuiiiiiiiuiiiiuiiuiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiuiiuiiui húsameistari. Frisch varð að liætta námi um skeið sökum fjár— skorts og hvarf þá að blaðaiv mennsku og ferðaðist einnig uai > Suður-Evrópu. Rúmlega þrítugur lauk hann námi sínu í húsagerð- arlist. Ferðaðist enn á ný um- álf- una og vinnur nú fyrir sér jöfnum höndum sem húsameistari og rit- höfundur. Sem húsameistari er hann kunnur fyrir hið írumlega og nýtízkulega útibað í fæðingar- borg sinni Zurich. En sem rithöf- undur fyrir skáldsögur sínar og nú síðast fyrir leikrit sín. Hann hafði þegar gefið út fjórar bækur, en fyrsta leikrit hans Nun singen sie wieder (Nú syngur hún meira) var frumsýnt í Zúrich árið 1945. I þessu fyrsta leikriti sínu dregur hann fram í draumlcendum stíl, mannleg örlög í skugga heims- styrjaldarinnar. LEIKRITIÐ VAR einnig leik- ið í fjölda þýzkra leikhúsa, en hrökk skammt til að seðja hið mikla hungur eftir nýjum þýzkum leikritum, sem leikhúsin áttu þá við að búa. Næst kom Santa Cruz, sem sýnt var bæði í Sviss og Þýzka landi en með þriðja leikritinu Die Chinesische Mauer (Kínverski múr inn) kynntust Norðurlandabúar þessu svissneska skáldi, því að þjóðleikhús Finna (Kansallisteatt- erin) í Helsingfors sýndi leikritið vorið 1949. Sama ár (1949) var AIs der Krieg zu Ende war (Þegar styrjöldinni var lokið) frumsýnt í Zúrich, en í því tekur Frisch enri til meðferðar efni fyrsta leikrits síns. Leikritið gerist í Berlín eft- ir að Rússar hernema borginá og höfundurinn spyr með hróllvekj- andi hreinskilni, hverjir séu ráun- verulega ábyrgir fyrir stríðsglæp- unum, sem framdir voru og beinir spjótum sínum í ýmsar áttir. Loks stöndum við frammi fyrir eftirfar- andi spurningu: „Þar sem þeir gátu gert þetta — samtímamenn vorir — livernig get ég þá verið fullviss um að fremja aldrei slík- an glæp sjálfur? Ef maður getur ekki treyst samborgurum sínum, hvernig er þá hægt að treysta sjálfum sér?“ í næst seinasta leik riti sínu Graf Oederland (Oeder- land greifi) drepur Frisch enn á sama vandamál, en ekki útfrá styrj öldinni heldur frá afstöðu manns- ins gagnvart valdinu. Leikritið um Oederland greifa er sagan um á- kærandann, sem verður morðingi. Morðingja, sem gerist uppreisnar- maður. Uppreisnarmanns sem hefst til einræðisvalds, en hafnar að lokum, þar sem hann hóf feril sinn - innilokaður í eigin dýflissu. SÍÐASTA LEIKRIT Frisch Don Juan kom út árið 1952, en þykir misheppnað. Hann var hálf- partinn að glata sjálfstrausti sínu sem leikritahöfundur, er hann sá sýnir.gu áhugamanna á Kínverska niúrnum, og segist þá hafa komið auga á hinar veiku hlioar vérjcá sinna. (Þetta ér til íhugunar íyr- ir ýrnsa aðila). Síðan heíir liann umsamið áðurnefnt leikrit og (Framhald á 8. si3u)

x

Tíminn

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Tíminn
https://timarit.is/publication/50

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.