Tíminn - 11.11.1956, Blaðsíða 7

T í MIN N , sunnudaginn 11. nóvember 1956
7
Vika mikiiia aibirða — ViSIierf þjóðariimar túlkað í yfirlýsingu ríkisstjómariimar — íslend-
ingar halda vökn sinni og dómgrekd — Stöðvim siríðsins vi’ð Mið jarðarhaf er merkur áfangi —
Tímabili efiirstríSsáraima aS Ijúka — Ovissir iímar fara í hönd — íbaldsmenn á fslandi bjóSa
samúð til kaups — Eiginhagsinunabaráiia Sjálfstæðismanna utan þings og innan — Innlend
viðreisn er siefna ríkisstjómarinnar
Vika mikilla atburða er lið-
in, óvissir tímar ganga í garð.
f vikulokin síðustu hófu Bretar
og Frakkar árásina á Egyptaland.
Þær fregnir komu í kjölfar al-
þýðmuppreisnarinnar í Ungverja-
landi. Um þær mundir virtust
standa yfir samningar í milli nýrr
ar stjórnar þar í landi og Rússa
um brottflutning rússnesks hers
úr iandinu.
En þegar minnst vonum varði
sviptu Rússar af sér samniriga-
grímunni. Ungversku nefndarmenn
irnir, sem sátu á rökstólum með
fulltrúum Rússa, hurfu skyndilega,
og rússneskir herir hófu allsherj-
arárás á borgir og landsvæði, sem
stjórn landsins hafði á valdi sínu.
Jafnhliða var sett upp leppstjórn
kvislinga á umráðasvæði Rússa, en
til fyrrverandi ríkisstjórnar hefir
ekkert spurzt á Vesturlöndum síð-
an. Það hefir tekið nýtízku véla-
hersveitir Rússa alla þessa viku
að brjóta á bak aftur frelsishreyf-
ingu Ungverja, og virðist þó alls
ekki lokið enn. Vestur yfir járn-
tjaldið hafa komið að kalla stöðug-
ar fréttir af grimmdaræði og blóð-
baði. Um allan heim dást menn að
hreysti og harðfengi Ungverja, og
alda samúðar og harms hefir farið
um löndin. Reynt er að koma til
hjálpar með því að senda vistir og
hjúkrunargögn, en við ramman
reip er að draga, því að ungverska
leppstjórnin og húsbændur henn-
ar hafa tekið fálega hjálparboðum.
í vikulokin loga enn eldar í stræt-
um ungverskra borga, og enn lifir
frelsisglóð, þótt við ofurefli sé að
etja. Um allar hörmungarnar og
þjáningarnar er engin allsherjar
skýrsla til. Úr brotum daglegra
fregna geta þeir, sem við frjálsan
fréttaflutning búa, raðað saman
mynd í huga sér. Ellefu árum eft-
ir lok heimsstyrjaldarinnar standa
menn frammi fyrir aðgerðum, sem
jafna má til framferðis nazista í
hernumdum löndum. Það ætti að
verða eftirminnileg lífsreynsla fyr-
ir þá, sem alltaf hafa verið að bíða
eftir því, að veröldin írelsaðist
fyrir aðgerðir úr austurátt.
Yfirlýsing ríkis-
stjórnarinnar
Viðhorf yfirgnæfandi meirihluta
íslenzku þjóðarinnar til atburð-
anna úti á veraldarsvæðinu var
túlkað í yfirlýsingu þeirri, sem
ríkisstjórnin birti s. I. mánudag.
Þar var fordæmt ofbeldið í Ung-
verjalandi og árásm á Egypta-
land, lýst samúð með hetjulegri
baráttu Ungveria til þess að öðl-
azt frelsi og lýðræðislega sijórnar-
hætti. Yfirlýsingin er á þessa leið:
Ríkisstjórn íslands hefir á
ráðherrafundi í dag sam-
þykkt eftirfarandi yfirlýs-
ingu einróma:
Ríkisstjórn íslands fordæm
ir harðlega hernaðarárás
Rússa á ungversku þjóðina
og lýsir djúpri samúð með
hetjulegri baráttu hennar
fyrir frelsi og réfti íil að
taka upp lýðræðislega stjórn-
arhætti.
Ríkisstjórnin fordæmir
jafnframt harðlega árás
Breta og Frakka á Egypta.
Hún mun stuðla að því inn-
an Sameinuðu þjóðanna, að
komið verði á réttiátum friði
og og báðar þessar þjóðir fái
óskoruð yfirráð yfir landi
sínu án íhlutunar eriendra
stórvelda.
í samræmi við þessa yfir-
lýsingu hefir ver.ið og verð-
ur afstaða fulltrúa íslands á
alísherjarþingi Sameinuðu
þjóðanna. :
i
Þessari skeleggu yfirlýsingu og
hinu þróttmikla ávarpi, sem for-
sætisráðherra flutti þegar á mánu
dagskvöld var fagnað um land allt
af öllum nema e. t. v. þeim, sem
höfðu vonazt til að geta notað
fregnirnar af stóratburðunum í eig
ingjarnri valdabaráttu heima fyrir.
Sú tilraun var að vísu gerð, en var
þegar dæmd til ósigurs. fslending-
ar halda vöku sinni og dómgreind.
Þeir munu flestir taka heilshugar
undir lokaorð forsætisráðherrans í
ávarpi sínu til þjóðarinnar á mánu-
dagskvöldið, er hann sagði:
„Ennþá munu fáir vera þess
umkomnir að segja það fyrir, til
hvers framangreindir atburðir
kunna að leiða. Ef Sameinuðu
þjóðunum tekst, þrátt fyrir þessi
mildu áföll, að sýna styrk og
festu, undir erfiðustu aðstæðum,
mætti svo fara, að til rofaði að
nýju.
íslenzka þjóðin heitir á Sam-
einuðu þjóðirnar og aðra þá aðila,
sem hér eiga hlut að máli, að
gera ráðstafanir til þess að endir |
verði bundinn á þá hryllilegu at-!
burði, sem nú hafa átt sér stað
— og á þann hátt, sem frjáJsir
menn og réttsýnir um víða ver-
öld geta við unað.
Við íslendingar murium halda
vöku okkar og dómgreind, við-
komandi því, sem nú er að ger-
ast. Þessir viðburðir minna okk-
ur enn einu sinni á það, hvers
virði það er að búa í lýðræðis-
þjóðfé'agi, þar sem frjálsar rök-
ræður, frjáls hugsun og lög ráða
ríkjum“.
Stö^vim stríSsins
vití Miíjaroarhaf
Á meðan þessir stóratburðir
| hafa veríð að gerast hafa fulltrúar
þjóðanna setið á rökstóium og rætt
| heimsástandið og möguleika iil
'þess að réttlæti og friður ríki.
Árás Breta og Frakka á Egypta
var fyrst tekin föstum tökum og
bendir allt íil þess, að viðhorf
Sameinuðu þjóðanna í þeim efnum
hafi verið öfluglega stutt af al-
menningsáíiti í Bretlandi og stjórn
ílialdsmanna því tilleiðanlegri íil
þess að beygja sig.
Það er lærdómsríkt og eftir-
minnilegt, og á vafalaust efíir
að verða talinn stórmerkur áfangi
á braut Sameinuðu þjóðanna, að
takast skyldi að stöðva styrjöld-
ina í Egyptalaudi, forða þvi að
ailt færi í bál og brand við
Tvær myndir, er tákna stóratburði þá, sem gerzt liafa síðustu viku.
Efri myndin: Áróðursrit kommúnismans loga á götu í Búdapcst. Neðri
myndin: Antliony Eden, forsætisráðlierra brezku íhaldsstjórnarinnar,
baksviðið er Egyptaland og Súez.
austanvert Miðjarðarhaf og fá
samtök um að senda alþjóðlegt
lögreglulið á vettvang til að taka
við umráðum landsvæða af inn-
rásarherjum.
Eftir þessa niðurstöðu er óhægt
urn vik að halda því í'ram, að þessi
alþjóðasamtök séu einskis megnug
laust til að snúa einvaldsstjórn,
sem styðzt við lögreglu- og her-
vald, frá markaðri braut. í þessu
birtist m. a. hinn stórfeldi munur
á einræðis- og lýðræðisríkjum og
um leið, hver er hinn veiki hlekk-
ur Sameinuðu þjóðanna, sem eiga
merki um að engar frelsishræring-
ar á þeim slóðum verði þolaðar
fremur en á Stalinstíð? Ætla Rúss-
ar í raun og veru að þverskallast
við því að hafa nokkra samvinnu
innan Sameinuðu þjóðanna um
þau stórtíðindi, sem verið hata að
gerast? Um þetta er of snemmt að
kveða upp fullnaðardóm. Aðalþing
SÞ. er að hefjast og þar munu mál-
in skýrast frekar en orðið er.
Tímabili ljúka
Tíminn birti fyrir nokkrum dög-
um eina af hinum athyglisverðu
greirium Walter Lippmanns um
þróun alþjóðamála. Þar ræddi
hann um tímamót í sögu þjóðanna
og taldi að tímabili eftirstríðsár-
anna væri að ljúka, og ný skipan
að fæðast með miklum þrautum.
Hann sagði:
„Við lifum nú örlagaríka
daga. Við erum áhorfendur að
því, að uppbygging al-
þjóðasamskipta, sem eftirstríðs-
tíminn skapaði, er að leysast
sundur. Vopnahléið eftir heims-
stríðið varð aldrei að íriðar-
samningum og upp úr því
spruttu ívær aðalmiðstöðvar
valds og áhrifa: Önnur í Moskvu
en hin í Washington. Vopnahlés
línan sem dregin var 1945, varð
að pólitískri og hugsjónalegri
landamerkjalínu líka, alls stað-
ar nema í Kína. Þar skipti í
milli hinna tveggja heima eftir-
stríðstímans. Á bak við þessar
línur voru tvö stórkostleg ríkja-
sambönd sett á laggirnar.
Þessi bygging eftirstríðsár-
anna hefir nú um sinn verið
að grotna niður, og á síðustu
tveimur árum hefir upplausnin
aukizt að umfangi og hraða. Það
hefir orðið æ Ijósara, að vaid og
áhrif vestrænna þjóða fer
minnkandi. Nú virðist hin sama
þróun að gerast á áhrifasvæði
rússnesku stjórnarinnar. Þegar
skipan mála leysist upp, jafn-
vel þótt sé aðeins augljós bráða
birgðaskipan og vopnahléssamn
ingar að stríði loknu, fer á eftir
útbreidd upplausn, og nægir
þar að nefna dæmin frá Alsír,
Ungverjalandi, Kýpur, Pale-
stínu og Singapore.
Á meðan þessu fer fram, gild-
ir að gera sér ljóst, að gömul
skipan mála er að enda
og ný skipan á samskiptum
þjóðanna bíður sköpunar, og
þess, að hún rísi smátt og smátt
úr kafinu“.
Þarna er þessi víðkunni og marg
að spenna um allan heim. Það eru! fróði rithöfundur að minna les-
einræðisríkin, sem ástunda ofbeldi j endur á hið sama, er forsætisráð-
og einskis nýí. Hvernig mundi þó j 0g eigingjarna útþenslustefnu. j herra lagði áherzlu á í ræðu sinni:
umhorfs í veröldinni, ef þeirra nyti j Lýðræðisríkjum skjátlast, og for- j Menn eiga að halda vöku sinni og
ekki við? Hætt er við, að þá rnundu ingjum tekst um stund að hrekja ' dómgreind viðkomandi öllum at-
lögleysur og ofbeldisverk vaða uppi j þær út á ófæra braut, en þær rata burðum, sem gerast á þessari breyt
í öllum heimshlutum, og vissulega
væri neyð og fátækt og fáfræði
meiri en er í dag, þótt langt sé í
þeim efnum að settu marki.
Það voru hinar gömlu lýðræð-
isþjóðir, sem urðu fyrstar til a'ð
beygja sig undir vilja Sameinuðu j únismans í Evrópu.
þjóðanna efíir að misvitur stjórn-1
arvöld höfou sett blett á heiður: />„•
þeirra með ofbeldisárásinni á 0vlSSlr tlESlar
Egypta. Á sama tíma þverskallast j Allir valda atburðir þessir því
Rússar við aö taka tillit til sam-
þykkta SÞ. um Ungverjaland.
ingatíð. Það er góð leiðsaga.
Þetta er engin tilviljun. í lýð-
ræðislöndum er almenningsálit
sterkt aðhald, enda er það byggt á
raunhæfum upplýsingum um ver-
aldarástandið og aðgerðir eigin
stjórnarvalda. í einræðislöndum
er almenningsálitið iæki, sern
stjórnin magnar í eigingjörnum
tilgangi með áróðurstækium sín-
um, og er ætíð máttlaust og áhrifa-
aftur á rétta leið og hin friðsam-
lega þróun heldur áfram, þrátt j
fyrir tafirnar. í einvaldsríkjum j e ,-i i
kommúnismans er þróunin önnur. j odmuo 111 Kaups
Blóðug uppreisn gegn kúguninni, i Atburðirnir í Ungverjalandi
og svo myrkur hervalds og ofbeld- úöfðu sérkennileg áhrif á dálítinn
is á ný, er eftirstríðssaga komm-, fi°kk manna í innsta ráði Sjálf-
stæðisflokksins. Því var lýst yfir
af einum foringja flokksins, að
atburðina þar ætti að nota til að
„skera upp herör“ til að koma
ríkisstjórninni frá. Síðan var naz-
istadeild flokksins sett til að
að veröldin gengur nú í móti ó-
vissri tíð. Hin fyrsta vika nóvem- j „skera upp herörina" og látin
bermánaðar hefir kippt úr skorð- byrja með því að stofna til skríls-
um ýmsri skipan, sem áður var.' láta við rússneska sendiráðið. Óll
Upp úr kafinu í Egyptalandi og sú aðför og æsingaskrif Morgun-
hinum nálægari Austurlöndum blaðsins stefna að því marki að
gæti vel risið traustari friðartíð á fyrirbyggja að landsmenn haldi
þeim slóðum, ef aðgerðir Samein- vöku sinni og dómgreind. Þessir
uðu þjóðanna þar heppnast vel.! foringjar auglýsa samúð með Ung-
Þá er mikill vandi leystur. Allt er j verjum,
óvissara hver framtíðaráhrif at-
burðirnir í Austur-Evrópu hafa.
Er ofbeldisárásin á Ungverja
en þögn út af málum
Egypta, en „samúðin" virðist í
ýmsum tilfellum síður bundin við
(Framhald á 9. síðu.)