Tíminn - 14.12.1956, Blaðsíða 5

TÍMINN, föstudaginn 14. desember 1956.
5
Gambítiir og verksvið hasis
í skjóli hins langa þróunarferilsj
síns hefir skákin fætt af sér mörg!
tækniyrði, sem aðeins eiga sér I
skýringu innan umráðasvæðis henn I
ar og hvergi annars staðar. Viðj
getum í því sambandi hugleitt orð-1
in „zugzwang" og „gambit“. Fyrra 1
orðið táknar þannig sérstaka
þvingunaraðferð, sem stundum
má beita, þegar dregur að lokum
einhverrar einstakrar skákar. Hið
seinna fjallar hins vegar um á-
kveðinn þátt skákbyrjana, og erj
það hugmynd mín að ræða hannj
hér með tilliti til fyrri byrjana-j
þátta minna.
. Allflestir skákmenn vita hvað
um er að ræða, þegar „gambit.“ |
ber á góma. Ekki er mér ljós upp-j
runi orðsins, en hinu leikur mér
grunur á, að það eigi eitthvað
skylt við ensku sögnina „to gamle“
(tefla á tvær hættur) og verður'
þá merking þess augljós. Skilgrein
ingin verður eitthvað á þessa leið:
Gambítur er ákveðin tegund tafl-
byrjana, þar sem annar teflenda!
fórnar peði (peðum) eða manni|
og hefir af því vissan hag (fram-j
kallar t. d., með skjótri framrás
manna sinna, hættulega sókn ái
kóngsafm andstæðingsins). Spurn-1
ingin er hins vegar sú, hvort hag-j
ræði þetta er virði þess liðs, sem j
fórnað er fyrir málefnið. í því erj
áhættan fólgin. Takist andstæð-j
ingnum að standa af sér sóknina j
og halda á sínu, vinnur hann eðli- j
lega á liðsyfirburðunum. Nú er
það hins vegar viðurkennd stað-
reynd, að sífelld vörn hefir sál-
fræðilega slæm áhrif og auðveldar
afleiki, þegar svo ber undir. Fórn-
in sjálf og sú sókn, sem af henni
hlýzt, eru því ekki veigamestu at-
riðin, hcldur hin nagandi sálræna
óvissa, sem andstæðingurinn er
stöðugt háður.
Gambíta í orðsins fyllstu merk-1
ingu er vart annars staðar að
finna en í kóngspeðsbyrjun eftir
byrjunarleikina 1. e4,—e5. Þeir
áttu blómaskeið sitt á dögum skák-
snillinganna Anderssons og Morp-
hys. Þessir tveir skákjöfrar voru
langt á undan sinni samtíð og
skildu mætavel þýðingu skjótrar
framrásar mannanna. í þeirra
höndum urðu gambítarnir því afar
hentug og hættuleg vopn, sem
brytjuðu miskunnarlaust niður sér-
hvern hinna skilningssnauðu sam-
ferðamanna þeirra. Nú á dögum
hafa gambítarnir horfið í skugga
raunhæfra byrjana, sem til eru
komnar vegna aukins skilnings á
grundvallaratriðum skákarinnar.
Við megum samt ekki leiðast til
að álykta, að réttmæti þeirra hafi
á neinn hátt verið vísað á bug,
heldur er hin raunverulega ástæða
sú, að skilningur á vörn hefir al-
mennt stóraukist síðan á dögum
Anderssons og Morphys. En nóg
um það, nú skulum við taka til at-
hugunar sameiginleg einkenni
þessa ævintýrafyrirtækis skákar-
innar.
Allir þeir gambítar, sem eiga sér
stað eftir 1. e4,—e5, hafa þrennt
sameiginlegt:
1) Sókninni er stefnt að veikasta
blettinum í svörtu stöðunni, f7-
peðinu.
2) Ef svartur óskar að halda því
liði, sem á hann er fórnað, verð
ur hann að sætta sig við erfiða
varnaraðstöðu og óhentuga
staðsetningu manna sinna.
3) Bezta leiðin til að mæta gam-
bít cr að þiggja fórnina og því
næst að einbeita sér að skjótri
liðskipan. Ef nauðsynlegt reyn-
ist skal svartur láta aftur af
hendi peð það eða mann, sem
hvítur hefir fórnað. Hann ætti
einnig að, leitast við að leika
—d5 eins snemma og mögulegt
er.
Oft fær hvítur í stað fórnarinn-
ar sterkt miðborð eða að öðrum
kosti skjóta og áhrifamikla lið-
skipan. Leikurinn Ba3 kemur og
tíðum í veg íyrir svarta hróker-
ingu. (Einkum í Evansgambít). En
nú vaknar sú spurning aftur:
„Vega stöðuyfirburðir hvíts upp á
móti liðsmuninum“? Þetta er mjög
þýðingarmikil spurning, sem að-
eins verður svarað með athugun
á stöðunni: Sé hreyfifrelsi svörtu
mannanna settar þröngar skorður,
verður að telja möguleika svarts
verri, sér í lagi, ef kóngur hans
er berskjaldaður og illa staðsettur.
Hafi svartur aftur á móti frjálst,
opið tafl, ætti hann að vinna, að
öðrum kosti vera öruggur um jafn-
tefli.
Fyrsti gambíturinn, sem við tök-
um fyrir í dag, er þeirra elztur og
tilkomumestur, Kóngsgambíturinn.
Hann kemur fram eftir leikina 1.
e4—e5. 2. f4 (lykilleikurinn). Hér
greinist hann í tvennt og byggist
sú greining á því, hvort svartur
þiggur peðið eður eigi. Við athug-
um fyrst „Kóngsgambít þeginn“.
Itóngsgambítur þeginn.
Leikjaröð: 1. e4—e5. 2. f4—exf.
Opnun f-línunnar gerir það aug-
um ljóst, að sókn hvíts muni verða
beint að f7-punktinum. Sú stað-
reynd, að svarta kóngspeðið er nú!
úr vegi, gerir hvítum fært að öðl-
ast sterkt miðborð með því að
leika d4 síðar meir. Fyrsta verk
hans er þó að varna drottningar-
skákinni á h4 með 3. Rf3.
Sú hugmynd að fórna manni í
þágu sóknarinnar, gæti þó komið
liér í stað myndun hins sterka mið-
borðs. Muzio-gambíturinn er af-
kvæmi þeirrar hugmyndar: 3. Rf3
—g5. 4. Bc4—g4. 5. 0—0!—gxf3.
6. Dxf3 með um það bil jafna
möguleika.
ENÍiAB # M % M
mtmímtmt
m m m m
mm y* pi «
§« ym
'■zm. H H1
RITSTJORI: FRIÐRIK ÓLAFSSON
kafla um Kóngsgambít og athug-
um tvær skákir til hliðsjónar.
Hv.: Stoltz. Sv.: Samisch.
1932.
1. e4—e5. 2. f4—exf. 3. Rf3—g5.i
4. h4—g4. 5. Re5—Rf6. 6. d4—j
d6. 7. Rd3—Rxe4. 8. Bxf4—De7.j
9. De2—Bg7. 10. c3—h5. 11. Rd2
—RxR. 12. KxR—DxD. 13. KxD
—Bf5. 14. Ilhfl—Rd7. 15. Rb4—i
Rf6. 16. Bb5f—Bd7. 17. Haelt—I
Kd8. 18. Bg5—BxB. 19. HxB*svarti
ur gefur.
Hv.: Kramer Sv.: Euwe.j
1941.
1. e4—e5. 2. f4—-exf. 3. Rf3—
Be7. 4. Bc4—RfS. 5. e5—Rg4 (eða;
5. —Rh5 eins og að framan:
greinir). 6. d4—d5. 7. Bb3—
Bh4f 8. Kfl—b6. 9. Bxc4—Ba6f
10. c4—dxc. 11. Ba4f—b5. 12.
Rc3—bxa. 13. Dxa4t—c6. 14. h3
—Rh6. 15. d5—Rf5. 16. Hdl—
0—0. 17. g4—Db6. 18. Dc2—De3.
19. BxD—RxBf 20. Ke2—RxD.
21. RxB—cxd. 22. Hxd5—Bb7. 23.
Hcl—BxH. 24. RxB—Rd4f 25.
Ke3—Re6. Hvítur gefst upp.
Hér er svo að síðustu svarið við
dæminu í síðasta þætti. Staðan var
þannig: Hv: Kel — Df3 — Hal —
Hhl — Bd3 — Rc3 — RÍ4 — peð
á a2 — b2 — c2 — d4 — e5 — f2
— g2. Sv.: Kg8 — De7 — Ha8 —
Hh8 — Bc8 — Rb8 — Rd7 — peð
á a6 — b7 — c5 — d5 — e6 •— f7
— g7 — h7.
SVAR: 1. Bxh7f (Algengt
„thema“ undir óvenjulegum kring-
umstæðum). 1. ■—Hxh7. (Ekki
—Kf8 vegna 2. Rg6t). 2. HxH—•
KxH. 3. 0-0--0—f5 (flýtir fyrir úr-
slitunum). Hhl—Kg8. 5. Hh8f og
svartur gafst upp. T. d. 5. —KxH.
6. Rg6f og svarta drottningin fell-
ur. 5. —Kf7. 6. Dh5f og mát í
næsta leik.
Appeisínubrauð.
2 appelsínur.
1 bolli púðursykur.
3 bollar hveiti.
Vz bolli strásykur
3 tsk. ger
2 matsk. smjör
Vt tsk. salt.
Sjóðið börkinn af appelsínunurr
þrisvar sinnum (5 mín. í hverl
skipti) og skiptið um vatn í hverl
sinn. Merjið hann síðan gegnurr
sigti og bætið púðursykrinum út
í. Setjið í pott og látið bráðna
Kælt. — Blandið saman hveitinu
strásykrinum, gerinu, saltinu og
smjörinu, bætið út í það upplausn
inni og dálítilli mjólk. (Deigið á
að vera stíft). Bakið við fremur
lágan hita (325 til 350 F) í Wi
klst. Þegar brauðið er tekið úr
ofninum er dálítið smjör sett of
an á.
Banana-brauð.
1 bolli srnjör
1 bollí strásykur
3 bananar
2 egg
3 matsk. súr mjólk
2 bollar hveiti
y2tsk. salt
1 tsk. bökunarsódi.
Hrærið smjör og sykur vel, bætif
síðan eggjunum (sem hafa veric
þeytt dálítið). Merjið bananana og
bætið þeim út í. Sigtið hveitið, salt
ið og sódann og hrærið saman við.
mjólkin er sett síðast í. Bakist í
vel smurðu móti við meðal hita i
50 mínútur.
Húsráð
Það er hægt að geyma sítrónur
lengi með því að pensla þær með
bræddu parafíni. Þegar þarf að
nota þær, eru þær hitaðar lítið
eitt og má þá fletta parafíninu af.
Það er hægt að fá helmingi meiri
safa úr sítrónum, með því að hita
þær vel, áður en þær eru pressað-
ar. —
Tveir telpukjólar úr röndóttum efn-
um meS hvítum krögum og uppslög-
um. A annan kjólinn eru líka stungn
ar hvítar leggingar, en a5 siálfsög'ðu
má hafa annsn lit en hvitan til
skrauts á kjólana, ef þeir eru úr
einhverju efni, sem ekki þoiir sifeltd
an þvott.
Eftir 3. Rf3 hefir reynslan sýnt
að bezta varnarkerfi svarts bygg-
ist á 3. —Rf6!, sem krefur hvítan
þegar svars. T. d. 4. e5—Rh5. 5.
d4—d5 og svartur þarf ekkert að
óttast. Eða 4. Rc3—d5. 5. exd—
Rxd5. 6. RxR—DxR. 7. d4—Be7. 8.
Bd3—g5 (hinir fzúðsamari gætu
leikið 8. —Bf5). 9. De2—Bf5 og
svartur má vera ánægður með
sinn hlut.
Svarið 3. —g5 (í stað 3. —Rf6)
leiðir til svo óhugnanlega margra
og flókinna afbrigða, að því er eng
inn kostur að gera skil hér. (Ég
vil taka það fram hér, að skýring-
arkaflar þessir um byrjanir eru í
engu tæmandi. Þeir, sem vilja
fræðast eitthvað nánar um þessi
efni, ættu að reyna að útvega sér
einhverja byrjanabók, t. d. Modern
Chess Openings eða Practical
Chess Openings, báðar ágætar
bækur. Eigi þeir þess ekki kost,
skal ég taka að mér útvegunina
og geta menn þá skrifað mér. Ut-
anáskrift ,,Tíminn“).
í Biskups-gambítnum (3. Bc4 í
stað Rf3) er hvítur þess albúinn
að leika kóngi sínum til fl (skáki
svartur á h4) í skjóli þess að liið
sterka miðborð hans og skjót lið-
skipan vegi upp á móti glataðri
hrókeringu. Þessu er mætt á ein-
faldastan hátt með 3. —d5!. 4.
Bxd5—Rf6. 5. Rc3—Bb4. 6. Rf3—
Bxc3. 7. dxc3—c6. 8. Bc4—DxD. 9.
KxD—0—0. 10. Rx4—Rxe4 o.s.frv.
I flestum þessum afbrigðum er
svörtum sjaldnast hagur í því að
skáka á h4.
Hér ljúkum við þessum fyrri
íslendiagar í Kalifomíu héldu há-
tíðlegan fullveldisdag 1. desember
íslenzk-ameríska félagið í Norður-Kaliforníu minntist full-
veldisdagsins með samkvæmi þann 1. desember að Whitcomb
hótelinu í San Francisco.
Formaður félagsins, hr. Ingvar J son; ritarar, frú Bertha McLeod og
frk Margret Brandson og frétta-
ritari frú Gunnhildur S. Lorensen.
• íslenzkir og amerískir söngvar
voru sungnir undir borðum.
Að fundi og borðhaldi loknu var
stiginn dans til kl. 1 e. m. Skemmti
atriði önnuðust hjónin Dan og
Louise Welty.
Þórðarson, bauð gesti velkomna til
hófsins. Undir borðum hélt ræðu
hr. Steinþór Guðmundsson og
minntist hann dagsins og sögu
hans. íslenzki konsúllinn í San
Francisco, séra S. O. Thorlákson,
talaði einnig og las þakkarbréf frá
íslenzka gamalmennaheimilinu
Stafholti í Blaine í Washington-
fylki, fyrir peningagjöf, er félagið
hafði sent heimilinu í minningu
um hr. Andres F. Oddstad, lækni,
er lézt síðastliðið ár og var fyrsti
formaður ísl. félagsins hér.
Meðan undir borðum var setið
var einnig haldinn stuttur fundur
til þess að kjósa embættismenn fé-
lagsins fvrir næsta ár. Kosnir voru:
Formaður, hr. K. S. Eymundson,
læknir; varaform.: hr. Sveinn Ólafs
son; gjaldkeri, Steinþór Guðmunds
Læknir á flótía, saga
eftir Slaughter
Bókaútgáfan Setberg hefir gef-
ið út skáldsöguna Læknir á flótta
eftir Frank G. Slaughter, amer-
iska lækninn og rithöfundinn, sem
hlotið hefir miklar vinsældir fyr-
ir skáldsögur sínar úr lífi og starfi
lækna. Hann er höfundur bókar
innar Líf í læknis hendi og fleiri
skáldsagna, sem komið hafa út
hér á landi síðustu árin. Þetta er
allstór bók, og gerist saagn í suð
urríkjum Bandaríkjanna og á
Kúbu.
Tveir snotrir skólaklæSnaðir. Við
dökkt pils er röndótt blúsa með
kraga og uppslögum úr sama efni og
pilsið, en við skokkpilsið er köflótt
blúsa.
Byggingafélag verkamanna í Rvík
hefir alls byggt 326 íhéSir
Aðalfundur Byggingarfélags verkamana í Reykjavík var
haldinn í Iðnó 10. þ. m. Nú eru í byggingu hjá félaginu 32
íbúðir, en leyfi er fengið og byrjað á framkvæmdum 32 Ábúða
að auki og verður það 9. byggingarflokkur "élagsins. Þegar
þessum framkvæmdum er lokið, hefir félagið byggt 326 íbúð-
ir alls, auk skrifstofu- og verzlunarhúss.
Úr stjórninni gekk eftir eigin
ósk Grímur Bjarnason, er annazt
hefir gjaldkerastörf fyrir félagið
frá stofnun þess. Þökkuðu fundar-
jmenn honum góð og mikil störf í
þágu félagsins. í stað Gríms Bjarna
i sonar var kosinn Jóhann Eiríksson.
|Aðrir í stjórn eru Bjarni Stefáns-
; son, Magnús Þorsteinsson og Al-
freð Guðmundsson, en stjórnskip-
aður formaður félagsins er Tómas
Vigfússon.
Svohljóðandi tillaga kom fram
og var hún samþykkt samhljóða:
„Aðalfundur Býggingarfélags
verkamanna haldinn 10. des. 1956
beinir þeim tilmælum til stjórnar
Byggingarsjóðs verkamanna, að lán
til íbúða byggðra af Byggingarfé-
lögum verkamanna verði veitt sam
kvæmt anda laga um verkamanna-
bústaði, en ekki eins og nú tíðkast
aðeins fast lán á hverja íbúð, þar
sem sú upphæð nemur um % af
byggingarkostnaði“.
Á fundinum ríkti ánægja með
framkvæmdir félagsins og kom
fram mikill áhugi um að hægt væri
að auka byggingarframkvæmdir
félagsins.