Tíminn - 14.12.1956, Blaðsíða 7

Tíminn - 14.12.1956, Blaðsíða 7
TÍMIN N, fösi'idaginn 14. desember 1956. 7 Utgerð íslenzkra á kaupskipa getur styrkja Til þess fiarf frelsi og frjálst framtak aS fá aS njóia sín Er þá rétt að setja fót fyrir upp- byggingu þessarar atvinnugreinar, . með því að skammta fargjöld, sem i eru ekki nema % af því, sem gild- I ir á heimsmarkaði? Eru það ekki I mennirnir með músarholusjónar- Frjáls verzlun er orðtak hér á landi, sem oft er haldið miðin og þröngsýnishugarfarið, á lofti. íslendingar minnast verzlunareinokunarinnar og nið- sem viIJa slíkt? Eru Það ekki ein- urlægingartímabilsins. Á árinu 1955 var minnzt aldar afmæl- mitt, mennirnir- sem óttast frjálsa ís frjalsrar verzlunar. Þa helt Ingolfur Jonsson, sem þá var fyrirhyggjuna, sem vilja slíkt? viðskiptamálaráðherra ræðu og lagði áherzlu á, að það væri þjóðinni fyrir beztu að verzlunin mætti vera frjáls. f verzlunarmálum hefir Sjálf- Saga Norðmanna stæðisflokkurinn lagt mikla á- herzlu á verzlunarfrelsið og hafa blöð hans og Verzlunarráðsins lýst yfir, að verðlagseftirlit ogjjjgng er 6.900.00. Norðmenn eiga verðlagsakvæði tryggi ekki hag- nlj j smíðum 150 olíuflutningaskip, Arrnilf Överland: skáld og spekingur Framtak ísl. samvinnu- manna 1 Nú vill svo til, að það voru samvinnusamtökin, sem höfðu víð- Olíuflutningaskipaíloti Norð- manna er nú sá þriðji stærsti í r . , ” heimi. Samanlögð smálestatala ?ym og dugnað til þess að hrmda i r n m Ittt *yí m rl r\rri nlArthnrfnmrín kvæma verzlun. Bezta tryggingin sé verzlunarfrelsi og frjáls sam- keppni. Frjáls samkeppni svikin Þótt flokkurinn hafi haft þessa stefnu í orði og hafa flaggað henni við ýms tækifæri, þá er fjarri því, að Sjálfstæðismenn hafi stutt þessa stefnu í verzlunarmálum í verki. Þeir hafa ekki hikað við að beifa sér fyrir, að sett yrðu sérstök lög til þess að koma í veg fyrir frjálsa sam- keppni, samanber lög um brunatryggingar húseigna í Reykjavík. Húseigendur í Reykjavík greiða nú helm- ingi hærri brunatryggingar- gjöld, vegna þess að Sjáif- stæðismenn settu fót fyrir frjá Isa samkeppni. Þá hafa þeir, sennilega af ótta við of mikla samkeppni, tafið um 3ja ára skeið, að veitt yrðu leyfi til þess að íslendingar gæfu eignazt sitt eigið olíu- skip. Sjálfstæðismenn í fyrr- verandi rskisstjórn stóðu á móti og töfðu feyfisveitingu til samvinnusamtakanna um þriggja ára skeið og þegar samvinnumenn voru reiðu- búnir að leysa þessi mál á þann háff, að öll olíufélögin hér á landi stofnuðu til sam- vinnu um kaup á tveim stór- um skipum, neituðu forkólf- ar Sjálfstæðisflokksins. Þannig er framkvæmd Sjálf- stæðismanna á verzlunarfrelsi og frjálsri samkeppni. Þeir flagga þessu hugtaki í tíma og ótíma, en hika ekki við að setja fót fyrir framsýni og framtak samvinnu- manna, þar sem þeir óttast sam- keppnina og gamlir gæðingar kynnu þá að missa hey úr stall- inum. Árás Ingólfs Það er ckki úr vegi að rifja þetta upp í tilefni af grein Ing- ólfs Jónssonar alþm., sem birtist í Morgunblaðinu hinn 9. þ. m., þann dag sem „Hamrafell* kom til landsins. Grein alþm. er ófögur kveðja til þessa stærsta skips ís- lendinga og hinna 40 vösku ís- lenzku sjómanna, sem þar eru um borð og greinin sýnir innræti þessa alþm. og fyrrverandi ráð- herra, sem neitaði um leyfi íil kaupa á olíuskipi, enda þóít and- sem eru að smálestatölu 4.296.000. í framkvæmd því þjóðhagslega máli, að stórt íslenzkt olíuskip, mannað íslenzkum mönnum, bæt- Af þessum skipum er gert ráð lst Vlð lslenzka kanpsklpaflotann; fyrir, að 45 skip sigli undir norsk kýn samvmnusamtokin naðu ekki um fána en 105 undir erlendum lessnln arangn an þess ,að heyi.a harða barattu, ems og vikið hefir fánum, en það hefir tíðkast æ meira undanfarin ár, að skip eru látin sigla undir fánum Panama eða Líberíu, til þess að spara rekst urskostnað og skatta. Þessi mikli olíuskipafloti Norð- manna hefir gefið þjóðarbúi þeirra miklar tekjur, enda eru sigl ingar einn af höfuðtavinnuvegum verið að áður. Samvinnumenn eiga þakkir skil- ið fyrir frumkvæðið í oliuskipa- málinu og laun sín fá þeir nú með komu Hamrafells, sem kem- ur eins og hjálparvættur til þess að tryggja orkugjafa og yls, svo framleiðsla þjóðarinnar megi norsku þjóðarinnar. En hvernig Sanga óhindruð og ljós og ylur megi lysa og hlyja íslenzkum heim ilum. getur ekki stærri þjóð en Norð- menn lyft slíku grettistaki? Að ^ sjálfsögðu eru ýmsar ástæður fyr-1 Þegar rætt er um að setja verð- ir því. Þó munu vera tvær meg- lagsákvæði á olíuflutninga, þá inástæður. I fyrsta lagi: Norð- má ekki gleyma því, að íslenzka menn eiga dugmiklum sjómönnum olíuskipið stóra hefir verið keypt á að skipa alveg eins og íslend- fyrir erlent lánsfé að öllu leyti. ingar. Sjómennskan er þeim eins Ríkisábyrgð hefir ekki þurft í og okkur í blóð borin. j sambandi við þessi lán. Þau feng- ’ öðru lagi: Uáðandi menn í'ust 80% hjá einum af stærsta i banka heims, sem bar það mikla I Noregi hafa skilið þýðingu þess, . , . . ... . , , að sem mest frelsi mætti ríkja í tru og traust tÚ, samvinnuhre>'f- skipaútgerð og siglingum. Þess :ngarmnarher a landl og 01lufe- vegna fá norsk útgerðarfyrir- jlagsins’ fö hann var reiðubulnn að lofa lansupphæð, 3 miljonum dollara eða 80% af kaupverði, hvor upphæðin sem væri lægri. En þessi stóra bankastofnun hefði ekki lánað þessa fjárhæð, ef fyrir tæki leyfi til þess að byggja ný skip, ef þau óska, þó með því skilyrði, þegar byggt er erlendis, að erlend lán séu útveguð til þess að standa undir öllum bygg- ingarkostnaðinum. hefði legið, að farmgjöld ættu að ákveðast % af því, sem á frjáls- Engan skyldi undra, að svona ‘ «ni markaði gildir. Það má einnig reglur skuli vera látnar gilda þar I ganga út frá, að ekki verði hægt í landi. Ef þessar reglur væru ] að leita til þessarar stofnunar með hins vegar ekki látnar gilda og' ný lán út á olíuskip fyrir fslend- framtakssömum mönnum eða fé-]inga, ef slíkt yrði ákveðið nú. lögum meinað að smíða skip, enda | þótt þeir gætu fengið lán til þess! Endurgreiðsla samvinnu- erlendis og þyrftu ekki að íþyngja ! félaga fjárþörf heimalandsins, þá væri verið að setja fót fyrir frjálst framtak og frjálsa verzlun. Eins og flestum er kunnugt, endurgreiða samvinnufélög tekju- afgang sinn til félagsmannanna. Sá háttur hefir einnig verið hafð- a landi og hjá frænduin vorum Norðmönnum. Því miður átti þetta sér stað liér á íslandi, er ráðherrar Sjálf ur a 1 Olíuíélaginu undanfarin ár, stæðisflokksins, merkisberar í,að Þar befir verið endurgreiddur orði fyrir frjálsri verzlun, neit-: tekjuafgangur, enda þótt það fé- uðu um að sömu reglur giltu hér : ia2 se hlutafélag. Þessi háttur - - - - - mun einnig verða viðhafður í fram tíðinni þegar um tekjuafgang er að ræða. Frjáls samkeppni Þetta skal sérstaklega haft í En Norðmenn hafa einnig í huga, þegar verið er að ræða um gildi aðrar reglur til þess að við- taxta flutningsgjalda fyrir Hamra- lialda frelsi og frjálsri samkeppni fell. Nú mun það hins vegar liggja í siglingum, reglur, sem hafa átt j fyrir, að eigendur Hamrafells hafa ekki hvað minnstan þátt í því, að ] boðið skipið í siglingar til Svarta- norski olíuskipastóllinn er nú j hafsins, til þess að tryggja, að hér 6.900.000 smálestir að stærð og Iverði nægilegar olíubirgðir á næstu 4.296.000 í smíðum. Þessar reglur j mánuðum, og fyrir farmgjald, sem eru þær, að norsk skipafélög hafa'mun liggja langt fyrir neðan það, fengið að keppa frjálst á heims- j sem gildir á frjálsum markaði. Enn er engin reynsla fengin af markaðinum. Farmgjöld norskra j olíuskipa eru ekki undir neinum rekstri Ilamrafells. Vitað er þó að verðlagsákvæðum, enda þótt flutt ýmis konar aukakostnaður hefir sé fyrir þá sjálfa. Heimsmarkaðs- i komið á skipið síðan það var af- taxta er fylgt og eins og vitað er . hent. getur hann verið mjög breytileg-1 Ef einhver afgangur verður af ur. Þegar taxtinn er hár, afla skipa j rekstri skipsins miðað við að það ». ' eigendur meiri tetkna og þegar j taki nær 30% lægri taksta en gild yrðl a,U fCng,ð að j hann er lágur, geta skipafélögin ir á frjálsum markaði. keppt á þessum lága taxta, vegna þess, að þau hafa þá átt eitthvað til góða frá góðu árunum. Útgerð kaupskipa er einn af láni erlendis. Hér skal ekki frekar farið út í ógæfuverk ráðherra Sjálfstæðis- flokksins í íyrrverandi ríkisstjórn í þessu máli. Þess í stað skal meðiþeim fáu atvinnuvegum á íslandi, nokkrum orðum drepið á, hvaða | sem í dag getur keppt á heims- sjónarmið frændur vorir, Norð-1 markaði, án nokkurra styrkja frá menn, hafa á siglingamálunum, en einmitt þangað getum vér íslend- ingar sótt fyrirmyndina, hvernig unnt er að gera siglingar að þýð- ingarmiklum atvinnuvegi. Skal í þessu sambandi sérstaklega rætt um olíuflutningask'" því opinbera. Þetta ætti íslenzka þjóðin að gera sér ljóst í dag, þegar ákveðið hefir verið að fjár- festa stórar upphæðir í atvinnu- tækjum, sem fyrirfram er vitað r* verður að styrkja beint eða ó- bemr miðað við núverandi ástand. Þá má ekki gleyma því að gera má ráð fyrir að samvinnufólkið í landinu og útgerðarfélög og aðr- ir olíuneytendur, sem standa að Olíufélaginu, fái endurgreiddan tekjuafgang, um Ieið og öryggi skapast í útgerð skipsins og grundvöllur er Iagður að kaupum á öðru skipi og áframhaldandi uppbyggingu íslenzks skipastóls. Á ekki að láta framtakssemi og fyrirhyggju njóta sín í stað niður- rifs Qi: púsarholusjónarmiða? NORSKA SKALDIÐ Arnulf Överland er mörgum kunnur hér á landi fyrir verk sín og þess er einnig að minnast að fyrir nokkrum árum kom hann sjálfur hingað til fyrirlestrahalds. Ugglaust þekkja margir verk hans — ljóð, smásög- ur, ritgerðir — á frummálinu og einnig eigum við nokkur þeirra í íslenzkri þýðingu. Þannig þýddi Magnús Ásgeirsson nokkur kvæða hans og þar á meðal hið máttuga kvæði gegn nazismanum, Þú mátt ekki sofa, kvæði, sem er ekki síður tímabært í dag, en 1936, er það var ort, þótt nazisminn sé að vísu dauður og dottinn upp fyrir: Á friðarins arin þeir fártundur bera. Fyrirgef þeim ekki. Þeir vita hvað þeir gera! Með hatursins boðskap þeir mann- vonzku magna. Af morðum þeir gleðjast og þján- ingum fagna. Þeir áforma að blóðmarka allar þjóðir! Það er ekki trú, heldur vissa, bróðir! Arnulf Överland hefur alla tíð verið stríðsmaður, ósveiganlegur í baráttu sinni fyrir því er hann vissi sannast og réttast og grimm- ur í ádeilu sinni. En jafnframt hefur hann ávallt verið vitmaður og góður, og eftir því sem aldur færist yfir skáldið, hefur speking- urinn í honum fengið meira og meira að segja. Nú er nýlega kom- in út ný ljóðabók Överlands, Sverd- et bak dören, og taka gagnrýn- endur henni með fögnuði. Og eftir umsögnum þeirra að dæma er pré- dikarinn og ádeilumaðurinn nú að mestu þagnaður en spekingurinn talar einn. En hatrið á hinu illa og næmleikinn gagnvart þeim verð mætum lífsins er ekki verða töl- um talin, eru sameiginleg hinum unga Överland og þeim gamla, sem nú yrkir. ÖVERLAND yrkir um bækur sínar. í upphafi þess kvæðis segir svo: En liten vrá með böker kledt, det er en verden uten skranke. Min livstid er to tusen ár með barndom í en attisk vár, hvis blomster jeg kan gá og sanke! Og þessar tvær línur úr sama kvæði eiga ekkert skylt við mann- hatur, frekar bera þær vott um mannþekkingu: og böker trenger ikke pá med nogen snakkesalig plage. Kvæðinu lýkur með þessari trú- arjátningu skáldsins. Og hver er sá bókamaður sem ekki er sam- mála: Hele din verden, alt hvad du ser og söker, alt livad slekten har ejet af sang og sjel, alt er bundet og atter befridd i böker; der er vi samlet, der er skabn- ingen hel. Þetta „vi“ í kvæðinu bendir á eitt sterkasta einkennið á öllum skáldskap Överlands, það er til- finningin um einingu mannkyns- ins, um félagsskapinn, um arfinn — skylduna til að varðveita arfinn frá forfeðrunúm og koma honum í hendur eftirkomendanna. Þessi tilfinning: að vera eitt með því sem var og því sem koma skal gerir Överland fært að skynja hið stundlausa og hið staðlausa, og gefa lesendum sínum þessa skynj- un með sér. Maðurinn deyr frá lífi sínu og starfi en jafnframt lifir hann áfram í lífi eftirkomend- anna: Her har jeg satt mitt garn, her er min lille fangst. Berg du den inn, mitt barn. Ha ingen angst. Sömu tónar um hið eilífa fram- hald lífsins eftir að við höfum kvatt karlmannlega og þakkað fyr- ir okkur hljóma í litlu ljóði um kyrrðina, sem verður á kvöldin þegar börnin eru komin í háttinn: Barna skal út og ta sin törn; men vi skal slá oss til ro og bie en stund pa sövnen, bare vi to. En jafnframt því að Överland hefur vaxið að vizku hefur kímnin aukizt í ljóðum hans. Mörg hin skemmtilegustu þeirra einkennast af sérstæðri gamansemi svo að mann langar til að klappa á öxl honum og setjast niður og skrafa við liann um daginn og veginn. Þetta á við um Smá anfektelser, sem óhætt er að fullyrða að hann hafi ort eftir að hann var krýndur poeta laureatus í Noregi og hlaut heiðursbústað og skáldalaun: Jeg gár og hygger mig og er tilfreds jeg gár og pusler mellem bát og brygge, men kjenner likesom et stikk en- steds: mon ikke dette blir for megen hygge? Om ikke det er skamlöst af en dikter á gá omkring og ha det bara bra? Nár ogsa koner er tilfreds, hvad da —? Hvor blir de av de tragiske kon- flikter? Det var en forudsetning: Man be- taler for at fá delta í hans sjelekvaler .. ÖVERLAND hefur náð svo langt að hann getur horft á flesta hluti og jafnvel á sjálfan sig með góðlát- legu og afsakandi brosi. Þó mega menn ekki halda að hann hafi gleymt „sálarkvölunum“ jafnvel þótt hann geri gys að þeim. Hann talar aðeins kyrrlátlega um þær en þær lifa áfram, sem órofin spenna í huga hans og hann vill jafnvel arfleiða son sihn að þeim. Það kemur fram í ljóðinu sem bókin dregur nafn sitt af, Sverdet bak dören: Velg sá din lönn. Hvad vil du helst bære? Purpurkápen og selvforakten? Nederlaget og fangedrakten? Velg min sönn. Þetta eru niðurlagsorð bókarinn ar og þau eru samboðin hinu aldna skáldi. Aðeins mikið skáld getur gert lesenda sínum ljóst að sigur- inn er oft fólginn í ósigrinum sjálf um. Havblikk í Humlesund og máne, full og svær . . . Var det min siste stund, ville jeg sitte her. Jeg ville dömme mildt: Viden vær misforstátt! Lykke, vær du forspilt! Dárskab, vær ubegrátt! Siglfirðingar hafa ekki séð mikinn snjó í yetur Siglufirði í gær. — Lítið er um snjó og vetrarríki í Siglufirði enn sem komið er og lítill snjór talinn á veginum yfir Siglufjarðarskarð. Hann er þó ófær og ekki víst að lagt verði í að moka sköflunum af veginum. Sjór er lítið stundaður úr Siglu- firði, eins og sakir standa vegna ótíðar, utan það sem togarar tveir stunda veiðar þaðan og leggja upp afla. Bæjartogararnir eru mikilvæg ir til að efla atvinnulífið, þegar fiskurinn er lagður upp til vinnslu í frystihúsunum.

x

Tíminn

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Tíminn
https://timarit.is/publication/50

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.