Tíminn - 10.04.1957, Page 3

T f M I N N, raiðvikudaginn 10. apríl 1957.
3
EF ÉG væri um það spurður,
við hverja ég teldi að Siglfirðingar
stæðu í mestri þakkarskuld, myndi
ég hiklaust segja: Brautryðjend-
urna, gömlu Siglfirðinganna, sem
margir hverjir eru nú gengnir á
feðranna fund eða eru að setjast
í helgan stein til að njóta næðis
frá ys og þys dagsins. Þ. e. menn-
ina, sem markvisst unnu að því
að byggja upp stjálfstæðan Siglu-
fjörð, en neituðu að sætta sig við
það, að hann yrði aðeins veiðistöð
íslenzkra og erlendra spákaup-
manna.
Þrátt fyrir fámenni í Siglufirði
um og eftir sl. aldamót var þessi
hópur nokkuð stór og hann óx með
árunum. Enginn einn maður
bieytti Siglufirði úr malarkambi
í menningarbæ. Það var margra
manna verk.
Attræður:
Hannes Jónasson
fyrrv. bæjarfulltrúi og ritstjóri
Einn af brautryðjendunum sem
Siglfirðingum ber að þakka fyrir
unnin störf í þágu fjarðarins, er
áttræður í dag. Það er Hannes
Jónasson, bóksali, fyrrverandi bæj
arfulltrúi og ritstjóri í Siglufirði.
HANNES JÓNASSON fæddist
10. apríl 1877 að Ytri-Baklca við
Eyjafjörð. Faðir hans, Jónas Jónas
son bóndi og sjómaður, var ætt-
aður úr Möðruvallaplássi í Hörg-
árdal og þaðan var einnig móðir
hans María Sigfúsdóttir.
Ættir Hannesar Jónassonar
kann ég eigi að rekja að lang
feðgatali, en það veit ég hins veg-
ar að hann er kominn af eyfirzku |
dugnaðar og gáfufólki og hefir
hann skilað með góðum vöxtum
arfinum sem hann hlaut frá for-
eldrum sínum og forfeðrum.
Hannes Jónasson var ungur að
árum, er hann missti föður sinn.
Eftir lát hans stóð móðir hans
eítir ein og efnalítil með tvö ung
börn. Til að létta á heimilinu varð
Hannes að yfirgefa móður sína og
leggja af stað „út í heiminn“ þá
tíu ára gamall. Föðurmissirinn og
fráskilnaðurinn við ástríka móður
og systur hefir án efa mótað barns-
sálina meira en orð fá lýst. Fyrsta
sumarið eftir fráfall föður hans
var Hannes smali hjá Guttormi
Einarssyni að Ósi í Hörgárdal,
sumarið þar á eftir gegndi hann
líkum störfum hjá Guðmundi Guð-
mundssyni, bónda að Sörlatungu í
Barkardal, er síðar bjó að Þúfna-
völlum. Þegar Hannes var 12 ára
réðist hann að Hallgilsstöðum í
Hörgárdal, þar var hann samfellt
í 4 ár smali og vinnumaður. Kaup
greiðsla var engin önnur en bráð-
nauðsynlegasti fatnaður, auk hús-
næðis og fæðis. 16 ára að aldri
réðist Hannes til móðurbróður
síns Hallgríms bónda Sigfússonar
að Syðri-Reistará í Möðruvalla-
sókn. Þar fékk -hann kaup í fyrsta
sinn á ævinni, 50 krónur yfir ár-
ið. Þannig líkur æsku- og bernsku-
árunum. Eg hefi- verið hér all lang-
orður um þess ár í lífi Hannesar
Jónassonar, sökum þess, að það
er skoðun mín, að hollt sé að rifja
upp við og við kjör íslenzkra ung-
linga fyrir síðastliðin aldamót og
bera þau saman við kjör íslenzkrar
æsku í dag.
ÁN EFA hefir unglingurinn frá
Ytri-Bakka þráð fátt meira, um og
eftir fermingu, en að fá að læra,
en lengst af var útlitið ekki gott
hvað fjárhaginn snerti. . Hannes
Jónasson einsetti sér þó að hann
skyldi komast í Möðruvallaskóla,
sem þá var eini skólinn .á Norður-
landi og honum tókst það.
Veturna 1896 til 1898 stundaði
liann þar nám og útskrifaðist það-
an með prýðilegum vitnisburði.
Voru þó flestar námsbækurnar á
norsku, sænsku eða dönsku, en
undirbúningskennslu hafði Hannes
litla fengið fyrir skólavist-.
Mér er kunnugt um, að 'Hamles
telur veru sína á Möðruvöllum
mikið happ fyrir sig, enda var þar
fjölbreytta fræðslu að fá, 'undir
handleiðslu hinna annáluðu skóla-
og fræðimanna Jóns Hjaltalíns,
Stefáns Stefánssonar og Ólafs
Davíðssonar.
Hannes Jónasson mun hafa hald
ið fyrstu ræðu sína á málfundi í
Möðruvallaskóla, en þeir voru
haldnir hvert laugardagskvöld. Þar
nam hann mælskulist, og kom hón-
um það vel síðar, með því að hann
tók virkan þátt í félagsmálum um
áeatugi.
Enda þótt fæði yfir veturinn í
Möðruvallaskóla kostaði ekki nema
30 krónur, þá þurfti unglingur í
þá daga sem enga áttu að, að hafa
sig alla við til að duga en drep-
asl ei. 17 ára gamall réði Hannes
sig að Spónsgerði í Hörgárdal og
vann þar jafnframt náminu meðan
á skólagöngunni stóð. Vann hann
að túnasléttum, skurðgreftri, garða
hleðslu og þess háttar vinnu, þegar
aðstæður leyfðu. Það var þessi
dugnaður og þrautseigja sem opn-
uðu dyr Möðruvallaskóla fyrir
Ilannesi.
EFTIR að námi og prófi var lok
ið í Möðruvallaskóla stóð Hannes
Jónasson, þá 21 árs gamall, á vega-
mótum. Hann skyldi betur en flest
ir jafnaldrar hans gildi vinnunnar.
Næstu 10 ár leggur liinn ungi
Möðruvellingur gjörva hönd á
margt á Akureyri og í Eyjafirði m.
a. sjómennsku, daglaunavinnu,
verkstjórn, skriftir og verzlunar-
störf.
Á GAMLAÁRSDAG 1907 bregð-
ur Hannes sér til Siglufjarðar og
var erindið að aðstoða Pál Hall-
dórsson við að taka á móti Gránu-
félagsverzluninni í Siglufirði, sem
hann var þá ráðinn verzlunarstjóri
fyrir. Ætlun Hannesar var að vera
alkominn til Akureyrar síðara
hluta janúar 1908, en menn eru
misjafnlega fljótir í ferðum.
Hannesi leizt strax vel á sig í
Siglufirði, og sótti fljótt fjölskyldu
sína^ til Akureyrar og settist hér
að. í stað þess að kveðja Siglufjörð
eins og áformað var kvaddi hann
Akureyri og sinn kæra Eyjafjörð
og þá sér í lagi Hörgárdalinn í
þeirri trú að „Þormóðs ramma,
fagra firði“ ætti framtíðin örugga
Hannes Jónasson hentí oft svo
réttilega á, að Framsóknarflokkur-
inn hefir flokka bezt beitt sér ein-
maklega dóma og stafar það fyrst
og fremst af ókunnugleika. Þessu
hvoru tveggja verður að-breyta og
„Fram“ á að aðstoða í þeim efn-
um. Framtak Hannesar Jónassonar
með stofnun þessa blaðs sýnir vel
að hann vildi vinna hinum nýju
heimkynnum sínum gagn og verða
samborgurunum að sem mestu liði.
Það er ekki nokkur vafi á því, að
blaðagreinar Hannesar bættu á
margan hátt aðstöðu Siglufjarðar.
Hannes Jónasson fékkst meira
og minna við blaðamennsku í Siglu
firði um fjölda ára. Hann var um
hríð ritstjóri Einherja og skrifaði
auk þess margar blaðagreinar í
siglfirzk blöð síðar, þó hann væri
eigi ritstjóri. Meðan hann var rit-
stjóri var honum ekkert óviðkom-
andi. Hann deildi oft hart á það
sem honum fannst miður fara í
bæjarfélaginu og þjóðfélaginu, en
lofaði það sem lofsvert var
Hannes Jónasson ræddi oft um
æskuna og benti henni á hvort
tveggja hála ísa sem bæri að var-
ast og „sólskinsbletti í heiði“ sem
dregið fyrir því að atvinnutækjun-ieita þyrfti uppi
um, sem stofnað er til með opin- p;itt sinn ávarpaði Hannes sigl-
berum stuðningi, beinum eða ó-fir7ka a»«ku á hessa leifí
beinum væri dreift um landið og )jÞeim sem eldri eru, hlýtur að
ekki nóg með það heldur hafi flokkijiýna um hjartaræturnar í hvert
urinn beitt sér mjög fyrir því að
komið væri upp menntastofnunum
víðsvegar um landið og að slíkar
stofnanir væru ekki settar á einn
eða fáa staði.
Nú þegar ég rifja upp fyrri
fundi með þessum gáfumanni
minnist ég þess hve röggsamlega
hann túlkaði stefnu og þýðingar-
mikið löggjafarstarf Framsóknar-
flokksins fyrir sjávarútveginn og
fólk það sem byggir lífsafkomu
sína á þeim atvinnuvegi. . v
Ótal minningar sækja á húgann
v~on.“Hannesr. JónassynT varð“það þegarTég ri«a ^PP afskipti Hann-
esar Jonassonar af stjornmalum.
fljótt Ijóst að hér biðu mörg og
stór óunnin verk, að vísu umfangs-
mikil og erfið en hann trúði því að
sterk og góð handtök fylgdu eftir
djörfum hugsjónum þá yrði
skammt að bíða sólskinsdaga í
Síglufirði.
FYRSTU 20 árin í Siglufirði
gegndi Hannes Jónasson margs
konar störfum. Lengst af þetta
tímabil var Hannes verkstjóri og
umsjónamaður helzta atvinnurek-
andans Sör.ens Goos.
Árið 1927 stofnsetti Hannes Jón-
asson, bókaverzlun hér í bæ og rak
hana til 1953, er dóttir hans Krist-
ín tók við rekstrinum.
HANNES JÓNASSON hefir tek-
ið mikinn þátt í félagslífi í Siglu-
firði í tæp 50 ár og þá ekki sízt
samtökum bindindismanna.
Hann gerðist einn fyrsti talsmað
ur Framsóknarflokksins hér í bæ
og var einn af stofnendum Fram-
sóknarfélags Siglufjarðar.
Þegar Hannes var sextugur, rit-
aði einn af nánustu samstarfsmönn
um hans um hann í Einherja á
þessa leið.
Árið 1937 fórum við báðir á 5.
flokksþing Framsóknarmanna, sem
þá var haldið 12. febrúar. Það mun
hafa verið síðasta flokksþing, sem
Hannes sat, þá tæplega sextugur,
en fyrsta flokksþingið sem ég sat.
Báðir sóttum við flokksþingsfundi
af áhuga og þegar heim kom orti
Hannes langt kvæði um flokks-
þingið, þar sem m. a. segir svo:
þeir komu á þingið úr öllum áttum,
frá yztu ströndum og fremstu dijlum
menn vanir úthafsins öllum háttum,
aðrir vaxnir í fjallasölum,
íslenzkir menn af íslenzku kyni
allir greinar af sama hlyni.
þar mátti sjá bæði aldna og unga,
einn var þó og hinn sami hugur,
vanir að bera vinnunnar þunga,
vinnan er nauðsyn svo eflist dugur,
fylking þeir skipuðu fríða og djarfa,
fúsir til baráttu alþjóð til þarfa.
Hannes Jónasson hefir setið í
bæjarstjórn Siglufjarðar bæði sem
aðalmaður og varamaður og var
jafnan mikið tillit tekið til þess
sem hann hafði til málanna að
leggja því hvort tveggja var að
loks getað fengið samþykki hans til
þess að gefa út ljóð hans og mun
sýnishorn af kveðskap hans koma
út í Siglufirði á áttræðisafmæli
hans.
Hannes orti um allt milli him-
ins og jarðar, ást og hatur, sól og
sumar, vor og haust, sorg og gleði,
sjóinn og sveitina. Hann var einn-
ig oft beðinn um að yrkjg kvæði,
erfiljóð, minni, söngvísur o. fl. og
varð jafnan við þeim tilmælum.
Mörg af ljóðum hans eru mjög
falleg eins og t. d. þetta sem hann
kallar Haust:
Vindur við gluggann gnauðar !
genginn í norðurátt.
í garðinum rósir rauðar
roða sinn missa brátt.
!
Heimreið sína nú heldur
haustið og hvessir brýn
vorfagur árdagseldur
er mér sem gömul sýn.
Aðeins á efstu tindum
eyglóar bjarmi skin
lagið hjá dökkum iindum
lækkar og síðast dvín.
1
Veit ég, að veturinn kaldur
veiklar minn kraft og þor.
skyldi mér endast aldur
aftur að sjá þig vor.
ÁRIÐ 1900 kvæntist Hannea
Kristínu Þorsteinsdóttur, ættaðri
frá Stóru-Hámundarstöðum við
Eyjafjörð. Frú Kristín var mikil-
hæf ágætiskona. Hún stóð við hlið
manns síns í blíðu og stríðu í rúm
30 ár, en hún andaðist á bezta
aldri 1932 og var öllum harmdauði
er hana þekktu. Þau hjón eignuð-
ust þrjár dætur og þrjá sonu. 1911
misstu þau dóttur sína Jónidu Mar-
íu 6 ára gamla. Önnur dóttir Hall-
fríður andaðist 1946, var hún gift
Steinþóri P. Árdal frá Akureyri.
Af börnum þeirra hjóna eru nú
tvö búsett í Siglufirði, Kristín, eig-
andi Bókaverzlunar Hannesar Jón-
assonar og Steindór yfirbakara-
meistari hjá Kaupfélagi Siglfirð-
inga, kvæntur Sigríði Jónsdóttur
frá Akureyri. Tveir synir búa fjarri
föður sínum, þeir Þorsteinn óperu-
söngvari í Reykjavík, kvæntur
skipti sem æskulýðurinn stígur
spor til framfara og menningar.
Það er hans hlutverk að taka þar
við er þeir eldri hætta og ekki að-
eins að halda við arfinum, heldur
auka hann og margfalda með því
að leggja nýjar brautir og finna
ný starfssvið fyrir líkama og sál.
Lögmál náttúrunnar er framþró-
un og hún er byggð á því að hver
sá fær sigur sem bezt er útbúinn,
bezt beitir þeim kröftum sem hann
hann hefir yfir að ráða. Þess
vegna er það skylda allra að auka
þroska sinn á allan hátt, eftir því
sem- ástæður leyfa, beinlínis leita i Kristírm Pálsdóttur frá Hnífsdal
eftir duldum kröfum hjá sjálfum 0g jóhann Hannesson bókavörður
I Framsóknarfélagi Siglufjarð- hann var gáíaður í bezta lagi og
ar hefir Hannes Jónasson jafnan
verið einn af mestu áhrifamönnum
og formaður félagsins síðustu ár-
in þangað til í vetur að hann baðst
undan endurkosningu og afsakaði
sig með sínum „háa“ aldri. Höfum
við félagar hans, hann þó grunað-
an um, að það hafi meira verið
gert til að knýja fram yngri starfs-
krafta, en af því hann væri sjálfur
íarinn að lýjast svo mjög eða letj-
ast. Er það ekki áhonum að sjá,
enda mun ekkert fjær hans skapi,
en það að draga sig í hlé við vinnu
■' að áhugamálum Framsóknarflokks
| ins og styðja og efla Framsóknar-
; félag Siglufjarðar.“
I Síðan þetta var ritað eru liðnir
| tveir áratugir, en ennþá ræðir
i Hannes Jónasson stjórnmál af á-
! huga og festu og hvetur þá sem
iyngri eru til starfa og dáða.
Hannes Jónasson ræddi oft
] stjórnmál við þann, sem þessar lín
ur ritar, og átti þátt í því að vekja
athygli hans á ágæti Framsóknar-
flokksins, stefnu hans og störfum.
vel máli farinn.
Framsóknarmenn í Siglufirði
minnast Hannesar Jónassonar í
dag og þakka honum störf hans í
þágu Framsóknarflokksins og al-
þjóðar og síðast en ekki sízt störf
hans innan og utan bæjarstjórnar,
störf hans fyrir Siglufjörð.
Árið 1916 hóf Hannes Jónasson
í félagi við Friðbjörn Níelsson
blaðaútgáfu í Siglufirði. Blað
þeirra hét „Fram“. í fyrsta tölu-
blaði þess er gerð grein fyrir til-
gangi þeirra með stofnun blaðs-
ins. Efnislega var greinargerð
þeirra á þessa leið.
Siglufjörður hefir nú um nokk-
urt árabil verið aðalstöð hins
mesta peningastraums er að land-
inu hefir borizt. Fjölmargir hafa
haft af þessu gagn og þá ekki sízt
ríkissjóður. Þrátt fyrir þetta hefir
Siglufjörður verið hornreka ríkis-
valdsins við úthlutun ríkisfram-
laga til framkvæmda og menning-
armála og Siglufjörður og Sigl-
firðingar hljóta nú (þ. e. 1916) ó-
sér og beina þeim í rétta átt fram
til sigurs.“
Hannes hefir líka margoft ávarp
að æskuna í ljóðum sínum. Eitt
sinn segir hann við hana á þessa
leið:
Æska, þú ert ættlands framtíð,
æska gerðu þína samtxð
að þeim loga er ávallt brenni
aldir þó að margar renni.
Hreinn og skær við himinboga
hreinn og skær við strönd og voga
lýsi hann, svo lýður finni
ijós á allri göngu sinni,
enginn svo í ólán rati
eða sínu bezta glati
áður en þroskann öðlast hefir
er honum kjark og festu gefur.
Vér eru öll á vegferð langri,
vandasamri, þungri, strangri,
upp og fram þó á að sækja,
aldrei gleyma skyldu að rækja.
Vörumst allt er veikir, spiliir,
vörumst það er tælir, villir.
Af því sárin síðar blæða,
seint og illa er tekst að græða.
KUNNASTUR mun Hannes vera
hér í bæ og víðar fyrir Ijóð sín,
enda er hann prýðilega hagorður.
Hann hefir þó lítið viljað flíka ljóð
um sínum, en vinir hans hafa þó
við íslenzkudeild Fiskebókasafns-
ins í íþöku, kvæntur amerískri
konu Winston Hill.
Hannes Jónasson er nú „aldinn
að árum“ en nýtur óvenjulega góðr
ar umönnunar barna sinna og
tengdabarna og uppsker því eins
og hann sáði.
í dag eru liðin 80 ár frá því að
einkasonur hjónanna á Ytri-Bakka i
Hörgárdal sá fyrst dagsins ljós. Á
þessu ári hefir Hannes Jónasson
verið búsettur í Siglufirði hálfa
öld og rekið hér myndarlegt verzl-
unarfyrirtæki í 3 áratugi sem nýt-
ur trausts allra er til þekkja. Það
er því margs að minnast á þessu
ári fyrir Hannes og fjölskyldu
hans. í næsta nágrenni við Hann-
es hefi ég alist upp og starfað og
nú nota ég tækifærið og sendi hon
um þakkir fyrir mörg holl ráð og
góðar bendingar, og fyrir hug-
þekka samfylgd á liðnum árum.
Sú er afmælisósk mín og fjöl-
skyldu minnar til Hannesar Jónas-
sonar að ævikvöld hans megi
verða milt og fagurt, líkt og ó-
gleymanlegu vorkvöldin við
Eyjafjörð,' þar sem vagga han3
stóð.
Siglufirði í apríl 1957.
Jón Kjartansson.
Glæsileg árshátíð Framsóknarfélag-
anna í Siglufirði síðastl. laugardag
Framsóknarfélag Siglufjarðar hélt nýlega tvo
umrætfufundi, annan um bæjarmál, hinn um
st j órnmálavitShorf i ($
Frá fréttaritara Tímans í Siglufirði.
Framsóknarfélögin 1 Siglufirði héldu mjög fjölmenna og
glæsilega árshátíð að Hótel Hvanneyri s. 1. laugardagskvöld,
og var hátíðin að þessu sinni helguð 40 ára afmæli Framsókn-
arflokksins.
Bjarni M. Þorsteinsson formaður
skemmtinefndar setti samkomuna.
Ragnar Jóhannesson, bæjarfulltrúi,
flutti ræðu fyrir minni Framsókn-
arflokksins, og Björn Stefánsson
kaupfélagsstjóri, flutti ávarp. Guð-
brandur Magnússon, skólastjóri,
flutti minni fósturjarðarinnar,
Bjarni Jóhannsson flutti minni
(Framhald á 8. siðu).