Tíminn - 29.05.1957, Síða 9

ÍÍMINN, miðvikudaginn 29. maí 1957,
9
MARTHA OSTENSO

RÍKIR SUMAR
í RAUÐÁRDAL
17
suðurmörkin á landareign
ívars.
— Það er mikið af fugli hér
hjá ykkur, sagði Roald með
ágirndarglampa í augunum.
— Meira en nóg af honum,
sagði ívar. Gæsir og akur-
hænur, endur og fjöldi ann-
arra fugla í þúsundatali. Hér
eru ógurleg mergð af dúfum
eins og við áttum að venjast
í Wisconsin. Lengra suður
hafa þær verið strádrepnar.
— Það sem ég var að spyrja
um, er, hvort hér sé nokkuð
af rándýrum og elgsdýrum,
spurði Roald óþolinmóðlega.
— Dálítið, en bátarnir hafa
fælt þá frá ánni. Þú þarft að
fara góða dagleið til þess að
fá veiðibráð. En það er hægt
að finna hana. Aðeins vísund
arnir eru horfnir með öllu.
Einn stór tarfur bar beinin
hérna á akrinum í fyrra og
hvarf svo langt norður á slétt
ur Dakota.
Roald glápti á hann. —
Hann fór — og bar þó beinin
hér, segirðu?
— Jú, öldungis rétt, svaraði
ívar hlæjandi. En það var
bara svipur hans, sem hélt á
brott.
— „Bövelen“, sagði Roald
með fyrirlitningu fyrir þess-
ari gamansemi ívars.
VI. KAKLI.
Roald fór sér rólega að því
að festa sér land. „Giftu þig
í snatri, en iðrastu í næði“
segir máltækið, og hversu rétt
er það ekki þegar um það er
að ræða að velja sér land.
Haustdagarnir voru fagrir og
bjartir. Roald fór víða um,
stundum keyrandi í vagni sín
um, stundum fótgangandi
með byssu um öxl. Oft kom
hann þá heim aftur með ein
hverja veiði, endur og gæsir.
Hann skoðaði landið til suð
urs og austurs. Hann heim-
sótti Sondstrom-fjölskylduna,
sem hafði komið sér vel fyrir
upp með Buffaló-ánni. Þau
áttu eina dóttur, sem Magdali
hafði aðstoðað við að koma
í heiminn og hún var feit eins
og bolla. Hann heimsótti
Endicott-fólkið, sem nú hafði
búið í 3andi sínu í eitt og hálft
ár ov öðlast rétt til landsins.
Þau liföu i hrörlegum kofa, en
við hann var byggt fjós og
þar höfðu þau kú og hest. Það
lítið var af landbúnaðaráhöld
um þarna, þá lágu þau hirðu
leysislega eins og þau væru
leið á að liggja svo lengi ó-
hreifð og horfa á sléttuna,
sem enn hafði naumast verið
hreift við.
— Þau eru vesalingar og
minnimáttar, sagði Magdali.
Að lokum mun einhver koma
og taka af þeim það sem þau
nú hafa, en sjálf munu þau
sitja eftir alls-laus. Þannig
er gangur lífsins. Stendur
ekki í biblíunni:
— Þeim sem hefir skal
verða gefið enn meira, en frá
þeim, sem ekkert á....
— Já, alveg rétt, hrópaði
Roald.
Ivar heyrði orð þeirra, en
sagði ekkert. Hann treysti sér
ekki til þess, þar eð hann hefði
aldrei getað sagt Magdali,
hvað honum fannst rangt við
þetta.
Auðvitað hafði óheppnin elt
Endicottsfólkið. Ekki hafði
Charlie Endicott fyrr fengið
einkarétt á landinu en hann
fótbraut sig, þegar hann var
að grafa brunn. Kona hans,
sem var veikbyggð og slæm
fyrir brjósti, hafði þá reynt
að gera utanhússverkin jafn
framt því sem hún annaðist
sjúklinginn og þrjú börn
þeirra hjóna. Þetta varð henni
ofraun og hún veiktist líka.
Roald hafði ráðlagt þeim að
flytja brott fyrir haustið, en
hið svala, tæra haustloft hafði
hresst frú Endicott svo að hún
mátti heita við sæmilega
heilsu og hafði beðið mann
sinn aö þrauka af veturinn og
sjá, hvort ekki tækist betur
til næsta vor. Hana langaði
til að sjá páskaliljurnar enn
einu sinni og horfa yfir víð
áttur grasgefinnar sléttunn
ar enn einu sinni.
Ivar heyrði hana eitt sinn
segja þetta og hann hafði
hæfileika að geta munað næst
um orðrétt samtöl, sem hann
heyrði.
— Samt sem áður, sagði
Magdali eins og hún hefði
verið að hugsa eitthvað með
sjálfri sér. Ekki getum við
látið veslingana líða skort.
Hve langt er þangað, Ivar —
ellefu mílur, sagðirðu það
ekki.
— Tíu og hálf, systir, góð,
svaraði Roald.
— Við skulum fara þangað
og færa þeim matarbita, hélt
Magdali áfram og brást ekki
góðgerðarstarfsemina freih
en endranær. Við getum ef til
vill farið á sunnudaginn, því
að þá getum við skilið Roald
eftir með börnin. Ekki vil ég
taka þau með mér í veikind
in sem þarna eru.
Roald var hinn ánægðasti.
Hann hafði skoðað héraðið, og
vissi nú nákvæmlega hvar
bezta landið var að finna.
Enginn myndi geta truflað
ró hans — að minnsta kost|
ekki fyr^-wínæsta vor. Hann
var slunginn náungi.
Ivar gat heldur ekki haft
neitt út á framkomu Roalds
þar á heimilinu að setja. Síð
ur en svo. Roald fór alltaf
fyrstur 'a'tietur og kveikti
upp eldinn, ;ggtti kaffiketilinn
yfir eldinn hitaði flatkök
urnar á glæð^num. Hann sett
ist líka með^Carsten litla á
hné sér- hvSÉh sunnudags-
morgun-eg lí^ fyrir hann úr
biblíunni, en drengurinn sat í
undrun með fingurinn upp í
sér. Roald var líka stoltur á
sinn hátt. Hann borgaði tvo
dollara áiviku fyrir fæði og
húsnæði.^Það voru átta doll
arar á mánuði.
En þrátt fyrir þetta var eitt
hvað óhugnanlegt, aö sjá
manninn sitja þöglan og út
af fyrir sig heilu kvöldin,
steinþegjandi. Hann kipraði
þá löngum saman augun og
setti brýrnar um leið og hann
taldi stöðugt saman á fingr
um sér. Sæi hann, að Ivar
veitti honum athygli hætti
hann að tauta.
Næsta sunnudagsmorgun
þegar Magdali og Ivar ætluðu
til Endicottsfjölskyldunnar,
strauk Roald og kemmdi hár
sitt, sem nokkuö var tekið að
grána, þangað til það gljáði.
í vagninum voru þau með
kartöflupoka, gulrætur og
næpur, mjólkurbrúsa, stóra
krukku af niðursoðnum ávöxt
um og tvö pund af sméri.
Loks var þar bómullarstykki
vafið utan um stafla af flat-
kökum — nægilegt handa
litilli fjölskyldu í eina viku.
Þau óku til suðaustur, næst
um í beina stefnu á sólina.
—Hugsaðu þér bara Ivar.
Eftir eitt eða tvö ár munu all
ir á margra mílna svæði hér
í kring verða komnir á fætur
um þetta leyti á sunnudögum
og á leið til kirkju. Ég heyri
þegar í huganum hljóminn
frá kirkjuklukkunum.
En þrátt fyrir þessa hugleið
ingar fór ekki einn dráttur í
svip landsins fram hjá Mag
dali. Sérstaklega skoðaði hún
vel land þeirra Endicotts-
hjóna. Hún sá hve jarðvegur
inn var þykkur og hæfilega
hallandi frá ánni. Hún sá einn
ig hve grasgefið landið var,
þótt nú væri grasið farið að
gulna og leggjast út af undan
sólarhitanum. Varir hennar
herptust saman í fyrirlitn-
ingu, þegar hún hugsaði um
vesaldómi þess manns sem
ekki hafði framtakssemi til
þess að notfæra sér þau auð
ævi, sem lágu fyrir fótum
hans. Slíkir menn áttu engan
rétt á því að verða landnem
ar í nýju landi.
Hún sat upprétt í vagnsæt-
inu og fann að ívar horfði á
hana og leið hálfilla, en ekki
einu sinni honum gat hún trú
að fyrir hugsunum sínum.
Hann gat ekki séð þessi land-
gæði í sama ljósi og hún.
Þrátt fyrir það hve ágætur
maður hann var á marga
vísu var samt mikið í honum
af grillum draumóramanns-
ins. Hvernig var hægt að
skýra það öðru vísi að hann
skyldi hafa hafnað tilboði um
kaup á þægilegri jörö næst
við búgarð bróður hennar í
Wisconsin. Nei, hann hafði
rekið augun í frásagnir í blöð
um af Rauðárdalnum. Nú,
kona verður nú einu sinni að
fylgja manni sínum — það
hafði hún numið hjá móður
sinni, sem hafði sagt, er hún
stóð við hliö hennar og horfði
á hana láta niður í feröatösk
una áður en hún lagði af stað
vestur yfir hafið: Þessi taska
mun án vafa koma til með
að verða líkkistan þín.
Ekki nema það þó, líkkista.
Svo sannarlega ekki næstu
50 árin að minnsta kosti.
Látum þau halda áfram að
jagast út af stjórnmálum og
Á kvenpalli
(Framhald af 7. síðu).
því, að aðeins ein kjötbúð aug-
lýsir svo ég viti, fleiri en einn
verðflokk á kjöti? Það er þó ár-
lega flokkað í þrjá verðflokka.
Hangikjöt er algengur hátíðamat
ur hér á íslandi og ætti með góðri
auglýsingu að geta orðið vinsælt
erlendis, en þá þarf að mega
treysta því, að það sé góð vara.
Því miður kemur fyrir, að við
kaupum svo salt hangikjöt, að
það er allt að því óætt. í því sam-
bandi dettur mér í hug full-lagað
ur matur, sem ég hef nokkrum
sinnum keypt hér í kjötbúð. Er
það smábitað hangikjöt og græn-
meti í jafningi. í tvö fyrstu skipt
in, sem ég keypti það, var þetta
herramanns matur, en tvö næstu
skiptin var kjötið svo salt, að mat
urinn fór í öskutunnuna, og fleiri
tilraunir vérða ekki gerðar með
að kaupa þann mat á þeim stað
til bragðbætis og flýtis.
Reykt bjúgu eru undir sömu
sökina seld. Þau geta oft verið
ágæt, en þess á milli kemur svo
vara, sem er með öllu óboðleg.
Okkur húsmæðrunum finnst það
bæði hneisa og skaði, ef við af
ógætni eyðileggjum mat í með-
förum og þó er matreiðsla ekki
nema ein af mörgum starfsgrein
um okkar — að vísu mikilvæg
starfsgrein, sem vinna á með alúð.
En mér finnst ekki nema sann
gjarnt að gera meiri kröfur til
þeirra, sem hafa matreiðslu að
aðalstarfi, hvort sem það er hinn
svokallaði kjötiðnaður, eða full-
unninn matur, sem um er rætt.
Æfing gerir meistara og það á
ekki að vera undir tilviljun komið
hvort árangurinn af starfi þessa
fólks er góður eða ekki.
Mikil framför var það þegar
tekið var að vefja skorið álegg í
sellófanbréf og leggja það þannig
fram fyrir kaupendur, en það má
ekki skera svo mikið niður í einu,
að sneiðarnar í bréfunum, sem
síðast seljast, séu orðnar skorpn
ar. í sumum verzlunum kemur
fyrir, að rúllupylsusneiðar eru svo
lausar í sér, að þær tolla ekki
saman þegar bera á þær á borð.
Það hlýtur að stafa af því, að
rúllupylsurnar hafa ekki verið
nógu vel pressaðar.
Um kjötfars gildir það sama og
bjúgun. Oftastnær er það prýði-
legur matur, en stundum breytast
líka bollurnar í þurra, ólseiga
bolta með löngum trefjum, sem
aðeins glorhungrað fólk getur lagt
sér til munns.
Meðferð kjöts frá fyrsta stigi
til hins síðasta ræður því, hvort
við fáum holla og bragðgóða fæðu,
eða leiðindamat, sem neytt er með
ólund og jafnvel hent í ruslatunn
una. Það segir t.d. fljótt til sín,
ef kjöt hefur verið látið þyðna
og fryst aftur, eða þess gætt, að
frost færi aldrei úr því, fyrr en
á að matreiða það.
Vera má ,að þeim, sem með
kjötvörur verzla ,þyki þetta hót-
fyndni, en ég sé enga ástæðu til
þess að viðskiptamennirnir, sem
greiða möglunarlaust það gjald,
sem upp fyrir vöruna er sett, geri
ekki kröfu til að fá í öllum til-
fellum fyrsta flokks vöru, greiði
þeir verð, sem miðað er við það.
Enginn skilji orð mín svo, að ég
sé alltaf óánægð með viðskipti
mín við kjötverzlanir, þyí.fer fjarri
en það er staðreynd, að ef við
sættum okkur þegjandi við það,
sem betur gæti farið — eða nöldr
um í barm okkar hver við aðra,
þá fáum við ekki þær endurbætur
á ýmissi þjónustu, sem í raun og
veru eru alveg sjálfsagðar með
þeim ágætu tækjum og samgöng
um, sem nú orðið eru hérlendis.
Þá kem ég að annarri verzlunar-
grein, sem mjög snertir okkur hús-
mæður og ég er enn sáróánægð
með. Það eru fiskbúðirnar.
Það tíðkast að vísu ekki lengur,
að steypt sé úr fiskkösunum beint
á búðargólfið, þar sem viðskipta-
menn ganga um og að afgreiðslu-
mennirnir vaði þar í fiskkösinni
og sletti slori á báða bóga. En
hvers vegna getum við ekki hér á
íslandi, þar sem skemmra er á
fiskimið en víðasthvar annars stað
ar, fengið fiskverzlanir, sem að út-
liti og allri snyrtimennsku standa
jafnfætis þeim, sem sjást erlendis?
Nú ferðast fjöldi íslenzkra hús-
mæðra til útlanda. Þær hafa geng-
ið hjá fiskbúðum, þar sem löng,
hallandi kæliborð snúa út að
glugga. Á þau er raðað fullverk-
uðum fiski, hreinum og aðgengi-
legum, eða fagurlega pökkuðum
frosnum fiski. Þar eru líka á boð-
stólum skelfiskar, krabbar og rækj
ur, ýmist samskonar eða mjög lík-
ar þeim tegundum, sem veiða má
hér, en lítið eða ekki er sinnt.
Ég veit, að margir hugsa sem svo:
Ef heilsu manna er ekki beinlínis
stefnt í voða með sóðaskap, þá em
fiskbúðirnar okkar alveg nógu góð-
ar. Fiskur er kevptur hvort sem er
— það er óþarfi að vera að gera
hann að einhverju augnayndi. En
þetta er ekki rétt. Alveg á sama
hátt og við sættum okkur ekki
lengur við að búa í torfbæjum
nema í neyð, þannig eigum við
ekki að sætta okkur við það allra
frumstæðasta í viðskiptaháttum,
fyrst við vitum, að hægt er að
gera þessa hluti betur. Það á að
heyra til þeim auknu lífsþægind-
um nútímans, að við húsmæður
getum farið og valið okkur fisk
til matseldar, sem við sjáum að
er góður í stað þess að reyna að
geta okkur til, hvort ýsan eða
þorskurinn, sem haldið er á lofti
fyrir innan búðarborð og mesta
slorið hefir verið skolað af, sé nú
sæmileg vara og bera svo heim
með okkur næstum jafnþyngd af
hausum, uggum og slori og nem-
ur matnum.
Ég er víst búin að ónotast nóg
að sinni, og læt staðar numið, en
mig klæjar í fingurna að halda á-
fram og hella úr skálum gremju
minnar yfir þvi, að við skulum
ekki fá senda heim mjólk og mat-
brauð, heldur eyða dýrmætum
tíma í þá sjálfsögðu aðdrætti. Hve-
nær fáum við bætt úr því?
Sigríður Thorlacíus.
Rarlmennirnir
og við konurnar
í danska blaðinu Tidens Kvin-
der birtist nýlega grein með þess-
ari yfirskrift eftir konu, sem heit-
ir Inga Graae, sem er kennari í
hörpuleik við tónlistarskólann í
Kaupmannahöfn, en þar að auki
rithöfundur og kunnur útvarps-
fyrirlesari.
f grein sinni ræðir hún um kven-
réttindamál, að enn sé réttur
kvenna víða fyrir borð borinn og
þó standi ekki á því, að alltaf sé
rætt og ritað um þessi mál. En
kjarna málsins telur hún vera það,
að konur skjóti sér undan þeirri
ábyrgð og því erfiði, sem því fylgi,
að taka þátt í stjórnmálum til
jafns við karlmenn og láta til sín
taka um skipan mála almennt. Þær
hrópi á „þjóðfélagið“, eins og ó-
þekkt barn á móður sína og heimti
að það rétti hlut þeirra. Það þjóð-
félag, sem þær hrópi á, sé fyrst og
fremst þjóðfélag karlmanna, sniðið
eftir þeirra þörfum og þægindum
og á því verði ekki breytingar fyr-
ir hróp einstakra kvenna. Eigi það
að breytast konum í hag fremur
en orðið sé, verði þær að gera svo
vel að taka á sig þá fyrirhöfn sem
því fylgi að setja sig inn í þjóðfé-
lagsmál almennt og þá ekki sízt
stjórnmál, þar sem þaðan komi afl
til framkvæmda.
Inga Graae segir, að margar
konur afsaki sig með því, að þær
hafi ekki tíma til að sinna opin-
berum málum, yfirleitt hrökkvi
tími þeirra ekki til annars en að
annast börn og heimili. Sóu hins
vegar skoðaðar aðstæður þeirra
kvenna, sem í Danmörku sitji á
þingi og í sveitastjórnum, komi í
ljós, að þar séu í meirihluta hús-
mæður, konur verkamanna, iðnað-
armanna, bænda og láglaunaðra
embættismanna, en alls ekki þær
konur, sem umsvifaminnst heimili
hafi. Það sé áhuginn til umbóta,
sem mestu máli skipti.
í niðurlagi greinarinnar segir,
að ef konur óski í raun og veru
einhverra breytinga á þjóðfélags-
skipuninni, þá verði þær að taka
þátt í þeim ákvörðunum, sem ráði
þar um, ekki sitja og æpa á karl-
mennina að breyta hlutunum þeim
í hag. Að öðrum kosti verði þær
að sætta sig við að láta karlmenn-
ina ráða. f>ær eigi ekki að efna til
styrjaldar við karlmenn, heldur
gerast, ásamt þeim, þátttakendur i
baráttu fyrir bættu þjóðfélagi.