Tíminn - 17.08.1957, Qupperneq 5

TÍMINN, laugardaginn 17. ágúst 1957,
Starf bóndans er ræktunar- og frið-
arstarf, andstætt öfgum og rótleysi
Davíí Stefánsson frá Fagraskógi flutti snjallt og
viturlegt ávarp á nýíiðnum bændadegi Eyfiríinga
Nýlega héldu Eyfirðingar sinn fyrsta bændadag, og vönd-
uðu vel til dagskrár. Var fjölmenni samankomið að Stærri-
Árskógi þar sem hátíðin fór fram. Davíð skáld Stefánsson tal-
ar sjaldan á mannfundum, en þegar hann gei’ir það, er það
ætíð minnisstætt. Hann heiðraði þennan fyi'sta bændadag með
því að flytja minni Eyjafjarðar os evfir7kra bænfla
Erlingur Davíðsson ritstjóri
Dags á AkurejTÍ birti nýlega í
blaði sínu frásögn af bændadegin
um, og rakti þar nokkuS ræðu
þjóðskáldsins. Timinn hefir feng
ið leyfi hans til að endurprenta
meginmál greinarinnar og fer það
hér á eftir:
Davíð Stefánsson skáld frá
Fagraskógi stendur föstum fót-
um í eyfirrkri mold og hefur
aldrei slitnað úr tengslum við
fortíð sína eða arfleifð. Átthaga-
tryggð lians er viðbrugðið og
hann ann nátturu landsins af heil
um hug. — Vaknandi jörð og vax
andi blóm, vængjaður gestur á
vordegi, og ölduniðurinn við
ströndina er Iifsnautn hans og'
virðingu hans og olnbogabörn
virðingu hans og of t olnbogabörn
in djúpa samúð. — Þess vegna
munu ljóð hans lifa meðan sól
vermir norðlenzkar byggðir og
þess vegna fær hann betri á-
heyrn í ræðustól en aðrir menn.
Þar sem hin ágæta ræða þjóð-
skáldsins mun ekki auðfengin til
birtingar, verða endursögð nokk
ur atriði hennar.
I
- * I
Á Sólarfjalli
Skáldið minnti á söguna um
fyi’sta eyfii'zka landnámsmann-
inn, Helga mágra, sem fyrsta
veturinn dvaldi á Hámundárstöð-
um, en reisti ^íðan bú að Krist-
Jiesi og bjó þar síðan. Helgi gekk
á Sólarfjall, er hann skyggndist
um sveitir og vaidi sér búsetu.
Hann skýrði bæ sinn Kristnes í
þakkarskyni við skapara sinn.
Ræðumaður sagði, að því væri
oft haldið fram, jafnvel af lærð-
um mönnum, að ísland væri á
takmörkum hins byggilega heims.
JSlíkt væri þó hið fávíslegasta fleyp
ur. Lífsbaráttan hefði aldrei bug-
að hinn íslenzka kynstofn, heldur
eflt hann að manndómi og þroska.
Hér væri að vísu svalt loftslag,
en landið okkar væri aftur á móti
laust við eitruð -skorkvikindi og
éargadýr. Einnig við hina ægilegu
bruna hita, sem væri öllum kulda
verri, flóðbylgjur, hitabeltissjúk-
dóma o. m. fl., sem hvarvetna
væri við að stríða í heitum lönd-
um. Það þrifist líka leti og þýlyndi
er víða væru þjóðarlestir. Á ís-
landi hefðu menn æft og þjálfað
huga og hönd og náð svo íangt í
verklegum og andlegum efnum að
við gætum hiklaust horfzt í augu
við umheiminn og borið höfuð
hátt.
Frelsift aflgjafi
framkvæmdanna
Þá vék Davíð Stefánsson nokkr-
um orðum að sjálfstæðisbarátt-
unni og fengnu fullu frelsi og
fullveldi og þeim geysilega fjör-
kipp sem fýgt hefði frelsinu. —
Túnin hefðu stækkað margfald-
lega, skipastóllinn aukizt mjög
ört og það sýndi sig, að arftakar 1
Helga hiris' magra væru forfeðr-
unum engir eftirbátar í mann-
dómi. En á vélaöld skyldi varast
mjög að láta mannsheilann
sljóvgast. Menn yrðu öðru hvoru
að taka fyrsta landnámsmanninn
til fyrirmyndar og ganga á Sólar-
fjöll til að öðlast víðari útsýn.
Hann bar saman hin friðsömu
og hljóðlátu störf bænda, sem
þó hafa tekiö vélarnar í þjón-
ustu sína, og hins vegar þeirra, er
í stærra masli en nokkru sinni fyrr
framleiða vítisvéla og stela með
því gæfu þúsundanna. Hánn minnti
Davíö Stefánsson i ræSustól
á störf bænda og sjómanna, húg-
■vit þeirra og harðfylgi til stór-
felldrar sóknar við að auka gróðr
armátt moldar og draga feng úr
djúpi. Eða hvort væri ekki þeirra
hlutskipti í meira samræmi við
sanna menningu, en þeirra her-
fræðinga, sem sáðu sprengjum,
er mannkynið uppskæri hörmung
ar og tortímingu af? Hvort væri
ekki staða bóndans virðulegri í
hógværð sinni og í meiri snert-
ingu og samvinnu við lífið sjálf?
Bóndinn tæki ekkert af öðrum,
sveitirnar væru enn og mundu
verða hið nauðsynlega jafnvægi
þjóðarinnar og gróðrarreitir ís-
lenzkrar menningar, svo sem
verið hefði til þessa. Flestir mestu
gáfumenn og andans fröfmuðir
væru fæddir í sveit og hefðu not-
ið þar kyrrðarinnar og friðarins,
sem mannssálinni, eins og blóm-
unum, væri nauðsynleg til að
gróa.
Ræktunar- og fríðarstarf
Og skáldið bað bændur að minn-
ast þess, að þeir væru frjálsborn-
ir menn, en hefðu þýðingarmiklu
hlutverki að gegna, og heiglar
mættu þeir aldrei vera eða haldn-
ir minnimáttarkcnnd og að því
skyldi ávallt stefnt, að allir nytu
hæfileika sinna og krafta. „Ein-
staklingurinn varðar mestu. Án
þroska hans er allur félagsskapur
einskis virði,“ sagði ræðumaður.
„íslenzk bændastétt þarf ekki að
vantreysta gæfu sinni. Erfiðleik-
unir eru alls staðar, og það er
ífsins Iögmál að lxver maður verð
xr að glíma við sín Grettistök í
lífsbaráttunni. Og hver er of góður
til að reyna krafta sína? Hver er
borinn til þess að flatmaga á
dúnsvæflum og gleypa rjóma-
froðu og háma í sig kökur? Anilóð
óðinn hefur bannfært sjálfan sig,“
;agði skáldið með áherzlu.
Búskapur á ekkert skylt við
hernað eða happdrætti, eftirsókn
eftir vindi né verðlaunafýsn. Hann
er hið hljóðláta og virðulega starf
>em veitir vel fenginn arð, ef allt
gengur að óskum. Framleiða bónd
ans cr ekki frá neinum tekin. Hún
er uppskera jarðar og ávöxtur, lífs
vdðurværi heiðarlegra manna, sem
að loknu dagsverki geta gengið til
hvíldar án alls samvizkubits. Starf
bóndans er ræktun og friðarstarf,
mdstætt öfgum og rótleysi. Það
ituðlar að jafnvægi þjóðfélagsins
Dg andlegum þroska“, sagði Davíð
Stefánsson, m. a. í ræðunni.
Ræðumaður sagði, að nú myndi
Helga magra vel líka, ef hann stigi
niður af fjallinu og liti byggðir
Eyjafjarðar, svo byggilegar væru
þær nú og manndómur mikill í
bændastétt. Hverri jörð væi’i skil
að betri og lífvænlegri í hendur
afkomendanna og vinnugleðin
væri enn hinn sanni fögnuður allra
þeirra manna, sem lifðu og störf
uðu með gróandi jörð. Ljúft væri
og skylt að minnast forfeðranna
og blessa þá, en það skyldu menn
gera í störfum sínum fyi-st og
fremst. Slíkt væri ekki neitt dekur
við fortíðina, en aðeins virðing
við arfleifð okkar.
Davíð Stefánsson bað menn að
lokum að vanrækja ekki að ganga
á hin andlegu sólarfjöll, en það
væri hverjum manni nauðsyn til
að skynja feg'urð lífsins og öðlast
vizku til að elska skapara sinn.
Vel af staíj farið.
Segja má að fyrsti bændadagur
Eyfirðinga hafi tekizt mjög
vel og var það ágætlega til fund
ið að halda hann hátíðlegan
fyrsta sinn í þeirri sveit, þar sem
landnámsmaður byggðarinnar,
Helgi magri, hafði búsetu í upp-
hafi.
Þá mun það hafa heppileg áhrif
að unga fólkið var virkur þátt
takandi innan Ungmennasambands
Eyjafjarðar.
E.D.
Skákmót Taflfélags Hafnarfjarðar
hefst á sunnndaginn kemur
Þar keppa m.a. Friðrik, Pilnik, Benkö og Ingi R.
Um næstu helgi hefst skákmót Taflfélags Hafnarfjarðar en
þar keppa tíu skákmeistarar. Keppnin hefst klukkan tvö á
sunnudaginn í Góðtemplarahúsinu og verður teflt á hverju
kvöldi. Þetta er fyrsta stórmótið, sem haldið er í Hafnarfirði
og verður nokkurs konar alþjóðamót, þar sem tveir útlend-
ingar, þeir Herman Pilnik og Ungverjinn Benkö, keppa þai
við Friðvik Ólafsson og Inga R. Jóhannsson.
Tíu keppendur taka þátt í þessu
skákmóti Taflfélags Hafnarfjarð-I
ar. Verða fjórir úr Reykjavík og
fjórir úr Hafnarfirði, auk þeirra
tveggja útlendingar, sem áðúr er
getið. Keppendur úr Reykjavík
eru: núverandi íslandsmeistari í
skák, Friðrik Ólafsson og skák-
meistari Reykjavikur, Ingi R. Jó-
hannsson, en hann er nýkominn
heim. Þriðji keppandinn er Jón
Pálsson, en endarvlega er ekki á-
kveðið hver verður sá fjórði, en
annað hvort verður það Kári Sól-
mundarson eða Ásmundur Ás-
geirsson.
Hafnfirðingarnir.
Keppendur frá Hafnarfirði eru
Stígur Herlufsson, núverandi skák
meistari Hafnarfjarðar, Sigui’geir
Gíslason, Jón Kristjánsson og
Árni G. Finnsson. Mótsstjóri verð-
(Framhald á 7. síðui.
Arður búanna
Misjafn arÖur af fjárbúum
Eftir Pál Zóphóníasson
ÉG MUN nú nefna dæmi um
misjafnan arð fjárbúa. Bóndi,
sem við skulum kalla A, ótti
haustið 1955 28663 fóðurcining-
ar, sem svarar til 57326 kg. af
töðu eða 573 töðuhestum, og er
þá í því fóðri talinn allur fóður-
bætir, sern hann gaf veturinn
1955—56, þó að hann væri ekki
allur heima hjá honum að haust
inu. Á þetta fóður setti hann 2
kýr, 1 vetrung, 2 hross og 200
fjár. Þetta er góður ásetningur
á heyin, og hann stendur ekki
einn um það, það hafa allir í
hans hreppi gert um langt
skeið, enda aldrei orðið fóður-
lausir. Þeir hafa gert samþykkt
um, hve mikið fóður hver bóndi
skuli eiga á haustnóttum (eða
eiga víst í kaupstað) og gæta
þess vel að henni sé hlýtt. Miða
þeir þá nú oi’ðið við að fóðra.
allar skepnur til mikillar afurða
gjafar og hafa næg hey, þó gefa
þurfi fram í fardaga. Siðan fjár-
skipti fóru fram, hefir þeim þó
ekki heppnazt enn að fá eins
margt af ám sínum tvílembt og
áður var, en með ári hverju
fjölgar þó tvilembunum.
A FÉKK þennan arð af búl
síriu: 253 lömb eða 1.27 lamh
eftir hverja fóðraða kind, og
þó hleypti hann ekki til lamb-
gimbranna, en það gera sumir,
sem hafa næg hey, með góðunx
árangri (aðrir misjöfnum). Líf-
lömb reikna ég með sama fall-
þunga og meðal sláturlamb, og
fæ á þann hátt dilkakjötið eftir
ærnar:
kr. 72.320.0Œ
Dilkakjöt 4520 kg. á 16.00 pr. kg.
Ærkjöt var 400 kg. og er sleppt
Ull 300 kg. cða lVz kg. af kind, kg. á kr. 10.00 — 3.000.0Í
Gærur 899 kg. á kr. 10.00 pr. kg. — 8.990.00
Mjólk 8085 kg. á kr. 2,50 pr. kg. — 20.212.00
Stórgripakjöt 280 kg. á 16.00 pr. kg.
4.460.00
Alls kr. 109.599.00
Hér er sleppt slátrum, mör og
fleiru, sem lítið segir og sleppi
ég þvi þá eðlilega líka hjá
bónda B, sem ég tek til saman-
burðar.
Og þemian ai’ð hefði þessi
bóndi fengið, hvernig sem vetur
hefði orðið og hvenær sem vor-
ið og grængrasið hefði komið,
þ. e. þó að það hefði ekki komið
fyrr en um fardaga, en lengur
hefði fóður hans varla enzt.
Búskapur hans er orðinn ár-
viss með þennan arð, en arður-
inn á eftir að vaxa, með fjölgun
tvílemba.
Til samanburðar við þennari
bónda tökum við bónda B. Hann
býr í annarri sveit, þar sem er
trúað á bústærðina. Trúað, að
ai-ðui’inn af búunum fari eftir
fjölda búfjárins, og því alltaf
sett á fremsta hlunn með ásetn-
inginn. Yfirleitt er reynt að
hafa það fóður til á haustnótt-
um, að það nægi í góðum —
kannske meðal — velri, til þess
Dilkakjöt 2335 kg. á lcr. 16.00 pr. kg. kr. 31.250.0C'
Ull 220 kg. (0.61 kg. af kind) á 10.00 kr. kg. — 2.200.06
Gærur 456 kg. á kr. 10.00 pr. kg. — 4.560.00
Mjólk 6600 kg. á 2.50 — 20.212.00
Nautakjöt 562 kg. á 16.00 kr. pr. kg. — 8.992.00
að fóðra fénaðinn ,svo að Iianu
lifi, og gefi einhvern arð, mis-
jafnan eftir vorinu. B. átti
nokki’u meiri hey en A. Hann
átti 31250 fóðureiningar eða
jafngildi 62500 kg. af töðu eða
625 hestum og er þá lika hjá
honum talinn fóðurbætii’, sent
hann gaf, en sem ekkí var
heima að haustinu, en hann átti
vísan í kaupstað.
Á þetta setti hann 3 kýr
(hinn 2), 3 vetrunga (hinn 1),
5 hross (hinn 2) og 266 fjár
(hinn 200). Ásetningurinn er
ekki góður og fóðrið var alls
ónógt ef hart yrði.
Þessi bóndi fékk þessar af-
urðir af sínu búi: 168 lömb eða
0,46 eftir fóðraða kind (hinn
1.27). Hann hleypti ekki til
lambgimbranna frekar en A.
enda mundi hann hafa haft lít-
inn hagnað af því. Líflömbin
eru áætluð með meðalfallþunga
sláturlambanna, eins og hjá A.
Alls kr. 67.214.00
Og er þá sleppt slátrum, mör o.
fl„ sem sumt hefir ef til vill
verið meira en hjá A (hú'ðir),
en annað (slátur) aftur minna.
Arðurinn af þessum búurn er
misjafn og miklu minni lijá
þeim bóndanum, sem hefir
stærra búið, og ekki fóðrar fén-
aðinn, til þess að hann gefi þær
afurðir, er hann getur, heldur
aðeins til að halda honum lif-
andi. Það munar um 42385 kr,
Og svo halda menn, að þa'ðr
borgi sig að hafa hausana nógu
marga.
Dæmi úr tveim sveitum
Rétt er að taka annað dæmi
úr öðrum tveim sveitum og þá
sinn bóndann úr hvorri. Við
skulum kalla þá D ög F.
Fóðurein 1955 16300=32600 kg. taða=326 h.
Á þær var sett:
16200=32400 kg. taða=324 h.
Kýr 3 3
Vetrungar 0 0
Hross 3 3
Sauðfé 178 120
Afurðir:
Dilkar 135 142
Dilkakjöt 1930.5 kg. 30888 kr. 2584.4 kg. 41330 kr.
Ull 200 — 2000 — 183 — 1830 —
Gærur 375 — 3750 — 412 — 4120 —
Mjólk 5500 — 13750 — 7270 — 18175 —
Alls kr. 50388 65455
Arðsmumir búanna er Iiér
15067 ki’. og minni, þar sem
mörgu hausarnir eru.
Ég gæti tekið marga tugi
bænda, og borið saman arð búa
þeirra á þennan hátt, og alltaf
er útkoman sú sama. Þar sem
skepnurnar eru ekki hafðar
fleiri en það, að hægt sé að
(Framhald á 7. síðu).