Tíminn - 10.09.1957, Side 6

6
T í MI N N, þriSjudaginn 10. september 195Í
Útgefandi: Framsóknarflokkurlnn.
Rltstjórar: HaUkur Snorrason, Þórarinn Þórariusson (áb)
Skrifstofur í Edduhúsinu við Lindargötu
Símar: 18300, 18301, 18302, 18303, 18304,
(ritstjórn og blflðamenn).
Auglýsingasími 19523, afgreiðslusími 12323.
Prentsmiðjan EDDA hf.
Met í skattaálögum
FYRIR seinustu bæj ar-
stjórnarkosningar í Reykja-
vík, sem fóru fram í janúar-
lok 1954, lögðu forsvarsmenn
Sjálfstæðisflokksins á það
megináherzlu, að þeir myndu
gæta fyllstu hófsemi í
skattaálögum, ef þeir héldu
meirihlutanum í bæjarstjórn
ínni áfram. Þótt þetta loforö
væri í litlu samræmi við þá
reynsiu, sem fengin var af
stjórn þeirra á bæjarmálum
á undanförnum kjörtímabil-
um, tók meirihluti kjósenda
það þó gott og gilt og fram-
lengdi meirihlutavald þeirra
í eitt kjörtímabil til. Þessir
kjósendur mmiu hafa senni-
lega ýmsir hverjir hugsað
sem svo, aö batnandi manni
sé bezt að lifa, og því væri
rétt að gefa Sjálfstæðisfl.
eitt kjörtímabil enn til þess
að bæta ráð sitt og efna loks
ins hin fögru fyrirheit um
sparnað í bæjarrekstrinum
og aðgætni í skattaálögum.
NÚ er þetta kjörtímabil
senn á enda. Nú geta þeir,
sem i góöri trú framlengdu
meirihlutavald Sjálfstæðis-
flokksíns fyrir tæpum fjór-
um árum síðan, gert sér
grein fyrir því, hvort þeim
hafi orðið að von sinni.
Þegar gengið var til bæj ar-
stjórnarkosninga 1954, var
nýlega búið að áætla út-
svörin, sem leggjast skyldu
á Reykvíkinga á árinu 1954.
Þau voru áætluð 90,4 millj.
kr. eöa 4 millj. kr. meira en
árið áður (1953) og 7 millj.
kr. meira en árið þar áður
(1952). Þetta fannst ýmsum
benda til, að borgarstjórinn
reyndi aö halda í horfinu og
hækkað ekki útsvörin meira
en svaraði hækkunum á öðr-
'um sviöum.
í trausti þess, að þetta
myndi ekki reynast öllu verra
í framtíðinni, veittu þeir nú
borgarstjóranum og flokki
hans meirihlutann á ný.
EFTIR kosningarnar urðu
hinsvegar fljótt umskipti á
þessu. Þegar fjárhagsáætlun
fyrir árið 1955 var til með-
ferffar, voru útsvörin ekki
hækkuð um 4 millj. kr., eins
og næsta ár á undan, heldur
um 20 millj. kr. eða í 110
millj. kr. Við afgreiðslu fjár-
hagsáætlunarinnar fyrir ár-
ið 1956 þótti þetta þó ekki
nógu stórt stökk, því að þá
voru þau hækkuð um 40
millj. kr. eða í 149 millj. kr.
Þegar fjárhagsáætlunin fyrir
1957 var svo afgreidd í vetur,
var enn tekið nýtt stökk um
32 míllj. kr. og heildarupp
hæðin ákveðin 181,3 millj.
kr. Það var meira en tvöföld
upphæð útsvaranna, sem á-
kveðið var að leggja á 1954.
Útsvörin höfðu m. ö. o. ver-
ið meira en tvöfölduð á þess-
um þremur árum.
BORGARST J ÓRINN, sem
hafði Iofað að sýna fyllstu
aðgætni, taldi þó, að ekki
væri nógu langt gengið. Til
viðbótar 181,3 millj. kr. sem
ákveöiö var að jafna niður,
ákvað hann að nota til fulls
heimild útsvarslaganna um
5—10% aukaálag fyrir van-
höldum, en hún var ekki not
uð til fulls 1954. Þannig voru
útsvörin komin upp í 199,4
millj. kr. og hefði borgar-
stjóranum þá mátt þykja,
að nú væri nóg komið. Svo
var þó ekki. Hann lét öllu
þessu til viðbótar bæta ofan
á þetta um 7 millj.kr. þótt
fyrir því væri hvergi að
finna neinn lagastaf. Þannig
varð heildarupphæð útsvar-
anna, er var jafnað niður í
Reykjavik í ár, 206,4 millj.
króna eða talsvert meira en
tvöföld sú upphæð, sem lögð
var á 1954.
ÞAÐ er aö sjálfsögðu rétt
að taka tillit til þess, að bæði
kaupgjald og verðlag hefur
hækkað talsvert síðan 1945,
en þó er vissulega langur
vegur frá, að þetta tvennt
hafi tvöfaldast á þeim tíma.
Hvað er þá, sem veldur svona
gífurlegri útþenslu útsvar-
anna? Því er fljótsvaraðv
Aðhaldsskortur og eftirlits-
leysi hefur stóraukizt á öll-
um sviðum bæjarrekstrarins
á þessum tíma, því að borg-
arstjórinn virðist alveg hafa
misst það litla taumhald,
er hann hafði áður, enda ann
ríki hans mjög aukist við
móttökur og ýmis hátíðleg
störf. í stað þess að reyna
að halda nokkuð i horfinu
við útgjöld bæjarins, hefur
allt veriö látið vaða þar á
súðum, en reynt að afstýra
tekjuhalla með því að seil-
ast lengra ofan í vasa skatt-
greiðenda. Með þessum hætti
hefur það gerst, að útsvör
hafa verið hækkuð meira í
Reykjavík á yfirstandandi
kjörtímabili en dæmi munu
vera um annars staðar.
Gunnar Thoroddsen hefur
með þessu framferði gerst
methafi í skattaálögum á ís-
landi.
FORKÓLFAR Sjálfstæðis-
flokksins treysta þó svo vel
á langlundargeö reykviskra
kjósenda, að þeir telja víst,
að enn sé mælirinn ekki full-
ur. í vetur munu þeir koma
á ný til bæjarbúa og biðja
þá um að framlengja enn
borgarstjóradóm Gunnars
Thoroddsens og tryggja með
því sparnað I bæjarrekstrin-
um og aðgætni og hófsemi
í skattaálögum.
Ætla Reykvíkingar að taka
það gott og gilt, að þeim
hefur verið lofuð aðgætni í
skattaálögum, en síðan eru
útsvörin meira en tvöfölduð
á þremur árum, án þess að
fyrir þau séu funndnar
nokkrar réttlætanlegar á-
stæður? Ætla Reykvíkingar
að taka það sem góða og
gilda vöru, þegar þeir menn,
sem þannig hafa efnt loforð
sín, koma og bjóöa þau enn
á ný?
Hvenær verðyr Reykvík-
ingum nóg boöiö?
ERLENT YFIRLIT:
Sigur bandarískra blokkumanna
Ný löggjöf tryggir aístöÖu þeirra til aÖ njóta kosningaréttar í sutSurríkjunum
Á ÞINGI Bandaríkjanna 1957,
sem lauk störfum úm mánaðamót-
in, -bar meira á einu máli en öll-
um öðrum. Þetta mál snerist um
kosningarétt blölckumanna.
Samkvæmt stjórnarskrá og kosn-
ingalögum Bandaríkjanna, hafa
allir þegnar landsins, er náð hafa
tilskildum aldri, kosningarétt, án
tillits til hver litarháttur þeirra er,
ef þeir hafa ekki brotið sérstak-
lega af sér. Til þess að mega nota
kosningaréttinn í hverjum einstök-
um kosningum, verða menn að láta
skrá sig hjá tilteknum stjórnar-
völdum með hæfilegum fyrirvara
áður en kosningin fer fram. Þeir,
sem vanrækja skrásetninguna, fá
ekki að kjósa.
í framkvæmd hefir þetta orðið
þannig, að svertingjar nola nú
kosningarétt sinn fullkomlega til
jafns við hvita menn í öllum ríkj-
um Bandaríkjanna, nema suður-
ríkjunum. Þar liefir þátttaka
þeirra í skrásetningunni alltaf ver-
ið mjög lítil og þeir misst kosn-
ingaréttinn af þeim sökum. Að
vissu leyti stafar þetta af því, að
áhugi svertingja er minni í suður-
ríkjunum en annars staðar í Banda
ríkjunum, því að þeir eru þar á
öðru menningarstigi, en að öðru
leyti rekur þetta rætur til þess, að
hinir hvútu ibúar suðurríkjanna
hafa sett ýmsar hömlur til að
hindra kosningaþátttöku svert-
ingja.
Hér fara á eftir nokkrar tölur
um það, hvernig ástatt er nú í
þessum efnum í suðurríkjunum. í
fremri dálknum er tilgreind, hve
mörg % svertingjar eru af fólki,
sem er á kosningaaldri í viðkom-
andi ríki, en í síðari dálknuny er
tilgreint, hve mörg % svertingjar
eru af því fólki, sem er á kjörskrá
í viðkomandi i'íki:
Mississippi 25 4
South Carolina 19 25,3
Georgia 18,6 25,6
Alabama 17 10,3
Louisiana 14 31.6
Virginia 13 20
Arkansas 12 29,2
Texas 7 38
Til samanburðar má geta þess,
að í forsetakosningunum í fyrra
varð kosningaþátttakan í Banda-
ríkjunum 77,3%. Þá munu hafa
verið skráðir á kjörskrá um 850
þús. svertingjar samlals í 8 fram-
angreindum ríkjum, en á kosninga-
aldri voru þá 3,750 þús. svertingj-
ar í þessum ríkjum.
EITT AF þeim málum, sem
Eisenhower forseti hefir á stefnu-
skrá sinni, er að vinna að jafnrétti
svertingja við hvíta menn. í sam-
ræmi við það lét hann leggja fyrir
þingið í vetur frumvarp, sem átti
að tryggja svertingjum í reynd
jafnan kosningarétt við hvíta menn
í suðurríkjunum. Aðalefni þeirra
var það, að svertingja, sem var
meinað um að láta setja nafn sitt
á kjörskrá, væri heimilt að kæra
það fyrir dómstóli sambandsríkis-
ins, en hingað til hefir ekki verið
hægt að vísa slíkum málum, nema
til dómstóla viðkomandi rikis, en
þeir legið undir þeim áburði, að
vera tregir til að rétta hlut svert-
ingja í slíkum tilfellum.
Frumvarp þetta mætti í upphafi
harðri mótspyrnu þingmanna frá
suðurríkjunum, einkum þó í öld-
ungadeildinni. Þar undirbjuggu
þingmenn suðurrikjanna að hindra
framgang málsins með takmarka-
lausu málþófi, eins og þeir hafa
áður gert undir slíkum kringum-
stæðum. Fyrir forgöngu formanns
þingflokks demokrata í öldunga-
deildinni, Lyndon Johnson, tókst
þó að lokum að fá samkomulag um
frumvarpið, fyrst í öldungadeild-
inni og sfðan milli þingdeilda, en
fulltrúadeildin hafði samþykkt
frumvarp Eisenhowers óbreytt.
Frumvarpið er þvi orðið að lög-
um með þeim breytingum, sém
þingið gerði á því.
SAMKVÆMT þessum nýju lö;
Johnson
um getur svertingi, sem verður fyr
ir cinhverri hindrun í því að fá
nafn sitt á kjörskrá eða við að
nota kosningaréttinn, snúið sér til
dómstóls sambandsríkisins og feng
ið úrskurð hans um ágreininginn.
Ef dómstóllinn dæmir hinn ákærða
aðila í þyngri sekt en 300 doll-
ara eða 45 daga skilorðsbundið
fangelsi, getur hann óskað eftir
að kviðdómur fjalli um málið, en
hann myndi í suðurríkjunum yfir-
leitt skipaður hvítum mönnum.
Kærandinn getur hins vegar skot-
ið úrskurði kviðdómsins til hæsta-
réttar Bandaríkjanna.
Um skeið mun Eisenhower hafa
haft til athugunar að sætta sig
ekki við ákvæðið um kviðdóminn,
er þingið setti inn í lögin, og
neita því að undirrita þau. Margir
republikanar töldu það vænlegt til
þess að koma demokrötum í klípu
og ná frá þeim fylgi meðal svert-
ingja í norðurríkjunum. Samtök
svertingja lögðust hins vegar á
móti þessu og töldu betra að fá
lögin, eins og þau voru, en kannske
Síminn og skattarnir fyrr og nú.
„Hér í baðstofunni kom til um-
ræðu nú á dögunum viðhorf
manna til skatta og ráðdeildar
með vinnuafl og almannafé. Var
í því sambandi minnst á símann,
— vikið að vaxandi þörfum hans
og auknum gjöldum til hans, og
af því tilefni drepið á innbeimt-
una, m. a. talið vaíasamt að liún
væri nægilegt 4 manna verk.
Nú hafa stjórnendur símans
líka tekið til máls, og virðist
ekkcrt ánægðir með skrafið, —
eins og gengur. Þeir telja að
hvorki sé hér um að ræða of
há gjöld til símans, miðað við
launakjör manna, (benda líka á
aukna eftii-vinnu!) né heldur sé
innheimtan of viðamikil.
Um hið fyrra má segja að hæp
inn kunni að vera samanburður á
kostnaði við starfræksluna fyrr
á tíð. Menn hafa t. d. vænst þess,
að öll hin mikla tækni, sem nú
er tekin í þjónustuna, mundi létta
að mun á starfrækslunni og hið
„sjálfvirka" spara verulega vinnu-
afl og fé. Og í þessum saman-
burði má heldur ekki gleyma því
hvað notandinn fékk fyrir fasta-
gjöldin sín áður. Þá má'tti hann
nota símann að vild. Nú 'þarf
hann að borga aukagjald fyrir
hvert símtal fram yfir 7 á dag.
Og allir vita, scm eitthvað nota
símann að ráði, hvíhk viðbót sá
skattur er við fastagjöldin.
Um hið síðara þurfa ekki mörg
orð. Stjórnin sjálf telur það vert
til íhugunar, hvernig nýta megi
betur vinnuaflið við innheimtuna.
Það er gott, — og engin van-
engin lög um ófyrirsjáanlegan
tíma. Niðurstaðan varð því að Eis-
snhower undiritaði lögin og koniu
þau þegar til framkvæmda.
YFIRLEITT virðist litið sva
á, að lög þessi muni strax örfa
aijög kosningaþátttöku svertingja
í suðurríkjunum. M. a. hafi um-
talið um þau haft þau áhrif, að
svertingjar þar hafi fengið aukin
íhuga fyrir því að taka þátt í
kosningum. Það er heldur ekki
oúizt við því, að hvítir menn muni
svo mjög amast við því að þeir
aotfæri sér kosningaréttinn. Fyrir
illan þorra hvítra manna er það
jkki talið nærri eins viðkvæmt
T.ál og sameiginleg skólaganga
hvítra og svartra barna, því að
henni fylgja miklu nánari kynni.
Með umræddri löggjög hefir á-
-eiðanlega verið stigið nýtt veiga-
nikið spor í þá átt að tryggja í
framkvæmd jafnrétti hvítra manna
>g svartra í suðurríkjunum. Vafa-
laust hefir Iika verið heppilegt að
gera það með málamiðlun. Annars
hefðu getað skapazt í sambandi
við þetta mál mikil deila, sem
leitt hefði til æsinga og ýtt undir
mótþróa. Nú er mklu líklegra að
mál þetta leysist eftir leiðuin eðli-
legrar þróunar.
Fyrir þá, sem ekki þekkja til
suðurríkja Bandaríkjanna, er oft
erfitt að skilja afstöðu hvítra
manna þar, t.d. í sambandi við
skólamálin. En þess ber að gæta
að hér er að fást við gamlar venj-
ur og fordóma, sem tíma þarf til
að yfirstíga. Auk þess blandast jnn
í þetta samkeppni á vinnumark-
aði, því að atvinnuástand hefir oft
verið einna lakast í suðurríkjur.
um. Það er nú hins vegar að breyt-
ast. Hlutur svertingja fer líka yfir-
leitt batnandi í suðurríkjunum og
réttindi þeirra aukast að sama
skapi. Hér stefnir því óðum í rétta
átt og vafalaust er heppilegast, að
breytingin komi sem eðlileg þró-
un, en ekki sem bylting, sem hefir
umrót og æsingar í för með sér
og gerir mótspyrnuna meiri en
hún annars þyrfti að vera.
Þ.Þ.
þörf. Oð lofsverð skal sú við-
leitni talin, að fá holl ráð reyndra
manna um fyrirkomulag. Kemur
það væntanlega að góðu gagni.
Annars má að lokum segja,
að það væri af einskonar tilvilj-
un að siminn var nefndur í þessu
sambandi. Það hefði vitanlega al-
veg eins mátt gægjast inn i hús
við Laugaveg, Lindargötu, Lækj
artorg, Hafnarstræti, Austurstræi
og miklu vtðar, því að víða mun
pottur brotinn, því miður.“
Lýkur þar bréfi „Skattþegns."
Hraustir Húnvetningar.
Þessar gamansömu vísur voru
sendar baðstofunni hér á dögun-
um. Þær eru ortar af tiæfni af
skemmtiför Húnvetninga um
Borgaríjörð, er skýrt var frá í
Tímanum 31. ágúst. Þar til við-
bótar leggur höf. til að menn
fletti upp í Þjóðsögum og munn-
mælum og lesi svo í Krukkspá
(bis. 199)
„Húna fjarar hreysti út. —
Herma yngstu fréttir:
Atta drokku af einum stút
og urðu bara þéttir.
Öfunum þeir ekki ná
eftir þessum skjölum. —
Manndóm fyrr ég meiri sá
Miðfjarðar i dölum.
Ilaldi áfram svo um sinn
í sama dúr að bætast.
spá um íífufjóröunginn
fer vist senn að rælast.
Andrés Eyjólfsson.