Alþýðublaðið - 02.09.1927, Blaðsíða 2

AL(íJ ^
' k
ALÞÝÐUBLAÐIÐ E
; kemur út á hverjum virkum degi.
! Algreiðsla i Alpýðuhúsinu við
| Hverfisgötu 8 opin frá kl. 9 árd.
! til kl. 7 síðd.
; Sferifstofa á sarna stað opin kl.
; 91;,— lO1^ árd. og kl. 8 — 9 síðd.
; Simar: 988 (aígreiðsianj og Í294
; (skrifstofan).
; Verðlag: Áskriftarverð kr. f,50 á
,! mánuði. Auglýsingarverðkr.0,15
; hver mm. eindálka.
; Prentsmiðja: Alþýðuprentsmiðjan
; (í sama húsi, sömu simar).
líHOkunartilraun D. D. P. A.
09 „MoFgimbIaðið“.
Margir hafa undrast þögn
ýVíorgunblaðsins" í hinu ill-
jæmda s t e i n o 1 í u e i n ok u n a r m á i i
„Det D nisk:' Petroleum Aktiisel-
Skub's“. Var það þó margra álit,
að „Mgbl.“ væri málgagn kaup-
mannastéttarinnar, og að jrað
myndi þvi alt af vera á verði
til að gæta hagsmuna þeirra.
^Það ber að álíta vegna ýmissa
aðstæðna „Morgunblaðsins“, að
því séu fremur kunnir allir bak-
dómar yerzlunarmálanna en Al-
þýðubaðinu, sem gerjr ljtið að
því að spigspora i ekrifstofum
innlendra, hvað þá útíendra kaitp-
sýslumarma Það má þvi íelja víst,
að ,„Mgbl,“ uissi um einokunar-
tilraun ,,D. D. P. A.“ löngu áður
en hún kom fram í dagsins Ijós.
En það hreyfði hvorki legg né
tið. ÞaÖ þagði um máiið fyrir
þeim, sem það hefir látist berj-
ast fyrir, og ieyfði , D. D. P. A..“
að læðast að þeim eins og þjóf-
ur á nóttu.
Þessi f.amkoma blaðsins skýr-
ir ýmislegt, sem sumum var hulið.
Hún sýnir það fyrst og fremst,
að „Mgbl.“ hugsar ntinna um hag
ísienzkra kaupinanna en útlendra
okurhringa, og þá tilhneigingu
blaðsins er hægt að skýra, þegar
£*rð er upplýst, að útlendir auð-
rtýfíngar eíga mikinn hluta olaðs-
ins, og er það þvi fiárhagslega
biindið þeim. Hina hlutina eiga
fijíur á móti íslenzkir stórkaup-
menn, en ekki smákaupmenn, sem
líða mest við einokunartrlraun „D.
D. P. A.“
Fremur ber að hlýða .Jes Zim-
sen en guði og samvizkunni,
hugsar „Mgb!.“ og steinþegir yfir
einokunartilrauninni.
Og það var svo sem ekki að
faka upp hanzkann, þegar einok-
unin varð uppvís..
Nei, það þagði að öðru ieyti
en því að narta i Alþbl. fyrir
að birta samninginn alræmda.
Það er áreiðaniegt, aö sá spá-
dómur rætist, að þ&ir kaupmenn,
sem hafæ glæpst á að gera simn-
ing við Jes Zimsen, sjá eftir því
sjðar meir, og vonandi sjá þeir
sömu leiðina, sem Alþýðub’aðið
sér og er mjög handhæg tii að
snúa sig úr klóm einokunarinnar,
þegar þar að kemur.
En þab vi’l A þbl. nrinna kaup-
menn á, að „Mgbl.“ hefir sýnt
sitt sanna andlit í þessu máli, -
skriðdýrshátt fyrir útlendu auð-
fé!agi og svik við íslenzku kaup-
mannastéttina og íslenzku þjóð-
ina.
Elitirppentun bönnuð.
Frá arMÍsœms
ut s samfiélagil).
Erindi, flutt í Nýja íslandi á þjóð-
hátíðardegi Vestur-Islendinga,
1. ágúst 1927.
---- (Frh.)
Ætlunr vjð nú að líla eftir, hvar
æskulýðurinn skemtir sér? Sjáufn
við hann oft sitja kringum arin-
inn heima og hlusta á sögur
þeirra pabba og afa á kvöldin?
Nei; heimaskemtanirnar að með
töldurn kyrlátum kaffikvöldum,
þar sém rosknar frænkur sitja og
frændur með langar pípur í
munninum, þar sem fjöiskylda og
ættingjar .safnast saman til að
spiia trompvist eða hlusta á
heinrabakaða músík, — þetta til-
heyrir fortíðinni. Unga fóikið írú
á dögum „hefir eins siæman
tíma“*) og fiskur up.pi á þurru
landi, ef það á að skemta sér
ejna kvöldstund í féiagsskap
gamla fólksins; við könnumst öll
við þessa iöngu geispa. Sannleik-
urinn er sá, að unga fólkið gerir
miklu harðari kröfur til skemt-
ana en heimiliÖ með sínum fá-
breyttu kröftum er megnugt að
veita. Aukin mentun skapar aukn-
ar kröfur á hverju sviði. Unga
íóikiö tekur viðburðaríka sögu,
leikna á kvikmynd, langt fram
yíir frásagnirnar af hinum fá-
skrúðugu æfintýrum gamla fólks-
ins. Gámla fólkið þreyttist aldreiá
að syngja ættjarðarsöngvana sína
og þjóðsöngvana upp aftur og
aftur og Iét jafnan vel vi’ð, þótt
miður tækist, en það hefir gefið
börnunum tækifærí tii að rnenta
íryru sín svo, að þau gera kröf-
ur tii miklu æöri, hljómrænni
SÚiidar en htíimasöngsins, ef þau
eiga að njóta einhvers unaðar af
tónum á annað borð. Unga fólkið
sækir hljómleikana úti í hinum
stóru sönghöilum borgarinnar, þar
sem afburðasnjallir einleikarar eða
iærðar hljómsveitir flytja boðskap
hinnar æðstu listar.
Og þegar við tölum um skemt-
anir æskulýðsins, þá væri synd
að gleyma oanzinum. Danzinn
með hínum léttu lögum sínum,
sjm mega fremur héita leikur að
hijómfölium en tónlist, — hann
er nú oröinn eins.konar undirleik-
ur víð hversdagslíf nútímans. Það
er svo beggja megin bafsins. Það
er oft ánægjuiegí að vera staddur
í tehöllum stórbæjanna um nón-
bilið, þegar ungir menn og kon-
ur koma frá störfum sínum tií
þess að fá sér síðdegishressingu
og taka sér síðan snúning milii
bitamia og sopanna. Ekkert meðal
*) \ eitur--^ enzka.
er jafn-heilnæmt og saklaust -íil
að létta af sér starfshyggjunni í
svijr eins og nokkur danzspor,
stigin mitt í önnum dagsins. Qg
það er verulega örvandi að sjá
þessi stóru félagsheimili fólksins,
veitingastaðina, þessar hljómkælu
vinjar í eyðimörk hins erfiða
dags, fyilasV af frjálsum starfs-
glöðum æskulýð, sem heilsar vin-
um og kuimingjum tii beggja
handa, stígur danz miili borðanna,
tæmir bollana sína og er horfið
eftir nokkur augnablik inn í
starfsveröld sína á ný.
íjnótfaáhuginn hefir á vorum
dögum fest rætur í öllum stétt-
unr þjóðfélagsins, öfugt við það,
sem áður var, joegar íþróttir voru
eins og þekking séreign rikari
stéttánna og aðalsins. íþróttaiðk-
anir nútímans eru að rneira eða
minna leyti félagsbundnar skemt-
anir, sem ómögulegt er að njóta
heima fyrir, enda eru þær allar'
stundaðar „úti“. Fyrir mörgum
æskumönnum, piltum og stúlkurn,
taka þær upp ailar tómstundir;
þær eru skemtun, sem hið stóra
þjóðarheimili geldur samhuga ■
jrátttöku með fastar síður i hverju
dagblaði- eins og stjórnmálin eða
kauphölJin og hafa ekki átt hvað
síztan þáttinn í því að draga hugi
unga fóiksins ‘ frá arninum út í
Isamféi-agið.
Ég vona, að þið hafið tekið
eftir því, að ég' ér hvergi að
áfellast eltt né hefja unnað til
skýjanna, Ég hefi að eins verið
að skýra sem hlutlausast frá
nokkrum staðreýndum úr félags-
lífi nútímans, og reynt að sýna
fr.am á, að það er engin furða,
jrótt æskumenn þessaiar aldar séu
léiagsbundnar ve.rur, þegar tekið
er tiilit til þess, að félagsandinn
hefir mótað þá jöfnum höndum
gegn um uppeldi, starf og í-
þjótlir. Lýðræðisandinn í hinu op-
irmera uppeldi hefir vakið samfé-
lagsvitundir.a hjá börnúnum ung-
. um, og þótt hugsjónir afturhalds-
ins búi enn í sterku vígi, þá
sannast betur og betur 'rneð hverju
árinu, senr líður, að sú vitund er
helzt í vexti með þjóðunum. Hin-
ir ungu kraftár allra þjóða stefna
í áttina til þess' að gera þjóðfé-
lagið að einni samstarfandi heild,
áð einu stóru heimiii. Fyrst, þeg-
ar hugarfar æskunnar hefir vald-
ið nógu miklu losi é þeim innrétt-
ingUm fortíðarinnar, sem aftur-
baldið er fulltrúi fyrir og' gerir
sitt til að vernda, jrá er von þeirrn
byltinga, sem skapa hið nýja
jrjóðféalg, þar sem Samvinna ein-
staklinga í þágu ríkisheildar kem-
ur þar í 'stað, sem nú er liáð hvað
heimskulegust og sálariausust
barátia um frumrænustu lífsgæð-
in, dagiegt brauð.
Eg þykist vera állvel kunnur
bæ'ði jseirri skynsamlegu gagnrýni
og eins sieggjudómunum, sem
æskan sætir frá fyrirsvarsmönn-
um fortíðarinnar. Ég hefi sjálfur
manna mest or'ði'ð fyrir barðinu á
þessari gagnrýni og þeim sleggju-
dómum heima á okkar elskaða
föðurlandi, sem þið minnist með
slíkri hrifningu í dag. 'En ég skal
játa, að ég hefi ekki æfinlega
tekið þeirri gagnrýni að sama.
skapi alvarlega, sem hún hefir
verið sett hátíðlega fram. Aftur-
haldið hefir nefnilega alveg , prí-
vat“ lag á jrví að slá í kring um
sig með joessum hátiðlegu og há-
heilögu orðtækjum, sem gerir Dkk«
ur öll svo standandi hlessa, að
við töpum bölvinu.
Ég h-efi iðulega heyrt því iialdið
fram, að æskulýðurinn sé alvöru-
laus, trúlau’s, tryltur, nautnasjúk-
ur, siðspiltur og alt þar fram eft-
ir götunum. Ég hefi meira að
segja oft heyrt iýst yfir því í
fúlustu alvöru, að lífernishættir
æskulýðsins, hugarfar og hugðar-
efni fari alveg sérstaklega i bága
við vilja aimáttugs guðs. En sem
betur fer, þá er nú svo gott að
vita, að mikið af þessum yfir-
iýsingum væri syndsamlegt að
taka hátíðlega, því að þær koma
frá „faglærðum" lygurum og
hræsnurum, sem hafa þegið mút-
ur hjá afturhaldinu fyrir að Ijúga
og hræsna. (Frh.);
' Halldór Kiljan Laxness..
Frá bæjaistjórnarfundí
Í gær,
•-» |.wi l’TO'H , • • f ..
00 ■ ■■ -------- "
Aðalmál fundarins var mjókk-
un Vallarstrætis. Björn ólafsson,
sem hafði verið annar af tveimur
bæjarfulltrúunum, seni . voru í
íneiri hluta í fasteignanefnd,
kvaðst að eins hafa fallist á
breikkun brunalóðanna vegna
þess, aö honum hefði verið sagt,
að Vallarstræti væri 12 metra
breitt, en er hann hafði sannfærst
um, að það var miklu mjórra,
leizt honum ekki á breikkun lóð-
anna og vildi, að þær. héldust
óbreyttar. Ólafur Friðriksson
sýndi fram á, að gatan yrði ónýt
fólki, ef hún væri mjókkuð um
3 metra; hefði hanu ijiælt breidd
hennar, eins og hún er nú, og
væri hún að eins tæpir 7J/s metr-
ar. Jón Ásbjörnsson viidi láta:
fresta áiyktun um málið, þar sem
ísjárvert væri að þrengja svo að
Austurvelli, sem hugsað er, og
lagði hann tii, að málinu væri á
ný vísað til skipulagsnefndar,.
Borgarstjóri kvað breikkun lóð-
anna hafa veiið samþykt.a með.
tillögum skipu.iagsnefndar um
miðbæinn, og væri þvi ökki fært
að breyta því nú m. a. sóma bæj-
arins vegna. H. H. benti á, að i
þessu máli byði ein vitleysan
annari heim; hann hefði verið á.
móti því að ieyfa að byggja á
ióðunr þessum. Nú væri því bald-
ið fram, að samþykt hefði verið
stækkun þeirra, en biejarfulltrú-
arnir, sem samþyktu jffinnan rang-
ha'a á skipulaginu, könnuðust
ekki við, að ^tt hefði að breikka
hann. Væri því einsætt, ef ekki
yrði gerð ályktun um breyting
á skipulaginu í þá átt að skelia