Tíminn - 23.12.1957, Blaðsíða 7

TÍMINN, mánudaginn 23. desenvber 1957.
7
Málleysingjaskélinn brýtur niður múr einangrunar
Kennarinn bendir á töfluna
og' bömin lesa hvert á eftir öðru
Á morgnn byrjar jólafríið . . .
Á rnorgun byrjar jólafríið . . .
— Þa« lesa mismunandi skýrt.
Lagiegur dökkhærður drengur
les Ivezt. Hann er tíu ára gam-
all. Skyldi honum vera þakk-
andi þótt hann sé læs, hugsar
kannske eitthvert ykkar.
En mér finnst það afrek, mikið
afrek, að þessi fallegi, tíu ára
drengur skuli lesa svo vel, að
ég skiidi hann, því að hann er
heyrnarlaus — hefir aldrei heyrt
neina mannsrödd hafa yfir bessi
orð, sem hann nú myndar. Sama
máli g’egnir um alla nemendur
.þessa skóla. Þau voru mállaus
vegna þess, að heyrnina vant-
aði.
Namviast finnst sá maður á
landi hér, sem ekki telur sjálf-
sagt að börn og unglingar fái
þá memitun, sem geri þeim fært
að velja sér og rækja einhver þau
störf, seuv þau geti haft af lífsaf-
komu sina. Fjölmörg störf í nú-
tíma þjóðfélagi heimta bæði bók
lega og verklega þekkingu og
sá þykir standa höilum fæti, er
ekki hefír tileinkað sér nokkra
mennban, hafi hann á annað
borð an^lega getu til þess. —
Margt og mikið lærist börnum
og unglingum af samvistum við
starfandi fólk, sem útskýrir verk
in fyrir þeim, og af lestri bóka,
sem flestum eru tiltækar.
Tækifeerin til að afla sér þekk
ingar og starfshæfni takmark-
ast mjög fyrir því barni, sem
fæðist heyrnarlaust, eða miss-
ir heym á unga aldri, fái það
ekki þá kennslu, sem megnar að
opna því leiðina til lestrar og
máls. Hver og einn sem reynir
að setja sig í þau spor hlýtur
að finaa hve illkleifur muni sá
hjalli, seirr aðskilur þessi börn og
þau, sem hafa óskert öll skiln-
ingarvit.
Málleysmgjaskólinn
merk stofnun
Ein þáttur í skólakerfi íslend-
inga er Málleysingjaskólinn í
Reykjavík. Sú stofnun hefir á
starfsferli sinum útskrifað margt
dugandi og starfsamt fólk, ekki
síður en aðrar menntastofnanir.
í þessuia skóla dvelja heyrnar-
laus börn hvaðanæva að af land
inu níu mánuði ár hvert, frá
því að þau eru fjögurra ára fram
til 16 ára aldurs. Kennsluaðferð
ir í þessum skóla. hljóta í flestu
að vera frábrugðnar þeim sem
notaðar eru í öðrum skólum og
kennaramir verða að afla sér
mikillar sérþekkingar þar að lút
andi.
Skólastjórinn, Brandur Jóns-
son, leyfði fúslega að ég fengi
að líta inn í kennslustund til
að sjá og heyra ögn af því, sem
þar fer fram. Og því er ég þar
stödd í síðustu kennslustundum
fyrir jóialeyíið.
í skólastofunni hjá skólastjór
anum eru fjórir nemendur, þrjár
sjö ára telpur og einn tólf ára
drengur, allt myndarbörn.
Hér sérðu strax einn vand-
ann, sem viff eigum viff aff stríffa
segir Brandur. Þessi drengur er
orffinn vel talandi og er skýr-
leiksstrákur, sem átti samstöffu
meff þeint drengjum, sem út-
skrifuffust síðastliffiff vor. Nú
hefir hann eiginlega sérstöffu,
svo aff ég varff aff hafa hann
í kennstastundum meff þessum
litlu telpum. Ef vel ætti aff vera
þyrfti ég aff sinna honum alla
kennslustundina, en ég þyrfti
líka að sinna telpunum allan
tímaun. Hér er ekki hægt aff
floklia bömin eingöngu eftir
aldri. Þaff er mjög einstaklings
bundiff hvernig þeim skilar á-
fram viff námiff, bæffi vegna
gremðarmismunar og þess t.
tl. hvert þau hafa nokkurn vott
af heyrn effa ekki. Því er þaff
svo, aff þótt viff séum þrír kenn
arar viff skólann, en börnin
ekki ncraa ellefu nú, í vetur,
þá nægir «kkur aldrei aff kenna
hin fastákveffna stundafjölda.
Með alúð og þrotlausu starli sérmenntaðra manna
tekst aS opna heyrnarlausum böraum leiSiea til
lestrar og máls -
Articulationskennsla í Málleysingiaskólanum. Drengurinn stySur hendi á barkakýli kennarans (Brands Jóns-
sonar skólastjóra) tll að flnna titringinn af hljóðinu frá raddböndum hans.
Svo getur staffiff á, aff þó ekki
séu nema fimm bönv í bekk, þá
séu þau sitt á hverju stigi nánvs
ins.
Hvaö er það fyrsta, sem þið
kennið börnunum, er þau koma'
í skólann fjögurra ára gömul?
Tilhögun námsins
— Fyrsti tími skóladvalarinn-
ar fer í það að venja þau á
skólavistina, láta þau leika sér
og fá þau til að mynda hljóð.
Það eitt getur tekið langan tíma.
Svo er að koma þeim i skilning
unv að hreyfingar varanna og
talfæranna hafi vissa merkingu.
Fyrsta kennslan er oft eins kon
ar andardráttaræfing, siðan að
láta þau finna hreyfingar talfær
anna nveð því að leggja hendurn
ar á háls og brjóst kennarans og
sjálfra sin, æfa varahreyfingar
fyrir framan spegil með kennar
anuni og þannig stig af stigi.
Við reynum einnig að komast
strax eftir þvi hvort börnin hafa
nokkurn vott af heyrn. Er það
m. a. gert með því að framleiða
mismunandi hávaða á bak við
i þau og sjá hvort þau sýna nokk
ur viðbrögð. Við höfum Hka raf
magnstæki, — heyrnartæki frá
magnara á kennaraborðinu, og
gegn um þau reynum við að
komast eftir hvað börnin heyra.
Eftir þessum og fleiri leiðum út
búum við spjald fyrir hvert barn,
sem sýnir heymarstyrk þess, ef
[einhver er.
Hér á veggnum sérðu spjöld
. með bókstöfum á. Þar eru fyrst
! teknir saman sérhljóðar, sem
j hafa lík hljóð, og síðan samhljóð
■ar á sama hátt. 1 byrjun tal-
kennslunnar eru börnunum sýnd
! ir stafirnir á blaðinti og þær
hreyfingar talfæranna er mynda
hljóðin og því næst reynt að fá
; þau til að anda frá sér, svo að
| hljóðin myndist. Hvert hl.ióð
’ verður að endurtaka ótal sinn-
'um og síðar hvert einstakt orð
svo sem eðlilegt er. Hve oft
heyrir ekki barn, sem heyrn hef
ir, hvert orð haft yfir áður en
,það lærir það?
I Jæja, þegar lengra Hður er
i svo farið að draga til stafs og
gera þeini skiljanlegt samband
hins ritaða og talaða orðs.
Hérna eru telpurnar að æfa
litla sögu. Sagan er skrifuð á
blaö í stuttum setningum. Telp
urnar hafa spjöld fyrir framan
sig, sem pappírsræmur eru
límdar á til hálfs og smáspjöld
sem á eru skrifúð öll orð sög-
unar. Nú er þrautin sú, eftir
að hafa lesið söguna á spjald-
inu, að þekkja orðin á smá-
spjöldunum og raða þeim í ræm
urnar í sömu röð og þau eru
skráð á spjaldið á veggnum.
Múr einangrunar
Svo er pað varaaflesia- --;ri. —
Brandur tekur spjaldið af veggn
um, les eina og eina setningu og
lætur telpurnar hafa þær eftir
sér. Síðan eiga þær að benda á
þá setningu á spjaldinu, sem les
in hefir verið. A eftir spyr hann
drenginn út úr sögu, sem hann
hefir verið að lesa með honum.1
Drengurinn svarar hverri setn- |
ingu svo skýrt, að vandalaust er
að skilja hvert orð.
Það, sem mestu máli skiptir
og er um leiö erfiðast, er það,
segir Brandur, að börnin eignist
nægan oröaforða. En nú skulum
við líta inn í nær.ta bekk og sjá
hvað þar er verið að gera.
I næstu kennslustund eru
fimm börn, tíu til fjórtán ára
gömul. Þau eru aö skrifa dag-
bælcur undir leiðsögn Arnar
Gunnarssonar kennara, og rita
öll mjög sómasamlega hönd.
Það vakti athygli mina hve
prúðmannleg börnin höguðu sér.
Ef fullorðið fólk kom inn í
kennslustofuna, risu. þau sam-
stundis úr sætum og i alla staði
virtust þau hlýða fyrirmælum
kennaranna ágæta vel.
Orn lætur börnin segja mér
nöfn sín, aldur og heimili og það
kemur í Ijós, að ein telpan er
sveitungi minn. Kennarinn seg
ir henni það og eftir það lítur
hún alloft brosandi til mín. A
morgun ætlar hún að fara heim
Ekki kliöar Svarfaðardalsá í eyr
um hennar, né heyrir hún rjúp-
karrann ropa i lyngmónum í
vetrarkyrrðinni. En hún sér bros
ástvina sinna. Nú getur hún
heilsað þeim með nafni, jafnvel
spjallað svolitið við þá. Rifau
það sjálft. Þess vegna er þeim
ekki svo hætt við leiðindum fyrst
er þau koma í skólann.
Eru þau fús að tala við hvera
sem er, eftir að þau hafa lært
að tala?
Nei, að jafnaði hliðra þau sér
við að tala í áheyrn ókunnugra.
Þeim fellur illa þegar fólk fer
að horfa á þau, því venjulega er
raddblær þeirar nokku ðöðruvísi
m þeirra, sem heyrn hafa. Það
er sjaldnast fyrr en þau eru
lcomin til starfa og neyðast til
að tala, að þau venjast því.
Reynist ykkur erfiðara aS
kenna þessum börnum verk ea
öðrum?
Nei, alls ekki. Sumt mállaust
fólk verður meira að segja betii
verkmenn en almennt g'erist, því
það verð’ur fyrir færri truflun-
um.
Hvernig er að þessum skþla, bú
ið hvaó húsnæði snertir?
Fyrir fjörum árum var lokið'
við stækkun skólans og síöan höf
um við ekki yfir neinu að kvarta
hvorki úti né inni. Aður voru
brengslin slik, að kenna varð
einum bekknum frammi á gangi
.em jafnframt var leikstofa allra
barnanna. Aðbúð starfslíðsins
/ar líka mjög ófullnægj'andi. Er
im við öllum þeim ráðamönnum
bakklát, sem sýnt hafa málum
kólans skilning, segir skólastjór
inn.
— Sjálfri er mér kunnúgt um
íinn mikla áhuga, senf Björa
Dlafsson sýndi á málefhum Mál
leysingjaskólans þegar hámi var
menntamálaráðherra. Mun þad
ekki sízt hafa verið honum að
þakka, að byggingu shólans skiX
aði svo vel áfram, sem raun varð
á. —
AlúS viS starfitS
Hve margt starfslið hafið þið
fyrir utan kennarana?
Við heimavistina starfa fjórar
stúlkur og er ein þeirra önnura
kafin við það eitt að gæt'a bam
anna. Það er eitt mesta vanda-
mál skólans aff fá barnfóstrin.,
sem er þeim vanda vaxinh að'
annast börnin. Og þá er ekki úr
vegi að geta þess, að bezta og
hæfasta barnfóstra, sem hér hef'
ir starfað, er heyrnarlaus — ég
vil ekki lengur segja að hún só
mállaus, hún talar svo vel &&
í mur einangrunannnar sma-
stækkar. —
Skólastjórinn hefir efalaust
sagt yður hvað það er, sem erf
iðast er í kennslu okkar, segir
Örn, það, að kenna börnunum
að skilja merkingu nógu margra
orða. Ef ekki er hægt að sýna
merkingu orðs, leika það eða
teikna, er iíka hætt við að þau
misskilji það. Af venjulegum
námsgreinum er náttúrufræði
einna bezt viðureignar fyrir okk
ur. Dýrum er auðvelt að lýsa
með myndum og það er létt
að vekja áhuga barna fyrir dýra
sögum. Sögukennslu. íeiðum við l,1Kirun sætir. En hún er nú gift
að miklu leyti lijá okkur, það °8’ íarin að hugsa um sitt eigi3
er svo erfitt að ná tangarhaldi; heiniili.
á henni. islenzka málfræöin er Er ég hefi þegig veitingar hj4
okkur þung í skauti með allar húsfreyju, gengur Orn kennarl
smar oeygmgar. Moig oið breyta ag johum meg mer um húsakynnl
algerlega um hljod í beygmgu og sii:oians
varahreyfingar eru þær sömu
fyrir fleiri en eitt hljóð, svo að
það er mikil minnisraun að
gera greinarmun á þessu öllu.
Við látum þau skrifa eftir vara
aflestri og íeiðréttum svo það,
sem þau hafa misskilið ,en þetta
verður að endurtaka oft svo að
Segja má, að æskilegt væri aðt
eignast eitthvað hér í leikstofuna.
segir hann. Leikföng myndu
koma sér vel og það væri líka
gaman .að geta prýtt hana.
Kennsla er alltaf erfitt starí
það festist í minni og skiljist. j vandrækt, en öllum má vera
Það gerist rökkvað í skóla- i Wóst- aó enn meiri skilning og
stofunni, því að borgin er raf- > a^lff þarf að sýna í kennsia
magnslaus þessa dagstund. Það laemencia Máheysingjaskólans en
eru sótt kerti og börnin iesa ! flesTra skóia. Aliur skóia
fyrir mig af töfiunni setningar,' bra=ur bendir til, að þar sé val-
sem hefjast á þessu: A morgun rnn maður í hverju rumi,
Uni leið og ég þakka viðtökum
.... , , ar, vil ég óska skóíastjóra og
þeirri birtu, svo að skólastjóri ogru starfslioi veliarnaðar í erf-
bíður okkur upp í íbúð sína og, igu starfi.
þar held ég áfram að spjalla við
byrjar jólafriið. En ógerlegt er
að halda kennslunni áfram í
þá, Brand og Örn, en vegna ljós
leysisins verð ég af því að sjá
tvo yngstu nemendurna sem eru
Sigríffur ThorlaciuSh
Xía^SiíSb:kœnaran"’ Rafmagnsskömmtun
Guömund Einarsson.
Börnin skilja kvert
annað
Hvernig gera börnin sig skilj
ardeg hvert fyrr öðru þegar þau
koma fyrst í skólann?
Þau eru ótrúiega fljót að kom
ast á lag með að skilja hvert ann
að. Barni sem ekki hefir átt sam
eiginlegt merkjamál með foreldr
um sínum er mikils virði að fá
félaga, sem eru á sama stigi og
á Ákureyri
Akureyri: Rafmagnsskömmtun,
sem staðið hafði síðan á fimmtu-
dag, la-uk á laugardag. Höfðu mena
rafmagn i 4 klst. í senn á dag-
inn, en urðu að bjarga sér við
kert’a- og olíuljós þess í miIlL
Krapstifla var þar sem Laxa fell-
ur úr Mývatni, og var reynt að
eyða benni með sprengingum.
Truflanir á rafmagnsstraum ai
völdum vatnsskorts í Laxá eru all-
tíðar á vetrum.