Tíminn - 10.01.1958, Side 6

6
*■—<
Útgefandi: Framsóknarflokkurinn
Ritstjórar: Haukur Snorrason, Þórarinn Þórarinsson (áb).
Skrifstofur i Edduhúsinu við Lindargötu.
Símar: 18300, 18301, 18302, 18303, 18304.
(ritstjórn og blaðamenn).
Auglýsingasími 19523. Afgreiðslusimi 12323.
Prentsmiðjan Edda hjf.
Brunatryggingar og samkeppni
SAGA brunatryggi ngann a
í Reykjavik seinustu árin er
næísta glöggt dæmi um fjár-
málastjórn Reykjavlkur ann
arsvegar og afstaða Sjálf-
gtæðisflokksins við sam-
_keppninnar hinsvegar.
Þótt sú saga hafi nokkrum
•Sinnjum verið rifjuð upp hér
’í blaðinu, þykir ekki úr vegi
að gera það enn einu sinni.
Sú saga er í megindrátt-
um þessi:
Á síðasta kjörtimabili voru
tryggingamálin mjög til um-
ræðiL Puiltrúi Framsóknar-
flokksins í bæjarstjórn barð
jst fyrir þvi árum saman í
bæjarstjórn, að húsatrygg-
ingar í bænum yrðu boðnar
út, ag loks undir lok síð-
asta kjörtímabils lét íhaldið
undan síga og féllst á það.
Þegar tryggingiarnar voru
boðnar út, gerðu Samvinnu-
tryggingar langhagstæðast
tiyggingatilboð, og fól það
í sér 47% iðgjaldalækkun
fyrir húseigendm- í bænum.
Sjálfstæöisflokkurinn fékkst
þó ekki til þess að fallast á
þetta hagstæðá tilboð, held
ur ákvað að bærinn tæki
tryggingarnar í eigin hend-
ur og lét iðgjöldin haldast
óbreytt.
SAMKVÆMT lögum bar
bænum að leggja hagnaðinn
af tryggingastarfsemi þess-
ari í sérstakan sjóð, sem
verja skyldi til eflingar trygg
ingsastarfseminni og bruna-
vörnum, svo og til lækkunar
á iðgjöldum húseig'enda.
Jafnframt er svo kveðið á,
að fulltrúi stjórnar Fast-
eignaeigendafélags Reykj a-
víkur skuli eiga sæti í sjóðs-
stjórn til þess að fylgjast
með ráðstöfun sjóðsins.
Þaö er skemmst af að segj a
að allar þessar reglur og
lagaákvæði um ráðstöfun
tryggingasjóðsíns hafa ver-
ið þverbrotnar.
Árið 1954, sem var fyrsta
tryggingaár bæjarins, nam
hagnaður af tryggingunum
samkvæmt bæjarreifcning-
um, 2,1 millj. kr. Hann varð
allur og óskiptur eyðslueyrir
bæjarsjóðs. Enginn trygg-
ingasjóður stofnaður.
Árið 1955 varð hagnaöur-
inn 2,4 millj. kr. og fór hver
eyrir sömu leið.
Árið 1956 varð hagnaður-
inn 3,3 millj. kr. og varð
enn sem fyrr eyðslueyrir í
bæjarsjóð.
Ekki er vitað til fulls, hver
hagnaðurinn varð 1957, en
gera má fyllilega ráð fyrir,
að hami hafi orðið 2—3 millj.
kr. og sé því hagnaður alls
orðinn um 10 millj. kr. og
hefir allur orðið eyðslueyrir
bæjarsjóðs.
í>ess má geta, að bæjar-
stjóm og bæjarráð hafa
aldrei samþykkt þessa með-
ferð tryggingaf járins. Er
hér imi að ræða eitt hið
mesta fjármáiahneyksli í-
haldsins, þar sem lög eru
þverbrotin á borgurunum og
þeim gert að greiða miklu
hærri br unatryg'gingagj öld
en nauðsynlegt er.
HIN RÉTTA stefna í
þessum málum er að sjálf-
sögðu sú, að brunatryggingar
séu boðnar út hæfilega oft
og tryggjendur njóti þann-
ig beztu fáanlegra kjara.
Það virtist líka alvég sjálf-
sagt, aö bæjarstjómarmeiri
hluthm hefði þann hátt á
ef eitthvað ætti aö marka
yfirlýsingar hans og Sjálf-
stæðisflokksins um trú þess
ara aðila á yfirburðum
frjálsrar samkeppni. Það
sýnir sig hinsvegar hér í
verki, að þessar yfirlýsing-
ar er ekki neitt að marka.
Engir eru fúsari til þess aö
hafna samkeppninni og
gripa til einokunar en ein-
mitt forkólfar Sjálifstæðis-
flokksins, þegar hagsmun-
ir braskara eru annarsvegar
eða beir þurfa að afla fjár
í eyðsluhít þeirra opinberu
fyrirtækja, sem þeir stjórna.
íhaldstillögur
EITT mesta „skrautnúm-
er“ íhaldsmeirihlutans í
Réykjavík að þessu sinni eru
tillögur hans um hafnarmál
in. Tillögum þessum var
varpaö fram rétt fyrir ára-
mótin, bersýnilega með ein-
hliðía tilliti til kosnhiganna.
Þetta sést m. a. á því, að á-
huginn fyrir hafnarfram-
kvæmdum hefir á undan-
fömum árum ekki verið
meiri en það, að tvær millj.
kr. af tekjum hafnarinnar
voru á áiinu 1956 gerðar að
hreinum eyðslueyri hafn-
arinnar.
Tillögur voru líka gerð-
ar í slíku flaustri, að ekki
var leitað samráðs viö hafn-
arstjórn áður en þær voru
bornar fram.
Tillögur þe,ssar fela í sér
ailmiklar nýbyggingar inni
í gömlu höfninni, byggingu
a. m. k. átta bryggja, þar af
tvær stórar hafskipabryggj-
um hafnarvirki
ur, en auk þess fela þær í
sér eins konar stefnuyfirlýs
ingu í óljósri framtíð um
bygging-u stórrar hafnar með
garöi út í Engey.
Tillögum þessum var vís-
að til hafnarstjórnar, og í
umsögn hennar kemur í ljós,
að ekkert samráð hefir verið
haft við hana um þessar til-
lögur eða þær framkvæmdir,
sem þær fela í sér í gömlu
höfninni. Koma þær meira
að segja að verulegu leyti í
bága við framkvæmdir þær,
sem hafnarstjórn hefir þeg-
ar ákveöiö eða er að láta
gera. Ágreiningur er um til
lögurnar og liar andlstaðá
gegn sumum liðum þeirra.
Þar við bætist svo, að aliir
vita og viðurkenna, aö gamla
höfnin er orðin allt of lítil
fyrir nýjar og stórar bryggj
ur, og eru tillögur þessar
þvi af þeim sökum ófram-
kvæmanlegar.
ERLENT YFIRUT.
Risavaxiö ítalskt
T í M I N N, föstudaginn 10. janú&r 1958L
ríkisfyrirtæki
ítalska olíustofnunin býíSur amerískum
og enskum olíuhringum byrginm
FYRIR nokkrum dögum síðan,
vakti viðtal, sem New York Times
•átiti við formann olíustofnunar
ítalska rikisins, verulega athygli
| víða um heim. í viðtali þessu hélt
; forstjórinn, Enrico Mattei, því
fram, að amerískir olíuhringir
hefðu með aðstoð amerískra
stjórnarvalda hindrað ítölsku
olíust'ofnunina í því að fá sérrétt-
indi tiil olíuvinnslu á vissum svæð
um í Líbyu, og væru nú að reyna
að útiloka ihana frá Sahara. Mattei
lýsti yfir því í tilefni af þessu,
að hann myndi ekkert láta ógert
til þess að ná ítckum fyrir ítölsku
olíustofnunina í hinum nálægari
Austurlöndum. í þeim efnum yrði
haldið uppi fullri samkeppni við
erlenda olíuhringi.
I Mattei skaut ýmsum himun
! stóru einkafélöguin skeik í bringu,
þegar hann samdi fyrir nokkru
síðan við írönsku stjórnina um
rétt til oliuvinnsiu á vissu svæði í
Iran og lofaði a'ð láta íranska rik-
ið fá 75% af gróðanum. Ekkert
erient olíufyrirtæki hefrn- áður
boðið svo hagstæð kjör í hinum
nálægari Austurlöndum.
Áður hafði Mattei samið við
egypsku stjórnina um einkaleyfi
til olíuvinnslu þar í landi fyrir
ítölsku olíustofnunina. Olíuleitin í
Egyptalandi hiefur þegar borið
nokkurn árangur og komst fram-
leiðslan þar í 540 þús. smál. á
siðasti. ári, en ráðgert er að hún
aúkizt vérulega á þessu ári.
ÍTALSKA olíustofnunin, E.N.I.
(Ente Nationale Idrocarburi), er
ríkisfyrirtæki, sem rekur olíu- og
gasvinnslu, olíuflutninga og olíu-
verzlun í samkeppni við einkafyrir
tæki. Hún er þannig tilkomin, að
Mussolini hafði sett á fót sérstaka
stofnun til þess að leita að olíu
á Ítalíu og hafði hún reynzt mikið
tapfyrir.tæki. Eftir styrjöldina
var ákveðið að leggja þessa stofn-
un niður og var Mattei falið að
j annast það verk. Mattei komSt
j hins vegar að raun um að fyrir-
i tæki þetta mætti gera lífvænlegt
| og fékk því til vegar komið, að
það fengi aukið starfssvið í stað
þess að verða lagt niður.
| Hingað til hefur E.N.I. ekki orð-
ið mikið ágengt á sviði olíuleitar-
innar á Italíu. Úr olíuborum þess
í'Pódalnum fengust ekki nema
172 þús. smálestir á síðasll. ári.
Ameriskum olíufélögum, sem hafa
sérleýfi á vissu sviði á Siikiley,
varð hins vegar vel ágen.gt. Þar
hefur E.N.I. nú einnig fundið olíu
og gerir sér góðar vonij- um fram
1 leiðslu þar.
ÞEGAR olíuleitinni á Ítalíu
sleppir, h’efur starfsemi E.N.I. yfir
leitt heppnast mjög vel, enda er
það nú orðið eitt mesta riisafyrir-
tæki á Itaiíu. Mestum árangri hef
ur það náð í framleiðslu á nátt-
úrugasi, en sú framleiðsla þess
nam 166 billjónuni kúbíkfeta á
síðastl. ári. Gasið er leitt ’eftir
pípum mn mestalla Ítalíu og eru
slíkar aðalleiðslur, sem eru á veg-
I um E.N.I,, orðnar 2810 mlílna
langar. Talið er, að gásframleiðsl-
an á vegum E.N.I. á síðastliðnu
ári svari til 5 millj. smál. áf kol-
Bæjúrfulltrúi Framsókn,-
arflokkisins hefir j!afn(an
bent á, að naúðsynlegt væri
að ákveða nýja framtíðar-
höfn og reisa hinar nýju
bryggjur þar. Borgarstjór-
inn hefir jafnan svarað með
því, að þessi mál væru í at-
hugun, unz hann og flokkur
hans varpa fram áðurgreind
um flausturstillögum vegna
bæj arst j órnarkosninganna.
Slík vinnubrögð sanna
vissulega, að nýrrar for-
ustu er þörf, ef nýr og auk-
inn skriður á að komast á
hafnarmálin.
Enrico Mattei
um. Þá á E.N.I. meira og minna
í sex stórum oliubreinsunarstöðv-
um og ræður yfir allstórum flota
olíuflutningaskipa. í smiðum hefir
E.N.I. nú fjögur stór oliuflutninga-
skip, tvö þeirra vérða 36 þús. smá-
lestir hvort og hin tvö 45 þúsund
sniálestir hvort. Þá rekur E.N.I.
olíuverzlun í stórum stíl og hefir
eigin sölustöðvar meðfram öllum
aðalvegum Ítalíu og í Bambandi
við þær hu'ndruð oliuílutninga-
bíla. Nýiega hefir svo E.N.I. reist
verksmiðju, sem framleiðir jöfn-
um höndum gerfigúmmí og áburð,
og er bún langstærst sinnar teg-
undar í Evrópu. Lofcs hefir bvo
E.N.I. hafið undirbúning að því
að láta til sín taka á .kjarnorku-
sviðinu.
ir stjórn kommúnista. Eftijr,styrj-
öldina varð liann einn af stofn-
endum kristi-lega flökksiws1 og var
þingmaður fyrir hann til 1953, er
hann taldi sig ekki ilengur' hafa
tírna til þess að gegna þœigstörf-
um.
FJARRI FER ÞVÍ þó ÍMattei sé
stjórnandi risavaxins lúkisfyrir-
tækis, að hann isé sósMilsti að
skoðunum. Hann telur |»að hins
vegar geta verið heppilegt, að rík-
ið reki fyrirtæki á ýmsutn Byiðum
og keppi við einkarefcsturinn.
Þetta sé þó einkum heppilegt, þeg-
ar um hagnýtingu orkulinda sé að
ræða, því að þar megi ■ek'ki' skapa
einkafyrirtækjum einokiunarað-
stöðu. Eftirlit ríkisins fcomi ekki
heldur að fullu gagni á rpvi sviði,
nema- rikið hatfi sjálft ekihvern
rekstur til samanburðar og geti
þannig beitt sér, ef einkaframtak-
ið revnist ekki nógu atorkusamt
eða ætlar að skapa Sér aí&’töðu til
einokunar. _ .
■Mattei er efnaður maður, því að
hann hefir haft fleiri jiárn í eld-
inum en að stjórná E.JÍíJ L.aun,
þau, sem hann fær hjá 'E.Iý.I., læt-
ur hann renna til, baniálþeimilis
í héraði þvi, þar sem hann.-.ér upp-
vaxinn. Andstæðingar: .'.jiatis hafa
ekki talið henta að notfæra scr
það, að Mattei hefir efiiázt vei,
því að hann hefir með stjónn sinni
á E.N.I. sannað, að rikið getur vel
rekið stofnanir 1 samképþni við
einkafyrirtæki, ef vel tekst með
val sljómenda. Hinir sósiallstisku
f-lokkar á Ítalíu toenda efcki sízt á
E.N.I. til sönnunar (því, að stefna
þeirra eigi rétt á sér. Þ. Þ.
ÞÓTT ÞETTA stóra fyrirtæki
sé rekið af ríkinu, er það þó fyrst
og fremst verk eins manns, En-
rico Mattei. Hann er 52 ára
gamall, sonur lögreglumanns og
einn fimm bræðra. Á uppvaxtar-
árum sínum var hann mikill
ijþróttagarpur, en hefir nú lagt
íþróttir að mestu á hilluna, þegar
það er undanskilið, að hann stund-
ar lax- og silungsveiðar í tómstund-
um sínum. Á stríðsárunum tók
hann þátt í andspyrnuhreyfing-
unni gegn Mússolini, sat þvi all-
lengi í fangelsi, en slapp þó að
lokuni og var í stríðslokin aðal-
foringi einu öflugu skæruliða-
hreyfingarinnar, sem ek'ki var und
Kynnir sér me<Sferð
þungavínnuvéla
ísafirði í gær. — Oddur Péturs-
son, bæjarverkstjóri, eri förum
til Bandaríkjanna til að kyinna sér
meðferð þungavinnuvéla. Er
hann einn í hópi nokkurra manna,'
sem fara vestur í boði Bandaríkja
stjórnar þessara erinda. Þá mun
Oddur kynna sér aðferðír Við mal-
bikun gatna og býst við að verða
þrjá mánuði í ferðinni. G.S.
T?AÐSrorAN
Hve mikil „commission"?
Morgunblaðið er í gær ákaflega
hrifið af fyrirkomulagi lóðaút-
hlutunar í borginni. Þar skrifar
áreiðanlega einn úr innsta hrign-
um, sem verið hefir í náðinni.
Einn af þeirri manntegund, sem
fær lóð á fárra ára fresti, byggir
og selur. Hversu mikla „commiss-
ion“ fær flokksskrifstofa Sjálf-
stæðismanna? Hversu miklir pen-
ingar frá lóða- og húsabraski
haína að lokum í flokkskassa
jhaldsins? Hversu margir borgar-
biiar, sem hafa orðið að sæta
okri í sambandi við húsnæði,
greiða óafvitandi í kosningasjóð?
1 minu nágrenni fengu tveir
heiðursmenn lóð til aö byggja á
hús með 4 íbúðum. Ári síðar eru
komnar 4 fjölskyldur í þetta hús,
hafa keypt sig þar inn, en dánd-
ismemiirnir tveir eru búnir að
selja allt sitt, og sjálfsagt komn-
ir í annað brask. Iíversu mikinn
skatl fékk kosningasjóðurinn af
þessum viðs-kiptum? Þær þúsund
ir Reykvíkinga, sem hafa fundið
réttlætið í lóðaúthlutunimii á
pvngju sinni undanfarin ár,
gleyma því varla þegar íhaldið
biður um þakklætisvottorðið við
kjörborðið 26. janúar.
Hundurinn og hrægammurinn
í Morgunblaðiiiu í fyrradag var
ákaílega ruddaleg mynd af skipi,
sem stóð uppi á karnbi, og til
þess að sýna virðinguna fyrir fiot
anum, hafði ritstjórinn hund,
sem lyfti læri upp að kinnungi
bátsins. Þar afgreiddi íhaldið
útgerðma, Á myndina vantaði
andlit strandkapteinsinís!; Að vísu
var hrægayimurinn fljúgandi yf-
ir skipinu, svipaður ilokksmerki
Sjáltstæöismanna, og iná vera,
að hann hafi átt að .tákna for-
mann flokksins og strandkap-
teininn, sem er ein og sama per-
sónan. En hvaða fyrlrmann £
flokknum táknar huntiurinn? Það
er gáta, sem jafnast áreiðanlega
á við jólamyndagátu Morguh-
blaðsins. •:>
■» l :• ...
Eldsvoðar uppljóma aumingia-
skapinn
Tvö timburhús hafa briihriið hér
í Reykjavík síðustu mánuðina. og
lá við stórfelldum brúna við
Þinghoitsstrætið á aðfahgadags-
kvökt. I bæði þessi skipti hefir
slökkvistarfið komið seiní að not-
um vegna þess, að hverfi þessi
eru vatmdaus. Hversu mörg bæj-
arhveríi eru vatnslaus? Þarf að
kvikna í húsi í hverju þeirra til
þess að borgararnir étti sig á því
að vatnsveitukerfi bæjarins er
úrelt og i niðurníðslu, eins og
svo margt annað í borginni.
Hvar sem toemur að rauiihæfum
framkvæmdamálum, :er furðu
margt í óiest.ri. En skrumið á
sýningnm og í bláum bótoum er
i stakasta iagi. Þar kunna ihalds-
menn til verka, þótt yerkin sjálf
leki niður í höndunurri á þeirii.
— Svartböfð1