Tíminn - 22.01.1958, Blaðsíða 7

T ÍTOIN N, miðvikudaginii 22. janúar 1958.
Málefnaleg og söguleg rök kalla á nýja bæjarstjórn
Góðir Reykvíkingar.
Rösk 39 ár eru liðin síðan
ísland varð sjálfstætt ríki.
Á þessum árum hafa orðið
meiri framfarir en nokkru
sinni fyrr í sögu þjóðarinnar.
Þessar framfarir hafa orð-
ið á ööum sviðum þjóðlífsins.
Atvinnuhættir hafa tekið
algermn umskiptum með
aukinni. tækni og verkkunn-
áttu.
Hús og híbýli hafa verið
endurbyggð og aukin og eru
ólíkt betri en nokkru sinni
fyrr. .
Orka úr iðrum jarðar hefir
verið beizluð og lrenni breytt
x ljós og yl.
Heilsuvernd og heilbrigði
þjóðarinnar hefir stóraukizt.
Samgöngur hafa gjör-
breytzt á landi, legi og í
lofti.
Memxta- og menningar-
stofnanir hafa risið vítt um
landið.
Þannig mætti lengi áfram
telja.
Hvar og hvert sem litið er
blasa við framfarir íslands
seinustu áratugi.
Á þessu tlmabili hefir Fram-
sóknariöotdíurinn verið oftar þátt-
takandi i ríkfetjórn en nokknr
stjórnmálaiilokkur annar eða með
öðrum orfðum verið í ríkfetjórn
tæp 30 ár — þar af haft forystu
ríkisítýórnar í 17 ár — en verið
í stjórnarandðtöðu aðeins í 10 ár.
Það hefir því orðið hlutskipti
Frainsóknarílokksins að setja
ekki aðeins svip á stjórnarfar,
heldur að vera lengst af sterk-
asta stjórnarafl og í fararbroddi
í framfarabaráttu Iands og þjóð-
ar seinastu 40 árin.
A þessu tímabili hefir höfuð-
staðurinn, Keykjavík, breytzt úr
bæ í bong.
Að sj'áífsögðu liafa Reykvíkin'g-
ar sjálfir, ekki sízt þeir, sem nú
eru komnir til ára, átt sinn glæsi-
iega þátt í þessum breytingum.
En hinu má heldur ekki
gleyma, áð framfarir þjóðarheild-
arinnar hafa einmitt meðal ann-
ars verið fólgnar í því áð efla
gengi höfnðstaðar hennar.
Sem höfuðstaöur hefir Reykja-
vík notið framsóknar allrar þjóð-
arinnar.
Þetta þykir mér rétt að taka
fram hdr i þessum umræðum
vegna þrálátra fullyrðinga þeirra
inanna, sem ráðið hafa bæjarmál-
efnium Reykjávíknr um að þeim
sé að þakka allar framfarir, sem
orðið hafa í Reykjavik seinuíslu
áratugi.
Ef ferll váldamanna bæjarins
er hins vegar athugaður, væri öllu
heldur réttara að kcmast svo að
orði, að framfarir hefðu orðið í
Reykjavík, þrátt fyrir stjórn íh'aldls
flokltsins og síðar Sj'álfetæðis-
flokksins á bæjarmáiefnunum.
Sannleikufinn er sá, að sitjórn
Sjálifstæðisflokksins á bæjanmál-
efnurn Reykja'v'íkur hefir mistekizt
í mörgum veigaméstu þáttum bæj-
arrelöstrarin's.
Þetta heíir berlega k’omið fram
á því k'jörtíniabili bæjarstjórnar,
sem nú er að Ijúka.
Vil óg vikja nánar að stjórn
SjáIfstæð53ScQdcsins á nokkrium
aðalþáttbum bæjarmála og jafn-
fraimt kkýra frá viðhorfi Fram-
sóknarfMcfcsins til þeirra.
Atvinnumál
Undanfarin ár hefir verið næig
atvinna í Reykjavík án filveriknað-
ar valdamanna bæjarins.
Hins vegar liafa þeir horft á
það aðgerðalausir, þó að sjávarút-
vegur í bænum hafi dregizt sam-
an.
SérhyggjusjónarmiS SjálístæSisflokksins mega ekki
lengur vera alIsráSandi í bæjarmálum Reykjavíkur -
RæSa ÞórSar Rjörnssonar bæjarfulltrua
í útvarpsumræSunum í gærkvöldi
Ennfremiúir hafa þeir lag't þimga
bagiga á iðnað og annan atvinnu-
rekstur mað himitri gifaiiegu út-
svörum, þar á meðal hinum ill-
ræmdu veltuú tsvörum.
Þá hefir sikortur á byggingalóð-
wn cg athafnasvæðtim gert tnörg-
uim atvinnufyrirtækjúm mjög erf-
i>tt fyrir.
Framsóknannenn telja það
vera grundvallarverkefni bæjar-
yfirvalda á næsta kjörtúnabíli
að tryggja að næg' atvinnutæki
séu í bænum, að þau séit starf-
rækt og að allir bæjarbúar hafi
næga atvinnu við hagnýt störf,
sér í lagi aðalatvinnuvegi bæjai-
ins, sjávarútveg og iðnað.
Bæjarstjórn beri að hefjast nú
þegar handa um stækknn hafnar-
innar, byggingu dráttarbrautar og
þurrkvíar, svo og að greiða fyrir
nýjuim atvinnufyrirtækj'um, ekki
sízt þeirn, sem etofnu'ð eru af ung
um mönnum á félagsgrun'divcili.
HúsnæÚismál
HúsnæðismJáiin hafa lengi verið’
eirihver brýnustu hagsmunam'ál
Reykvíkinga.
í mörg ár töldu valdamenn bæj-
arins að það væri ekki í verka-
hring bæjarfélagsius að greiða úi*
fyrir fólfci, seim vildi byggja íbúðir.
Þó fór svo á sitríðs(áriunuim, að
valdamenn bæjarins létu undan
síga í þessu efni. Þeii- fóru að
byggja íbúðir, en flestar þeirra
hafa orðið mun dýraxi en hjá öðr-
um og þannig orðið til að hækka
íbúðaverð í bænum.
Þá hefir raunin orðið sú, að £á-
tækasta fólkið, sem býr í brö'gg-
um og öðru heiISuspil'Iandi hú’s-
næði, en það eru mörg þúsund
manns, hefir alls ekki efni á að
kaupa þær íbúðir, sem bærinn
byggir.
Sannleikurinn er sá, að bærinn
leysir ekki húsnæðiisvandamál
Reykvíkinga með byggingum sín-
um.
Það gerir aftur á móti félágs-
framtak og einstaklingsframtak.
Þetss vegna ber að efla framtak
þessara aðila.
Hlutur vaidamanna Reykjavíkur
bæjar hefir hins vegar verið sá, að
vera hemill á íbúðabyggingum i
bænurn með því að láta undir höf-
uð Itegigjast að hafa nægilega mik-
ið af bj'ggingalóðum lil úthlútun-
ar — aneð þeim afleiðingum að.
þúsundir Reykvíkinga hafa orðið
tilneyddir að flýjia bæinn og til
annarra lögsagnarumdæma.
Þar að auki haifa valdamenn
bæjarins svo selt sand, möl, píp-
ur ög púkkgrjót með þvílífcu of-
urverði að þes&ar vörur hafa hækk
að mest alllra byggingavara.
Framsóknarmenn telja að hlut
ur bæjaryfiivalda í húsnæðismál
um þurfi að vera meiri en hann
hefir verið.
Bæjaryfirvöldin verði að
sinna þeirri skyldu sinni, að liafa
nægar byggingalóðir til ráðstöf-
unar.
Sér í lagi beri að efla starf-
semi byggingarsamvimiuféiaga
og byggingafélaga verkamanna,
svo og lijálpa öllum einstakling-
um til að koma upp eigin ibúð
af hóflegri stærð.
Sjálfur eigi bærinn að reisa
íbúðir til áð lcigja þeim, sem
búa í heilsuspillandi húsnæði og
hafa eigi getu til að eignast eig-
in íbúð.
Hitaveitumál
Aukning hitaveitunnar er eitt
mesta framfaramál Reykjavíkur.
Undanfarin ár hefh- þó húsum
nieð hiLaveifu stórifækkað hlutíalls
ÞórSur Björnsson
Isga í bænum. Árið 1946 höfðu
75% húsa hitaveitiu en nú aðein's
rnn 30%.
Þsilíta geriöt á saima' tílma og mik-
ið af hinu heita va-tni hitaveitunn-
ar er látið renna ónotað hálft árið.
Þetta vatn myndi þó nægja til að
hiita lieil bæjarhverfi.
Á þessu kjörtímabili bæjar-
stjórnar hefir þó loklsinis tekizt að
fá vaidamenn bæjarins til að hefj-
ast handá um lagningu hitaveitu í
Hlíðahverfi. Átiti að Ijúka henni
um haustið 1956, en vegna miarg-
ví'sTegra mistaka bæjarýfirvald-
anna er hún enn ófuiiTgerð.
Það er alkunna að Hitaveit-
an er stórfellt gróðafyrirtæki.
Gróðimi liefir þó ekki nema að
mjög litlu leyti farið til aitkuing-
ar veitmmar lteldur liafa ýrnsar
deildir og stofnaiiir bæjarrekstr-
arins Iirifsað liann til sín.
Valdamenn bæjarins ltafa not-
að liitaveituna eins og banka.
Hún hefir verið látin lána bæjar-
sjóði og einstökum bæjarfyrir-
tækjum stórfé til liimia ólíkleg-
ustu framkvæmda.
Hefiir þeissi :starfse-mi færzt í auk
ana með ári hverju.
Á nokkruim undanförnum ántm
hfflfir Hiíaveitan veríð svipt 34
iriiltj. ki-. af tekjum sínum og þeim
ráðstafað í húsbyggingu fyrir
skri’fstofub’ákn bæjarins að Skúla-
túni 2, í útllán til bæjarsjóðs og
vatnsveitu og í afgjöld til topp-
stöðvar Rafveiltu og bæjarsjóðs.
Á fyris'tu þremur ár-um þessa
kjörtímabiTs bæjiarsitjórnar frá
1954 til 1956 aðeins', voru teknar
17 miTlj. króna frá Hitaveitunni
í þesisu skyni.
Hihs vegar hefir aðein's 10 mifflj.
króna verið varið á þess-um þrem-
ur árum til a-uíkninga hitaveitunn-
ar — þrátt fyrir samþyíkktii- bæj-
arstjórnar um að verja tvöfalTt
hærri fjárhæð til aukninganna.
Og á sama tíma virða valdamenn
bæjarins að vettiuigi kröfur þú's-
unda bæjarbúa í he-iluim bæj.ar-
lilutum um hilaveiitu og bera fyr-
ir sig fjáœkorit Hitaveitunnar.
Það kastar svo tólfunum, þegar
ráðamennirnir tilkynna bæjarbú-
um að þeir fái ekiki hitaveitu nema
þeir veiti bænutm lán eða styrki
úr eigin vasa tiT framlkvæmda.
Þannig hafa íbúar Höfðahverfi's
lagt fram sjáliEir hálfa millj. tii að
hitaveiiíuframkvæmdir hæíu'st hjá
þeiim.
Við þetta alltbætis.t svo það, að
valdamenn bæjarLns hafa Verið
sinnulausir um að aufca vatnsmagn
hitaveitunnar með nýjum borun-
um í bæjarlandinu og í ná’grenni
hanjs — og ttrassað að greiða lög-
mæíit gjöTd af samjeiginlegum jarð-
bor bæjar og ríkis.
Áruim saman heíir meirihluti
bæjarstjórnar fellt eða vísað frá
fram’ á öMiti fj'ármálakerfi bæjar-
ins og að tekin verði upp ný fjár-
niíáiastefna, þannig að úitevör og
áTögur sligi' hvorki almenning né
átvinnurekstur.
Skipulagsmál
tii'iög'Uim F r ams ókn arman n a um
lagningu liitaveitu í ný bæjar-
hverfi, um gernýtingu hi'taveitu-
vatnsins og um notkun hitaveitu-
gróðans í þá'gu hitaveitunnar.
Vfeulega munu Framsóknar-
menn halda áfram að b'erjast fyrir
þessum málum á komanda kjör-
tímabili og leggja megi'náherzlu á
aukningu hitaveitunnar með því
að fá hitaorku frá Krísuvík eða
Hengliin.um.
Stjórn fjármála
Aðaleinkenni fjármálasitjórnar
■bæjarins á þessu kjörtímabili hafa
verið: síþyngjandi álögur á bæjar-
búa.
Fjárhæð áætlaðra útsvara hefir
hækfcað um á annað hundrað
milljónir króna og svo bæftu val'da
menn bæjarins ofan á a®t saman
7 millj. króna umfram allar heim-
ildir laga.
Sam'tals hafa útsvörin á fjórum
áruin hækkað um 120 millj. króna
eða um 131% — og það þrá-tt fyr-
ir að heildartekjur bæjársjóðs hafi
farið á þessum áruim um 70 miMj. i
króna fram úr upphaflegri áæ.tlun. I
Hinar síþyngjandi álögur á bæj
arbúa hafa fyrst og fremst farið
til að standa undir sívaxandi
eyðklulsukki bæj arrekstrarins.
Tílman's vegna verða þessi dæmi -
að nægja.
Skrifstofubákn bæjarins Iiefir
stórvaxið með ári hverju. Það
hefir þanizt út nieð ótrúlegum
hraffa og' krafti.
Þannig hefir kostnaður við 15'
kontóra bæjarins vaxið 3 ár kjör-
tímabilsins um 79% og nam ár-1
ið 1956 hvorki meira né minna
en tæpum 24 millj. kr.
Aldrei hefir skrifstofubákn
bæjarins verið stærra en nú og
aldrei jafn óverjandi og einmitt
nú.
Þá liefir lítt verið hirt um það
lið imikaup til bæjarins og bæj-
arstofnana að fá hin beztu fáan-
legu kjör á vöruin og varningi
með almeunu útboði og kaupum
í stórsölu.
Þáð er staðreynd, að Inn-
kaupastofnun bæjarins liefir ekk
ert gagn gert í því tilliti að út-
vega bæjarstofnumim vörur með
bagkvæmu verði.
Og þáð er staðreynd, að van-
rækt hefii- verið að láta stofmm-
iua annast innkaup og samninga
um efni vegna byggingafram-
kvæimla bæjarius.
En álögurnar á bæjar-búa nægja
efcki. Seilzt hefir verið til ýmsra
sérsjóða, ráðhifejóður -tæmdur og
gengið mj'ög á eftirláunasjóð bæj-
arstarfsmanna.
Og nú á þessu kjörtímabili
Iiafa ráðamenn bæjarins íekið til
daglegrar eyðslu allan bruua-
tryggingasjóð um 11 millj. króna
og' þar að auki milljónir króna
úr liafnarsjóði.
Samítals nema nú skuMir bæjar-
sjóðs við hina ýmisu sjóði bæjar-
ins og bæiarstarfsmanna tæpum
26 rnilllj. kr. og hafa hæ’kikað á s. 1.
3 árum um meira en 300%.
En sjóðirnir nægja lieldur
ekki. Safnað er skuldum hjá
öðrum. Á þessu kjörtúnabili hafa
skuldir bæjarsjóðs tvöfaldazt og
námu í byrjun s. I. árs 82 millj.
króna. Stór Iiluti skuldanna eru
lausaskuldir.
Jafnframt hafa valdamenn bæj-
arins felit allar tiilögiur Fram'sófcn
annanna á undanförnum áxulm utn
samfærshi skrifstofivbáknsins, op-
inber útboð, sameiginleg innkaup,
ranhsókn einstakra bæjarfýrdr-
tækja o. fl. o. fl.
Framsóknarmenn telja nauðsyn-
legt að gagnger rannsókn fari
Valdamenn bæjarins hafa van-
rækit að ákveða heildarskipidág
bæjarins. Afleiðingin hefir orðiðf
sú að skipuliagið he’fir verið á-
kveðið frá degi t® dags með tiTTiti
til' einstakra húsa í einu.
Jafnvel ný bæjarhverfi, eins og
t. d. Hlíðarnar, hafa verið skipu-
lögð og 'byggð að fulllu án þesa
að séð hafi verið fyrir nægura
svæðulm fyrir skóla, leikveTli o. '3.
frv.
Sltór svæði í gamla hlúlta bæjar-
ins eru hvergi nærri nýtlt til' bygg-
inga en þess í stað hefir bærinn
verið þaninn yfir geysistórt svæði,
AHeiðingin hefir orðið sú. á3
gatoa- og faolræsagerð, vatnslagn-
ir og rafveiíu faafa orðið tuguin
miUjóna króna dýrari en þutóft
hefði vera.
Og nú súpa bæjarbúar seyðið af
þessu' ráðs'lagi, m. a. í hiuum gífur-
Tegu árlegu hækkunum úfflsvará og
annarra bæjargjaTda.
Heð hverju ári lengjast ófull-
gerðar götur og ólögð ræsi og
lagnir.
í árslok 1940 voru ófullgeiðar
götur í bænum 21 km. á lengtf,
þ. e. 43% af gatnalengd bæjar-
ins. í árslok 1956 voru lrins veg'ar
götur í bænum án malbiksslitlags
109 km. á lengd, þ. e. 69% aí
g'atnalengd bæjarins.
Þannig fjarlægist bærinn óðum
það markmið að fuTTgera göt-urnar
í bænum.
Jafnhliða eykst svo kostnaður
við alTar framkvæmdir.
Nú' vanilar þegar a. m-. k. 50 miTl.
j'ónir króna til allra nauðsynle-g-
ustu gatna- og holræsaframkvæmd'a
sem flest hafa verið vanræfct ár-
uin saman.
Og svipaða upphæð þarf nú til
að gera byggingahæfit s-væðið Ve'st
ur af Háaleiiti, sem ráðger-t er að
taka næst til íbúðabygginga.
Bæjarsjóð vantar því ntí
a. m. k. 100 millj. króna aS-
eins til allra nauSsynlegustu
gatna- og holræsafram*
kvæmda. Og ef að vanda !æt-
ur hyggjast valdamenn bæj-
arins að taka þessa fúlgu
með hækkuðum útsvörum á
bæjarbúa.
Framsóknarmenn telja að alfs
ekki inegi Tengur dragast að á-
kveða heildarskipulag Reyíkjavíkur
og hefjast beri þegar handa utu
endurskipuTagningu gamla bæjar-
ins.
i
GatnagertS
Vinnubrögð og aðferðir við verk
legar framkvæmdir bæjarins
þekkja bæjarbúar vel.
Árum saman hefir bærinn van-
rækt að eignast nauðsynlegar vél-
ar.þg tæki til framkvæmda sinna.
Ármn saman hefir um fjórðung-
ur gatnagerðarkostnaðar farið í
bifreiðaleigu, þ.e. 7,2 millj. kr.
árið 1956.
Hvað efth’ annað eyðileggur ein
grein í bæjarrekstrinum verk, sem
önnur starfsgrein hefir nýlokið við
eða er að vinna að.
Jafnvel aðalumferðargötur bæj-
arins hafa verið staðsettar og lagð-
ar án þess að jarðvegur þeirra
hafi verið rannsakaður, hæðarlega
endanlega ákveðin eða fullnægj-
andi vinnuuppdrættir gerðir af
þeim.
Allt þetta verklag hefir þegar
kostað bæjarfélagið milljónatugi
króna og er hvergi nærri séð fyrir
endann á þeim útgjöldum ennþá.
Jarðvegsskipti Miklubrautar er
alræmdasta dæm:ð en kostnaður
við jai-ðvegsskipti þeirrar braut-
ar milli Rauðarárstígs og' Stakka-
Iilíðar er áætlaður 3,5 millj.
króna eu Iieildaikosínaður við
g'erð brautarinnar á þessum
stutta spotta um 9 miilj. ki-óna.
Áætlað er að verkið taki 4 ár
(Framhald á 8. síðu.)