Tíminn - 28.01.1958, Blaðsíða 7

TÍMINJV, þriðjudaginn 28. janúar 1958.
LEIKFÉLAG REYKJAVIKUR:
GLERDYRIN
Sjónleikur eftir Tennessee WiSliams
Leikstjóri: Gunnar R. Hansen
Sjaldan eSa aldrei hefir verið
klappað. .jafnlengi og innilega í
gamía Iðnó og á miðvikudagskvöld-
ið var,. þegar lokið var frumsýn-
ingu á Glerdýrumim eftir Tenn-
essee Williaans. Og klappið var
verðskiddaö. Hér fer saman gott
verk, Imitmiðuð leikstjórn og ágæt
ur leikur. Að mínu viti er þetta
■athygiisverðust og bezt leiksýning
það sem af er þessu ieikári.
GLendýrin eru eftir bandaríska
rithöfundurinn Tannesse WiLLiams
Og leikritið mun skrifað 1943—44.
J>að var frumsýnt í Chicago 1944,
og fór jtó Laurette Taylor með
hlutverk móðurinnar. Það var síð-
asta hlutverk þeirrar góðfrægu
leikkonu, að því er talið er í marg-
fróðum bókum. Vorið 1945 var
leikritið síðan sýnt á Broadway og
var þá verðlaunað af bandarísk-
um leikgagnrýnen d um, og kvik-
mynd hefir verið gerð eftir leik-
ritinu, og mun hún hafa verið
sýnd m. a. liérlendis.
Mörgum íslendingum er tamt að
bendla Bandaríkjamenn við annað
fremur en andríki. Að vísu er það
isvo um okkur þessa langgáfuðu
þjóð, að okkur hefir verið býsna
tamt að bregða öðrum um vits-
munaskort. Eitt sinn sungu Hafn-
arstúdentar — hiær að oss heimsk-
inginn Hafnar á slóð. En það er
l'iðin tíð. og við höfum alveg fyrir-
gefið Dönum andleysið. Hins veg-
ar myndi margur maðurinn telja
Ijóðlínu Bjarna hæfilega kveðju
Könum. Það hefir löngum verið
okkur nokkur uppbót á veraldlegt
umkomuleysi að vera svona miklu
betur gefnir en aðrar þjóðir. En
hvað sem gáfnaljón á íslandi hjala
um andlegt ásigkomulag guðs eig-
in þjóðar, getum við naumast geng
ið fram hjá þeirri staðreynd, að
hvergi í heiminum mun nú öllu
meiri gróska í leiklist og leikbók-
■menntum en meðal Bandaríkja-
manna. Fyrr tæplega hálfum ára-
•tug lézt Eugene O’Neill, ókrýndúr
jöfur bandajrískrar leikritunar.
Flestum læsum íslendingum mun
að eirihverju kunnur Arthur Mill-
er. I fyn'avetur gaf Leikfélagið
Iteykvrkingum kost á að kynnast
leikritun þess inargslungna töfra-
karls Saroyans, og nú sýnir það
verk Tenncssee Williams, sem tal-
inn er í röðum hinna athyglisverð-
ustu rithöfunda í Bandaríkjunum.
Það mun nú nærri öld síðan
franskur bókmenntafræðingur
setti fram forskrift sína um bók-
msnntarannsóknir. þar sem hann
lagði höfuðáherzlu á þrjú atriði:
Tímann, sem verkin væru á rituð,
umhverfið, sem bókmcimtirn-
ar væru úr sprottnar, og loks þann
kynþátt, sem höfundana hefði al-
ið. Vafalaust telja margir þessar
kenningar Taines orðnar nokkuð
velktar í tímans hafi, en naumast
hygg ég unnt að benda á bók-
menntir, sem fremur verði- skýr-
gíeindar samkvæmt kenningum
Taines heldur en nýtízkar, banda-
rískar leikbókmenntir.
Ég dreg í efa, að nokkrir rithöf-
undar dragi trúrri mynd af um-
hverfi sínu og öld en hinir ágætu
leikritahöfundar Bandaríkja-
marina. Það er fyrst og fremst
bandarískt umhverfi, bandarískt
þjóðfélag, sem þeir taka til með-
ferðar í verkum sínum. í leikskrá
Leikfélagsins eru prentuð eftir-
farandi orð Tennessee Williams:
,,Það var fyrsta meðvitundin um
þjóðfélagið, sem ég held, að hafi
haft áhrif á flést það, sem ég hef
skrifað. Ég er ánægður yfir að
hafa meðtekið þessa bitru reynslu,
því að ég held, að enginn rithöf-
undur hafi mikinn tilgang að baki
sér, nema hann finni sárt ósann-
girni þjóðfélagsins, sem hann liíir
í“.
' Mig minnir, að ég hafi einhvers
staðar lesið þau orð merks manns,
| að ekki sé til verri glæpur en að
vera fátækur. Og mér er sú skoð-
un meira að. skapi en öll sú logna
rómantík, sem ýmsir angurgapar
hafa þyrlað upp um heiðursfátækt
og annað álika vitlaust kjaftæði.
Það er fátt gott til, sem fátækt
ekki drepur niður. Hinir beztu
■msnn verða skeppnur í fátækt. Og
sársauka fátæktar þekkja þeir ein-
ir, sem reyrit hafa. Leikritið Gler-
dýrin fjallar um fátækt fólk í
St. Louis. Von þess er lítil. Um-
liverfið samfelldur ömurleiki. Líf
þess eilífur flótti. Móðirin dvelur
við minningar frá Suðurríkjunum,
þegar herrar komu í heimsókn.
Sonurinn flýr að lokum vítið, sem
fátækrahverfið býr honum. Gler-
dýrin verða athvarf dótturinnar
bækluðu. Á þilinu hangir mynd
föðursins, þess sem fyrir löngu
flýði. Díabóliskt glott þessarar
upplýstu myndar á sviðinu verður
býsna tákm-ærit, í senn seiðmagnað
og varandi við.
í leikritinu öll'u býr logandi
sviði, brennandi minning höfund-
arins um fátækrahverfið, þar sem
hann í æsku ól' aldur sinn. En
jafnframt leggur hann \-fir persón-
ur sínar slíka blæju ástúðar og
skilnings, að okkur þykir að lok-
um vænt um allt þetta hrjáða
fólk, sem bíður þess eins að eitt-
hvað gerist, einhver komi. En bið-
in eftir Godot verður flestum löng.
Myndarlegt hús Kaupfélags Saurbæ-
inga vígt með hátíðlegri athöfn
„Þaí er einkenni á samvinnumanni aí han3»
hjálpar öírum um leiÖ og hann hjálpar sjálfum.
sér“, sagíii GuÖmundur Hjálmarsson kaupfé**
lagsstjóri í ræÖu
Frá fréttaritara Tímans í Saurbæ.
Kaupfélag Saurbæinga átti 60 ára afmæli þann 20. janúar
síðastliðinn. Saurbæingar minntust afmælisins á veglegan og
myndarlegan hátt og vígðu þann dag nýtt kaupfélagshús, hinák
glæsilegustu byggingu. Síðan var haldið fjölmennt og
skemmtilegt samsæti, sem stóð fram á næsta morgun.
Vegna ótíðar var ©kki unnt að
•mínnast afmælisiris fyrr eni 22.
janúar, en þá' fcomu samfcivæmiis--
gestir Barnan og héldu í hóp að
nýja kaupféiagsíhúsinu.
Staðurinn helgáður.
Séra Þórir Stefánsson, ssm sæti
á í Eitjóroi kaupfélagisins, helgaði
staðinn og gaf honum nafnið
Skriðul’and. Þá lýsiti GúðlmundUr
Hjálímarsson, kaupfélagsstjóri,
bygglngiu húsisins. Fyr&ta skóflu-
Etungan að griunni hússins var
itekin þann 4. júrií s. L sumar en
hsita niá að lókið hafi veriið að
fuffiu við bygginguna uim áramót.
Stendur húsiið við Vesturlands-
'braut, í þjóffleiið og er vegleg bygg
irig. Yfirsmiður var Gestur G'esits-
son frá Fl'atey, en vsxk&tjóri Lár-
'Uis Daníelteon á Freimri-Brekku.
Smiði og miðstöðvarl'ögn gerðu
þeir Gunnar Guðmund&son frá
Reyikjavík og Guðmiundur Guð-
jónsson frá ÞverfeM. Rafliagriir
annaðisit Sigurður Láriulss'oni á
Tjal'danesi.
Góð afkonia.
Eítir ath'ötfnina að Skriðúlancli
! var 'haldið að Kirkjuhóli, sem oi?
samkloimusitaður sveitarinnar ■
sezt þar að borðúm. Séra Þórir
sétti samkomiuina og bauð gesti veL
komna. Þórólfur Guðjónsson fná ■
Fagradal, formaður kaupfélagisdnj,
rakti sögu 'féiiagsins frá upphafi O
þessa dag's. Þá Euitti Séra Þórir
kvæðii, siem Ólafur Skagfjörð <V
Þurariesi hafði ort til félagsins ú
þessum merfcu ítímam'óitiuni. Þá tóifc:
•tii iriális Biened'iifct Krfeitjárission V
Stóra-Múla og minnt’M stotfnunar
fyrata kaupfélags á í'slandi. KauQ-
félags Þinigeyiinga og raklti öötgu
þess-. Næsitur laiaði Kristján IE
Brieiðdal útitoússtjóri í SkarðisS'töOi,
og isiðan Brynjóillfur Haraldsson íi
Hvalgröfum. Þá fíulbti Guðmundjir
Hjál'm arss on, k aupif éia gststjórii,
ræðiu og sagði m. a., að það væiii)
einíkenni á sönmum samvinniu-
um leið og hann hjál'paði Bjláíifiuirn
sér. Síðastur talaöi Torfi S;i|gur©l»-
son í Hrvfitadal og lýisiti aðsitöðií
1 kaupfélögsiris. í upphafi. — M.Á,
Guðzmmda Elíasdóttir hlýtur
viSurkeimingii í Washington
Helga, Valtýsdóttir sem móSlrln, Kristín Anna Þórarinsdóttir sem dóttirin.
Gísli Halldórsson sem Tom.
Leikstjórn Gunnars R. Hansens
á þessu leikriti er að mínu viti af-
skaplega góð. Það er hreinasla
furða, hversu mikiilii vídd hann
hefir náð í litla sviðið í Iðnó. Við
skynjum ekki aðeins litlú íbúðina
í öngstrætinu, heldur og ömurleik
götunnar fyrir framan. Þar á að
sjálfsögðu einnig mikið lof leik-
tjaldamálarinn Magnús Pálsson.
Sviðið er notað til hins ýtrasta og
beiting ljósa og tjalda er tii hrein-
ustu fyrirmyndar. Ég minnist hér
naumast öllú hnitmiðaðri notkun-
ar sviðs og Ijósa en hjá Gunnari í
þessu leikriti.
Leikarar eru fjórir og fara allir
vel með hlutverk sín, en hæst ber
þó leik Helgu Valtýsdóttur í hlut-
verki móðurinnar. Helga hefir síð-
ustu árin unnið hvern leiksigurinn
af öðrum og ætíð verið vaxandi,
og með þessum leik hefir hún end-
anlega sannað, svo að ekki verður
framar í efa dregið, að hún er ein
af „hinum stóru“ í okkar litla leik-
listarheimi. Innlifun hennar í
þessu hlutverki er djúp og sönn.
Hún verður óhugnanleg í móður-
sjúku brjálæði þessarar lirjáðu
konu, sem á minningarnar einar að
athvarfi. Tryllingur hennar og
málæði vekur viðbj'óð okkar á
þessari manneskju, en jafnframt
er einlægni hennar slík, umkomu-
leysi hennar og umhyggja svo rík,
að við göngum út með ást á þess-
ari móður öreigahverfisins. Svip-
brigði Helgu og gervi í þessu'hlút-
verki eru með ágætum og allur
leikur hennar sannur og góður.
Það er sjaldan, sem við érum svo
hamingjusöm að sjá slíkan leik.
Þetta er tvímælalaust leikur árs-
ins það sem af- er.
Gísli Halldórsson í hlutverki
sonarins Toms er einnig mjög góð-
ur. I-Iann er í senn sögumaður höf-
undar og þátttakandi í atburðarás
leiksins. Leikur Gísla er hófstilltur
og góðiu*. Hann hefis í sér anda
verksins, og því verður framsögn
hans sem sögumanns í senn áhrifa-
rík og átakanleg.
Kristín Anna Þórarinsdóttir hef-
ir að mínu viti aldrei leikið betur
en nú. Hún leikur dótturina bækl-
uðu, þetta blessað strá, sem hlýtur
lað fölna fyrstu frostnótt. Leikur
•hennar er sannur, og hún virðist
Kirkjuráð Washinglonborgar
veitti nýlega ýmisu iistafólki og
starfismlönniuim útvarps og sjón-
varpsstöðva viðurkenningu fyrir
framúrskarandi störf í þágu kirkj
unar. Fór afhending viðurkenn-
ingarskjala fram í hádegisverði á
Sheraton Park hótelinu í Washing
ton, þar sem viðstaddir voru um
600 manns, þeirra á meðal ýmsir
þjóðkunnir kirkjuleiðtogar, lista-
niann, útvarpsfólk og sendimenn
eiiendra ríkja. Sat fulltrúi íslenzka
sendiráðsins þennan mannfagnað
í fjarveru sendiherra.
Meðal þeirra sem viðurkenn-
ingu 'hlutu var íslenzka söngkonan
Guðmunda Elíasdóttir og í lok
samkomunnar söng hún einsöng
(„Faðir vor“) við verðskuldaða
hrifningu áheyrenda.
U tanríkisríáðunieytið,
Reykjavík, 22. janúar 1958.
Nýr og vandaður
fiskibátur kemur
til Eyja
Konúmi er íil Vestmannaeyja
nýr og vandaður fiskibátur frá
Damnörku. Er báturinn um 70
lestir að stærð og heitir Reynir.
EEr hann búinn mjög fullkomn-
um síglingatækjum. Eigendur
bátsins eru tveir bræður í Vest-
maiínaeyjum, er annar þeirra
skipstjóri, en hinn vélstjóri á
bátiium. Eru þeir kunnir afla-
menn í Eyjum og duglegir sjó-
sóknarar.
af miklum næmleik skiija þessa
aumkunarverðu stúlku.
Jón Sigurbjörnsson leikur herr-
ann, sem kemur í heimsókn. Traust
ur í'eikur og góður hjá Jóni.
Að öMu samanlögðu hefir hér
tæpast sézt jafnbetri sýning, bæði
hvað sneýtir leikstjórn og meðferð
allra hlutverka. Enn megum yið
óska Leikfélagi Reykjavíkur til
liamingju með stórsigur í leiklist
arlífi okkar. Það er gott, að það
félag skulíi vera til. S. S.
Skoðanakönntmin
(Framh. af 6. síðu).
beint atf því hvort viokomancii
trúði því persónulega hvont sam-
þykktin mundi skjóta Rússuma
skelk í bringu. Japanskur verk.v
maðúr sagði: „Samþykktin gegnir
þýðingarmiklu hlutverki í þágu
aMs manrikyns. Sovétríkin þora
aldrei að gera slíkt altur“. Frafciii
nokkur lét svo ummælt: „Rúss*
land hefir fengið aðvörun". Annar
Vestur-Evrópumaður kvað svo aj
orði: „Ef við stöðvum ckki á-
gengni Rússa verður þess fekammt
að toíða að þeir vaða inn í löniV
ökkar „einnig“.
Rússar kæra sig kollótta
En margir álitu að samþykktÍTV-
mundi ekki hafa nein ahrif á
Rússa. „Rúsisar eru þar ennþá.'*
„Rússar kæra sig kollótta irm okk-
ar vilja“. „Rússar veita því engð
athygli'*. „Samþykktin fordæmis
Rússa í augum almannings á Ves t
urlöndum en hefur engin áhrii
á hina trúlausu valdamenn íi
Kreml“.
Samþykkt S.þ. hefur eining :V
hrií til góðs á annan hátt að þvf
er sumir álitu. Hún veitti Ung-
verjum siðtferðislegan styrk og
sýndi fram á virðingarleysi Rússa
fyrir almennum mannréttindum.
„Orð en ekki athöfn"
Aðrir gagnrýndu samþykkt S.þ,
vegna þess að þar væri eingöngu
um orð að ræða en ekki athafnL',
og „torieytti aðstöðu Ungverja að
engu leyti“. Margir fundu henni
einnig til foráttu, að of seint var
hafizt handa og eimfremiu- að hún
sýndi augljóslega fram á vanmátt
Veöturveldanna.
Vesturlönd brugðusf
Atoienn athugun leiðir i ijós
að hinn almenni borgari iditur að
Vesturlöndin haia brugðist skyldu
•sinni á ömurlegan hétt ?r þau
sátu hjá á örlagastundu. Það e?
því italsvert athyglisvert aff al-
menningur um allar jarðir skiuli
helzt hallast að aðgerðarleysi ef
til nýrrar uppreisnar kemur aust-
an járnljalds en þau urðu úrsIiU
in í akoðanakönnun í s.l. viku.